Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 358/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 maja 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)
SSN Roman Kuczyński
w sprawie z powództwa R. U., G. S., J. T., P. R.
przeciwko K. S.A. z siedzibą w L.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 27 maja 2010 r.,
skargi kasacyjnej powodów R. U. i G. S. od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 14 lipca 2009 r.,
I. oddala skargę kasacyjną,
II. zasądza od powoda R. U. kwotę 1.350 zł, a od powoda G. S.
kwotę 900 zł na rzecz strony pozwanej tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
2
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny wyrokiem z 14 lipca 2009 r. oddalił apelację powodów od wyroku
Sądu Okręgowego w L., który oddalił ich powództwa żądające zasądzenia między
innymi premii za 2005 r. na podstawie Zasad premiowania dyrektorów, ich
zastępców oraz głównych księgowych oddziałów K. SA (dalej jako „Zasady
premiowania”) oraz nagrody rocznej - 14-tej pensji za 2006 r., określonej w
załączniku nr 10 do Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy dla pracowników K.
Pozwana Spółka (K.SA), zarzucała, że nie wykonano wielkości produkcji miedzi
katodowej, gdyż zamiast złomu lub odpadów doszło do powtórnego przetopu
walcówki i zaliczenia jej do wolumenu produkcji miedzi katodowej. Zawyżono w ten
sposób niezasadnie wielkość tej produkcji. Stanowiło to podstawę odmowy premii
za 2005 r. Natomiast 14-ta pensja nie przysługiwała, gdyż po odwołaniu ze
stanowisk i wypowiedzeniu umów o pracę powodowie nie przepracowali pełnego
roku kalendarzowego.
Powód R. U. był dyrektorem […] oddziału H. W marcu 2006 r. został odwołany ze
stanowiska i z tej przyczyny wypowiedziano mu umowę o pracę, która uległa
rozwiązaniu z końcem września 2006 r.
Powód G. S. był dyrektorem oddziału H. i również w marcu 2006 r. został
odwołany ze stanowiska i po wypowiedzeniu umowa o pracę uległa rozwiązaniu z
końcem września 2006 r.
Sąd Okręgowy ustalił, że wynagrodzenie powodów składało się z wynagrodzenia
stałego, premii wypłacanej na podstawie Zasad premiowania, nagrody rocznej i
świadczeń z ZUZP, w tym wynagrodzenia z okazji Dnia Hutnika, nagrody rocznej -
14-tej pensji, dodatkowej nagrody rocznej wypłacanej w przypadku osiągnięcia
przez Spółkę zysku, nagrody jubileuszowej, odprawy emerytalno-rentowej. W
umowach o pracę uregulowano także zasady wykonania przez oddziały zadań
rocznych w latach 2005-2007 określonych przez zarząd Spółki parametrami
ekonomicznymi na każdy rok obowiązywania umów, sposób rozliczania wykonania
zadań oraz kryteria oceny realizacji nałożonych na dyrektorów oddziałów zadań.
Podstawowym warunkiem uruchomienia premii dla dyrektorów oddziałów było
wykonanie zadania dotyczącego całkowitego jednostkowego kosztu wydobycia
miedzi w urobku, przerobu flotacyjnego i hutniczego (§ 3). Przy ustalaniu wysokości
3
premii zarząd miał brać pod uwagę stopień realizacji zadań określonych w
Zasadach premiowania, w tym „wolumen produkcji miedzi katodowej” (§ 4).
Wysokość premii wynikająca z oceny stopnia realizacji zadań nie mogła
przekroczyć 5-krotności (dla dyrektorów H. „L.”) i 6-krotności (dla dyrektorów
H.„G.”) podstawy wymiaru (średniomiesięcznego wynagrodzenia stałego). Zasady
premiowania stanowiły, że decyzja o uruchomieniu i ustaleniu wysokości premii
podejmowana jest przez zarząd w terminie - nieprzekracząjcym 30 dni po
przedłożeniu opinii i raportu biegłego rewidenta z badania sprawozdania
finansowego Spółki za dany rok obrotowy. Na poczet premii rocznej zarząd mógł
uruchomić w terminie nie przekraczającym 30 dni po ustaleniu wyników oddziałów
zaliczkową wypłatę za I, II i III kwartał. Na poczet premii rocznej pozwana wypłaciła
powodowi R. U. 26.796 zł. Na początku każdego roku każdy oddział otrzymał
zadania premiowe - plany roczne do wykonania. H. „G.” nie wykonała w pełni
jednego z podstawowych parametrów premiowych - produkcji miedzi katodowej.
Wewnętrzna kontrola w kwietniu 2006 r. wykazała, nieprawidłowości w obrocie
walcówką pomiędzy oddziałem H. „C." i oddziałem H.„G.", w wyniku których
walcówka zamiast do sprzedaży na zewnątrz, została skierowana do przetopu w
H.„G". Z uwagi na ograniczenie zakupu wsadu stałego oddziały hutnicze zostały
zobowiązane do przygotowania działań organizacyjnych i technicznych
łagodzących brak wsadu stałego. 25 marca 2005 r. zarząd Spółki podjął uchwałę
nr […] w sprawie zastąpienia 9.000 ton obcego wsadu miedzionośnego wsadem
własnym, w której zaaprobował działania opisane w dokumencie – „Zakres
niezbędnych przedsięwzięć organizacyjnych realizowanych w oddziałach
hutniczych umożliwiających wykonanie planu produkcji w roku 2005", który został
przygotowany przez dyrektorów oddziałów hutniczych. Przedmiotem dostawy w
zakresie przepływu materiałów wsadowych między tymi hutami miał być złom i
odpady. Jednakże oddział H. „C." dokonał wewnętrznej sprzedaży do H. „G."
materiałów, które nie były złomem, lecz katodami miedzi, które zostały powtórnie
przetopione w H. „G." i zaliczone do wolumenu produkcji katod w 2005 r. Podstawą
transakcji było porozumienie z 21 marca 2005 r., które podpisał powód R. U. jako
dyrektor produkcji. W następstwie nieprawidłowego obrotu walcówką wykonanie
zadania premiowego przez H. „G." w zakresie miedzi katodowej zostało zawyżone
4
albowiem bez wykorzystania wskazanego wsadu (zwrotu) walcówki do ponownego
przetopienia produkcja miedzi katodowej na poziomie 460.000 ton nie zostałaby
przez oddział zrealizowana. 9 lutego 2006 r. zarząd Spółki podjął uchwałę w
sprawie oceny realizacji zadań premiowych za 2005 r. stwierdzając, że w wyniku tej
oceny na podstawie przedłożonego audytorowi do zbadania sprawozdania
finansowego Spółki oraz na podstawie wyników osiągniętych przez poszczególne
oddziały, premia roczna za 2005 r. przysługuje dyrektorom, ich zastępcom oraz
głównym księgowym oddziałów w wysokości określonej, jak w załączniku do tej
uchwały, w tym powodowi R. U. w maksymalnej wysokości (sześciokrotności
podstawy wymiaru) pomniejszona o zaliczki wypłacone za poszczególne kwartały.
