I CZ 7/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:22-10-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I CZ 136/12 I CZ 139/12 I CZ 143/12 I PKN 642/00 I PKN 845/00 I UK 15/11 I UK 15/11 II CSK 274/11 III CZ 77/12 IV CSK 299/10 IV CZ 147/12 I CK 505/03 I CKN 486/00 II CK 293/02
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt I CZ 7/14
POSTANOWIENIE
Dnia 13 marca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jan Górowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Antoni Górski
SSN Kazimierz Zawada
w sprawie z wniosku K. W.
przy uczestnictwie Ka. W.
o podział majątku dorobkowego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 13 marca 2014 r.,
zażalenia uczestnika postępowania na postanowienie Sądu Okręgowego
w T. z dnia 8 sierpnia 2013 r.,
oddala zażalenie, pozostawiając rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym sprawę
w danej instancji.
2
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w T. postanowieniem z dnia 8 sierpnia 2013 r. na skutek
apelacji wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Rejonowego w S. z dnia 14
grudnia 2012 r. uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał Sądowi
Rejonowemu w S. do ponownego rozpoznania.
Jako podstawę swojego rozstrzygnięcia wskazał art. 386 § 4 k.p.c.
W uzasadnieniu podniósł, że Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy,
skoro w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia nie dokonał oceny dowodów
oraz wskazania przyczyn, które przesądziły o przyznaniu nakładów uczestnikowi.
W szczególności nie odniósł się do zgłoszonego przez pełnomocnika
wnioskodawczyni roszczenia określonego w art. 231 k.c. i żądania przeniesienia
na nią własności działki.
Wnioskodawczyni zaskarżyła postanowienie Sądu Okręgowego w T.
zażaleniem, w którym wniosła o jego uchylenie. Wskazała, że brak było podstaw
uzasadniających uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c., zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje
także w razie uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Przepis ten został wprowadzony
ustawą z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania
cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381) i ma
zastosowanie do zaskarżania orzeczeń wydanych po dniu 3 maja 2012 r. (art. 9
ust. 6 tej ustawy).
Rozważając charakter tego zażalenia, Sąd Najwyższy podkreślał,
że kontrola dokonywana w ramach tego środka powinna mieć charakter formalny,
skupiający się na przesłankach uchylenia orzeczenia sądu pierwszej instancji, bez
wkraczania w kompetencje sądu in merito. Oznacza to, że w postępowaniu
3
toczącym się na skutek zażalenia na orzeczenie o uchyleniu wyroku sądu pierwszej
instancji i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania na podstawie art. 386
§ 2 k.p.c. Sąd Najwyższy poddaje kontroli prawidłowość stwierdzenia przez sąd
drugiej instancji nieważności postępowania. Jeżeli natomiast u podstaw orzeczenia
kasatoryjnego legły przesłanki określone w art. 386 § 4 k.p.c., Sąd Najwyższy bada,
czy rzeczywiście sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy albo czy
rzeczywiście wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości. Dokonywana ocena ma jednak charakter czysto
procesowy, co oznacza, że nie może wkraczać w merytoryczne kompetencje sądu
drugiej instancji rozpoznającego apelację. Zażalenie przewidziane w art. 3941
§ 11
k.p.c. nie jest bowiem środkiem prawnym służącym kontroli materialnoprawnej
podstawy orzeczenia; kontrola taka może być przeprowadzona wyłącznie
w postępowaniu kasacyjnym. Z tej przyczyny odmienne ujęcie zakresu kognicji
Sądu Najwyższego w postępowaniu toczącym się na skutek zażalenia
przewidzianego w art. 3941
§ 11
k.p.c. trzeba uznać za niedopuszczalne (por.
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2012 r., I CZ 136/12,
z dnia 25 października 2012 r., I CZ 139/12, z dnia 25 października 2012 r., I CZ
143/12, niepubl., z dnia 7 listopada 2012 r., IV CZ 147/12, OSNC 2013, nr 3,
poz. 41, z dnia 28 listopada 2012 r., III CZ 77/12, OSNC 2013, nr 4, poz. 54).
W postępowaniu zażaleniowym prowadzonym więc na podstawie art. 3941
§ 11
k.p.c. Sąd Najwyższy kontroluje jedynie, czy sąd drugiej instancji prawidłowo
zakwalifikował określoną sytuację procesową jako odpowiadającą przyjętej
podstawie orzeczenia kasatoryjnego i w zależności od wyniku tej kontroli albo
oddala zażalenie, albo uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę sądowi
drugiej instancji do ponownego rozpoznania.
