Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 września 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie III Wydział Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 września 2012 r. w Krakowie

sprawy z wniosku S. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

o wcześniejszą emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach

na skutek apelacji wnioskodawcy S. B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie Wydziału VIII Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 25 listopada 2011 r. sygn. akt VIII U 1464/11

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Krakowie.

Sygn. akt III AUa 208/12

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 6 września 2012 r.

Wyrokiem z dnia 25 listopada 2011 r. Sąd Okręgowy w Krakowie VIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie od decyzji z dnia 4 sierpnia 2011r., którą Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. odmówił przyznania S. B. prawa do emerytury, bowiem nie spełniał on warunku legitymowania się 15 letnim stażem pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy stwierdził, że bezspornym w sprawie jest, iż wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił staż pracy przekraczający 25 lat okresu składkowego i nieskładkowego oraz nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego. Wnioskodawca pobiera rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy na stałe. Organ rentowy do stażu pracy w warunkach szczególnych zaliczył następujące okresy od 31.01.1969r. do 23.04.1969r, od 06.05.1971r. do 13.10.1971r., od 25.06.1990r. do 31.01.1991r., od 01.02.1991r. do 31.10.1991r., od 01.11.1991r. do 30.03.1992r., od 01.04.1992r. do 31.05.1992r., od 13.06.1992r. do 15.10.1992r., od 25.10.1992r. do 10.03.1993r., od 14.03.1993r. do 01.10.1993r., od 09.10.1993r. do 22.03.1994r., od 30.03.1994r. do 12.03.1997r., od 29.03.1997r. do 31.12.1998r., od 23.07.1980r. do 31.12.1980r., w łącznym wymiarze 9 lat, 5 miesięcy i 29 dni.

Sąd Okręgowy ustalił ponadto, że S. B. od 05.03.1976r. do 11.01.1979r. był zatrudniony w (...) w P., w pełnym wymiarze czasu pracy jako ślusarz (pracował przy konstrukcjach stalowych m.in. dla Huty (...) oraz Huty (...)). Następnie wnioskodawca pracował w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w B.. W okresie od 01.02.1979r. do 31.05.1982r. był zatrudniony jako członek spółdzielni, a od 01.06.1982r. do 02.01.1984r. jako pracownik najemny, ponieważ stosunek członkostwa ustał, gdyż nie wniósł ziemi, która była warunkiem członkostwa. S. B. wykonywał najpierw pracę kierowcy samochodu furgon N., a następnie pracę spawacza na rzecz Elektrowni (...), pracując 50% dniówki jako spawacz, a 50% przy pracach remontowych tj. palenie palnikiem. Od 05.01.1984r. do 31.12.1986r. wnioskodawca pracował w (...) Spółdzielni Pracy (...) w C. (przekształconej w (...) produkcyjną Spółdzielnię pracy (...) w likwidacji), gdzie pracował jako członek spółdzielni i ślusarz- spawacz przy remoncie kotłów i urządzeń pomocniczych. Wnioskodawca był oddelegowany do pracy w Elektrowni (...). S. B., w okresie od 02.01.1987r. do 31.12.1988r., pracował w (...) Spółdzielni Pracy (...) w K., jako monter remontowy urządzeń energetycznych – remont młyna i ślusarz-spawacz. Wnioskodawca, będąc członkiem (...) T.”, świadczył pracę jako ślusarz-spawacz w okresie od 2.01.1989 r. do 23.06.1990 r. Powyższych ustaleń Sąd I instancji dokonał głównie na zeznaniach wnioskodawcy, które uznał za wiarygodne i rzetelne oraz jego świadectwach pracy i zaświadczeniach.

Sąd Okręgowy uznał, że powyższe prace nie kwalifikują się jako określone w wykazie A. Sąd I instancji wskazał, że brak jest podstaw do zaliczenia okresu zatrudnienia w (...) w B., jako pracy w szczególnych warunkach, gdyż praca oparta była wówczas na stosunku członkostwa, a nie stosunku pracy. Także brak jest podstaw do zaliczenia okresu pracy najemnej dla spółdzielni, gdyż wnioskodawca nie wykonywał pracy spawacza stale i w pełnym wymiarze godzin. Z tych względów Sąd Okręgowy stwierdził, że wnioskodawca nie ma wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Sąd I instancji powołując się na art. 184 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że wnioskodawca nie udowodnił wykonywania pracy w szczególnych warunkach w żadnym ze spornych okresów. Sąd Okręgowy powołując się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18.01.2005r. ( II UK 136/04, opublikowanym LEX nr 602703), nie uwzględnił okresu pracy w (...) w B., w czasie od 01.02.1979r. do 31.05.1982r., z powodu statusu wnioskodawcy (członek spółdzielni). Brak było także podstaw do uwzględnienia okresu od 01.06.1982r. do 02.01.1984r., gdyż z zeznań wnioskodawcy wynika, iż 50% czasu pracy poświęcał na wykonywanie pracy spawacza (będącej pracą w szczególnych warunkach), a pozostałe 50% na inne czynności remontowe. Wnioskodawca nie świadczył zatem pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd Okręgowy nie zaliczył także pozostałych okresów pracy, tj. w (...) w P. jako ślusarz, w (...) Spółdzielni Pracy (...) w C. jako ślusarz- spawacz przy remoncie kotłów i urządzeń pomocniczych oraz w (...) Spółdzielni Pracy (...) w K., jako monter remontowy urządzeń energetycznych – remont młyna i ślusarz- spawacz, gdyż wnioskodawca także i wtedy nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu prac wymienionych w wykazie A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983r. nr 8, poz. 43). