Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 289/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 października 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący)
SSN Romualda Spyt
SSA Anna Szczepaniak-Cicha (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa S. P.
przeciwko M. B. - zastępca odwołanego Komornika Sądowego A. P. przy Sądzie
Rejonowym w K. i W. O.- Komornikowi Sadowemu przy Sądzie Rejonowym w W.
o sprostowanie świadectwa pracy, odszkodowanie za okres wypowiedzenia oraz za
nie wydanie świadectwa pracy w terminie, ekwiwalent za urlop wypoczynkowy i
wynagrodzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 14 października 2014 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Ś.
z dnia 18 marca 2013 r.,
1. odrzuca skargę kasacyjną w części dotyczącej
sprostowania świadectwa pracy i odszkodowania za niewydanie
świadectwa pracy w terminie;
2. oddala skargę kasacyjną w pozostałej części;
2
3. zasądza od S. P. na rzecz W. O. i M. B. kwoty po 900
(dziewięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w K. wyrokiem z dnia 6 grudnia 2012 r. zasądził od
pozwanego M. B. - zastępcy odwołanego Komornika Sądowego przy Sądzie
Rejonowym A. P. na rzecz powoda S. P. kwotę 664,15 zł z odsetkami ustawowymi
od dnia 18 grudnia 2009 r. tytułem ekwiwalentu pieniężnego za urlop
wypoczynkowy, dalej idące powództwo wobec tego pozwanego oddalił, oddalił
także w całości powództwo wobec W. O. - Komornika Sądowego przy Sądzie
Rejonowym w W. Nadto Sąd orzekł o kosztach procesu zasądzając je od powoda
na rzecz obu pozwanych w kwocie po 1.800 zł.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że powód w dniu 1 września 2006 r. został
zatrudniony przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w K. na
stanowisku pracownika kancelarii komorniczej z możliwością odbywania aplikacji
komorniczej, na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w pełnym
wymiarze czasu pracy. Od 1 września 2007 r. wynagrodzenie zasadnicze powoda
wynosiło 2.800 zł miesięcznie.
Zarządzeniem z dnia 4 grudnia 2008 r. Prezes Sądu Apelacyjnego zlecił W.
O., Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym w W., zastępcze pełnienie
obowiązków komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w K., w Kancelarii
Komorniczej prowadzonej przez A. P. W. O. w piśmie z dnia 17 lutego 2009 r.
oświadczył, że rozwiązuje z S. P. umowę o pracę bez wypowiedzenia na
podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych
obowiązków pracowniczych i działania na szkodę pracodawcy polegającego na
celowym świadomym wprowadzaniu petentów w błąd co do obecnego adresu
kancelarii komornika, jak i wykonywania w okresie urlopu czynności zastrzeżonych
dla pracodawcy. S. P. pozwem z dnia 20 lutego 2009 r. wniósł o uznanie za
nieważne rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, a w razie
nieuwzględnienia tego wniosku - o przywrócenie do pracy. Powód skierował pozew
przeciwko A. P., którego zastępował już W. O. Na rozprawie przed Sądem
3
Rejonowym w N. w dniu 13 sierpnia 2009 r. A. P. uznał powództwo w całości,
łącznie z roszczeniem powoda o zasądzenie kwoty 19.800 zł tytułem
wynagrodzenia i premii kwartalnej. Prawomocnym wyrokiem z dnia 13 sierpnia
2009 r. Sąd Rejonowy w N. ustalił, że S. P. pozostaje w stosunku pracy z
pozwanym A. P. oraz zasądził od A. P. kwotę 19.800 zł brutto tytułem
wynagrodzenia za pracę.
W piśmie z dnia 25 lutego 2010 r., skierowanym do W. O., S. P. oświadczył,
że z dniem 28 lutego 2010 r. rozwiązuje umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy
pracodawcy w trybie art. 55 § 1 k.p. z powodu ciężkiego naruszania przez
pracodawcę podstawowych obowiązków wobec pracownika - niewypłacania
wynagrodzenia za pracę od 1 lutego 2009 r. S. P. od 15 lutego 2009 r. do 25 lutego
2010 r. ani razu nie stawił się w kancelarii komorniczej w K. W. O. powiadomił
powoda pismem z dnia 8 marca 2010 r., że nie posiada akt osobowych i nie może
wydać świadectwa pracy, a swe roszczenia powód kierować powinien do A. P.,
zgodnie z wyrokiem z dnia 13 sierpnia 2009 r. Z kolei zarządzeniem z dnia 25
października 2010 r. Prezes Sądu Apelacyjnego odwołał W. O. z zastępczego
pełnienia obowiązków A. P. i zlecił ich zastępcze pełnienie M. B., Asesorowi
Komorniczemu przy Sądzie Rejonowym w W., do czasu powołania nowego
komornika. Sąd Rejonowy Sąd Pracy w K. wyrokiem z dnia 24 listopada 2011 r.
nakazał M. B. - Zastępcy odwołanego Komornika Sądowego A. P. przy Sądzie
Rejonowym w K., aby wydał powodowi świadectwo pracy, a w stosunku do W. O.
oddalił powództwo o nakazanie wydania świadectwa pracy. M. B. wystawił
powodowi świadectwo pracy, stwierdzając że S. P. był zatrudniony w Kancelarii
Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w K. – A. P.; pracownik został
przejęty na podstawie art. 231
k.p. z dniem 10 grudnia 2008 r. przez Komornika
Sądowego przy Sądzie Rejonowym w W., W. O., Zastępcę Komornika Sądowego
przy Sądzie Rejonowym w K., A. P., od 1 września 2006 r. o 17 lutego 2009 r. był
pracownikiem kancelarii, a stosunek pracy ustał w wyniku rozwiązania przez
pracodawcę w trybie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. z dniem 17 lutego 2009 r. Powód wystąpił
do M. B. o sprostowanie tego świadectwa pracy.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał powództwo
za częściowo zasadne wobec pozwanego M. B. Podniósł, że nie jest prawidłowe
4
twierdzenie, iż zastępca komornika nie jest samodzielnym pracodawcą w
rozumieniu art. 3 k.p. Uprawnienia zastępcy komornika w zakresie stosunków pracy
nie wynikają z przepisów ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, ale z
przepisów Kodeksu pracy. Natomiast wykładnia art. 231
k.p. prowadzi do wniosku,
że w razie gdy dochodzi do przejęcia całego zakładu pracy, połączonego z jego
likwidacją, to za zobowiązania powstałe u poprzedniego pracodawcy ponosi
odpowiedzialność wyłącznie nowy pracodawca, który z mocy prawa (§ 1) stał się
stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. Eksponowana przez pozwanego
okoliczność, że w chwili obejmowania kancelarii przez pozwanego M. B. powód S.
P. nie pozostawał już od dawna w stosunku pracy z pozwanym W. O., nie ma
znaczenia dla jego odpowiedzialności. Pozwany M. B. przejął bowiem nie
pracownika, ale niezrealizowane zobowiązania wobec powoda. Jednocześnie
zwolnienie W. O. z funkcji zastępcy komornika oznacza, że po jego stronie nie
występuje już legitymacja procesowa bierna co do zobowiązań przejętych przez
następcę. Odnośnie daty i trybu rozwiązania stosunku pracy Sąd pierwszej instancji
przyjął, że wywołało skutek oświadczenie W. O. o rozwiązaniu bez wypowiedzenia
umowy o pracę z powodem, złożone mu w dniu 17 lutego 2009 r. Wyrok Sądu
Rejonowego w N. z dnia 13 sierpnia 2009 r. ustalający, że S. P. pozostaje w
stosunku pracy z A. P., prowadzącym działalność jako Komornik Sądowy przy
Sądzie Rejonowym w K., nie uchylił skutków prawnych oświadczenia woli
złożonego przez W. O. Sąd podkreślił, że W. O. nie był stroną tego postępowania i
nie jest wymieniony w sentencji wyroku, wobec czego wyrok ten nie ma mocy
wiążącej ani wobec niego, ani erga omnes. Wyrok ten nie unieważnił też
rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, co oznacza, że do rozwiązania
stosunku pracy z powodem doszło 17 lutego 2009 r. Z tej przyczyny S. P. nie mógł
rozwiązać umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 § 11
k.p. w
lutym 2010 r. Z tego też względu Sąd pierwszej instancji uznał roszczenie o
odszkodowanie za bezzasadne, podobnie jak żądanie zasądzenia wynagrodzenia
za okres do lutego 2010 r. W tym bowiem czasie powód w ogóle pracy nie
świadczył, a co więcej nie pozostawał w stosunku pracy. Odnośnie do urlopu
wypoczynkowego Sąd Rejonowy przyjął, że powodowi za 2009 r. przysługuje urlop
proporcjonalny jedynie za czas do rozwiązania stosunku pracy i ustalił, że
5
powodowi za jeden dzień urlopu przysługuje kwota 132,83 zł, a za pięć dni - 664,15
zł. W pozostałej części Sąd powództwo o ekwiwalent oddalił, gdyż powód nie będąc
pracownikiem od 17 lutego 2009 r. nie nabył prawa do urlopu wypoczynkowego w
wyższym wymiarze.
Powód w apelacji zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. art. 97 § 2 k.p.
oraz wielu przepisów prawa procesowego. Wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
przez uwzględnienie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu.
Powołując się na prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w N. powód stwierdził, że
jego umowa o pracę nie została rozwiązana w lutym 2009 r. i przytaczając
brzmienie art. 231
§ 2 k.p. dodał, że za zobowiązania powstałe po przejęciu zakładu
pracy odpowiada wyłącznie nowy pracodawca.
Sąd Okręgowy w Ś. oddalił apelację S. P. i zasądził od niego na rzecz
każdego z pozwanych po 900 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję
odwoławczą. Sąd drugiej instancji zaakceptował ustalony stan faktyczny,
przyjmując go za własny. Sąd Okręgowy zgodził się także z argumentacją prawną
Sądu pierwszej instancji co do oceny oświadczenia W. O. o rozwiązaniu umowy
pracę bez wypowiedzenia oraz skutków wyroku Sądu Rejonowego w N. z dnia 13
sierpnia 2009 r. Zastępca komornika W. O. był uprawniony do złożenia powodowi
oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy o pracę, gdyż komornik wyznaczony na
zastępcę zawieszonego komornika staje się pracodawcą dla zatrudnionych w
kancelarii pracowników. Zasadność rozwiązania umowy w lutym 2009 r. mogła być
zakwestionowana przez powoda wyłącznie wskutek jego odwołania. S. P. złożył
takie odwołanie w Sądzie Rejonowym w N., niestety, wskutek zapatrywań
prawnych przyjętych przez Sąd Rejonowy nie doszło do rozpoznania odwołania
powoda od rozwiązania umowy o pracę. Sąd poprzestał na zaakceptowaniu
roszczenia zmienionego na ustalenie istnienia stosunku pracy, skierowanego nie
przeciwko rzeczywistemu pracodawcy, a przeciwko A. P., który zresztą powództwo
uznał. Sąd Okręgowy stwierdził, że orzeczenie to, jako niedotyczące faktycznego
pracodawcy, nie jest wiążące i nie mogło doprowadzić do reaktywowania stosunku
pracy z W. O. A. P. nie był pracodawcą powoda z chwilą ustanowienia zastępcy
komornika. Nie mógł więc być stroną w sporze, a tym bardziej uznawać
jakiegokolwiek roszczenia. Skoro rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia
6
przez W. O. nie zostało skutecznie na drodze sądowej zakwestionowane, to należy
uznać, że stosunek pracy rozwiązał się w dniu 17 lutego 2009 r. Ocena pozostałych
argumentów powoda jako bezzasadnych stanowi konsekwencję przyjęcia tego
stanowiska.