W judykaturze pojęcie „nierozpoznania istoty sprawy” jest rozumiane
jednolicie. W wyrokach: z dnia 9 stycznia 2001 r., I PKN 642/00 (OSNAPiUS 2002,
nr 17, poz. 409), z dnia 5 lutego 2002 r., I PKN 845/00 (OSNP 2004, nr 3, poz. 46),
z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00 (OSP 2003, nr 3, poz. 36), z dnia
25 listopada 2003 r., II CK 293/02 (LexPolonica nr 405129), z dnia 24 marca
2004 r., I CK 505/03 (Monitor Spółdzielczy 2006, nr 6, s. 45) oraz z dnia
4
16 czerwca 2011 r., I UK 15/11 (OSNP 2012, nr 15-16, poz. 199) przyjęto, że do
nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wtedy, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej
instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy sąd zaniechał
zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony,
bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa
unicestwiająca roszczenie. Podobnie w wyroku z dnia 26 stycznia 2011 r., IV CSK
299/10 (LEX nr 784969) Sąd Najwyższy przyjął, że pojęcie „istoty sprawy”, o którym
mowa w art. 386 § 4 k.p.c., dotyczy jej aspektu materialnoprawnego i zachodzi
w sytuacji, gdy sąd nie zbadał podstawy materialnoprawnej dochodzonych
roszczeń, jak też skierowanych przeciwko nim zarzutów merytorycznych, tj. nie
odniósł się do tego co jest przedmiotem sprawy uznając, że nie jest to konieczne
z uwagi na istnienie przesłanek materialnoprawnych, czy procesowych
unicestwiających dochodzone roszczenie. Z kolei w wyroku z dnia 12 stycznia
2012 r., II CSK 274/11 (LEX nr 1110971) wyjaśniono, że nierozpoznanie istoty
sprawy dotyczy niezbadania roszczenia będącego podstawą powództwa, czy
zarzutu przedawnienia, potrącenia, np. sąd oddala powództwo z powodu
przedawnienia roszczenia, które to stanowisko okazało się nietrafne, a nie
rozpoznał jego podstawy.
Z tych względów Sąd Okręgowy uchylił postanowienie Sądu Rejonowego ze
względu na konieczność rozważenia zasadności zgłoszonego przez
wnioskodawczynię roszczenia z art. 231 k.c. oraz zbadania kwestii nakładów
poniesionych przez wnioskodawczynię na działkę nr 1185/2 stanowiącą majątek
osobisty uczestnika Ka. W. po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej.
Nierozpoznanie w postępowaniu o podział majątku dorobkowego przez sąd
pierwszej instancji roszczenia zainteresowanego określonego w art. 231 k.c.
stanowi nierozpoznanie istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 w zw. z art. 13 § 2
k.p.c.
Z tych względów prawidłowość wydania wyroku kasatoryjnego, opartego na
art. 386 § 4 k.p.c., nie budzi wątpliwości i Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c., oddalił zażalenie pozostawiając orzeczenie o kosztach
5
postępowania zażaleniowego końcowemu rozstrzygnięciu (art. 108 § 2 w zw. z art.
39821
, art. 3941
§ 3 k.p.c.).
POSTANOWIENIE
Dnia 13 marca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jan Górowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Antoni Górski
SSN Kazimierz Zawada
w sprawie z wniosku K. W.
przy uczestnictwie Ka. W.
o podział majątku dorobkowego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 13 marca 2014 r.,
zażalenia uczestnika postępowania na postanowienie Sądu Okręgowego
w T. z dnia 8 sierpnia 2013 r.,
oddala zażalenie, pozostawiając rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym sprawę
w danej instancji.
2
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w T. postanowieniem z dnia 8 sierpnia 2013 r. na skutek
apelacji wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Rejonowego w S. z dnia 14
grudnia 2012 r. uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał Sądowi
Rejonowemu w S. do ponownego rozpoznania.
Jako podstawę swojego rozstrzygnięcia wskazał art. 386 § 4 k.p.c.
W uzasadnieniu podniósł, że Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy,
skoro w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia nie dokonał oceny dowodów
oraz wskazania przyczyn, które przesądziły o przyznaniu nakładów uczestnikowi.
W szczególności nie odniósł się do zgłoszonego przez pełnomocnika
wnioskodawczyni roszczenia określonego w art. 231 k.c. i żądania przeniesienia
na nią własności działki.
Wnioskodawczyni zaskarżyła postanowienie Sądu Okręgowego w T.
zażaleniem, w którym wniosła o jego uchylenie. Wskazała, że brak było podstaw
uzasadniających uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c., zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje
także w razie uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Przepis ten został wprowadzony
ustawą z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania
cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381) i ma
zastosowanie do zaskarżania orzeczeń wydanych po dniu 3 maja 2012 r. (art. 9
ust. 6 tej ustawy).
