Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 kwietnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Ewa Naze

Sędziowie: SSA Iwona Szybka

del. SSO Joanna Baranowska (spr.)

Protokolant: st. sekr. sąd. Joanna Sztuka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 kwietnia 2015 r. w Ł.

sprawy (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki jawnej w O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawa,

na skutek apelacji (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki jawnej w O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Kaliszu

z dnia 20 maja 2014 r. sygn. akt V U 272/14,

1.  zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego i zobowiązuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. do wydania interpretacji w zakresie wniosku (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki jawnej w O. z dnia 18 grudnia 2013 roku dotyczącego prawidłowego wskazania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne zleceniobiorcy;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki jawnej w O. kwotę 210 (dwieście dziesięć) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

Sygn. akt III AUa 802/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 stycznia 2014 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na podstawie art. 10 ust. 1 i 5 ustawy
o swobodzie działalności gospodarczej w zw. z art. 83 ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych odmówił odwołującemu firmie (...) Sp. z o.o. Sp.j. w O. wydania pisemnej interpretacji przepisów w sprawie prawidłowego ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne zleceniobiorcy.

W odwołaniu od powyższej decyzji Spółka (...) wniosła o jej całkowitą zmianę i wydanie interpretacji przepisów wskazując, iż organ rentowy naruszył przepisy prawa materialnego, tj. art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej i § 2 ust. 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe poprzez uznanie, iż przedstawiony stan faktyczny jest niekompletny i niewystarczający do wydania decyzji oraz poprzez niezastosowanie przepisów do ustalenia obowiązków składkowych, a także naruszył przepisy postępowania administracyjnego.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wniósł o oddalenie odwołania w całości.

Wyrokiem z dnia 20 maja2014 roku w sprawie V U 272/14 Sąd Okręgowy w Kaliszu oddalił odwołanie i zasądził od odwołującej spółki na rzecz organu rentowego kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że odwołujący prowadzi działalność gospodarczą w (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki jawnej o nazwie B. (...). (...) są: (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Przedmiotem działalności Spółki jest m. in. pomoc społeczna. Spółka świadczy usługi w zakresie opieki nad seniorami na terenie Niemiec. W tym celu zawiera umowy zlecenia z osobami, które taką pracę wykonują.

W dniu 18 grudnia 2013 r. Spółka (...) wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o dokonanie interpretacji przepisów. Stan faktyczny w sprawie przedstawiono hipotetycznie w ten sposób, iż Spółka zamierza prowadzić działalność gospodarczą obejmującą świadczenie usług opieki nad osobami starszymi lub niepełnosprawnymi. Działalność ma być prowadzona w Polsce, Spółka zamierza także wysyłać pracowników do wykonywania usług na terenie Unii Europejskiej, głównie Niemiec. W celu realizacji tej działalności zamierza zawierać umowy zlecenia, na podstawie których będzie świadczona praca. W umowie zlecenia znajdować się będzie zapis, iż przewidziana jest możliwość wykonywania pracy poza granicami kraju i w związku z tym przewidziany jest także zwrot wydatków związanych
z wykonywaniem pracy poza granicami kraju w formie diet za każdy dzień świadczenia pracy za granicą określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej. Wskazano, iż do takich podróży nie będą miały zastosowania przepisy prawa pracy, gdyż są to wyjazdy w celach służbowych ustalane w ramach cywilnoprawnej swobody umów między stronami. Spółka będzie wypłacała zleceniobiorcom wynagrodzenie w wysokości 1.600 zł za każdy miesiąc wykonywania usług. Od tego wynagrodzenia naliczone będą składki na ubezpieczenie społeczne. Nadto Spółka wypłaci zleceniobiorcom zwrot wydatków związanych z wykonywaniem usług poza granicami kraju w formie diet za każdy dzień świadczenia usług w Niemczech oraz ryczałt za nocleg. Spółka wskazała, iż wypłacone diety nie będą stanowić podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w myśl § 2 ust. 1 punkt 15 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Pytanie Spółki zmierzało do ustalenia, w jaki sposób należy określić postawę wymiaru składek dla zleceniobiorcy, tzn. czy powinna być ona obliczona od wynagrodzenia w wysokości 1.600 zł miesięcznie, nie wliczając do podstawy wymiaru składek zwrotu wydatków związanych z podróżą w związku z wykonywaniem usług poza granicami kraju w formie diet za każdy dzień świadczenia usług w Niemczech oraz ryczałtu za nocleg. We własnym stanowisku Spółka stwierdziła, iż nie będzie stosować § 2 ust. 1 punkt 16 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

W piśmie z dnia 7 stycznia 2014 r. organ rentowy wezwał Spółkę do uzupełnienia wniosku przez wskazanie, czy w opisanym przypadku zleceniobiorcy przebywać będą w podróży o charakterze podróży służbowej, czy też wykonywać będą pracę w ramach oddelegowania do pracy za granicą.

Uzupełniając wniosek, Spółka w piśmie z dnia 17 stycznia 2014 r. stwierdziła, iż to organ rentowy ma rozstrzygnąć, czy w opisanej sprawie ma miejsce oddelegowanie, czy też podróż służbowa. Stan faktyczny sprawy nie został uzupełniony.

ZUS wydał sporną decyzję uznając, że rozstrzygnięcie wątpliwości zawartych we wniosku nie jest możliwe, gdyż przedstawiony problem wymaga w pierwszej kolejności przeprowadzenia stosownego postępowania wyjaśniającego. Zdaniem organu rentowego to w opisie stanu faktycznego winno znajdować się ustalenie, jaki charakter mają podróże odbywane przez zleceniobiorców na podstawie umów zawartych ze Spółką.

Sąd Okręgowy uznał odwołanie za bezzasadne. Przytoczył treść art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. Dz. U. z 2013 r., Poz. 1442 ze zm.), zgodnie z którym Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek.

Podniósł, że w myśl art. 10 ust. 1, 2, 3 i 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 672 ze zm.) przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. Wniosek o wydanie interpretacji może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych. Przedsiębiorca we wniosku o wydanie interpretacji jest obowiązany przedstawić stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe oraz własne stanowisko w sprawie. Udzielenie interpretacji następuje w drodze decyzji, od której przysługuje odwołanie. Interpretacja zawiera wskazanie prawidłowego stanowiska w sprawie wraz z uzasadnieniem prawnym oraz pouczeniem o prawie wniesienia środka zaskarżenia. W sprawach interpretacji przepisów dotyczących składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych właściwym organem jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych - art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. c ustawy z o systemie ubezpieczeń społecznych (por. Andrzej Sidorko „Ubezpieczenie zdrowotne przedsiębiorcy, cz. 2. Składki. Teza nr 3” Sł. Pracow. 2009/6/13).

Sąd Okręgowy przypomniał, że przepis art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej zawiera klauzulę, na podstawie której przedsiębiorca może w swojej indywidualnej sprawie złożyć do właściwego organu wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika dla niego obowiązek świadczenia daniny publicznej. Nieokreślony przez ustawodawcę termin „danina publiczna” jest rozmaicie definiowany w piśmiennictwie. Najogólniej łączy się go jednak z obowiązkiem świadczenia (zazwyczaj pieniężnego) na rzecz państwa lub innego podmiotu publicznoprawnego w celu realizacji zadań o charakterze publicznym. Istotą takiego świadczenia jest przy tym jego powszechny, przymusowy i bezzwrotny charakter. Daninami publicznymi będą zatem w pierwszej kolejności podatki i opłaty, ale również cła, dopłaty, państwowe pożyczki przymusowe, wszelkiego rodzaju sankcje i kary pieniężne (por. Krzysztof Trzciński „Komentarz do art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej” LEX 2007). Nie ulega wątpliwości, że ZUS zobowiązany jest do wydawania pisemnych interpretacji w sprawach dotyczących podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, stopy procentowej składek na ubezpieczenia społeczne oraz zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne.

Wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa wiąże organ wydający decyzję w aspekcie zakresu i przedmiotu sprawy. Rolą właściwego organu jest ocena stanowiska strony występującej z wnioskiem o udzielenie interpretacji. W tym zakresie obowiązkiem organu staje się dokonanie wykładni treści przepisów prawa, które znajdują zastosowanie w sprawie oraz sposób ich zastosowania w odniesieniu do indywidualnej sprawy (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 16 lipca 2009 r., II SAB/Go 8/09, LEX nr 523446 oraz Małgorzata Sieradzka „Komentarz do art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej” LEX 2013). Z art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej wynika dla przedsiębiorców składających wniosek o wydanie pisemnej interpretacji nie tylko prawo do otrzymania informacji dotyczącej wykładni przepisów składkowych, ale również daleko idące gwarancje związane z tym, że dla ZUS interpretacja jest wiążąca, a zastosowanie się do niej przez przedsiębiorcę chroni go przed jakimikolwiek daninami publicznymi, sankcjami administracyjnymi, finansowymi lub karami w zakresie, w jakim zastosuje się do uzyskanej interpretacji. Podstawa do usunięcia z obrotu prawnego takiej decyzji zachodzi tylko w wypadku zaistnienia przesłanki do wznowienia postępowania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2012 r., II UK 113/11, LEX nr 1130392 oraz J. R. „Podmioty uprawnione do składania wniosków o wydanie interpretacji przepisów "składkowych". Teza nr 1 (...) 2013/1/30).