W § 3 uchwały postanowiono, iż uruchomienie premii nastąpi zgodnie z trybem
określonym w § 7 Zasad premiowania. W dniu podjęcia uchwały biegły rewident nie
sporządził jeszcze opinii ani raportu z badania sprawozdania finansowego Spółki za
2005 r. Została przedłożona 16 marca 2006 r. Wcześniej, 10 lutego 2006 r. rada
nadzorcza Spółki odwołała prezesa zarządu, natomiast 24 lutego 2006 r. odwołała
pozostałych członków zarządu. 13 kwietnia 2006 r. nowy zarząd podjął uchwałę w
sprawie uchylenia uchwały zarządu z 9 lutego 2006 r. biorąc pod uwagę, że dopiero
16 marca 2006 r. została przedłożona opinia i raport biegłego rewidenta,
wykazująca zysk Spółki za 2005 r. Zarząd powziął również wątpliwości co do
sposobu wykonania przez niektóre oddziały parametrów zadaniowych, będących
podstawą do przyznania premii. Uchwalił, że do końca kwietnia 2006 r. członkowie
zarządu dokonają ponownej oceny wyników pracy i zaangażowania w realizację
zadań planu techniczno-ekonomicznego Spółki w 2005 r. przez podległych im
dyrektorów oraz realizacji zadań premiowych. Następnie 9 maja 2006 r. podjęta
została uchwała zarządu w sprawie premii za 2005 r. Wysokość premii kadry
zarządzającej była zróżnicowana. W załączniku do niej wysokość premii dla
powoda oznaczono jako „zero". Zarząd uwzględnił, iż niezależnie od zaliczek
wypłaconych na poczet premii rocznej, dyrektorzy otrzymywali nagrody, które
dotyczyły realizacji zadań produkcyjno-kosztowych, pokrywających się z zadaniami
premiowymi. Stwierdzono, że nagrody otrzymane przez dyrektorów w 2005 r. były
swoistego rodzaju „zaliczką" na poczet premii regulaminowej i że ustalając
wysokość premii należy uwzględnić wysokość otrzymanych nagród przez
5
poszczególnych dyrektorów. Powód R. U. w 2005 r. otrzymał nagrody pieniężne w
łącznej kwocie 181.000 zł.
W ocenie prawnej Sąd Okręgowy przyjął, że premia roczna według Zasad
premiowania miała charakter roszczeniowy, po spełnieniu warunków do jej
uzyskania. Podjęcie przez zarząd Spółki uchwały w tej mierze nie stanowiło jednak
samodzielnej przesłanki nabycia prawa do premii. Podstawowym warunkiem jej
uzyskania było spełnienie zadań premiowych wyznaczonych na 2005 r.
(parametrów zadaniowych) dla H. „L." i H. „G." oraz ocena ich wykonania przez
dyrektorów oddziałów w wielkościach ustalonych wcześniej przez zarząd Spółki.
Zarząd na początku roku ustalał wielkości liczbowe dla poszczególnych
parametrów zadaniowych wymienionych w Zasadach premiowania, między innymi
dotyczące wolumenu produkcji miedzi katodowej, całkowitego jednostkowego
kosztu przerobu. Nie zostały wykonane zadania premiowe dla H. „G." w zakresie
planowanej wielkości produkcji miedzi katodowej. W przekonaniu Sądu uzasadniało
to ustalenie wysokości premii rocznej dla powodów na poziomie zaliczek
wypłaconych wcześniej za 3 kwartały. Negatywna ocena wykonania jednego z
zdań wyznaczonych na 2005 r. spowodowała, iż odpadła przesłanka do
wyrównania premii w wysokości żądanej przez powodów. Wypłata zaliczkowa jest
bowiem determinowana założeniem, że wykonując zadania pracownik osiąga pełną
ich realizację, zaś ostateczny efekt oceniany jest po upływie roku. Pracodawca miał
możliwość - potwierdzoną praktyką i dozwoloną w świetle Zasad premiowania -
różnicowania wysokości spornej premii rocznej dla poszczególnych osób z kadry
zarządzającej w zależności od merytorycznej oceny ich pracy za cały rok obrotowy i
oceny realizacji zadań premiowych. Przy określaniu wysokości premii nie było
przeszkód do uwzględnienia wypłaconych powodom licznych nagród, w tym za
wykonanie zadań zbieżnych z zadaniami produkcyjnymi. Jednakże nagrody były
odrębnym świadczeniem, nie wykluczały uzyskania premii, natomiast mogły
rzutować na jej wysokość, pozostawioną uznaniu pracodawcy w granicach
przewidzianych w Zasadach premiowania. Powodowie nie nabyli prawa do nagrody
rocznej - 14-tej pensji za 2006 r., gdyż jej warunkiem było przepracowanie roku
kalendarzowego, zaś w wysokości proporcjonalnej otrzymywali ją pracownicy z
którymi rozwiązano stosunek pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy (pkt 2 ppkt
6
6 załącznika nr 10 do ZUZP). Powodowie pozostawali w zatrudnieniu do końca
września 2006 r. Zostali odwołani ze stanowisk dyrektorów uchwałą zarządu z 3
marca 2006 r., co stanowiło przyczynę wypowiedzenia im umów o pracę.
Odwołanie ze stanowiska połączone z cofnięciem udzielonych pełnomocnictw
spowodowało utratę przez nich prawa do zarządzania przedsiębiorstwem
(oddziałem) oraz wykonywania funkcji kierowniczej. Nie było to rozwiązanie
stosunków pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy w rozumieniu art. 1 ustawy z
13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.
Sąd Apelacyjny ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sąd Okręgowego uznał
za prawidłowe i przyjął za własne. W uzasadnieniu oddalenia apelacji powodów - w
zakresie żądania premii rocznej za 2005 r. i 14-tej pensji za 2006 r. - podał dalsze
argumenty. Potwierdził, że uruchomienie premii zależało od dodatniego wyniku
finansowego, jednak podstawowym warunkiem jej uruchomienia było wykonanie
określonych zadań. Zgodnie z § 7 Zasad premiowania decyzja o uruchomieniu i
ustaleniu wysokości premii podejmowana jest przez zarząd w terminie
nieprzekraczającym 30 dni po przedłożeniu opinii i raportu biegłego rewidenta z
badania sprawozdania finansowego za dany rok. Znaczenie ma też § 1 ust. 3
Zasad premiowania stanowiący, że premii nie przyznaje się w przypadku cofnięcia
pracownikowi udzielonego mu pełnomocnictwa do składania oświadczeń woli w
imieniu Spółki w zakresie praw i obowiązków w odniesieniu do działalności
Oddziału. Powodom zostały cofnięte pełnomocnictwa w momencie dowołania ze
stanowisk, co oznaczało brak podstaw do wypłaty premii w żądanej maksymalnej
wysokości. Ponadto zarząd Spółki podjął 9 lutego 2006 r. uchwałę dotyczącą
premii rocznej za 2005 r., przysługującej dyrektorom, ich zastępcom oraz głównym
księgowym, natomiast opinia biegłego rewidenta (§ 7), której sporządzenie
poprzedza podjęcie przez zarząd decyzji, została wydana dopiero 16 marca 2006 r.
Tym samym uchwała zarządu była przedwczesna i nie mogła być podjęta przed
przedłożeniem przez biegłego rewidenta opinii i raportu z badania sprawozdania
finansowego Spółki za 2005 r. Uchwała zarządu z 9 lutego 2006 r nie mogła zatem
stanowić podstawy do uruchomienia premii dla powodów. Nie bez znaczenia jest i
to, że następnego dnia po uchwale rada nadzorcza odwołała prezesa zarządu, a 24
7
lutego 2006 r. zostali odwołani pozostali członkowie zarządu Spółki. Natomiast
kolejny zarząd zajął odmienne stanowisko, co do wysokości przysługującej
powodom premii. Ponadto premia przysługiwała w granicach od 0 do odpowiednio
5, czy 6-krotności podstawy jej naliczenia. Wyłącznie samodzielna decyzja
pracodawcy mogła uruchomić i przyznać powodom premię w wysokości
maksymalnej, której to kwoty bezkrytycznie dochodzą powodowie. W braku
pozytywnej decyzji pracodawcy w tym przedmiocie, która w przeciwieństwie do
uchwały z 9 lutego 2006 r. byłaby legalna, zgodna z przepisami zakładowymi i
ważna, dolną granicą premii jest wartość zero. Zakres kognicji sądu nie pozwala na
wkraczanie w suwerenne decyzje pracodawcy i jego kompetencje do przyznawania
określonych świadczeń. Wysokość premii za 2005 r. sprowadza się zatem do
zaliczek wypłaconych powodom, a w braku pozytywnej i ważnej decyzji
pracodawcy roszczenie o maksymalną kwotę świadczenia nie jest zasadne z tej
tylko przyczyny. Nie zostały wykonane zadania premiowe wyznaczone na 2005 r. w
zakresie wielkości produkcji miedzi katodowej w H. „G." i produkcji wlewków w H.