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku powód, zaskarżając
rozstrzygnięcie w całości, zarzucił naruszenie prawa materialnego, a mianowicie:
- art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i
egzekucji, art. 27a ust. 1 oraz art. 3a i art. 27b tej ustawy w związku z art. 231
k.p.
przez ich błędne zastosowanie wyrażające się w niezgodności pomiędzy ustalonym
stanem faktycznym a hipotezą powołanych norm prawnych, polegające na błędnym
i pozbawionym podstawy prawnej przyjęciu, iż zastępca zawieszonego komornika
staje się stroną w dotychczasowych stosunkach pracy, łączących zawieszonego
komornika z jego pracownikami, a tym samym, że ma prawo kształtowania tych
stosunków i dokonywania czynności z zakresu prawa pracy wobec osób
zatrudnionych w jednostce organizacyjnej zawieszonego komornika, co jest
sprzeczne ze wskazanym przepisem;
- art. 26, 27a i 27b ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach
sądowych i egzekucji przez błędną wykładnię i w konsekwencji niewłaściwe
zastosowanie tych przepisów w zakresie uznania, że zastępca zawieszonego
komornika posiada identyczne uprawnienia jak zastępca komornika prowadzący
likwidację kancelarii komornika zmarłego lub odwołanego;
- art. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji przez błędną wykładnię i
w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie i wobec tego błędne uznanie, wbrew
treści przepisu, iż zastępca zawieszonego komornika wykonuje czynności na
własny rachunek i na tej podstawie przyznanie zastępcy uprawnień do składania
oświadczeń woli w ramach stosunków pracowniczych;
- art. 3 k.p. przez jego błędną wykładnię i w konsekwencji niewłaściwe
zastosowanie i na tej podstawie uznanie, że pracodawcą w ramach prowadzonej
działalności w zakresie Kancelarii Komorniczej nie jest zawieszony komornik,
będący nadal osobą prowadzącą działalność gospodarczą w myśl przepisów o
swobodzie działalności gospodarczej, z którą pracownik zawarł umowę o pracę;
7
- art. 231
k.p. przez błędną wykładnię i w konsekwencji niewłaściwe
zastosowanie i na tej podstawie przyjęcie, że przejęcie zakładu pracy nastąpiło na
mocy pisma Prezesa Sądu Apelacyjnego z dnia 04.12.2008 r. i na tej podstawie
błędne uznanie, iż zastępca zawieszonego komornika posiada uprawnienia strony
w stosunkach pracy pracowników zatrudnionych przez zawieszonego komornika;
- art. 231
k.p. przez błędną wykładnię i w konsekwencji niewłaściwe
zastosowanie i przyjęcie, iż przejęcie zakładu pracy przez zastępcę zawieszonego
komornika nastąpiło z dniem 4.12.2008 r. - zleceniem przez Prezesa Sądu
Apelacyjnego pełnienia obowiązków, zamiast z dniem 25.10.2010 r. - odwołaniem
komornika z pełnionej funkcji;
- art. 55 § 11
k.p. przez niezastosowanie powołanego przepisu i na tej
podstawie oddalenie roszczenia o odszkodowanie za rozwiązanie umowy o pracę
przez pracownika z winy pracodawcy w sytuacji, gdy bezspornie w sprawie przyjęto,
iż przyczyna jest prawdziwa;
- art. 85 § 1 i 2 k.p. oraz art. 86 k.p. przez niezastosowanie powołanego
przepisu i na tej podstawie oddalenie roszczenia powoda o zapłatę wynagrodzenia
w sytuacji bezspornego faktu, iż wypłata wynagrodzenia nie nastąpiła;
- art. 99 § 1 i 2 k.p. przez niezastosowanie powołanego przepisu i odmowę
zasądzenia odszkodowania za niewydanie w terminie świadectwa pracy w sytuacji,
gdy świadectwo to zostało wydane dopiero na przełomie listopada i grudnia 2011 r.,
a zatem po ponad 10 miesiącach od złożenia przez powoda oświadczenia o
rozwiązaniu umowy o pracę z winy pracodawcy;
- art. 171 § 1 k.p. przez niezastosowanie powołanego przepisu i odmowę
zasądzenia ekwiwalentu za niewykorzystany urlop za cały 2009 rok oraz za 2010
proporcjonalnie do czasu pracy;
- art. 97 § 2 k.p. przez niewskazanie w świadectwie pracy informacji
dotyczących okresu i rodzaju wykonywanej pracy, zajmowanych stanowisk, trybu
rozwiązania albo okoliczności wygaśnięcia stosunku pracy, a także innych
informacji niezbędnych do ustalenia uprawnień pracowniczych i uprawnień z
ubezpieczenia społecznego.
Skarżący zarzucił również naruszenie przepisów postępowania mające
wpływ na treść wydanego orzeczenia, tj.
8
- art. 365 § 1 k.p.c. oraz art. 366 k.p.c. przez niezastosowanie powyższych
przepisów, a przez to dokonanie ustaleń sprzecznych z zapadłym poprzednio
orzeczeniem, które w prawomocny sposób ukształtowało treść stosunku prawnego
pomiędzy zawieszonym komornikiem i jego kancelarią a powodem w tym również
erga omnes, i na tej podstawie uznanie, że zapadły wyrok nie rozstrzygnął między
stronami sporu o zasadność wypowiedzenia umowy o pracę, który to stosunek
pracy uległ rozwiązaniu w dniu 17.02.2009 r.;
- art. 365 § 1 k.p.c. oraz art. 366 k.p.c. przez niezastosowanie tych
przepisów i wskutek tego odmowę uznania mocy wiążącej prawomocnego wyroku
sądu powszechnego, obowiązującego w obrocie prawnym, w zakresie skutków
prawnych pomiędzy stronami stosunku pracowniczego (zasady res iudicata) oraz
uznaniu, iż mimo uzyskania prawomocnego orzeczenia sądowego powód nie
odwołał się skutecznie od wypowiedzenia umowy o pracę i nie został przywrócony
do pracy;
- art. 233 k.p.c. przez niedokonanie wszechstronnego rozważenia zebranego
w sprawie materiału dowodowego oraz błąd w jego ocenie, a w konsekwencji
dokonanie błędnych ustaleń faktycznych prowadzących do uznania, iż W. O. w dniu
04.12.2008 r. został ustanowiony zastępcą zawieszonego komornika i wbrew temu
przyjęcie, że wstąpił w prawa pracodawcy zastępowanego komornika w sprawach
łączących go z zatrudnionymi pracownikami pomimo uznania za okoliczność
faktyczną odwołania A. P. z dniem 25.10.2010 r.;
- art. 233 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. polegające na dokonaniu błędnych
ustaleń oraz wewnętrznej sprzeczności uzasadnienia przez uznanie, że przejęcie
zakładu pracy w trybie art. 231
k.p. nastąpiło z dniem 10.12.2008 r. i na tej
podstawie dalszy wniosek, iż w świetle wyroku Sądu Rejonowego w N. z dnia
13.08.2009 r. z chwilą wydania wyroku przez ten Sąd powód pozostawał w
stosunku pracy z zawieszonym komornikiem, a nie z jego zastępcą, który, zdaniem
Sądu drugiej instancji, uzyskał przymiot pracodawcy.
