Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UZ 21/11
POSTANOWIENIE
Dnia 17 października 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca)
SSA Jolanta Frańczak
w sprawie z odwołania J. K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 17 października 2011 r.,
zażalenia ubezpieczonego na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 7 kwietnia 2011 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z
dnia 7 kwietnia 2011 r. oddalił wniosek ubezpieczonego J. K. o przywrócenie
terminu do złożenia wniosku o doręczenie odpisu wyroku tego Sądu z dnia 21
grudnia 2010 r. wraz z uzasadnieniem, a następnie odrzucił wniosek o doręczenie
przedmiotowego orzeczenia z uzasadnieniem.
Sąd drugiej instancji wskazał, że w dniu 23 marca 2011 r. ubezpieczony
wniósł o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o doręczenie wyroku tego Sądu
z dnia 21 grudnia 2010 r. wraz z uzasadnieniem i o doręczenie odpisu
przedmiotowego wyroku wraz z uzasadnieniem. Przedstawiając okoliczności
2
świadczące o braku swojej winy w przekroczeniu terminu, wnioskodawca powołał
się na pogorszenie stanu zdrowia teścia, zamieszkałego w miejscowości znacznie
oddalonej od miejsca zamieszkania wnioskodawcy, swój zły stan zdrowia oraz
nieznajomość przepisów proceduralnych. Stwierdził również, że okoliczności te
uprawdopodobni dowodami z przesłuchania ubezpieczonego i z dokumentacji
lekarskiej. Zarządzeniem Przewodniczącego Wydziału z dnia 23 marca 2011 r.
wnioskodawca został zobowiązany do przedłożenia stosownych dowodów
uprawdopodobniających okoliczności wskazane we wniosku o przywrócenie
terminu. W wykonaniu powyższego zarządzenia wnioskodawca w piśmie
procesowym z dnia 6 kwietnia 2011 r. wyjaśnił, że w okresie od 19 grudnia 2010 r.
do 15 stycznia 2011 r. wraz z żoną przebywał poza stałym miejscem zamieszkania
u swojego chorego teścia. Dopiero po powrocie do S. podjął kroki w celu
zasięgnięcia informacji o stanie jego sprawy u pracowników sądu.
Sąd Apelacyjny podniósł, że stosownie do art. 168 § 1 k.p.c. przywrócenie
terminu do dokonania czynności procesowej może nastąpić w sytuacji, w której
strona nie dokonała tej czynności w terminie bez swojej winy. Brak winy, zgodnie
z art. 169 § 2 k.p.c., należy uprawdopodobnić okolicznościami uzasadniającymi
wniosek, tj. przytoczyć twierdzenia i wskazać okoliczności, z których wynika
przekonanie o prawdziwości twierdzeń strony. Sąd podkreślił, że wnioskodawca
został prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy przed Sądem Apelacyjnym
w dniu 21 grudnia 2010 r., na której zapadł niekorzystny dla niego wyrok, jednak na
rozprawę się nie stawił i nie zainteresował się także jej wynikiem. Zły stan zdrowia
wnioskodawcy, na którą to okoliczność powołuje się ubezpieczony, nie
uniemożliwiał mu wcześniejszego działania przed Sądem pierwszej instancji, a nie
zostały przedstawione żadne inne dowody, które wskazywałyby, że jego stan
zdrowia pogorszył się tak istotnie, iż nie mógł podjąć działań procesowych, czy to
osobiście, czy z pomocą innych osób. Nie znalazły również potwierdzenia, w ocenie
Sądu, wyjaśnienia samego wnioskodawcy złożone w piśmie z dnia 30 marca 2011
r., w których podał on jako przyczynę opóźnienia zły stan zdrowia teścia, wobec
czego i ta okoliczność nie może być uznana za niezawinioną przyczynę uchybienia
dokonania czynności procesowej w terminie i nie daje podstaw do uwzględnienia
wniosku o przywrócenie terminu.
3
Zdaniem Sądu wnioskodawca nie wykazał należytej dbałości o swoje
interesy, podejmując pierwsze czynności procesowe dopiero 19 stycznia 2011 r.