Sąd Okręgowy podniósł, że wniosek o wydanie pisemnej interpretacji nie może zawierać żądania udzielenia przez ZUS pisemnej interpretacji przepisów z zakresu ubezpieczeń społecznych w oderwaniu od indywidualnej sprawy przedsiębiorcy. Natomiast przedmiotowy wniosek może dotyczyć zarówno zaistniałego stanu faktycznego, jak i zdarzenia przyszłego. Ustawodawca nie wyjaśnił wskazanych pojęć. Zaistniały stan faktyczny należy interpretować jako stan faktycznie (rzeczywiście) zaistniały, bez znaczenia pozostaje w tym zakresie moment jego powstania. Ze względu na wydanie interpretacji kluczowego znaczenia nabierają skutki jego zaistnienia, które z kolei wymagają dokonania interpretacji przepisów. Zdarzenie przyszłe z kolei należy definiować jako stan, który jeszcze nie powstał, lecz zaistnieje w przyszłości. Pomimo braku jego zaistnienia w dacie złożenia wniosku o interpretację wymaga on dokonania interpretacji przepisów. Przedsiębiorca we wniosku o wydanie interpretacji jest obowiązany przedstawić stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe oraz własne stanowisko w sprawie. Elementy te są obligatoryjne, gdyż konstytuują treść wniosku wszczynającego postępowanie w sprawie
o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2011 r., III UK 117/10, LEX nr 898257 oraz Małgorzata Sieradzka „Komentarz do art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej” LEX 2013). Jeżeli wniosek przedsiębiorcy o wydanie pisemnej interpretacji nie spełnia wyżej przedstawionych wymogów formalnych, to ZUS powinien wezwać przedsiębiorcę do usunięcia braków formalnych w terminie 7 dni z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie wniosku bez rozpoznania (por. Piotr Kostrzewa „Komentarz do art. 83(d) ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych” LEX 2013). Składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Stan faktyczny należy rozumieć jako pewien zbiór faktów składających się na sprawę interpretacyjną, faktem zaś jest „to co zaszło lub zachodzi w rzeczywistości; zdarzenie, zjawisko; określony stan rzeczy”. (...) to „przedstawiający jakieś zagadnienie wszechstronnie, dogłębnie, szczegółowo; gruntowny, dokładny”, a zatem w taki sposób, by wnioskodawca mógł zająć stanowisko w stosunku do prezentowanego stanu rzeczy, zaś organ wydający interpretację na tej podstawie udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Stanowisko wnioskodawcy w sprawie winno być sformułowane w taki sposób, by organ interpretacyjny mógł w sposób jednoznaczny zidentyfikować obszar prawny, którego dotyczy zapytanie. Natomiast odpowiedź organu ma być tak sformułowana, ażeby wnioskodawca uzyskał informację co do trafności jego stanowiska, a ewentualna interpretacja organów ma wyjaśnić, jaki przepis znajdzie zastosowanie w jego indywidualnej sprawie. Organ nie ma obowiązku ustosunkowywania się do wszystkich wymienionych we wniosku przepisów. Jego zadaniem jest udzielenie odpowiedzi, która pozwoli wnioskodawcy na wypełnienie spoczywających na nim obowiązków nałożonych przez przepisy prawa. Objęty wnioskiem stan faktyczny sprawy lub zdarzenie przyszłe nie może być przedmiotem postępowania dowodowego prowadzonego przez organ administracji publicznej. Przedmiotem postępowania nie jest bowiem ustalenie stanu faktycznego, lecz wyłącznie rozstrzygnięcie kwestii prawnych, co następuje przez przedstawienie poglądu dotyczącego rozumienia treści właściwych przepisów prawa i ich zastosowania do konkretnej sytuacji przedstawionej we wniosku (zob. wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 16 lipca 2009 r., II SAB/Go 8/09, LEX nr 523446). Innymi słowy, rolą organu prowadzącego postępowanie jest ocena stanowiska strony w spornej kwestii, nie zaś przedstawianie poglądów i wykładni przepisów odnoszących się do różnych sytuacji faktycznych. Istotą tego postępowania jest uzyskanie przez stronę wyjaśnienia treści przepisów prawa i ich zastosowania w odniesieniu do indywidualnej sytuacji wskazanej we wniosku. Organ wydający decyzję pełną wiedzę o stanie faktycznym stanowiącym punkt wyjścia dla ustalenia adekwatnych regulacji prawa materialnego czerpie wyłącznie z wniosku uprawnionego podmiotu - nie może ingerować w stan faktyczny opisany we wniosku, podważać go, uzupełniać czy zmieniać w oparciu o inne źródła lub wiedzę znaną mu z urzędu. W konsekwencji powyższego również Sąd rozpoznający odwołanie od decyzji organu rentowego wydanej w trybie art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej nie dokonuje żadnych ustaleń faktycznych, a jedynie kontroluje, czy dokonana interpretacja przepisów w odniesieniu do wskazanego we wniosku stanu faktycznego jest prawidłowa
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2011 r., II UK 331/10,
OSNP 2012/11-12/147, LEX nr 829137, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 26 września 2012 r., III AUa 501/12, LEX nr 1220449, i wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 16 lipca 2009 r., II SAB/Go 8/09, LEX nr 523446).