Wskazując na powyższe podstawy skarżący wniósł o uchylenie wyroku i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Ś. oraz
orzeczenie o kosztach procesu ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i
9
orzeczenie co do istoty sprawy z rozstrzygnięciem o kosztach procesu, jak też o
zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.
W uzasadnieniu wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, na
podstawie art. 3984
§ 2 k.p.c. i art. 3989
§ 1 i 2 k.p.c., i wskazując na jej oczywistą
zasadność podniósł potrzebę ujednolicenia praktyki stosowania ustawy z dnia 29
sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji w związku z art. 231
ustawy z
dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy oraz dalszych przepisów, w tym również
konieczności usunięcia rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych
powstałych w zakresie statusu pracodawcy i kompetencji względem pracowników
zastępcy zawieszonego (art. 26 ust. 1 u.k.s.e.) i odwołanego (art. 27a ust. 1 u.k.s.e.)
komornika sądowego w kontekście art. 231
k.p., co wymaga ustalenia w zakresie:
- czy w ramach dyskrecjonalnej władzy sędziego oraz niezawisłości
sędziowskiej dopuszczalnym jest uznanie, wbrew treści art. 365 § 1 k.p.c. oraz
art. 366 k.p.c., iż zapadły prawomocny wyrok sądu powszechnego został wydany
na skutek wadliwych poglądów prawnych i na tej podstawie uznanie, iż nie
obowiązuje on w toczącym się postępowaniu?
- czy w świetle przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach
sądowych i egzekucji, a w szczególności art. 2, 26, 27a w/w ustawy, zastępca
zawieszonego komornika wstępuje w ogół praw i obowiązków związanych z
prowadzoną działalnością na własny rachunek zawieszonego komornika? Jak
zatem kształtują się relacje zastępcy komornika do „przedsiębiorstwa”
zawieszonego komornika?
- z jaką chwilą następuje przejęcie zakładu pracy w myśl art. 231
k.p. - czy z
chwilą zlecenia zastępcy pełnienia obowiązków na czas zawieszenia w
czynnościach komornika czy też z chwilą zlecenia zastępcy komornika pełnienia
obowiązków na skutek śmierci lub odwołania komornika w czynnościach.
Pozwani M. B. i W. O. w odpowiedziach na skargę kasacyjną wnieśli o
odmowę przyjęcia skargi do rozpoznania, a w razie jej przyjęcia - o oddalenie
skargi w całości oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w
postępowaniu kasacyjnym, przy czym pozwany W. O. według norm przepisanych, a
pozwany M. B. w kwocie 5.400 zł, tj. w wysokości trzykrotnej stawki minimalnej.
10
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie.
Na wstępie stwierdzić trzeba, że skarga jest niedopuszczalna w sprawach
dotyczących świadectwa pracy i roszczeń z tym związanych - art. 3982
§ 2 pkt 2
k.p.c. W orzecznictwie konsekwentnie przyjmuje się, że wyłączenie to obejmuje
wszystkie sprawy dotyczące świadectwa pracy oraz wszelkie sprawy o roszczenia
ze świadectwem pracy związane, a więc nie tylko powództwa o wydanie i
sprostowanie świadectwa pracy, ale i powództwa o odszkodowanie za niewydanie
w terminie świadectwa pracy. Warunkiem uzyskania przez pracownika
odszkodowania jest wyrządzenie szkody przez pracodawcę wskutek niewydania w
terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy. W tym znaczeniu
roszczenie o odszkodowanie ma ścisły związek z wydaniem lub niewydaniem w
terminie świadectwa o określonej treści, a więc sprawy odszkodowawcze, czy to na
gruncie art. 99 k.p., czy też poprzez poszukiwanie odpowiedzialności pracodawcy w
przepisach prawa cywilnego, są sprawami „dotyczącymi” świadectw pracy, a
roszczenia o odszkodowanie są z nimi „związane” w rozumieniu art. 3982
§ 2 pkt 2
k.p.c. Skarga kasacyjna w tych sprawach jest niedopuszczalna i podlega
odrzuceniu z mocy art. 3986
§ 3 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 4 marca 2008 r., II PK 178/07, OSNP 2009 nr 11-12, poz. 145). Ponieważ
przedmiotową skargę powód skierował przeciwko wyrokowi w części dotyczącej
treści świadectwa pracy oraz odszkodowania za niewydanie świadectwa pracy, w
tej części skarga uległa odrzuceniu na podstawie art. 3986
§ 3 k.p.c. w zw. z
art. 3982
§ 2 pkt 2 k.p.c.
Odnosząc się do zarzutów naruszenia art. 233 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c.,
podniesionych w ramach podstawy kasacyjnej wskazanej w art. 3983
§ 1 pkt 2
k.p.c., podkreślić należy, że zarzuty obrazy prawa procesowego tylko wtedy mogą
determinować skuteczność skargi kasacyjnej, gdy uchybienia proceduralne mogły
mieć wpływ na wynik sprawy. Przepis art. 328 § 2 k.p.c. dotyczy konstrukcji
uzasadnienia wyroku i ma zastosowanie w postępowaniu przed sądem pierwszej
instancji, a w postępowaniu odwoławczym stosuje się go odpowiednio. Zarzut jego
naruszenia przez sąd drugiej instancji wymaga zatem powołania w skardze art. 391
11
§ 1 k.p.c., odnoszącego się do postępowania apelacyjnego, czego powód nie
uczynił. Utrwalony jest przy tym pogląd, że zarzut ten jest usprawiedliwiony jedynie
w wyjątkowych okolicznościach, w których motywy wyroku są tak ułomne, że
uniemożliwiają kontrolę procesu myślowego, który doprowadził do rozstrzygnięcia
(zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2001 r., II UKN 446/00,
OSNP 2003 nr 7, poz. 182). Takich wad nie można przypisać uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku. Wprawdzie Sąd Okręgowy przejął ustalenia Sądu pierwszej
instancji, w których tenże Sąd nie dokonał rozróżnienia na okresy zastępczego
powierzenia W. O. obowiązków komornika, początkowo w związku z zawieszeniem
w obowiązkach, a następnie w związku z odwołaniem komornika A. P., jednakże
Sąd Okręgowy różnicę tę dostrzegł, wywodząc o sytuacji zastępcy na okres
zawieszenia komornika w obowiązkach. Pozwala to na dokonanie kontroli
rozstrzygnięcia obejmującej prawidłowość wykładni i subsumcji. Trzeba również
mieć na względzie, że uzasadnienie wyroku sporządzane jest ex post, toteż nawet
w przypadku naruszenia wymagań dotyczących jego konstrukcji z zasady nie
dochodzi do spełnienia przesłanki istotnego wpływu na rozstrzygnięcie. Gdy zaś
chodzi o obrazę art. 233 k.p.c., to w judykaturze dominuje zapatrywanie, że
naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. także nie mieści się we wskazanych w przepisie art.