Rozważając charakter tego zażalenia, Sąd Najwyższy podkreślał,
że kontrola dokonywana w ramach tego środka powinna mieć charakter formalny,
skupiający się na przesłankach uchylenia orzeczenia sądu pierwszej instancji, bez
wkraczania w kompetencje sądu in merito. Oznacza to, że w postępowaniu
3
toczącym się na skutek zażalenia na orzeczenie o uchyleniu wyroku sądu pierwszej
instancji i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania na podstawie art. 386
§ 2 k.p.c. Sąd Najwyższy poddaje kontroli prawidłowość stwierdzenia przez sąd
drugiej instancji nieważności postępowania. Jeżeli natomiast u podstaw orzeczenia
kasatoryjnego legły przesłanki określone w art. 386 § 4 k.p.c., Sąd Najwyższy bada,
czy rzeczywiście sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy albo czy
rzeczywiście wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości. Dokonywana ocena ma jednak charakter czysto
procesowy, co oznacza, że nie może wkraczać w merytoryczne kompetencje sądu
drugiej instancji rozpoznającego apelację. Zażalenie przewidziane w art. 3941
§ 11
k.p.c. nie jest bowiem środkiem prawnym służącym kontroli materialnoprawnej
podstawy orzeczenia; kontrola taka może być przeprowadzona wyłącznie
w postępowaniu kasacyjnym. Z tej przyczyny odmienne ujęcie zakresu kognicji
Sądu Najwyższego w postępowaniu toczącym się na skutek zażalenia
przewidzianego w art. 3941
§ 11
k.p.c. trzeba uznać za niedopuszczalne (por.
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2012 r., I CZ 136/12,
z dnia 25 października 2012 r., I CZ 139/12, z dnia 25 października 2012 r., I CZ
143/12, niepubl., z dnia 7 listopada 2012 r., IV CZ 147/12, OSNC 2013, nr 3,
poz. 41, z dnia 28 listopada 2012 r., III CZ 77/12, OSNC 2013, nr 4, poz. 54).
W postępowaniu zażaleniowym prowadzonym więc na podstawie art. 3941
§ 11
k.p.c. Sąd Najwyższy kontroluje jedynie, czy sąd drugiej instancji prawidłowo
zakwalifikował określoną sytuację procesową jako odpowiadającą przyjętej
podstawie orzeczenia kasatoryjnego i w zależności od wyniku tej kontroli albo
oddala zażalenie, albo uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę sądowi
drugiej instancji do ponownego rozpoznania.
W judykaturze pojęcie „nierozpoznania istoty sprawy” jest rozumiane
jednolicie. W wyrokach: z dnia 9 stycznia 2001 r., I PKN 642/00 (OSNAPiUS 2002,
nr 17, poz. 409), z dnia 5 lutego 2002 r., I PKN 845/00 (OSNP 2004, nr 3, poz. 46),
z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00 (OSP 2003, nr 3, poz. 36), z dnia
25 listopada 2003 r., II CK 293/02 (LexPolonica nr 405129), z dnia 24 marca
2004 r., I CK 505/03 (Monitor Spółdzielczy 2006, nr 6, s. 45) oraz z dnia
4
16 czerwca 2011 r., I UK 15/11 (OSNP 2012, nr 15-16, poz. 199) przyjęto, że do
nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wtedy, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej
instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy sąd zaniechał
zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony,
bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa
unicestwiająca roszczenie. Podobnie w wyroku z dnia 26 stycznia 2011 r., IV CSK
299/10 (LEX nr 784969) Sąd Najwyższy przyjął, że pojęcie „istoty sprawy”, o którym
mowa w art. 386 § 4 k.p.c., dotyczy jej aspektu materialnoprawnego i zachodzi
w sytuacji, gdy sąd nie zbadał podstawy materialnoprawnej dochodzonych
roszczeń, jak też skierowanych przeciwko nim zarzutów merytorycznych, tj. nie
odniósł się do tego co jest przedmiotem sprawy uznając, że nie jest to konieczne
z uwagi na istnienie przesłanek materialnoprawnych, czy procesowych
unicestwiających dochodzone roszczenie. Z kolei w wyroku z dnia 12 stycznia
2012 r., II CSK 274/11 (LEX nr 1110971) wyjaśniono, że nierozpoznanie istoty
sprawy dotyczy niezbadania roszczenia będącego podstawą powództwa, czy
zarzutu przedawnienia, potrącenia, np. sąd oddala powództwo z powodu
przedawnienia roszczenia, które to stanowisko okazało się nietrafne, a nie
rozpoznał jego podstawy.
Z tych względów Sąd Okręgowy uchylił postanowienie Sądu Rejonowego ze
względu na konieczność rozważenia zasadności zgłoszonego przez
wnioskodawczynię roszczenia z art. 231 k.c. oraz zbadania kwestii nakładów
poniesionych przez wnioskodawczynię na działkę nr 1185/2 stanowiącą majątek
osobisty uczestnika Ka. W. po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej.
Nierozpoznanie w postępowaniu o podział majątku dorobkowego przez sąd
pierwszej instancji roszczenia zainteresowanego określonego w art. 231 k.c.
stanowi nierozpoznanie istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 w zw. z art. 13 § 2
k.p.c.
Z tych względów prawidłowość wydania wyroku kasatoryjnego, opartego na
art. 386 § 4 k.p.c., nie budzi wątpliwości i Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c., oddalił zażalenie pozostawiając orzeczenie o kosztach
5
postępowania zażaleniowego końcowemu rozstrzygnięciu (art. 108 § 2 w zw. z art.
39821
, art. 3941
§ 3 k.p.c.).