III CZ 55/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:23-01-2015
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I CZ 104/12 I CZ 35/12 II UKN 174/99 IV CZ 126/13 IV CZ 38/12 IV CZ 79/13 V CZ 25/08 V CZ 50/11 I CRN 101/95 I CZ 122/67 II CKU 52/96 III CZP 70/84
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III CZ 55/14
POSTANOWIENIE
Dnia 11 grudnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)
w sprawie ze skargi K. W. o wznowienie postępowania
w sprawie z powództwa K. W.
przeciwko A. B., Z. B. i Gminie K. – L.
o zapłatę,
zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego
z dnia 11 marca 2014 r.,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 11 grudnia 2014 r.
zażalenia powódki na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 7 sierpnia 2014 r.,
1. oddala zażalenie,
2. przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego
w K. adwokatowi P. O. kwotę 3 600 (trzy tysiące sześćset) złotych
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu K. W.
w postępowaniu zażaleniowym, powiększoną o należny podatek
od towarów i usług.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem z dnia 11 marca 2014 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację powódki
od wyroku Sądu Okręgowego w K., którym oddalono powództwo o zapłatę 900 000
zł odszkodowania z tytułu obniżenia wartości nieruchomości na skutek
oddziaływania znajdującej w jej sąsiedztwie stacji benzynowej i 50 000 zł
zadośćuczynienia oraz orzekł o kosztach procesu i kosztach nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej powódce z urzędu.
Od wyroku Sądu drugiej instancji powódka osobiście wniosła skargę
o wznowienie postępowania. Usuwając jej braki formalne, ustanowiony z urzędu
pełnomocnik powódki wskazał jako podstawę wznowienia art. 403 § 2 k.p.c.
Wyjaśnił, że dołączone do skargi wyciągi z księgi zamarłych dotyczące J. K. i G. K.,
o których powódka dowiedziała się dopiero po wydaniu zaskarżonego wyroku,
świadczą o tym, że w „postępowaniach legalizacyjnych dotyczących stacji
benzynowej i stanowiska LPG” organy nadzoru budowlanego doręczyły decyzję
osobom nieżyjącym, co zgodnie z art. 156 § 1 pkt 4 k.p.a. stanowi przesłankę do
stwierdzenia jej nieważności.
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny odrzucił skargę o
wznowienie postępowania jako nieopartą na ustawowej podstawie wznowienia (art.
410 § 1 k.p.c.).
Podkreślając, że nowy środek dowodowy, aby mógł stanowić skuteczną
podstawę wznowienie postępowania, powinien mieć wpływ na wynik sprawy,
Sąd odwoławczy stwierdził, iż dołączone do skargi wyciągi z księgi zmarłych nie
spełniają tego wymagania. Roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienie
zostały oddalone, ponieważ przeprowadzone w sprawie dowody z opinii biegłego
i dokumentów w postaci protokołów kontroli Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony
Środowiska w K. nie potwierdziły, aby działanie stacji benzynowej i stanowiska LPG
spowodowało obniżenie wartości nieruchomości i miało niekorzystny wpływ na
zdrowie powódki. W tej sytuacji stanowiące podstawę wznowienia nowe środki
dowodowe, mogące mieć znacznie dla oceny prawidłowości postępowania
administracyjnego, nie mają - zdaniem Sądu - wpływu na wynik sprawy cywilnej,
zakończonej wyrokiem, od którego została wniesiona skarga o wznowienie
3
postępowania. Skarga podlegała zatem odrzuceniu, ponieważ w rzeczywistości nie
zachodzi wskazana ustawowa podstawa wznowienia.
W zażaleniu pełnomocnik powódki zarzucił naruszenie art. 403 § 2 i art. 410
§ 1 k.p.c. i wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Instytucja wznowienia postępowania – jak wyjaśniono w orzecznictwie
(por. postanowienie Sąd Najwyższy z dnia 28 października 1999 r., II UKN 174/99
(OSNC z 2001 r., nr 4, poz. 133) – opiera się na przysługującej poza tokiem
instancji skardze o presumpcję wadliwego procesu i zastąpienie zapadłego
orzeczenia orzeczeniem nowym. Nadzwyczajny charakter tego środka zaskarżenia,
skierowanego przeciwko – z wyjątkiem określonym w art. 399 § 2 k.p.c. –
prawomocnemu wyrokowi (art. 399 § 1 k.p.c.) albo prawomocnemu postanowieniu
orzekającemu co do istoty sprawy (art. 524 § 1 k.p.c.) powoduje, że przywrócenie
stanu sprzed zamknięcia ulegającemu wznowieniu postępowania sądowego może
nastąpić wyłącznie z powodów ściśle określonych w ustawie. Uwzględniają
one konieczność wywołania na nowo procesu dotkniętego brakami formalnymi
(nieważnością), bez względu na ich wpływ na rozstrzygnięcie (art. 401 pkt 1 i 2
k.p.c.), właściwe przyczyny restytucyjne (art. 403 k.p.c.) oraz fakt wydania wyroku
na podstawie aktu normatywnego uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za
niezgodny z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą (art. 4011
k.p.c.).