3983
§ 1 k.p.c. podstawach kasacyjnych. Zgodnie z art. 3983
§ 3 k.p.c. podstawą
skargi kasacyjnej nie mogą być bowiem zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub
oceny dowodów (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 września 2005 r.,
III CSK 13/05, OSNC 2006 nr 4, poz. 76). Wprawdzie w art. 3983
§ 3 k.p.c.
ustawodawca nie wskazał expressis verbis konkretnych przepisów, których
naruszenie w procesie ustalania faktów i przeprowadzania oceny dowodów nie
może być przedmiotem zarzutów wypełniających drugą podstawę kasacyjną,
jednak norma ta z pewnością obejmuje przepis, który określa kryteria oceny
wiarygodności i mocy dowodów, a więc art. 233 k.p.c. (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 2 października 2013 r., II UK 66/13, LEX nr 1396080). Sąd
Najwyższy, będąc sądem kasacyjnym, nie zajmuje się ponowną oceną materiału
dowodowego ani kontrolą prawidłowości oceny dowodów według przesłanek art.
233 § 1 k.p.c., a co za tym idzie - jest związany ustalonym stanem faktycznym.
12
Zważyć przy tym trzeba, że skarżący, stawiając zarzut naruszenia art. 233
k.p.c., w istocie podniósł kwestie dotyczące błędu w subsumcji przez niewłaściwe
zastosowanie art. 231
k.p. w sytuacji, w której z powodu zawieszenia komornika w
czynnościach doszło do przejęcia kancelarii przez zastępcę - i temu zarzutowi nie
można odmówić trafności. Sąd Okręgowy uznał mianowicie, że z chwilą
wyznaczenia W. O. zastępcą zawieszonego w czynnościach komornika A. P.
nastąpiło przejście zakładu pracy na innego pracodawcę w rozumieniu art. 231
k.p.
Powołał się przy tym, za Sądem Rejonowym, na stanowisko wyrażone przez Sąd
Najwyższy w wyroku z dnia 19 kwietnia 2010 r., II PK 298/09 (LEX nr 602256), iż
zastępca komornika, przejmując zadania wykonywane przez kancelarię komorniczą
w zamian za prawo czerpania dochodów, z mocy art. 231
k.p. staje się stroną w
dotychczasowych stosunkach pracy łączących odwołanego komornika z jego
pracownikami. Pogląd ten jest w pełni uprawniony, lecz w sytuacji zlecenia
obowiązków zastępcy w związku z odwołaniem dotychczasowego komornika i w
takim stanie faktycznym sprawy został wyrażony. Z punktu widzenia prawa pracy
kancelaria komornicza stanowi jednostkę organizacyjną pracodawcy (zakład w
znaczeniu przedmiotowym), za pomocą której komornik, będący pracodawcą dla
pracowników kancelarii, realizuje swe zadania publiczne w zakresie m.in.
wykonywania orzeczeń sądowych oraz innych tytułów wykonawczych - art. 2 ust. 3
ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji (t.j.: Dz.U.
z 2011 r., Nr 231, poz. 1376 ze zm.). Z mocy art. 26 ust. 1 ustawy o komornikach,
jeżeli komornik nie może pełnić obowiązków z powodu przeszkód prawnych lub
faktycznych, pełnienie obowiązków zleca się zastępcy komornika. Przepis ust. 1
stosuje się odpowiednio w razie śmierci albo odwołania komornika (ust. 4). Tylko do
zastępcy komornika wyznaczonego w razie śmierci lub odwołania komornika
stosuje się odpowiednio przepisy art. 3a i art. 28 ustawy (art. 27a ust. 1). Z
przepisów tych wynika, że zastępca komornika wykonuje czynności na rachunek
własny oraz że podlega on przepisom o podatku dochodowym od osób fizycznych,
o ubezpieczeniach społecznych oraz o ubezpieczeniu zdrowotnym, dotyczące osób
prowadzących działalność gospodarczą. W przypadku śmierci lub odwołania
komornika wyznaczony zastępca prowadzi postępowania w sprawach dotychczas
niezakończonych, do czasu powołania komornika na to stanowisko - art. 27a ust. 4.
13
Zastępca odwołanego (zmarłego) komornika może wykonywać obowiązki w
kancelarii objętej lub stworzyć własną, a w tej ostatniej sytuacji, jak stanowi art. 27a
ust. 2 powołanej ustawy, przeprowadza likwidację kancelarii zastępowanego
komornika. Z przywołanych regulacji jasno wynika, że z chwilą objęcia kancelarii
przez zastępcę komornika, który został odwołany lub zmarł, dochodzi do przejęcia
nie tylko zadań, ale i kancelarii jako zakładu pracy, wraz z zatrudnionymi w niej
pracownikami. Jest to przejęcie odpowiadające treści art. 231
k.p., co oznacza, że
zastępca komornika odwołanego lub zmarłego staje się z mocy prawa stroną w
dotychczasowych stosunkach pracy. Przejęcie ma charakter definitywny - w relacji
do poprzedniego komornika, a tymczasowy - w relacji do nowo powołanego
komornika (o ile nie dojdzie do likwidacji kancelarii). Przytoczone przepisy ustawy o
komornikach i egzekucji dotyczą sytuacji, w której prezes właściwego sądu
apelacyjnego zleca obowiązki komornika zastępcy wyznaczonemu w razie śmierci
lub odwołania komornika, a więc wtedy, gdy działalność komornika zastępowanego
zostaje zakończona i traci on swój status. Zastępca wstępuje w ogół praw i
obowiązków zastępowanego komornika, ale działa w imieniu własnym i na swoją
rzecz, przejmuje konto bankowe oraz aparat służący do wykonywania zadań, jakim
jest kancelaria. Dla zatrudnionych w niej pracowników staje się pracodawcą, gdyż
komornik odwołany (zmarły) przestaje być stroną stosunków pracy, skoro następuje
utrata przez niego bytu jako komornika.