Dokonując oceny zasadności stanowisk przedstawionych w spornej kwestii przez strony procesu, Sąd Okręgowy podkreślił, iż rację ma Spółka (...) twierdząc, że organ rentowy nie miał podstaw, by żądać od niej wskazania, czy podróże zleceniobiorców z tytułu wykonywania usług za granicą należy zakwalifikować jako podróże służbowe czy też oddelegowanie. Wyjaśnienia spornej kwestii, czy w niniejszej sprawie do umów, które ze swoimi zleceniobiorcami zamierza zawrzeć Spółka (...), będzie miał zastosowanie § 2 ust. 15 czy też § 2 ust. 16 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe powinien podjąć się organ rentowy, bowiem jeżeli przedmiotem indywidualnej interpretacji przepisów prawa ubezpieczeń społecznych jest regulacja tego prawa, która odwołuje się do przepisów innej gałęzi prawa, ocena możliwości stosowania i wykładnia interpretowanej normy prawa ubezpieczeń społecznych przepisy te powinna uwzględniać i obejmować. Sąd Okręgowy podniósł jednak, iż - pomimo przyznania w części racji Spółce - organ rentowy słusznie odmówił jej wydania pisemnej interpretacji przepisów. Zdaniem tego Sądu Spółka nie przedstawiła w wymagany, wyczerpujący sposób zdarzeń przyszłych, do czego jest obowiązana składając wniosek o wydanie pisemnej interpretacji. Wskazane przez nią okoliczności co do planowanego zorganizowania świadczenia usług przez zleceniobiorców poza granicami kraju mają na tyle ogólny charakter, że uniemożliwiły ZUS - bez wezwania o usunięcie wszystkich braków formalnych wniosku – doręczenie Spółce jednoznacznej informacji dotyczącej wykładni przepisów składkowych. W przedmiotowej sprawie Spółce nie chodzi o interpretację przepisów, ale de facto o zakwalifikowanie danego stanu faktycznego. Jest to więc już subsumcja stanu faktycznego do przepisów prawa, natomiast kwestia zakwalifikowania zagranicznych podróży zleceniobiorców (z którymi Spółka zamierza podpisać umowy cywilnoprawne) jako podróży, do których winno stosować się odpowiednio przepisy o podróżach służbowych, lub oddelegowanie należy do sfery ustaleń faktycznych, a nie prawnych. Spółka nie może skutecznie prawnie domagać się interpretacji przepisów dotyczących prawidłowego ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne zleceniobiorcy i co za tym idzie gwarancji związanych ze związania organu rentowego wydaną interpretacją bez szczegółowego, dokładnego określenia tych warunków umów wiążących ją w przyszłości ze zleceniobiorcami, które dotyczyć będą świadczenia przez nich usług poza granicami Polski. Jedynie wówczas organ rentowy będzie posiadał pełną wiedzę o stanie faktycznym stanowiącym punkt wyjścia dla ustalenia adekwatnych regulacji prawa materialnego, a w konsekwencji możliwość wydania pisemnej interpretacji przepisów tegoż prawa, włącznie z rozstrzygnięciem wątpliwości co do możliwości bądź też konieczności zastosowania niektórych z nich. Sąd Okręgowy wskazał, że nie może rozstrzygnąć, czy w opisanej przez Spółkę we wniosku sytuacji zastosowanie winien znaleźć § 2 ust. 15 czy też § 2 ust. 16 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 wyroku. O kosztach rozstrzygnął na podstawie art. 98 k.p.c., art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 2 ust. 1i 2, § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 490).

Apelację od powyższego wyroku wywiodła apelująca spółka zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

I. niezgodność ustaleń faktycznych Sądu z materiałem dowodowym zebranym w sprawie w szczególności poprzez ustalenie, że spółka we wnioskach o wydanie indywidualnych interpretacji nie przedstawiła w wymagany, wyczerpujący sposób zdarzeń przyszłych, do czego jest zobowiązana.

II. naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy:

1. Art. 328 § 2 k.p.c. poprzez nierozpoznanie istoty sprawy i spłycenie sporu jedynie

do określenia, że zleceniobiorcy wyjazdy realizować będą w ramach podróży służbowej albo oddelegowania.

2. Niezastosowanie art. 102 k.p.c. w zakresie obciążenia strony kosztami, w sytuacji, gdy postępowanie przed organem obarczone zostało rażącym naruszeniem prawa, na które wskazuje sam Sąd, polegającym na niewydaniu decyzji bez realizacji obowiązku organu do ewentualnego uzupełniania stanu faktycznego, czy też na zniweczeniu tego obowiązku poprzez dopytywanie jedynie o interpretację samego prawa.

