Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UZ 44/11
POSTANOWIENIE
Dnia 2 grudnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący)
SSN Józef Iwulski
SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania C. K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.
z udziałem zainteresowanego K. C.
o przeniesienie odpowiedzialności z tytułu składek,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 2 grudnia 2011 r.,
zażaleń zainteresowanego K. C. i ubezpieczonego na postanowienie Sądu
Apelacyjnego zawarte w pkt II wyroku
z dnia 12 kwietnia 2011 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę do
ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania
zażaleniowego poniesionych przez zainteresowanego.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 12 kwietnia 2011 r. Sąd Apelacyjny – po rozpoznaniu
apelacji wnioskodawcy C. K. oraz zainteresowanego K. C. od wyroku Sądu
Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w K. z dnia 11 czerwca
2010 r. oddalającego odwołanie C. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń
2
Społecznych Oddziału w K. z dnia 28 marca 2008 r. wydanej w przedmiocie
przeniesienia odpowiedzialności za zaległości składkowe: zmienił zaskarżony
wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i stwierdził, że C. K. jako
członek zarządu Zakładów Mechanicznych „R.” Spółki z o.o. w R. nie odpowiada za
zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenia za okresy wskazane w
zaskarżonej decyzji (pkt I.); nie obciążył Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
Oddziału w K. kosztami postępowania (pkt II.).
W uzasadnieniu tego wyroku, w jego części dotyczącej kosztów
postępowania, Sąd Apelacyjny powołał się na ustanowioną w art. 102 k.p.c. zasadę
słuszności, będącą odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu.
Według Sądu jest to rozwiązanie szczególne, niepodlegające wykładni
rozszerzającej, wykluczające stosowanie wszelkich uogólnień, wymagające do
swojego zastosowania wystąpienia wyjątkowych okoliczności. W niniejszej sprawie
wyjątkowe okoliczności sprowadzają się do innowacyjnego przedmiotu
postępowania. Kwestia wpływu wygaśnięcia mandatu członka zarządu na jego
odpowiedzialność za zaległości spółki stanowi problematykę, która dotychczas nie
była poruszana w literaturze, piśmiennictwie oraz orzecznictwie sądów. Z tego
względu błędne stanowisko organu rentowego, powielone następnie przez Sąd
pierwszej instancji nie może stanowić podstawy do obciążenia strony
przegrywającej kosztami zastępstwa procesowego, z uwagi na zawiłość przedmiotu
postępowania.
Powyższe postanowienie o kosztach postępowania zażaleniami zaskarżyli
odwołujący się i zainteresowany.
Odwołujący się wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia przez
zasądzenie od ZUS Oddział w K. na rzecz C. K. zwrotu kosztów adwokackich za
obie instancje według stawek urzędowych tj. 12.600 zł.
W uzasadnieniu zażalenia wskazano, że w sprawie było kilkanaście
terminów rozpraw, złożono kilkanaście pism procesowych, dwukrotnie odbywały się
rozprawy przed Sądem w K. W konsekwencji nie można przyjąć, że nie zaistniał
nakład pracy po stronie pełnomocnika odwołującego się C. K.
Zainteresowany w swoim zażaleniu wniósł o: zmianę zaskarżonego
postanowienia przez ustalenie na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w związku z § 6
3
pkt 7 i § 12 ust. 1 pkt 2c w związku z § 2 pkt 1 i 2 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców
prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz.1349
ze zm) kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje w dwukrotnej wysokości
stawki minimalnej wraz z podatkiem od towarów i usług; zwrot kosztów
postępowania zażaleniowego.
W uzasadnieniu zażalenia wskazano, że w przedmiotowej sprawie, przy
wartości przedmiotu zaskarżenia 231.846,17 zł, stawka minimalna za obie instancje
powinna wynosić 12.600 zł. Zdaniem pełnomocnika żalącego się, zaskarżone
rozstrzygnięcie narusza art. 5 k.c. i art. 32 ust. 1 Konstytucji RP przez nierówne
potraktowanie pełnomocników stron oraz art. 64 ust. 1 Konstytucji RP przez
pozbawienie strony należnego zwrotu kosztów procesu. Lapidarność uzasadnienia
rozstrzygnięcia co do kosztów uniemożliwia jego ocenę. Poza tym, organ rentowy
nie wnosił o nieobciążanie go kosztami. W tej sytuacji, działanie Sądu z urzędu w
stosunku do podmiotu zawodowo trudniącego się określonym działaniem i niejako
zawodowo uwikłanego w wiele procesów wywołuje wątpliwości co do zasadności i
potrzeby takiego działania zwłaszcza, że sam organ rentowy potrzeby takiej nie
widział. Wniosek o ustalenie kosztów w dwukrotnej wysokości stawki minimalnej
żalący się uzasadnił tym, że zagadnienie było bardzo złożone i wymagało od
pełnomocnika dużej pracy i wiedzy, także ekonomicznej, a także wielokrotnych
wyjazdów w celu zdobywania dokumentów i stawiania się na rozprawach zarówno
przez stronę, jak i pełnomocnika.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Obydwa zażalenia są zasadne.