Inna natomiast jest sytuacja zastępcy komornika powołanego w związku z
czasową niemożnością pełnienia obowiązków przez komornika z powodu
przeszkód faktycznych lub prawnych. Przepis art. 15 ust. 1 ustawy o komornikach
sądowych i egzekucji przewiduje zawieszenie komornika w czynnościach przez
Ministra Sprawiedliwości z powodu prowadzenia przeciwko komornikowi
postępowania o umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub
umyślne przestępstwo skarbowe oraz w sytuacji ustanowienia doradcy
tymczasowego przy wszczęciu lub w toku postępowania o częściowe bądź
całkowite ubezwłasnowolnienie. W odróżnieniu od innych postaci zawieszenia w
czynnościach cechą specyficzną tego zawieszenia jest obligatoryjność i
bezterminowość.
14
W judykaturze ugruntowane jest stanowisko, że przy dokonywaniu oceny,
czy nastąpiło przejście zakładu pracy na innego pracodawcę w rozumieniu art. 231
k.p. w odniesieniu do zakładów o celach gospodarczych decydujące są
uwarunkowania typu majątkowego, zaś w odniesieniu do zakładów realizujących
cele publiczne istotne jest przede wszystkim przejęcie zadań, przy czym wymagane
jest przejęcie chociaż części pracowników zaangażowanych w wykonywanie tych
zadań (zob. uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2013 r., III PZP
1/13, OSNP 2014 nr 4, poz. 51, wyrok z dnia 3 czerwca 2014 r., III PK 119/13, LEX
nr 1476968 i orzecznictwo tam powołane). Takie rozumienie transferu wynika
również z orzecznictwa TSUE (poprzednio ETS): orzeczenia z dnia 19 maja 1992 r.,
C-29/91, w sprawie Dr Sophie Redmond Stichting v. Henricus Bartol and Others,
ECR 1992 nr I-3189 oraz z dnia 14 kwietnia 1994 r., C C-392/92, w sprawie Christel
Schmidt v. Spar und Leihkasse Der Fruheren Aemter Bordeesholm, Kiel und
Cronshagen, ECR 1994 nr I-1311. Gruntownej analizy orzecznictwa Trybunału
Sprawiedliwości w tej kwestii, z przywołaniem i interpretacją przepisów dyrektywy
Rady 2001/23/WE z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw
Państw Członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w
przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub
zakładów (Dz.U. UE L z dnia 22 marca 2001 r.), dokonał Sąd Najwyższy w wyroku
z dnia 14 maja 2012 r., II PK 228/11, dochodząc do trafnej konkluzji, że same
zadania i kompetencje nie stanowią jednostki ekonomicznej w rozumieniu art. 1 ust.
1 lit. b) dyrektywy Rady 2001/23/WE i dopiero zorganizowanie struktury opartej na
czynniku ludzkim powołanym w celu ich realizacji, odpowiada definicji jednostki
(OSNP 2013 nr 9-10, poz. 108). Zapatrywane te są pomocne do dokonania oceny,
czy komornik zastępujący komornika zawieszonego w czynnościach, przejmując
jego zadania publiczne do wykonania, przejmuje także kancelarię, czyli jednostkę
organizacyjną pracodawcy (zakład pracy w ujęciu przedmiotowym) w rozumieniu
art. 231
k.p. i staje się dla zatrudnionych tam pracowników pracodawcą w
rozumieniu art. 3 k.p. Ocena ta prowadzi do odpowiedzi negatywnej. Gdy dochodzi
bowiem do zawieszenia w czynnościach, komornik nie traci swego statusu i
zakładu w znaczeniu przedmiotowym, zostaje tylko czasowo odsunięty od
wykonywania czynności, co trwa do momentu, w którym zdezaktualizują się
15
okoliczności stanowiące przesłanki zawieszenia. Dalej jest właścicielem kancelarii i
stroną stosunków pracy z zatrudnionymi tam pracownikami, gdyż nie kończy się
jego byt prawny komornika danego rewiru; dalej korzysta z wielu praw i
obowiązków wynikających ze statusu komornika - i tak zawieszenie nie wpływa na
jego przynależność do samorządu zawodowego oraz związane z tym uprawnienia i
obowiązki, ponieważ zachowuje status komornika może podlegać
odpowiedzialności dyscyplinarnej. Zastępujący go komornik nie ma żadnych
kompetencji do likwidacji kancelarii. Zupełnie inaczej niż w przypadku odwołania i
śmierci, przedstawia się sfera udziału w dochodach. O ile zastępcy komornika
ustanowionego w związku z odwołaniem lub śmiercią należy się cały dochód
(art. 63 ust. 3 ustawy), o tyle w razie zawieszenia komornika w czynnościach, o
podziale dochodu przez pierwszy rok zawieszenia decyduje umowa pomiędzy
komornikiem zawieszonym a zastępującym go, a więc możliwe jest także ustalenie,
że komornik zawieszony będzie pobierał 100% dochodu (art. 63 ust. 2 ustawy).
Zatem osoby zatrudnione w kancelarii nadal są pracownikami kancelarii
zawieszonego komornika, za którego jego zadania czasowo wykonuje wyznaczony
zastępca. Zastępca zawieszonego komornika nie przejmuje jednak pracowników
jako ich nowy pracodawca, tak jak dzieje się to w sytuacji odwołania lub śmierci.
Wykonuje on zadania za pomocą aparatu pomocniczego konkretnego
funkcjonariusza publicznego, który czasowo nie może pełnić swych obowiązków,
czyli przy pomocy pracowników kancelarii zawieszonego komornika. Nie dochodzi
do transferu w rozumieniu art. 231
k.p.