„L". Powodowie mieli wykonać wyznaczone parametry premiowe w 100%. W H.
„G." plan produkcji nie został wykonany ponad ustaloną normę. Pomiędzy H. „G." i
H. „C." zostało zawarte porozumienie dotyczące przepływu odpadów i złomu,
natomiast w rzeczywistości oddziały te dokonały zwrotu walcówki i pasma
miedziowego, które to zaliczono do wolumenu produkcji miedzi katodowej w 2005 r.
w Oddziale K. „G". Z Zasad premiowania wynika, że dokonanie zwrotu traktuje się
in plus dla dostawcy, a in minus dla odbiorcy (§ 3). Stanowiło to podstawę odmowy
premii. Pracodawca mógł nadto wziąć pod uwagę, że powodowie otrzymali również
nagrody (ponad 100 tys. zł każdy) za wykonanie zadań produkcyjnych
pokrywających się z zadaniami premiowymi. Zasady premiowania nie określały też
jaka była dolna granica wysokości premii. Nie było przeszkód aby uznać, że kwoty
faktycznie wypłaconych zaliczek stanowiły w rzeczywistości przyznaną premię. Z
drugiej strony wypłacenie zaliczek nie było równoznaczne z obowiązkiem
przyznania premii w wysokości maksymalnej. Sąd nie może wkraczać w
kompetencje zastrzeżone pracodawcy, który mógł przyznawać premie w
wyznaczonych granicach do sześciokrotności podstawy wymiaru. W odniesieniu do
żądania 14-tej pensji Sąd Apelacyjny potwierdził, że powodowie nie spełniali
8
warunków określonych w załączniku nr 10 do ZUZP. Nie można było rozszerzająco
oceniać i utożsamiać wypowiedzeń umów o pracę dokonanych przez pracodawcę
z rozwiązaniem stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy. Tryb
ten odnosi się bowiem do konkretnych okoliczności uregulowanych w ustawy z 13
marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.
Skarga kasacyjna powodów R. U. i G. S. zaskarżyła wyrok w części oddalającej
ich apelacje w części dotyczącej premii rocznej (107.382,70 zł) i 14-tej pensji
(15.000 zł) dla R. U. i 14-tej pensji (16.000 zł) dla G. S.
W pierwszej podstawie (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.) zarzuciła naruszenie:
1. art. 61 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. przez jego niezastosowanie i: -
pominięcie, iż uchwałą z 9 lutego 2006 r. pracodawca złożył oświadczenie woli o
przyznaniu R. U. premii rocznej za 2005 r. w wysokości sześciokrotności
wynagrodzenia powoda; - przyjęcie, że odwołanie R. U. ze stanowiska dyrektora
[…] w oddziale H. „G.” stanowiło cofnięcie udzielonych pełnomocnictw do składania
oświadczeń woli w imieniu K. SA, co świadczy o braku podstaw do wypłaty premii; -
pominięcie okoliczności, iż zaliczkowa wypłata premii rocznej za 2005 r. oznaczała
zgodnie z § 8 ust. 3 Zasad premiowania uznanie przez pracodawcę, iż zostały
spełnione warunki wypłaty premii na rzecz powoda w wysokości sześciokrotności
wynagrodzenia, mimo że zgodnie z art. 61 § 1 k.c. oświadczenie woli, które ma być
złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że
mogła zapoznać się z jego treścią, natomiast odwołanie takiego oświadczenia jest
skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej;
2. art. 65 k.c. w związku z art. 300 k.p. przez przyjęcie, iż:
1) wyłącznie samodzielna decyzja pracodawcy mogła uruchomić i przyznać
powodowi premię w wysokości maksymalnej mimo, że:
a) § 4 ust. 3 umowy o pracę z 16 maja 2005 r. stanowi, iż „Wykonanie zadań
oznaczonych w ust. 1, stanowić będzie podstawowe kryterium efektywności
zarządzania Oddziałem i podstawę oceny przez Zarząd Spółki, wywiązania się
przez Pana z obowiązków wynikających z umowy.”;
b) § 5 Zasad premiowania, ich zastępców oraz głównych księgowych oddziałów
K. SA stanowił, iż: „Wysokość premii wynikająca z oceny stopnia realizacji zadań, o
9
których mowa w § 4, nie może przekroczyć dla Dyrektorów Oddziałów
wymienionych w § 2 ppkt 2) a, b, c, f sześciokrotności podstawy wymiaru;
c) § 8 ust. 1 oraz ust. 3 Zasad premiowania stanowił, iż: „Na poczet premii
rocznej Zarząd może uruchomić w terminie nie przekraczającym 30 dni po
ustaleniu wyników Oddziału - zaliczkowo wypłatę - za I, II, III kwartał.”, „Decyzja o
uruchomieniu zaliczkowej wypłaty za dany kwartał podejmowana będzie przez
Zarząd z uwzględnieniem kryteriów, o którym mowa w § 3 i § 4.”;
2) wysokość premii rocznej powoda za 2005 r. sprowadza się do faktycznie
wypłaconej mu zaliczki, a w braku pozytywnej i ważnej decyzji pracodawcy
roszczenie o maksymalną kwotę świadczenia jest już niezasadne z tej tylko
przyczyny, mimo że zgodnie z ww. przepisem, umową o pracę z 16 maja 2005 r.
oraz Zasadami premiowania powód nabył prawo do premii rocznej za 2005 r. w
wysokości odpowiadającej zakresowi wykonanych zadań premiowych;
3) uchwała z 9 lutego 2006 r. zarządu K. SA mogła być podjęta wyłącznie po
sporządzeniu przez biegłego rewidenta opinii i raportu z badania sprawozdania
finansowego pracodawcy za rok obrotowy 2005, mimo że:
a) § 5 umowy o pracę z 16 maja 2005 r. stanowił, iż „Działalność Pana jako
Dyrektora […] Oddziału podlega ocenie Zarządu K. SA, przede wszystkim w
terminie sporządzania i weryfikacji sprawozdań finansowych, lecz nie wyłącznie.”;
b) § 7 Zasad premiowania stanowił, iż „decyzja o uruchomieniu i ustaleniu
wysokości premii podejmowana jest przez zarząd w terminie - nie przekraczającym
30 dni po przedłożeniu opinii i raportu biegłego rewidenta z badania sprawozdania
finansowego Spółki za dany rok obrotowy.”;
4) skarżący nie nabyli prawa do dodatkowej nagrody rocznej przewidzianej w
załączniku nr 10 do ZUZP, proporcjonalnie do okresu przepracowanego ponieważ
stosunek pracy nie został rozwiązany z przyczyn dotyczących pracodawcy mimo,
że załącznik nr 10 w pkt 1 przewidywał, iż warunkiem otrzymania nagrody rocznej
14-tej pensji w pełnej wysokości jest przepracowanie roku kalendarzowego w
oddziałach Spółki, a zgodnie z pkt 2 dodatkową nagrodę roczną, proporcjonalnie do
okresu przepracowanego otrzymują pracownicy m.in. z którymi rozwiązano
stosunek pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy, co nie jest równoznacznie
wbrew stanowisku Sądu II instancji z okolicznościami uregulowanymi w ustawie z
10
13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników;
3. art. 58 k.c. w związku z art. 2 k.s.h. przez jego błędne zastosowanie oraz
naruszenie art. 425 k.s.h. przez jego niezastosowanie przez analogię i przyjęcie, iż
uchwała zarządu nr 113/V/2006 z 9 lutego 2006 r. jest nieważna, mimo że:
1) uchwała ta jest zgodna z obowiązującymi przepisami prawa w zakresie
podejmowania uchwał przez zarząd K. SA;
2) Sąd pracy nie jest kompetentny do stwierdzenia nieważności uchwały zarządu
spółki akcyjnej;
4. art. 80 k.p. przez jego niezastosowanie i przyjęcie, iż „powodowie zdają się w
ogóle nie zauważać, że przedmiotowe świadczenie przysługiwało w granicach od 0
do odpowiednio 5, czy 6-krotności podstawy jego naliczenia. Wyłącznie
samodzielna decyzja pracodawcy mogła uruchomić i przyznać im premię w
wysokości maksymalnej. W braku pozytywnej decyzji pracodawcy z uchwały
zarządu w tym przedmiocie, która w przeciwieństwie do uchwały z 9 lutego 2006 r.