III. Naruszenie prawa materialnego:

1. Rażące naruszenie art. 83d ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, w związku z art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, poprzez niepoddanie analizie wszystkich regulacji prawnych mających wpływ na zakres opodatkowania i w konsekwencji nieudzielenie odpowiedzi na zapytanie odwołującego, w sytuacji, gdy organ był do tego zobowiązany, co doprowadziło do zniweczenia prawa strony do uzyskania indywidualnej interpretacji.

2. Niezastosowanie art. 18 ust. 3 i art. 20 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2013.1442 j.t.) w związku z § 2 ust. 1 pkt 15 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne poprzez jego niezastosowanie i zaniechanie jego wykładni, dla ustalenia obowiązków składkowych w przedmiotowej sprawie.

3. Niewłaściwe odnoszenie się do stosowania art. 775 ustawy z dnia 26 czerwca 1974

r. kodeks pracy (Dz.U.1998.21.94 j.t.), podczas gdy w przedmiotowym sporze regulacje kodeksu pracy w ogóle nie znajdują zastosowania.

4. Naruszenie art. 742 i art 353[1] ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz.U.2014.121 j.t.) poprzez nieuwzględnienie prawa do zwrotu kosztów przyjmującego zlecenie przez zleceniodawcę,

W oparciu o tak sformułowane zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołania w całości ewentualnie, w przypadku nieuwzględnienia odwołania, wniósł na podstawie art. 477 ^{14 a} k.p.c. o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego oraz poprzedzającej go decyzji organu rentowego i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia temu organowi. Ewentualnie, w przypadku nieuwzględnienia stanowiska odwołującej i oddalenia odwołania, wniósł o nieobciążanie odwołującej kosztami postępowania, zgodnie z art. 102 k.p.c. Skarżący wniósł o zasądzenie od organu na rzecz odwołującej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obydwie instancje według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się w całości uzasadniona.

Sąd Apelacyjny przyjął za własne, bez konieczności powtarzania, te ustalenia faktyczne sądu pierwszej instancji, które w sprawie były bezsporne i prawidłowo ustalone, na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach organu rentowego oraz aktach sprawy.

Przewidziana w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej instytucja pisemnej interpretacji przepisów ma na celu zagwarantowanie przedsiębiorcom pewności i przewidywalności ich sytuacji prawnej w zakresie przepisów, które są niejasne lub szczególnie skomplikowane. Wykładnia celowościowa tego przepisu prowadzi więc do wniosku, że przedsiębiorca w każdej sytuacji, kiedy przepisy prawne nakładające na niego obowiązek świadczenia daniny publicznej budzą wątpliwości, ma prawo wystąpić o taką interpretację.