W piśmiennictwie słusznie podkreśla się, że zawieszenie komornika w
czynnościach (obligatoryjne) oznacza nie tylko wyłączenie go z obrotu jako organu
egzekucyjnego, ale także w sferze wykonywania obowiązków pracodawcy. Obie te
sfery aktywności komornika przenikają się ściśle. Polecenia w zakresie czynności
egzekucyjnych przybierają postać poleceń pracodawcy, o których mowa w art. 100
§ 1 k.p. Odsunięcie komornika od czynności egzekucyjnych, z pozostawieniem mu
do wykonywania uprawnień pracodawcy, stwarzałoby realne niebezpieczeństwo
paraliżu pracy kancelarii w czasie wykonywania obowiązków przez zastępcę (zob. J.
Stelina „Komentarz do ustawy o komornikach i egzekucji”, komentarz do art. 15,
System Informacji Prawnej Lex [Lex Omega] 39/2014). Uznać zatem trzeba, że
16
zastępca komornika zawieszonego, z mocy wyznaczenia go przez prezesa sądu
apelacyjnego do zastępowania komornika w jego obowiązkach, ma kompetencje do
wykonywania wobec pracowników kancelarii czynności z zakresu prawa pracy.
Wykonuje on przejęte zadania przy pomocy „jego” pracowników - jako osoba
wyznaczona do czynności z zakresu prawa pracy za pracodawcę będącego osobą
fizyczną, który nie może dokonywać tych czynności osobiście. Posiada więc status
osoby, o której mowa w art. 31
§ 2 w zw. z § 1 k.p. Z powołanego przepisu wynika,
że gdy pracodawcą jest osoba fizyczna, czynności z zakresu prawa pracy dokonuje
ona osobiście, ale także przez organ zarządzający zakładem lub przez inną
wyznaczoną do tego osobę. Przepis ten nie wprowadza warunku, iż wyznaczyć
daną osobę może tylko osoba fizyczna będąca pracodawcą, choć taka sytuacja
stanowi regułę. Dopuszczalne jest również wyznaczenie innej osoby przez podmiot
zewnętrzny, np. gdy pracodawcą jest osoba całkowicie ubezwłasnowolniona,
czynności z zakresu prawa pracy dokonuje jej opiekun wyznaczony przez sąd.
Analogiczna sytuacja występuje w przypadku komornika zawieszonego w
czynnościach, dla którego wyznaczony zostaje zastępca w trybie art. 26 ust. 1
ustawy o komornikach i egzekucji.
Odniesienie powyższych zapatrywań do okoliczności niniejszej sprawy
usprawiedliwia wniosek, że W. O., będący w okresie od 4 grudnia 2008 r. do 10
listopada 2009 r. zastępcą A. P. - komornika zawieszonego w czynnościach z
powodu toczącego się przeciwko niemu postępowania o przestępstwo umyślne -
jako osoba wyznaczona do czynności w sprawach z zakresu prawa pracy w
stosunku do pracowników kancelarii (art. 31
§ 2 k.p.), był umocowany do
rozwiązania umowy o pracę z S. P. w dniu 17 lutego 2009 r. Z kompetencji
zastępcy zawieszonego komornika, który kieruje kancelarią, nie można wyłączyć
prawa do składania oświadczeń woli w stosunkach pracy, w tym do rozwiązania
stosunku pracy z pracownikiem kancelarii z powodu ciężkiego naruszenia przez
niego podstawowych obowiązków. Takich uprawnień nie posiada już bowiem
odsunięty od czynności komornik, natomiast zastępca komornika zaczyna działać
we własnym imieniu, ze skutkami w sferze prawnej reprezentowanego, który
pozostaje stroną stosunków pracy. Rozważania te pozwalają na właściwą ocenę
znaczenia prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w N. z dnia 13 sierpnia 2009
17
r., ustalającego istnienie stosunku pracy pomiędzy powodem S. P. a pozwanym A.
P., prowadzącym działalność jako Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w K.
W myśl art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i
sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy
administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych - także inne
osoby. Z prawomocnością orzeczenia sądowego łączy się powaga rzeczy
osądzonej (art. 366 k.p.c.), ale jest to odmienna konstrukcja prawna. Zgodnie z
ustalonym stanowiskiem judykatury, moc wiążąca prawomocnego wyroku
charakteryzuje się dwoma przymiotami. Pierwszy z nich odnosi się do samego
faktu istnienia prawomocnego orzeczenia. Ten aspekt występuje również wtedy,
gdy w poprzednim postępowaniu sądowym nie brała udziału choćby jedna ze stron
nowego postępowania. Drugi, to walor prawny rozstrzygnięcia zawartego w treści
wyroku, który przejawia się tym, że w nowej sprawie orzeczenie zawarte w
prawomocnym wyroku stwarza taki stan prawny, jaki z niego wynika. Sądy
rozpoznające nowy spór pomiędzy tymi samymi stronami muszą przyjmować, że
dana kwestia prawna kształtuje się w sposób przyjęty w prawomocnym orzeczeniu.
Inaczej rzecz ujmując, podmioty wymienione w art. 365 § 1 k.p.c. są związane
dyspozycją konkretnej i indywidualnej normy prawnej wywiedzionej w procesie
subsumcji z przepisów zawierających normy generalne i abstrakcyjne (zob. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 2009 r., II PK 302/08, OSNP 2011 nr 3-4,
poz. 34).
Skoro Sąd Rejonowy w N. ustalił prawomocnym wyrokiem z dnia 13 sierpnia
2009 r., że istnieje stosunek pracy pomiędzy S. P. a A. P. prowadzącym
działalność jako komornik sądowy, to - niezależnie od tego, że wyrok ten został
wydany w sprawie zainicjowanej pozwem o przywrócenie do pracy - sąd
rozpoznający sprawę o wynagrodzenie obowiązany był honorować zarówno fakt
istnienia takiego prawomocnego orzeczenia, jak i stan prawny z tego
rozstrzygnięcia wynikający. Zastępca komornika zawieszonego w czynnościach nie
był wówczas dla powoda innym pracodawcą, lecz osobą wyznaczoną do czynności
z zakresu prawa pracy za tego właśnie pracodawcę, z którym sąd ustalił istnienie
stosunku pracy. Zastępca reprezentował w stosunkach pracy stronę, której wyrok
ten dotyczy. Kwestia ewentualnych uchybień proceduralnych w procesie
18
zakończonym prawomocnym wyrokiem i ich wagi mogłaby podlegać ocenie tylko w
stosownym postępowaniu. Z mocy prawomocnego wyroku powód S. P. pozostawał
w stosunku pracy z A. P. w dniu 11 listopada 2009 r., tj. w dacie przejęcia zakładu
przez W. O. w trybie art. 231
k.p., kiedy to W. O. wyznaczony został zastępcą A. P.
w związku z jego odwołaniem, albowiem do tej daty nie doszło do rozwiązania
stosunku pracy z powodem. Pracodawca może wstąpić w stosunek pracy tylko
wtedy, gdy w chwili przejęcia zakładu dana osoba jest pracownikiem zakładu,
jednakże skutek wynikający z art. 231
§ 1 k.p. jest niezależny od faktycznego
podjęcia przez pracownika pracy u nowego pracodawcy (tak Sąd Najwyższy m.in.
w wyroku z dnia 22 września 1999 r., I PKN 264/99, OSNP 2001 nr 2, poz. 37).