Art. 102 k.p.c. stanowi, że w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd
może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów procesu albo nie
obciążać jej w ogóle kosztami. Przepis ten przewiduje wyjątek od zasady
odpowiedzialności strony przegrywającej sprawę za koszty procesu, ustanowionej
w art. 98 § 1 k.p.c., który stanowi, że strona przegrywająca sprawę, powinna
4
zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do jego obrony (zasada
odpowiedzialności za wynik procesu). Jest to więc rozwiązanie szczególne,
którego zastosowanie wymaga wykazania, że wystąpiły wyjątkowe okoliczności,
które to uzasadniają. Art. 102 k.p.c. nie konkretyzuje pojęcia wypadków szczególnie
uzasadnionych, co oznacza pozostawienie dokonania ich kwalifikacji sądowi przy
uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy. Z tego względu w
orzecznictwie przyjmuje się, że jakkolwiek ustalenie, czy w sprawie zachodzi
„wypadek szczególnie uzasadniony”, zależy od swobodnej oceny sądu, to ocena ta
musi uwzględniać wszystkie okoliczności, które mogą mieć wpływ na jej podjęcie
(postanowienie SN z dnia 11 lutego 2010 r., I CZ 112/09, LEX nr 564753).
Wskazuje się też, że urzeczywistniający zasadę słuszności art. 102 k.p.c.,
stanowiąc wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik sporu, nie podlega
wykładni rozszerzającej i związany jest z obowiązkiem strony podania okoliczności
zezwalających na przyjęcie, że zachodzi „szczególnie uzasadniony wypadek” (por.
postanowienie z dnia 18 października 2010 r. I PZ 15/10; postanowienia Sądu
Najwyższego z 17 marca 2010 r., II CZ 105/09, niepubl.; z 11 lutego 2010 r., I CZ
112/09, LEX 564753; z 2 grudnia 2009 r., I CZ 92/09, niepubl.).
Odstąpienie przez sąd od obciążania w całości strony przegrywającej proces
kosztami postępowania bez zgłoszenia przez nią stosownego wniosku i bez
podania okoliczności zezwalających na przyjęcie, że zachodzi „szczególnie
uzasadniony wypadek”, wymaga starannego uwzględnienia i rozważenia
okoliczności sprawy i dokładnego uzasadnienia takiego orzeczenia. Warunków tych
nie spełnia uzasadnienie zaskarżonego postanowienia. Nie jest wystarczające dla
uznania, że występuje „wypadek szczególnie uzasadniony” z art. 102 k.p.c.
powołanie się wyłącznie na „innowacyjność” lub „zawiłość” przedmiotu
postępowania. Sąd nie wyjaśnił na czym opiera swój pogląd o jakiejś wyjątkowości
przedmiotowej sprawy, na tle bogatego orzecznictwa dotyczącego przesłanek
odpowiedzialności członka zarządu spółki z o.o. za zaległości z tytułu składek na
ubezpieczenie społeczne. Przede wszystkim odstąpienie od zasady
odpowiedzialności za wynik sprawy tylko ze względu na „trudność” sprawy budzi
zastrzeżenia ponieważ beneficjentem owych trudności stawałaby się strona
przegrywająca spór, natomiast strona, która wykazała zasadność swej obrony
5
przed narzuconą jej odpowiedzialnością za zaległości składkowe, zostawałaby
pozbawiona prawa do zwrotu kosztów niezbędnych do celowego dochodzenia
prawa i celowej obrony (art. 98 § 1 k.p.c.).
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Apelacyjny rozpatrując
zastosowanie w sprawie przepisów art. 98 § 1 i § 3 oraz art. 102 k.p.c. powinien
rozważyć okoliczności dotyczące zainteresowanego oraz dotyczące strony
odwołującej się z uwzględnieniem tego, że o braku odpowiedzialności
zainteresowanego za przedmiotowe zaległości składkowe rozstrzygnięto już w innej
sprawie.
Z tych względów, na podstawie art. 39815
§ 1 w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.
orzeczono jak w sentencji.