byłaby legalna, zgodna z przepisami zakładowymi i ważna, dolną granicą
świadczenia jest wartość „zero” mimo, że zgodnie z ww. przepisem powód ma
prawo do wynagrodzenia, tj. nabył prawo do premii rocznej za 2005 r. w wysokości
6-krotności jego wynagrodzenia ze względu na ziszczenie się warunków wypłaty tej
premii określonych w Zasadach premiowania;
5. art. 13 k.p. przez jego niezastosowanie i przyjęcie, iż:
1) wysokość premii rocznej powoda za 2005 r. sprowadza się do faktycznie
wypłaconych zaliczek, a w braku pozytywnej i ważnej decyzji pracodawcy
roszczenie o maksymalną kwotę świadczenia jest już niezasadne z tej tylko
przyczyny;
2) brak jest podstaw prawnych, by przyjmować, iż odstąpienie od realizacji
planu produkcji o 10 % również uprawniałoby powodów do wypłaty przedmiotowej
premii, w szczególności zaś w jej maksymalnej wysokości w braku ważnej decyzji
zarządu w tym przedmiocie, mimo że zgodnie z ww. przepisem, umową o pracę z
16 maja 2005 r. oraz Zasadami premiowania powód nabył prawo do premii rocznej
za wykonanie zadania premiowego w niepełnym rozmiarze, uzasadnia obniżenie
11
pracownikowi wysokości premii, a nie jej pozbawienie, jeżeli zachowuje ono dla
pracodawcy tę samą lub proporcjonalnie zmniejszoną wartość;
6. art. 78 § 1 k.p. przez jego niezastosowanie i przyjęcie, iż:
1) wysokość premii powoda za 2005 r. sprowadza się do faktycznie
wypłaconych powodowi zaliczek, a w braku pozytywnej i ważnej decyzji
pracodawcy roszczenie o maksymalną kwotę świadczenia jest już niezasadne z tej
tylko przyczyny;
2) brak jest podstaw prawnych, by przyjmować, iż odstąpienie od realizacji
planu produkcji o 10 % również uprawniałoby powodów do wypłaty przedmiotowej
premii, w szczególności zaś w jej maksymalnej wysokości w braku ważnej decyzji
zarządu w tym przedmiocie;
3) kwoty faktycznie wypłaconych zaliczek stanowiły w rzeczywistości przyznaną
premię mimo, że zgodnie z tym przepisem, umową o pracę oraz Zasadami
premiowania powód nabył prawo do premii rocznej za 2005 r. w wysokości
odpowiadającej zakresowi wykonanych zadań premiowych, nawet jeżeli przyjąć, iż
uchwała zarządu nr 113/V/2006 z 9 lutego 2006 r. jest nieważna;
4) skarżący nie nabyli prawa do dodatkowej nagrody rocznej przewidzianej w
załączniku do ZUZP dla pracowników pozwanego w wysokości proporcjonalnej do
przepracowanego przez powodów okresu ponieważ ich stosunek pracy nie został
rozwiązany z przyczyn dotyczących pracodawcy, mimo że zgodnie z ww.
przepisem pracodawca jest zobowiązany do wypłaty na rzecz pracownika
ustalonego wynagrodzenia, odpowiadającego rodzajowi wykonywanej pracy i
kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu z uwzględnieniem ilości i jakości
świadczonej pracy;
7. art. 78 § 2 k.p. przez jego niezastosowanie i przyjęcie, iż:
1) wysokość premii rocznej powoda za 2005 r. sprowadza się do faktycznie
wypłaconych powodom zaliczek, a w braku pozytywnej i ważnej decyzji
pracodawcy roszczenie o maksymalną kwotę świadczenia jest już niezasadne z tej
tylko przyczyny;
2) brak jest podstaw prawnych, by przyjmować, iż odstąpienie od realizacji planu
produkcji o 10 % również uprawniałoby powodów do wypłaty premii, w
12
szczególności zaś w jej maksymalnej wysokości w braku ważnej decyzji zarządu w
tym przedmiocie;
3) kwoty faktycznie wypłaconych zaliczek stanowiły w rzeczywistości przyznaną
premię, mimo że zgodnie z ww. przepisem powód nabył prawo do premii rocznej za
2005 r. w wysokości odpowiadającej zakresowi wykonanych zadań premiowych, tj.
sześciokrotności wynagrodzenia zgodnie ze zobowiązaniem pracodawcy zawartym
w umowie o pracę, Zasadach premiowania, uchwale zarządu z 9 lutego 2006 r.;
4) skarżący nie nabyli prawa do nagrody rocznej 14-tej pensji w wysokości
proporcjonalnej do przepracowanego przez powodów okresu, mimo że zgodnie z
ww. przepisem nabyli prawo do nagrody rocznej - 14-tej pensji i pracodawca jest
zobowiązany do wypłaty na rzecz pracownika ustalonego wynagrodzenia,
odpowiadającego rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy
jej wykonywaniu z uwzględnieniem ilości i jakości świadczonej pracy;
8. pkt 2 ppkt 6 załącznika nr 10 do ZUZP w związku z art. 9 k.c. (zapewne k.p.)
przez przyjęcie, iż skarżący nie nabyli dodatkowej nagrody rocznej w wysokości
proporcjonalnej do przepracowanego przez powodów okresu ponieważ ich
stosunek pracy nie został rozwiązany z przyczyn dotyczących pracodawcy, mimo
że zgodnie z ww. przepisem prawa pracy pozwany jest zobowiązany do wypłaty na
rzecz powodów dodatkowej nagrody rocznej proporcjonalnie do okresu
przepracowanego w oddziałach K. SA ze względu na ziszczenie się przesłanki
rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy;
9. art. 5 k.c. przez przyjęcie, iż nie zaistniały przesłanki do wypłaty premii rocznej
powodowi, pomimo że w przypadku pomniejszenia produkcji miedzi katodowej
przez Oddział H. G. o walcówkę z H. C. plan roczny nie zostałby zrealizowany
jedynie o 0,4 %;
10. art. 1 ust. 1 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących
pracowników przez przyjęcie, iż odwołanie z funkcji dyrektora przez pracodawcę
jest przyczyną rozwiązania stosunku pracy z przyczyn po stronie pracownika.