Przesądzające jest bowiem istnienie w dacie przejęcia ważnego stosunku pracy,
którego nowy pracodawca staje się stroną z mocy prawa.
Powyższe rozważania potwierdzają zasadność zarzutów naruszenia prawa
materialnego art. 231
k.p. w zw. z art. 26 ust. 1 ustawy o komornikach i egzekucji
oraz naruszenia prawa procesowego - art. 365 § 1 k.p.c. Mimo to skarga kasacyjna
nie podlega uwzględnieniu, gdyż zaskarżone rozstrzygnięcie ostatecznie jest
prawidłowe. Z niekwestionowanych ustaleń faktycznych wynika, że powód od
lutego 2009 r. do lutego 2010 r. ani razu nie stawił się w Kancelarii Komorniczej w
K., dokąd W. O. przeniósł siedzibę kancelarii zastępowanego komornika, o czym
powiadomił wszystkich pracowników oraz interesantów przez umieszczenie
stosownej informacji na drzwiach dotychczasowej siedziby. Wielokrotnie też wzywał
powoda do stawienia się w miejscu pracy. Nie ma w stanie sprawy jakichkolwiek
danych co do tego, że powód zgłaszał gotowość do pracy, a pracy nie świadczył
doznając przeszkód ze strony zastępcy komornika W. O. W pełni przekonująca jest
teza wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 listopada 2007 roku, iż pracownik nie
przejawia gotowości do pracy u nowego pracodawcy wówczas, gdy ignoruje
przejęcie przez niego zakładu pracy (I PK 159/07, OSNP 2009 nr 1-2, poz. 3).
Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 80 k.p., pracownik otrzymuje wynagrodzenie za
pracę wykonaną. Jeżeli pracownik nie wykonuje pracy, do nabycia przez niego
prawa do wynagrodzenia niezbędne jest istnienie przepisu szczególnego lub
postanowień umownych przyznających mu takie prawo. Innymi słowy, samo
pozostawanie w stosunku pracy bez świadczenia pracy nie stanowi podstawy
19
roszczenia o wypłatę wynagrodzenia. Z tych właśnie względów S. P. nie nabył
prawa do wynagrodzenia za pracę za okres sporny, a tym samym nie nastąpiła
zarzucana obraza art. 85 § 1 i 2 k.p. oraz art. 86 k.p. Konsekwencją przyjęcia, że
powodowi nie przysługuje wynagrodzenie, ponieważ nie stawiał się w pracy i jej nie
wykonywał, jest redukcja wymiaru urlopu na podstawie art. 1551
§ 1 k.p. w zw. z
art. 1552
§ 1 pkt 6 k.p. U dotychczasowego pracodawcy pracownikowi przysługuje
urlop w wymiarze proporcjonalnym do okresu „przepracowanego”. Przepis art. 1552
k.p. dotyczy ponownego podjęcia pracy u tego samego pracodawcy i chodzi w nim
o sytuacje, gdy nastąpiła przerwa w wykonywaniu pracy trwająca co najmniej
miesiąc. Gdy chodzi o powoda, owa „przerwa” w wykonywaniu pracy z powodu
nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy trwała do końca zatrudnienia. W
okresach, o których mowa w § 1 art. 1552
k.p., pracownik nie nabywa uprawnień
urlopowych. Z kolei przepis art. 171 § 1 k.p. stanowi, że ekwiwalent pieniężny
przysługuje pracownikowi w razie niewykorzystania przysługującego mu urlopu w
całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Zatem
roszczenie o ekwiwalent jest surogatem urlopu. Skoro pracownik nie nabywa prawa
do urlopu w naturze za okres nieprzepracowany z powodu nieusprawiedliwionej
nieobecności w pracy, to nie ma też prawa do ekwiwalentu pieniężnego za ten
urlop. W okolicznościach przedmiotowej sprawy zarzut naruszenia art. 171 § 1 k.p.
należy więc uznać za nieuprawniony. W świetle poczynionych rozważań jako
oczywisty nasuwa się wniosek, że brak jest podstaw do zasądzenia na rzecz
powoda odszkodowania przewidzianego w art. 55 § 11
k.p. S. P. rozwiązał
stosunek pracy z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec
pracownika, tj. niewypłacania wynagrodzenia za pracę od 1 lutego 2009 r.
Ponieważ powód nie nabył prawa do wynagrodzenia, gdyż nie świadczył pracy w
kancelarii kierowanej przez W. O., to nie jest zasadna podana przez niego
przyczyna rozwiązania umowy i tym samym nie jest uprawniony do odszkodowania
w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Sąd Okręgowy, oddalając
apelację w tej części, nie naruszył art. 55 § 11
k.p.
Skarga kasacyjna skierowana przeciwko wyrokowi w części oddalającej
apelację wobec pozwanego M. B. jest całkowicie bezzasadna. M. B. wyznaczony
został jako kolejny zastępca odwołanego A. P. z dniem 1 listopada 2010 r., a więc
20
po rozwiązaniu stosunku pracy przez powoda. S. P. nie zawarł w skardze
jakichkolwiek argumentów przemawiających za uznaniem, że podstawy skargi
dotyczą orzeczenia wobec pozwanego M. B. i w jakim zakresie, co nie pozwala na
poczynienie rzeczowych rozważań w tym przedmiocie.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na
podstawie art. 39814
k.p.c., zaś o kosztach postępowania kasacyjnego - na
zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz art. 99 k.p.c. w zw. z art. 39821
k.p.c.