Po wniesieniu skargi o wznowienie postępowania sąd dokonuje jej kontroli
z punktu widzenia zachowania wymagań określonych w art. 409 k.p.c. Obejmuje
ona m.in. kontrolę wskazanej w skardze podstawy wznowienia, skarga
o wznowienie postępowania nieoparta bowiem na ustawowej podstawie - zgodnie
z art. 410 § 1 k.p.c. - ulega odrzuceniu jako niedopuszczalna.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowało się dominujące
stanowisko, że do wykazania, iż skarga o wznowienie postępowania została oparta
na ustawowej podstawie nie wystarczy jedynie sformułowanie jej w sposób
odpowiadający przepisom art. 401-404 k.p.c. Kontrola podstawy wznowienia,
obejmuje bowiem także ustalenie, czy wskazana w skardze o wznowienie
4
postępowania podstawa wznowienia rzeczywiście istnieje (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 29 stycznia 1968 r., I CZ 122/67, OSNCP 1968 nr 8-9, poz.
154, z dnia 30 maja 1996 r., I CRN 101/95, OSNC 1996 nr 10, poz. 138, z dnia
25 maja 2012 r., I CZ 35/12, nie publ., z dnia 6 czerwca 2012 r., IV CZ 38/12, nie
publ., z dnia 10 października 2012 r., I CZ 104/12, nie publ. i z dnia 28 maja 2014 r.,
IV CZ 126/13, nie publ.).
W orzecznictwie można także spotkać wyrażane niekiedy odmienne
stanowisko, że kontrola skargi o wznowienie postępowania w zakresie podstawy
wznowienia ogranicza się tylko do stwierdzenia, czy została ona sformułowana
w sposób odpowiadający ustawowym podstawom wznowienia (por. postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 1998 r., UKN 417/98, OSNP 2000, nr 6, poz.
254 czy z dnia 21 lipca 2011 r., V CZ 50/11, nie publ.) Sąd Najwyższy w składzie
rozpoznającym niniejszą sprawę nie podziela jednak tego stanowiska. Pomija ono
argument wynikający z art. 410 § 2 k.p.c., który stanowi, że na żądanie sądu
skarżący uprawdopodobni okoliczności stwierdzające zachowanie terminu
lub dopuszczalności wznowienia, przemawiający na rzecz dominującego
w orzecznictwie stanowiska.
Ze względu na powyższe za nieuzasadniony należało uznać zarzut,
że zaskarżone postanowienie zostało wydanie z naruszeniem art. 410 § 1 k.p.c.,
gdyż Sąd nie ograniczył wstępnej kontroli skargi o wznowienie postępowania
jedynie do ustalenia, czy wskazana podstawa wznowienia została sformułowana
w sposób odpowiadający ustawowej postawie wznowienia.
Nieuzasadniony jest również zarzut wydania zaskarżonego postanowienia
z naruszeniem art. 403 § 2 k.p.c. Rację ma Sąd Apelacyjny, że w rozumieniu
przytoczonego przepisu nowym środkiem dowodowym jest tylko taki środek
dowodowy, który może mieć wpływ na wynik sprawy (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 6 maja 2008 r., V CZ 25/08, nie publ., i z dnia 14 listopada
2013 r., IV CZ 79/13, nie publ.). Tymczasem dołączone do skargi środki
odwoławcze, mogące mieć znaczenie dla oceny prawidłowości postępowania
administracyjnego, nie mają wpływu – jak trafnie uznał Sąd Apelacyjny – na wynik
sprawy zakończonej wyrokiem, od którego została wniesiona skarga o wznowienie
5
postępowania. Tej oceny nie zmienia przekonanie skarżącej o możliwości
ustalenia w postępowaniu cywilnym przesłanek nieważności decyzji
administracyjnej, ponieważ zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem sąd jest
związany decyzją, chyba że jest ona dotknięta – co nie zostało wykazane
w sprawie - tzw. bezwzględną nieważnością, tj. została wydana przez organ
oczywiście niewłaściwy lub bez jakiejkolwiek podstawy prawnej, z pominięciem
zasad postępowania (por. uchwała SN z dnia 27 listopada 1984 r., III CZP 70/84,
OSNCP 1985, nr 8, poz. 108, i postanowienie SN z dnia 8 stycznia 1997 r., II CKU
52/96, Prok. i Pr. - wkładka 1997, nr 6, s. 32).