Odwołująca spółka będąc przedsiębiorcą w sposób uzasadniony oczekiwała wydania przez organ rentowy pisemnej interpretacji odnośnie prawidłowego ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne zleceniobiorcy. Z tych względów Zakład Ubezpieczeń Społecznych powinien zadośćuczynić żądaniu ubezpieczonego i wydać stosowną interpretację wątpliwych dlań przepisów. Pytanie Spółki zmierzało do ustalenia, w jaki sposób należy określić postawę wymiaru składek dla zleceniobiorcy, tzn. czy powinna być ona obliczona od wynagrodzenia w wysokości 1.600 zł miesięcznie, nie wliczając do podstawy wymiaru składek zwrotu wydatków związanych z podróżą w związku z wykonywaniem usług poza granicami kraju w formie diet za każdy dzień świadczenia usług w Niemczech oraz ryczałtu za nocleg. We własnym stanowisku odwołująca Spółka stwierdziła, iż nie będzie stosować § 2 ust. 1 punkt 16 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, iż nie miał racji organ rentowy i za nim Sąd pierwszej instancji przyjmując, że stan faktyczny przedstawiony we wniosku ubezpieczonego, nie dawał podstaw do wydania interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Należy bowiem podkreślić, że spółka we wniosku sporządzonym w dniu 18 grudnia 2013r. dotyczącym prawidłowego wskazania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zleceniobiorcy odwoływała się do konkretnej sytuacji (stanu faktycznego), która polegała na tym, iż Spółka zamierzała prowadzić działalność gospodarczą obejmującą świadczenie usług opieki nad osobami starszymi lub niepełnosprawnymi. Działalność ma być prowadzona w Polsce, Spółka zamierza także wysyłać pracowników do wykonywania usług na terenie Unii Europejskiej, głównie Niemiec. W celu realizacji tej działalności zamierza zawierać umowy zlecenia, na podstawie których będzie świadczona praca. W umowie zlecenia znajdować się ma zapis, iż przewidziana jest możliwość wykonywania pracy poza granicami kraju i w związku z tym przewidziany jest także zwrot wydatków związanych z wykonywaniem pracy poza granicami kraju w formie diet za każdy dzień świadczenia pracy za granicą określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej. Wskazano, iż do takich podróży nie będą miały zastosowania przepisy prawa pracy, gdyż są to wyjazdy w celach służbowych ustalane w ramach cywilnoprawnej swobody umów między stronami. Spółka będzie wypłacała zleceniobiorcom wynagrodzenie w wysokości 1.600 zł za każdy miesiąc wykonywania usług. Od tego wynagrodzenia naliczone będą składki na ubezpieczenie społeczne. Spółka wypłaci zleceniobiorcom zwrot wydatków związanych z wykonywaniem usług poza granicami kraju w formie diet za każdy dzień świadczenia usług w Niemczech oraz ryczałt za nocleg. Spółka wskazała, iż wypłacone diety nie będą stanowić podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w myśl § 2 ust. 1 punkt 15 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

Skutki zaistniałego stanu faktycznego wymagały więc dokonania interpretacji przepisów, które miały być stosowane w odniesieniu do tego stanu faktycznego. Dlatego też należy przyjąć, że występowała potrzeba interpretacji, która dotyczyła przyszłego obowiązku świadczenia przez przedsiębiorcę daniny w postaci składek.

Wniosek ubezpieczonego dotyczył zatem bez wątpienia "zaistniałego stanu faktycznego" w wyżej przedstawionym rozumieniu, albowiem rodził określone skutki w zakresie bieżącego obowiązku świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne. W tej sytuacji organ rentowy powinien dokonać stosownej interpretacji, czego jednak nie uczynił. W okolicznościach faktycznych rozpoznawanej sprawy odwołujący, będący przedsiębiorcą, skorzystał z przysługującego mu na podstawie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej prawa do wystąpienia o interpretację przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne, w jego indywidualnej sprawie. Kwestia dotycząca prawidłowości (zgodności z prawem) opłacania przez niego tych składek nie była przedmiotem odrębnego, merytorycznego postępowania. Regulacja art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej koresponduje z zawartą w art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w myśl której Zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zakres i przedmiot sprawy o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa konstytuuje treść wniosku wszczynającego postępowanie (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2011 r., III UK 117/10, Lex 898257 oraz z dnia 6 kwietnia 2013 r., II UK 331/10, Lex 829137). Przepis art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej określa zakres, elementy oraz procedurę wydania interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. Zatem zakresem interpretacji mogą być objęte jedynie przepisy prawne dotyczące świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne.

W ocenie Sadu Apelacyjnego treść wniosku o wydanie pisemnej interpretacji nie została sformułowana zbyt ogólnie. Żądanie interpretacji przepisów zostało dokładnie określone. Zdaniem Sądu Apelacyjnego wymóg dokładnego określenia żądania jest niezbędny i oczywisty. Chodzi bowiem o wskazanie przedmiotu postępowania a w konsekwencji treści rozstrzygnięcia oczekiwanego przez wnioskodawcę. Na treść tego żądania składa się konkretna sytuacja materialnoprawna, dla której wnioskodawca poszukuje ochrony prawnej.

Dlatego też Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok i orzekł na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. O kosztach zastępstwa procesowego rozstrzygnął na mocy art. 98 k.p.c. w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2, § 11 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.).