W drugiej podstawie (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.) skarżący zarzucili naruszenie:
13
1. art. 233 k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c. przez naruszenie zasady swobodnej
oceny dowodów, poczynienie istotnych ustaleń sprzecznych z treścią zebranego w
sprawie materiału dowodowego i przyjęcie, iż:
1) Sąd I instancji dokonał prawidłowej oceny aspektu wykonania zadań
premiowych wyznaczonych na 2005 r. dla H. G. w zakresie planowanej wielkości
produkcji miedzi katodowej, co jest sprzeczne z dokumentami: uchwała nr
180/V/2005, dokumentem „Zakres niezbędnych przedsięwzięć organizacyjnych
realizowanych w oddziałach hutniczych umożliwiających wykonanie planów
produkcyjnych roku 2005” pkt III ppkt 1, § 4 ust. 3 Zasad premiowania oraz
zeznaniami świadków: […];
2) nabycie walcówki oraz pasma miedziowego przez Oddział H. G. od H. C.
stanowi podstawę do obniżenia wyniku dotyczącego realizacji zadania premiowego,
mimo że: zgodnie z § 4 ust. 3 Zasad premiowania na etapie wykonania parametrów
zadaniowych, w przypadku wystąpienia nieplanowanych dostaw półfabrykatów (Cu
konwertorowa, Cu anodowa) w obrocie wewnętrznym hut, wykonanie parametru
zadaniowego dotyczącego całkowitego jednostkowego kosztu przerobu 1 tony Cu
elektrolitycznej może podlegać korekcie. Korekta zwiększa wykonany parametr
zadaniowy dostawcy i jednocześnie obniża wartość wykonanego parametru
zadaniowego odbiorcy, uchwała nr […], dokument „Zakres niezbędnych
przedsięwzięć organizacyjnych realizowanych w oddziałach hutniczych
umożliwiających wykonanie planów produkcyjnych roku 2005” pkt III, ppkt 1
potwierdza, że Zarząd wiedział, akceptował i planował konieczność przesunięć
materiałów wsadowych, właśnie w związku ze zmianą struktury wsadu został
zmieniony dla Oddziału H. G. parametr zadaniowy CJKP z 1.435 zł/t do 1.450 zł/t
Cu elektrolitycznej, wybrakowane walcówki były odpadami;
3) K. SA odwołał pełnomocnictwa udzielone R. U. do reprezentowania
pracodawcy, mimo że w aktach sprawy nie ma dokumentu potwierdzającego
odwołanie udzielonych mu pełnomocnictw;
4) pominięcie faktu, iż wszystkie przesłanki nabycia premii rocznej za 2005 r.
przez powoda określone w Zasadach premiowania zostały spełnione;
5) iż „roszczenie po stronie powodów istnieje, a decyzja pracodawcy w tej kwestii
podlega kontroli Sądu” i jednocześnie stwierdzenie, że „powodowie pomijają tak
14
oczywisty fakt, jak to, iż zakres kognicji sądu nie sięga wkraczania w decyzje
suwerenne pracodawcy i jego kompetencji w kierunku przyznawania określonych
świadczeń, zamiast tylko weryfikacji spełnienia warunków ich realizacji po nabyciu
prawa do świadczenia”.
Przy prawidłowym zastosowaniu art. 233 k.p.c. Sąd Apelacyjny doszedłby do
konkluzji, że oddział H. G. w K. SA zrealizował zadanie produkcyjne na 2005 r. w
zakresie produkcji miedzi katodowej i zostały spełnione warunki wypłaty premii
rocznej za 2005 r. na rzecz powoda.
Pozwana wniosła o oddalenie skargi i zasądzenie kosztów postępowania
kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zaważył, co następuje:
Podstawy skargi kasacyjnej nie są uzasadnione i dlatego została oddalona.
Art. 61 k.c. (nie ma paragrafów) dotyczy oświadczenia woli, które składa się na
czynność prawną, czyli taką z którą prawo wiąże określone skutki prawne w sensie
powstania, zmiany czy ustania stosunku prawnego (art. 56 k.c., art. 60 k.c., art. 61
k.c.).
Prócz takiego jest też oświadczenie woli, które wyraża wolę osoby spełnienia
określonego faktu, na przykład wykonania świadczenia, co wcale nie łączy się z
powstaniem, ustaniem czy modyfikacją stosunku prawnego.
Skarżący uważa, że uchwała zarządu z 9 lutego 2006 r. była oświadczeniem woli
w pierwszym (prawnym) rozumieniu, zatem skoro dotarła do niego i nie została
odwołana to z samej tylko uchwały wynika uzasadnione prawo do premii (zasadne
roszczenie).
Założenie to jest błędne, gdyż przepis art. 61 k.c. nie ma tu zastosowania.
Prawo do premii nie zależało od woli pracodawcy, a nawet od jego oświadczenia
woli, ale od wykonania zadań (warunków) premiowych.
Treść stosunku zatrudnienia powoda, na który składało się określone w Zasadach
premiowania prawo do premii rocznej, była już ukształtowana, stąd jego realizacja,
czyli wykonywanie pracy i zapłata wynagrodzenia (premii) nie stanowiły czynności
prawnych (art. 22 k.p.). Były to zwykłe obowiązki i prawa wynikające z zatrudnienia.
Przepisy o czynnościach prawnych i oświadczeniu woli stosuje się do stosunku
pracy (art. 11 k.p., 300 k.p.), co nie oznacza, że każda czynność pracodawcy
15
związana z wypełnianiem obowiązków wynikających z zatrudnienia jest czynnością
prawną, podobnie jak w sytuacji dłużnika który wykonuje zobowiązanie
cywilnoprawne (art. 471 k.c.).
Nie ma racji skarżący w twierdzeniach, że uchwała zarządu z 9 lutego 2006 r.
stanowiła jednostronne oświadczenie woli kształtujące po stronie pracownika prawo
do świadczenia pieniężnego oraz że była czynnością prawną zobowiązującą
pozwaną do takiego świadczenia, gdyż zarząd nie może spółki do niczego
zobowiązywać. Zarząd jako organ spółki działa wszak tylko w jej imieniu (art. 38
k.c.) i reprezentuje ją w określony sposób. Dłużnikiem jest tu Spółka a nie zarząd.
Zarząd podejmując uchwałę z 9 lutego 2006 r. nie składał oświadczenia woli jako
elementu czynności prawnej. Generalnie zarząd jako organ spółki podejmując
uchwałę nie dokonuje czynności prawnej.
Uchwała zarządu spółki w sprawie premii była więc tylko stanowiskiem
pracodawcy, które mogło ulec zmianie. Nie było to oświadczenie woli skierowane
na powstanie stosunku prawnego (czynności prawnej), którego złożenie
podlegałoby reżimowi nieodwołalności z art. 61 k.c. po dotarciu oświadczenia woli
do adresata. W przeciwnym razie należałoby przyjąć, że uchylenie się od skutków
prawnych oświadczenia woli byłoby możliwe tylko w przypadku wad oświadczenia
woli, a przecież trudno zakładać, że pracodawca mógłby uchylić się od przyznania
pracownikowi premii dopiero w sytuacji błędu z art. 84 k.c. (istotnego lub
wywołanego przez pracownika). Pozostając nawet na gruncie prawa cywilnego, to
nie można by pominąć i tego, że świadczenie pracodawcy dla pracownika ma
podstawę w zobowiązaniu przyczynowym (kauzalnym) a nie abstrakcyjnym.
Wynagrodzenie wynika więc z pracy, która jest przyczyną świadczenia. Nie wynika
ono zatem z samego zobowiązania (jednostronnego oświadczenia woli).
Niezasadnie zatem zbudowano zarzut skargi, że sama uchwała zarządu stanowiła
zdarzenie uzasadniające powstanie prawa do premii. W przedstawionym
kontekście odmiennej oceny w tej sprawie - czyli uznania samego oświadczenia
pracodawcy jako wystarczającej podstawy premii - nie uzasadniały powołane w
skardze wyroki Sądu Najwyższego z 21 września 1990 r., I PR 236/90 i z 7 lutego
1986 r., I PRN 2/86.