Z przedstawionych powodów zażalenie należało oddalić jako
nieuzasadnione (art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.). Orzeczenie o kosztach
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącemu z urzędu zostało oparte
na § 19 i § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.
w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (jedn. tekst: Dz. U.
z 2013 r., poz. 461.).
POSTANOWIENIE
Dnia 11 grudnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)
w sprawie ze skargi K. W. o wznowienie postępowania
w sprawie z powództwa K. W.
przeciwko A. B., Z. B. i Gminie K. – L.
o zapłatę,
zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego
z dnia 11 marca 2014 r.,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 11 grudnia 2014 r.
zażalenia powódki na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 7 sierpnia 2014 r.,
1. oddala zażalenie,
2. przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego
w K. adwokatowi P. O. kwotę 3 600 (trzy tysiące sześćset) złotych
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu K. W.
w postępowaniu zażaleniowym, powiększoną o należny podatek
od towarów i usług.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem z dnia 11 marca 2014 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację powódki
od wyroku Sądu Okręgowego w K., którym oddalono powództwo o zapłatę 900 000
zł odszkodowania z tytułu obniżenia wartości nieruchomości na skutek
oddziaływania znajdującej w jej sąsiedztwie stacji benzynowej i 50 000 zł
zadośćuczynienia oraz orzekł o kosztach procesu i kosztach nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej powódce z urzędu.
Od wyroku Sądu drugiej instancji powódka osobiście wniosła skargę
o wznowienie postępowania. Usuwając jej braki formalne, ustanowiony z urzędu
pełnomocnik powódki wskazał jako podstawę wznowienia art. 403 § 2 k.p.c.
Wyjaśnił, że dołączone do skargi wyciągi z księgi zamarłych dotyczące J. K. i G. K.,
o których powódka dowiedziała się dopiero po wydaniu zaskarżonego wyroku,
świadczą o tym, że w „postępowaniach legalizacyjnych dotyczących stacji
benzynowej i stanowiska LPG” organy nadzoru budowlanego doręczyły decyzję
osobom nieżyjącym, co zgodnie z art. 156 § 1 pkt 4 k.p.a. stanowi przesłankę do
stwierdzenia jej nieważności.
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny odrzucił skargę o
wznowienie postępowania jako nieopartą na ustawowej podstawie wznowienia (art.
410 § 1 k.p.c.).
Podkreślając, że nowy środek dowodowy, aby mógł stanowić skuteczną
podstawę wznowienie postępowania, powinien mieć wpływ na wynik sprawy,
Sąd odwoławczy stwierdził, iż dołączone do skargi wyciągi z księgi zmarłych nie
spełniają tego wymagania. Roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienie
zostały oddalone, ponieważ przeprowadzone w sprawie dowody z opinii biegłego
i dokumentów w postaci protokołów kontroli Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony
Środowiska w K. nie potwierdziły, aby działanie stacji benzynowej i stanowiska LPG
spowodowało obniżenie wartości nieruchomości i miało niekorzystny wpływ na
zdrowie powódki. W tej sytuacji stanowiące podstawę wznowienia nowe środki
dowodowe, mogące mieć znacznie dla oceny prawidłowości postępowania
administracyjnego, nie mają - zdaniem Sądu - wpływu na wynik sprawy cywilnej,
zakończonej wyrokiem, od którego została wniesiona skarga o wznowienie
3
postępowania. Skarga podlegała zatem odrzuceniu, ponieważ w rzeczywistości nie
zachodzi wskazana ustawowa podstawa wznowienia.
W zażaleniu pełnomocnik powódki zarzucił naruszenie art. 403 § 2 i art. 410
§ 1 k.p.c. i wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Instytucja wznowienia postępowania – jak wyjaśniono w orzecznictwie
(por. postanowienie Sąd Najwyższy z dnia 28 października 1999 r., II UKN 174/99
(OSNC z 2001 r., nr 4, poz. 133) – opiera się na przysługującej poza tokiem
instancji skardze o presumpcję wadliwego procesu i zastąpienie zapadłego
orzeczenia orzeczeniem nowym. Nadzwyczajny charakter tego środka zaskarżenia,
skierowanego przeciwko – z wyjątkiem określonym w art. 399 § 2 k.p.c. –
prawomocnemu wyrokowi (art. 399 § 1 k.p.c.) albo prawomocnemu postanowieniu
orzekającemu co do istoty sprawy (art. 524 § 1 k.p.c.) powoduje, że przywrócenie
stanu sprzed zamknięcia ulegającemu wznowieniu postępowania sądowego może
nastąpić wyłącznie z powodów ściśle określonych w ustawie. Uwzględniają
one konieczność wywołania na nowo procesu dotkniętego brakami formalnymi
(nieważnością), bez względu na ich wpływ na rozstrzygnięcie (art. 401 pkt 1 i 2
k.p.c.), właściwe przyczyny restytucyjne (art. 403 k.p.c.) oraz fakt wydania wyroku
na podstawie aktu normatywnego uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za
niezgodny z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą (art. 4011
k.p.c.).