(wniosek o uzasadnienie wyroku), a kolejne w dniu 23 marca 2011 r. (wniosek
o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku wraz
z wnioskiem o jego doręczenie). Kierując się powyższymi względami Sąd
Apelacyjny uznał, że wnioskodawca uchybił terminowi do złożenia wniosku
o uzasadnienie wyroku z własnej winy, co skutkowało przyjęciem przez Sąd braku
podstaw do przywrócenia terminu do dokonania tej czynności procesowej,
w związku z czym wniosek jako wniesiony z uchybieniem terminu zakreślonego
przepisem art. 387 § 3 k.p.c. podlegał odrzuceniu na mocy art. 328 § 1 zdanie
drugie k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c.
Zażalenie na postanowienie wniósł ubezpieczony, zaskarżając je w całości
i wnosząc na podstawie art. 380 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. o rozpoznanie
orzeczenia także w zakresie oddalającym wniosek o przywrócenie terminu do
złożenia wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem. Żalący zarzucił błąd
w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia,
poprzez ustalenie, że zaniechanie dokonania czynności w terminie nie było
spowodowane okolicznościami niezawinionymi przez ubezpieczonego, podczas
gdy faktycznie nastąpiło w następstwie takich okoliczności. Wskazując na
powyższe, wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i przywrócenie terminu do
złożenia wniosku o doręczenie odpisu wyroku z uzasadnieniem.
Zdaniem ubezpieczonego, okoliczności związane z pogorszeniem stanu
zdrowia najbliższych, w tym przypadku teścia i konieczność wyjazdu w dniu
19 grudnia 2010 r. do odległej miejscowości w celu sprawowania opieki nad
chorym, a także zły stan zdrowia samego ubezpieczonego, powrót do miejsca
zamieszkania dopiero w połowie stycznia 2011 r. i problemy z uzyskaniem
informacji co do dalszego trybu postępowania stanowią o zaistnieniu takich
okoliczności, które świadczą o tym, że uchybienie terminowi do złożenia wniosku
o uzasadnienie nastąpiło bez winy ubezpieczonego.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 168 § 1 zdanie pierwsze k.p.c., jeżeli strona nie dokonała
w terminie czynności procesowej bez swojej winy, sąd na jej wniosek postanowi
przywrócenie terminu. Z kolei w myśl art. 169 § 2 k.p.c. w piśmie zawierającym
wniosek o przywrócenie terminu należy uprawdopodobnić okoliczności wniosek ten
uzasadniające. Z przepisów tych wynika, że uprawdopodobnienie przez stronę
okoliczności mających uzasadniać wniosek o przywrócenie terminu może stanowić
podstawę do jego uwzględnienia dopiero wówczas, gdy dokonana przez sąd ocena
tych okoliczności wskazuje, że strona nie dokonała czynności w terminie bez swojej
winy w rozumieniu art. 168 § 1 k.p.c. Przepis art. 168 § 1 k.p.c. nie może być
interpretowany w sposób rozszerzający, gdyż jest zasadą, że czynności procesowe
powinny być dokonywane w terminie. O braku winy strony można zatem mówić
tylko wtedy, gdy istniała jakaś przyczyna, która spowodowała uchybienie terminowi.
Przyczyna taka zachodzi wówczas, gdy dokonanie czynności w ogóle (w sensie
obiektywnym) było wykluczone, jak również w takich przypadkach, w których
w danych okolicznościach nie można było oczekiwać od strony, by zachowała dany
termin procesowy. Dlatego w każdym przypadku przy ocenie braku winy jako
przesłanki przywrócenia terminu uchybionego przez stronę należy uwzględniać
wymaganie dołożenia należytej staranności człowieka przejawiającego dbałość
o swe własne życiowo ważne sprawy. Inaczej rzecz ujmując, brak winy
w uchybieniu terminowi powinien być oceniany z uwzględnieniem wszystkich
okoliczności konkretnej sprawy, w sposób uwzględniający obiektywny miernik
staranności, jakiej można wymagać od strony należycie dbającej o swoje interesy
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 1972 r., III CRN 448/71,
OSP 1972 nr 7, poz. 14) i przy braniu pod uwagę także uchybień spowodowanych
nawet lekkim niedbalstwem (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
9 sierpnia 1974 r., II CZ 149/74, OSPiKA 1975 nr 12, poz. 30). Przykładowo,
o braku winy można mówić w wypadku choroby strony czy jej pełnomocnika, która
uniemożliwia podjęcie działania nie tylko osobiście, ale i skorzystanie z pomocy
innych osób, w wypadku klęski żywiołowej, katastrofy, czy w wypadku udzielenia
stronie mylnej informacji przez pracownika sądu (por. między innymi postanowienia
5
Sądu Najwyższego z dnia 3 stycznia 1974 r., II CO 18/73, LEX nr 7372; z dnia
26 listopada 1996 r., II CKN 23/96, LEX nr 183026; z dnia 6 października 1998 r.,
II CKN 8/98, LEX nr 50679; z dnia 12 lutego 1999 r., II UKN 667/98, OSNAPiUS
2000 nr 12, poz. 488 - notka; z dnia 17 czerwca 1999 r., I PKN 103/99, OSNAPiUS
2000 nr 19, poz. 719; z dnia 13 października 2005 r., IV CZ 91/05, LEX nr 186915;
z dnia 12 maja 2006 r., V CZ 29/06, LEX nr 200921; z dnia 19 maja 2006 r., III CZ
28/06, LEX nr 188379 z dnia 26 kwietnia 2007 r., III CZ 22/07, LEX nr 319631;
z dnia 14 kwietnia 2008 r., II PZ 4/08, LEX nr 470967).