16
Według założenia skarżącego należałoby uznać, że pracodawca nie może
zmienić swego pierwotnego stanowiska przyznającego pracownikowi premię. Bez
znaczenia miałyby być więc kolejne jego stanowiska (uchwały zarządu) o uchyleniu
pierwotnej uchwały o przyznaniu premii i podjęcie kolejnej odmowie przyznania
premii.
Jeżeli warunki premii są określone to czynności pracodawcy w przedmiocie
przyznania, obniżenia oraz odmowy przyznania premii są czynnościami
faktycznymi a nie czynnościami prawnymi. Przyznanie premii sprowadza się do
stwierdzenia spełnienia przez pracowników warunków premii. Przyznanie oraz
obniżenie premii ma charakter czynności faktycznej, deklaratywnej także w sytuacji
określenia wysokości premii w sposób ramowy (od - do). Nie można uznać, iż
elementem przyznania czy obniżenia premii jest tu, poza przyznaniem faktu,
oświadczenie woli pracodawcy wyznaczające wysokość premii. Czynności, o
których mowa, nie można uznawać za czynności o charakterze mieszanym (zob.
Z. Kubot, Charakter prawny przyznania, obniżenia oraz odmowy przyznania premii,
PiZS 2002 nr 12).
Zasadnie zatem pozwana twierdziła, że uchwała zarządu o przyznaniu premii i jej
uruchomieniu stanowiła akt wewnętrzny spółki i uchylenie tej uchwały było możliwe,
czyli możliwe było zajęcie przez spółkę (pracodawcę) kolejnego stanowiska w
sprawie premii w uchwale zarządu z 9 maja 2006 r. i stwierdzenie, że poza zaliczką
za 2005 r. powód nie otrzyma wyrównania premii za nieprawidłowości w pracy.
Art. 65 k.c. - traci więc na zaznaczeniu zarzut naruszenia tego przepisu w
związku z art. 300 k.p., gdyż odnosi się do tłumaczenia (wykładni) oświadczenia
woli. Uchwała zarządu z 9 lutego 2006 r. nie stanowiła oświadczenia woli jako
elementu czynności prawnej, do wykładni którego przepis art. 65 k.c. mógłby mieć
zastosowanie. Niemniej o wykładni oświadczenia woli decydują ustalone fakty,
gdyż wola osoby ma określoną treść (jest faktem) i jej ustalenie w tej sprawie jest
wiążące (art. 39813
§ 2 k.p.c.). Nade wszystko nie ma jednak sporu co do treści
(literalnej) uchwał zarządu: z 9 lutego 2006 r. o przyznaniu premii oraz kolejnej z 13
kwietnia 2006 r. o uchyleniu uchwały z 9 lutego 2006 r. i uchwały z 9 maja 2006 r. o
nieprzyznaniu premii.
17
Nie jest zasadny zarzut naruszenia art. 58 k.c. w związku z art. 2 i art. 425 k.s.h.
oraz 479 § 2 pkt 1 k.p.c., gdyż przedmiotem sporu nie była ocena ważności czy
nieważności uchwały zarządu spółki z 6 lutego 2006 r. i o tym Sąd nie rozstrzygnął
w sentencji wyroku. Stwierdzając natomiast w uzasadnieniu, że uchwała zarządu
„nie mogła być ważna” Sąd nie rozpoznawał sprawy gospodarczej. Zgodzić należy
się z zarzutem, że termin raportu z badania finansowego nie był warunkiem prawa
do premii. Ocena kwestionująca ważność uchwały o przyznaniu premii została
wyrażona tylko ze względu na przedwczesność uchwały wobec terminu badania
sprawozdania finansowego przez biegłego rewidenta określonego w Zasadach
premiowania. W pozostałym zakresie uchwała ta oceniona został jako niezasadna
przede wszystkim przez samego pracodawcę (Spółkę), skoro kolejny zarząd uchylił
tę uchwałę i podjął odmienną. Zasadniczym przedmiotem sporu było prawo do
premii i ocena co do ważności samej uchwały zarządu nie była konieczna (tylko ze
względu na jej podjęcie przed terminem określonym w Zasadach premiowania).
Wystarczające było stwierdzenie, że uchwała była przedwczesna. Uchwały zarządu
spółki akcyjnej nie podlegają zaskarżeniu do sądu, nie ma ku temu podstawy w
prawie spółek (nie stanowi jej wskazany w skardze art. 425 k.s.h.). Wbrew skardze
wyrok Sądu Najwyższego z 17 lutego 2004 r., I PK 305/03 nie prowadzi do innego
wniosku i nie daje podstawy do stosowania analogii, gdyż inna jest sytuacja
zarządu odwołanego przez zgromadzenie wspólników spółki. Skarga zresztą sama
trafnie zauważa, że Kodeks spółek handlowych nie przewiduje powództwa o
uchylenie uchwały zarządu lub uznania jej za nieważną. Sporna uchwała nie
stanowiła też czynności prawnej, dlatego na podstawie art. 58 k.c. nie mogła być
stwierdzona jej nieważność. W sprawie chodziło o wolę pracodawcy (Spółki) a ta
uległa zmianie wraz ze zmianą zarządu i stąd nowe stanowisko było wiążąca w
sprawie. Innymi słowy Sąd Apelacyjny nie musiał stwierdzać, że uchwała z 6 lutego
2006 r. w sprawie wykonania zadań i premii „nie mogła być ważna“. Takie
sformułowanie w uzasadnieniu wyroku ex post nie ma wpływu na byt tej uchwały,
skoro została uchylona przez zarząd Spółki.
Druga grupa zarzutów skargi kasacyjnej kierowanych do rozstrzygnięcia o prawie
do premii za podstawę wskazuje wykonanie zadania (pracy) i niezasadną odmowę
prawa do premii łączy z naruszeniem art. 13, art. 78 § 1 i 2 k.p., art. 80 k.p. przez
18
ich niezastosowanie. Przepisy te nie zostały naruszone. Wynagrodzenie powoda
składało się z różnych składników. Sporna premia nie miała cech zwykłego
(podstawowego) wynagrodzenia za pracę. Stanowiła świadczenie dodatkowe i
wskazane przepisy nie stanowiły bezpośredniej podstawy prawnej spornej premii.
W relacji do innych składników wynagrodzenia powód w uzasadnieniu żądania
premii nie twierdził, że jej nieprzyznanie narusza art. 13 k.p., gdyż bez tej premii
jego wynagrodzenie nie jest godziwe. Zasadniczo jednak przepis art. 13 k.p. nie
stanowi podstawy do żądania wyższego wynagrodzenia. Bezpośrednią podstawą
roszczenia o premię nie były też przepisy art. 78 § 1 i § 2 k.p., gdyż jej źródłem były
Zasady premiowania. Nie można też nie zauważyć, że Zasady premiowania
wykraczały poza enumeratywną formułę źródeł prawa pracy z art. 9 k.p. Z mocy
decyzji zarządu Spółki obejmowały tylko ściśle określony krąg pracowników
(dyrektorów, ich zastępców oraz głównych księgowych).
Pierwsza część rozważań wymaga zatem oceny, czy zostało wykonane zadanie
premiowe czyli „wolumen produkcji miedzi katodowej“ zgodnie z § 4 pkt 3 lit. d
Zasad premiowania („Przy ustalaniu wysokości premii Zarząd będzie brał pod
uwagę stopień realizacji przez Oddziały następujących zadań: (...), dla 3) H. – H.