Po wniesieniu skargi o wznowienie postępowania sąd dokonuje jej kontroli
z punktu widzenia zachowania wymagań określonych w art. 409 k.p.c. Obejmuje
ona m.in. kontrolę wskazanej w skardze podstawy wznowienia, skarga
o wznowienie postępowania nieoparta bowiem na ustawowej podstawie - zgodnie
z art. 410 § 1 k.p.c. - ulega odrzuceniu jako niedopuszczalna.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowało się dominujące
stanowisko, że do wykazania, iż skarga o wznowienie postępowania została oparta
na ustawowej podstawie nie wystarczy jedynie sformułowanie jej w sposób
odpowiadający przepisom art. 401-404 k.p.c. Kontrola podstawy wznowienia,
obejmuje bowiem także ustalenie, czy wskazana w skardze o wznowienie
4
postępowania podstawa wznowienia rzeczywiście istnieje (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 29 stycznia 1968 r., I CZ 122/67, OSNCP 1968 nr 8-9, poz.
154, z dnia 30 maja 1996 r., I CRN 101/95, OSNC 1996 nr 10, poz. 138, z dnia
25 maja 2012 r., I CZ 35/12, nie publ., z dnia 6 czerwca 2012 r., IV CZ 38/12, nie
publ., z dnia 10 października 2012 r., I CZ 104/12, nie publ. i z dnia 28 maja 2014 r.,
IV CZ 126/13, nie publ.).
W orzecznictwie można także spotkać wyrażane niekiedy odmienne
stanowisko, że kontrola skargi o wznowienie postępowania w zakresie podstawy
wznowienia ogranicza się tylko do stwierdzenia, czy została ona sformułowana
w sposób odpowiadający ustawowym podstawom wznowienia (por. postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 1998 r., UKN 417/98, OSNP 2000, nr 6, poz.
254 czy z dnia 21 lipca 2011 r., V CZ 50/11, nie publ.) Sąd Najwyższy w składzie
rozpoznającym niniejszą sprawę nie podziela jednak tego stanowiska. Pomija ono
argument wynikający z art. 410 § 2 k.p.c., który stanowi, że na żądanie sądu
skarżący uprawdopodobni okoliczności stwierdzające zachowanie terminu
lub dopuszczalności wznowienia, przemawiający na rzecz dominującego
w orzecznictwie stanowiska.
Ze względu na powyższe za nieuzasadniony należało uznać zarzut,
że zaskarżone postanowienie zostało wydanie z naruszeniem art. 410 § 1 k.p.c.,
gdyż Sąd nie ograniczył wstępnej kontroli skargi o wznowienie postępowania
jedynie do ustalenia, czy wskazana podstawa wznowienia została sformułowana
w sposób odpowiadający ustawowej postawie wznowienia.
Nieuzasadniony jest również zarzut wydania zaskarżonego postanowienia
z naruszeniem art. 403 § 2 k.p.c. Rację ma Sąd Apelacyjny, że w rozumieniu
przytoczonego przepisu nowym środkiem dowodowym jest tylko taki środek
dowodowy, który może mieć wpływ na wynik sprawy (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 6 maja 2008 r., V CZ 25/08, nie publ., i z dnia 14 listopada
2013 r., IV CZ 79/13, nie publ.). Tymczasem dołączone do skargi środki
odwoławcze, mogące mieć znaczenie dla oceny prawidłowości postępowania
administracyjnego, nie mają wpływu – jak trafnie uznał Sąd Apelacyjny – na wynik
sprawy zakończonej wyrokiem, od którego została wniesiona skarga o wznowienie
5
postępowania. Tej oceny nie zmienia przekonanie skarżącej o możliwości
ustalenia w postępowaniu cywilnym przesłanek nieważności decyzji
administracyjnej, ponieważ zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem sąd jest
związany decyzją, chyba że jest ona dotknięta – co nie zostało wykazane
w sprawie - tzw. bezwzględną nieważnością, tj. została wydana przez organ
oczywiście niewłaściwy lub bez jakiejkolwiek podstawy prawnej, z pominięciem
zasad postępowania (por. uchwała SN z dnia 27 listopada 1984 r., III CZP 70/84,
OSNCP 1985, nr 8, poz. 108, i postanowienie SN z dnia 8 stycznia 1997 r., II CKU
52/96, Prok. i Pr. - wkładka 1997, nr 6, s. 32).
Z przedstawionych powodów zażalenie należało oddalić jako
nieuzasadnione (art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.). Orzeczenie o kosztach
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącemu z urzędu zostało oparte
na § 19 i § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.
w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (jedn. tekst: Dz. U.
z 2013 r., poz. 461.).