Odnośnie do okoliczności powołanych przez wnioskodawcę należy
stwierdzić, że ocena czy nastąpiło uprawdopodobnienie, o którym stanowi art. 169
§ 2 k.p.c., należy do sądu rozpatrującego wniosek. W tym przedmiocie Sąd nie jest
związany zawartymi we wniosku twierdzeniami, gdyż istota uprawdopodobnienia
sprowadza się do przekonania sądu o przynajmniej prawdopodobieństwie
zaistnienia faktów, na które powołuje się strona domagająca się przywrócenia
terminu, a przekonanie to powinno opierać się na obiektywnych przesłankach
wynikających z zawartych we wniosku twierdzeń. Chociaż uprawdopodobnienie jest
wyjątkiem od reguły formalnego przeprowadzenia dowodu, działającym na korzyść
strony powołującej się na określony fakt, to jednak nie oznacza to, że może ono
opierać się tylko na samych twierdzeniach strony. Odróżnienie aktu
uprawdopodobnienia w stosunku do przeprowadzenia dowodu polega, między
innymi, na tym, że uprawdopodobnienie przeprowadza się za pomocą środków
nieskrępowanych wymaganiami stawianymi co do formy przez przepisy Kodeksu
postępowania cywilnego. Twierdzenie skarżącego o złym stanie zdrowia własnego
oraz teścia nie może być ocenione jako uprawdopodobnienie okoliczności
uzasadniającej przewrócenie terminu nie tylko dlatego, że nie zostało poparte
żadnym zaświadczeniem lekarskim, ale także dlatego, że nie każda choroba czy
gorsza sprawność zdrowotna stanowi wystarczające uzasadnienie dla wniosku
o przywrócenie terminu do czynności procesowej i usprawiedliwienie dla dokonania
czynności procesowej po terminie. Chodzi bowiem o zdolność postulacyjną strony,
co wyraża się w możliwości dokonywania czynności zgodnie z jej wolą i bez
fizycznego ograniczenia, z zachowaniem sprawności intelektualnej, takiej jak dla
prowadzonej sprawy, w której ma być dokonana kolejna czynność procesowa.
6
Inaczej ujmując, nie każda choroba usprawiedliwia przekroczenie terminu, a za
taką może być uznana tylko ta, która rzeczywiście uniemożliwia podjęcie czynności
procesowej (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 27 października 1998 r.,
I PKN 385/98, OSNP 1999 nr 23, poz. 753; z dnia 5 sierpnia 2005 r., II PZ 20/05,
OSNP 2006 nr 13-14, poz. 214; z dnia 5 stycznia 2006 r., I UZ 38/05, OSNP 2007
nr 1-2, poz. 32), czego skarżący w niniejszej sprawie nawet nie próbował
uprawdopodobnić.
Konsekwencją braku podstaw do przywrócenia terminu jest zaś odrzucenie
spóźnionego wniosku o doręczenie wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 21 grudnia
2010 r. wraz z jego uzasadnieniem, jak prawidłowo stwierdził Sąd drugiej instancji.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy, na podstawie art. 3941
§ 3 w związku z art.
39814
k.p.c., postanowił jak w sentencji.