L., H.G.: (...), d. wolumen produkcji miedzi katodowej“. Skarżący zarzuca, że skoro
zadanie premiowe zostało wykonane to premia nie mogła nie być przyznana, a
jeżeli nawet zadanie nie zostało wykonane w 100% lecz w 99,60%, to niewielki brak
nie powinien pozbawiać go prawa do premii, gdyż mógł mieć jedynie wpływ na
wysokość (proporcjonalną) premii.
W odniesieniu do pierwszej argumentacji znaczenie mają ustalenia stanu
faktycznego, które nie pozwalają przyjąć, że zadanie premiowe zostało wykonane
w 100 %. Sąd ustalił, iż zamiast złomu i odpadów do przetopu użyto walcówkę,
która nie była złomem ani odpadem. Zawyżyło to wykonanie produkcji. Przeciwne
twierdzenia na etapie skargi kasacyjnej nie zmieniają tych ustaleń (art. 39813
§ 2
k.p.c.). Zarzuty podstawy procesowej skargi nie są zasadne. Przepis art. 233 k.p.c.
(zapewne chodzi tylko o § 1) dotyczy bezpośrednio oceny dowodów i dlatego nie
może stanowić podstawy zarzutu skargi kasacyjnej (art. 3983
§ 3 k.p.c.). Nie jest
zasadne twierdzenie, że skarga powinna być rozpoznana w oparciu o ustalenie, iż
zarząd spółki wiedział o walcówce jako wsadzie do przetopu, gdyż takiego
19
ustalenia w sprawie nie dokonano. Granicę postępowania dowodowego stanowi
dwuinstancyjne postępowania przed sądami powszechnymi. Uwaga ta odnosi się
także do zarzutu naruszenia art. 278 § 1 k.p.c. przez zaniechanie dowodu z opinii
biegłego na okoliczność czy przetopiony wsad był złomem albo odpadem czy
walcówką użytkową miedzi. Można wszak założyć, że powód był specjalistą w
zakresie produkcji miedzi z racji zajmowanego stanowiska oraz doświadczenia i
wykształcenia. Z drugiej strony pozwana swe twierdzenia opierała na wynikach
kontroli wewnętrznej. Jeżeli więc od samego początku procesu twierdziła, że
walcówka nie była odpadem ani złomem to powód nie może dopiero obecnie
zarzucać, iż niezasadnie pominięto dowód z opinii biegłego albo że swoje
twierdzenie pracodawca winien udowodnić w sprawie za pomocą opinii
specjalistycznej. To na powodzie dochodzącym zapłaty i twierdzącym inaczej
spoczywał ciężar wykazania, że walcówka stanowiła złom albo odpad (art. 6 k.c. i
art. 232 k.p.c.). W procesie nie było jednak wniosku o powołanie biegłego ze
względu na warunki z art. 278 § 1 k.p.c. Sąd nie musiał prowadzić postępowania z
urzędu (art. 217 § 2, 227 i 232 k.p.c.). Opinia zaś sporządzona na użytek oceny w
postępowaniu karnym nie stanowiła dowodu w obecnym postępowaniu. Innymi
słowy dla ustalenia i oceny czy zamiast złomu i odpadów do przetopu użyto
zwróconej walcówki i pasma miedziowego wystarczające były ustalenie własne
dokonane w trybie kontroli wewnętrznej. Ustalenia te zostały zweryfikowane w
postępowaniu sądowym, między innymi na podstawie zeznań świadków. Wniosek o
biegłego mógł więc był postawiony w tej sprawie samodzielnie, bez oczekiwania na
ustalenia postępowania karnego i sporządzonej w nim opinii. Nie został naruszony
art. 382 k.p.c., gdyż Sąd Apelacyjny mógł poprzestać na materiale zebranym w
postępowaniu w pierwszej instancji, co też wyraźnie stwierdził w uzasadnieniu.
Natomiast co do nowych dowodów to obowiązywał tu reżim z art. 381 k.p.c. i
dlatego już na etapie postępowania przed Sądem pierwszej instancji winno być
przeprowadzone postępowanie dowodowe, nawet z opinią biegłego, której
zaniechania przeprowadzenia z urzędu zarzuca się niezasadnie. Sprzeczne z
ustaleniami są zatem twierdzenia skargi, że przetopiony zwrot walcówki był
złomem, a skoro tak to nie jest zasady wniosek iż było to korzystne dla Spółki. W
sprawie nie zarzuca się naruszenia art. 217 § 2 k.p.c. Dla oceny prawa
20
materialnego wystarczy iż okoliczności sporne zostaną dostatecznie wyjaśnione,
wówczas sąd pomija środki dowodowe nawet gdyby zostały zgłoszone. Prowadzi to
do stwierdzenia, że zadanie premiowe nie zostało wykonane w 100 % wobec
użycia do przetopu walcówki zamiast złomu lub odpadów.
Nie zamyka to sprawy premii, gdyż skarżący naruszenia prawa upatruje w
przyznaniu premii w wysokości „0”, mimo że zadanie premiowe, bez spornej
„walcówki” zostało wykonane w 99,6 %, czemu w takim zakresie nie przeczyła też
pozwana Spółka. Zachodziła więc kwestia, czy powód przy tak znacznym
wykonaniu zadania miał prawo do częściowej (proporcjonalnej) premii. W ocenie
składu rozpoznającego skargę reguła jest tu następująca. Pracodawca może
uzależnić prawo do premii od wykonania w pełni zadania premiowego (w 100 %).
To znaczy, że jego niewykonanie nawet w minimalnym stopniu pozwala mu nie
przyznać pracownikowi premii. Mylne jest więc założenie, że niepełne wykonanie
zadania czy nawet niewykonanie w nieznacznym stopniu uprawniałoby do premii
częściowej czyli w stopniu odpowiednim do wykonania zadania (proporcjonalnym).
Premia nie była składnikiem wygrodzenia zależnym od każdego efektu pracy, lecz
od wykonania zadania określonej produkcji, stąd nie doszło do naruszenia art. 80
k.p. gdyż takie ustalenie warunku premii nie jest sprzeczne z tym przepisem. Traci
więc na znaczeniu argument, że skoro uzyskano określony efekt pracy, choć
mniejszy niż wyznaczony, to przepis ten nie może być pomijany w ocenie prawa do
premii. Nie była wszak pochodną od każdego efektu pracy. Co do niesprzeczności
takiej oceny z art. 80 k.p., to rację miały Sądy pierwszej i drugiej instancji
zauważając, że skarżący prócz premii miał też inne składniki wynagrodzenia, w tym
nagrodę w kwocie niemniejszej od dochodzonej premii. Premia nie składała się
więc na podstawowe (zwykłe) wynagrodzenie skarżącego. Stanowiła świadczenie
odrębne uwarunkowane wykonaniem zadania premiowego.
To, że zgodnie z Zasadami premiowania podstawowym warunkiem uruchomienia
premii było wykonanie zadania dotyczącego całkowitego jednostkowego kosztu
wydobycia miedzi w urobku, przerobu flotacyjnego i hutniczego, nie znaczy że
uzyskanie parametru kosztowego było wystarczające. Dopiero wykonanie
ustalonego zadania (efektu), czyli „wolumenu produkcji miedzi katodowej” stanowiło
warunek premii (§ 3 i § 4 Zasad premiowania). Jeżeli więc § 4 Zasad premiowania
21
stanowił, że: „Przy ustalaniu wysokości premii Zarząd będzie brał pod uwagę
stopień realizacji przez Oddziały” określonych zadań, to znaczy, że warunkiem
minimalnym otwierającym decyzję co do wysokości premii było wykonanie
„wolumenu produkcji miedzi katodowej” (§ 4 pkt 3 lit d Zasad premiowania).
W tej sprawie uprawniona jest zatem teza, że niewykonanie zadania premiowego
w 100 % nie uzasadnia roszczenia o wypłatę premii proporcjonalnej do stopnia
wykonania zadania. Pracodawca może ustalić kryteria prawa do premii w ten
sposób, że jej wypłatę warunkuje wykonanie zadania premiowego w 100 %.
Konsekwentnie niewykonania tego zadania w pełni nie uprawnia do żądania premii
w wysokości zmniejszonej w odpowiedniej proporcji.
Nie jest to sprzeczne z § 8 regulaminu (Zasad premiowania), zgodnie z którym na
poczet premii może być uruchomiona po ustaleniu wyników Oddziału zaliczkowa
wypłata za I, II, III kwartał. Z jednej strony takie kwartalne wypłaty (zaliczki)
mobilizują do wykonania zadania premiowego, jednak ostatecznie pracodawca
może ocenić, że mimo to zadanie premiowe nie zostało wykonane w pełni (100%).
Natomiast inne stanowisko skarżącego odwołujące się do orzeczeń Sądu
Najwyższego nie zmienia powyższej oceny, gdyż pomija, że wskazane w skardze
orzeczenia nie miały za podstawę prawną rozstrzygania takiego samego prawa
premiowego jak w tej sprawie, niezależnie od innych stanów faktycznych w
odrębnych sprawach. Innym jest bowiem rozwiązanie premiowe, które nie jest
limitowane wykonaniem minimalnego zadania (wyrok Sądu Najwyższego z 31
marca 1980 r., I PRN 138/79, LEX 84476). Obecny skład nie podzielił natomiast
stanowiska o dopuszczalnym miarkowaniu premii (tak jak w sprawie rozstrzygniętej
wyrokiem Sądu Najwyższego z 22 listopada 2001 r., I PKN 691/00, OSNP 2003 nr
21, poz. 513), gdyż byłaby to zmiana warunków (regulaminu) premiowania i
wprowadzenie przez Sąd innego świadczenia (proporcjonalnego do stopnia
wykonania zadania) niż przyjęte w regulaminie, w którym premię warunkuje dopiero
wykonanie zadania w stopniu określonym (minimalnym). Inna jest też sytuacja, gdy
zachodzi różnica między nagrodą z zysku bilansowego a premią zadaniową (wyrok
Sądu Najwyższego z 5 lutego 2004 r., I PK 308/03). Zarzuty skargi nie podważyły
rozstrzygnięcia zaskarżonego wyroku o braku prawa do premii dla R. U. za 2005 r.
na podstawie regulaminu premiowania (Zasad premiowania). Można jedynie dodać,
22
że w podstawie kasacyjnej skarga nie skonkretyzowała który przepis tego
regulaminu został naruszony.
Co do art. 5 k.c., to nie został naruszony, gdyż Sąd w ogóle nie rozważał
zastosowania tego przepisu i nie przyjął za podstawę rozstrzygnięcia (ani art. 8
k.p.).
Skarga podlega rozpoznaniu w granicach zarzutu podstawy kasacyjnej (art. 39813
§ 1 k.p.c.), co przy związaniu stanem faktycznym stanowiącym podstawę
zaskarżonego rozstrzygnięcia, oznacza iż nie może być ona uznana za zasadną co
do nagrody rocznej - 14-tej pensji (za 2006 r.). Otóż jedyny w podstawie skargi
zarzut, to naruszenie pkt 2 ppkt 6 Załącznika nr 10 do Zakładowego Układu
Zbiorowego Pracy dla Pracowników K. SA w związku z art. 9 k.p. Warunkiem
otrzymania tej nagrody w pełnej wysokości było przepracowanie roku
kalendarzowego. Wyjątek od tej reguły ustanawia wskazany pkt 2 pkkt 6, zgodnie z
którym dodatkową nagrodę roczną, proporcjonalnie do okresu przepracowanego
otrzymują pracownicy z którymi rozwiązano stosunek pracy z przyczyn dotyczących
pracodawcy. Można się zgodzić ze skarżącym, że wątpliwe jest tu stanowisko
wyrażone w zaskarżonym wyroku iż – „Ten ostatni tryb odnosi się bowiem do
konkretnych okoliczności uregulowanych w ustawie z dnia 13 marca 2003 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn niedotyczących pracowników”. Zachodzi różnica w zastosowaniu tej
ustawy i poprzedniej ustawy z 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy. Jeżeli więc odwołanie do ustawy z 13 marca 2003 r. nie byłoby uzasadnione,
to nie dlatego że tę ustawę powołano w podobnym wyjątku w zasadach wypłacania
dodatkowej nagrody rocznej, gdyż w załączniku 11 do ZUZP pkt 3 ppkt 4 wskazuje
się na ustawę z 28 grudnia 1989 r., a nie ustawę z 13 marca 2003 r. Chodzi
bowiem o to, że pojęcie „przyczyn dotyczących pracodawcy” (w załączniku nr 10)
jest tożsame z pojęciem z ustawy z 28 grudnia 1989 r. Zawęża to przyczynowo
zakres wyjątku uprawniającego do proporcjonalnej nagrody rocznej. Niemniej
nawet ustawa z 13 marca 2003 r. nie ma zastosowania do sytuacji, gdy przyczyny
będące podstawą wypowiedzenia występują po stronie pracownika.
23
Powodowie byli zatrudnieni do końca września 2006 r. i ich umowy o pracę uległy
rozwiązaniu po wypowiedzeniu pozwanej po uprzednim „odwołaniu” ich z
powierzonych stanowisk. Skarżący nie wykazali w sprawie, że ich stosunki pracy
uległy rozwiązaniu z „przyczyn dotyczących pracodawcy”. Sąd Apelacyjny nie
stwierdził, „iż odwołanie z funkcji dyrektora przez pracodawcę jest przyczyną
rozwiązania stosunku pracy z przyczyn po stronie pracownika”, zatem nie mógł w
ten sposób naruszyć art. 1 ust. 1 ustawy z 13 marca 2003 r. Nie można poprzestać
na wskazaniu, że skoro pracodawca wypowiedział umowy o pracę to nie były to
przyczyny leżące po stronie powodów lecz tylko po stronie pracodawcy. Wówczas
każdorazowo należałoby przyjmować, że pracownicy na stanowiskach
samodzielnych są w innej (korzystniejszej) sytuacji w zakresie prawa do 14 -tej
pensji, gdyż skoro mogą być w każdej chwili odwołani i może dojść do rozwiązania
zatrudnienia przed końcem roku kalendarzowego, to nie powinni być pozbawieni
prawa do proporcjonalnej 14 -pensji. Rzecz jednak w tym, że wpierw nastąpiło
odwołanie powodów ze stanowisk z cofnięciem pełnomocnictw do reprezentacji
Spółki i w konsekwencji do wypowiedzenia umów o pracę. Wszak wcześniej
powodowie uzyskali pełnomocnictwa uprawniające do składania oświadczeń woli w
imieniu Spółki a wypowiedzenie umowy o pracę nastąpiło z powodu odwołania ze
stanowisk i cofnięcia pełnomocnictw. Takie następstwo zdarzeń wskazuje, że
powodowie w ocenie pracodawcy nie realizowali należycie ich zdań. Pracodawca
miał prawo do takiej oceny pracowników na kierowniczych (samodzielnych)
stanowiskach. W sprawie brak jest ustalenia, iżby powodowi kwestionowali
wypowiedzenia albo dochodzili odpraw w związek z rozwiązaniem zatrudnienia z
przyczyn dotyczących pracodawcy. Skoro nie wykazali, że przyczyny rozwiązania
umów o pracę leżały po stronie pracodawcy (art. 6 k.c., art. 232 k.p.c.), to
ostatecznie wskazane okoliczności potwierdzają prawidłowość rozstrzygnięcia o
braku prawa do 14-tej pensji.
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji, stosownie do art. 39814
k.p.c. O
kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.
24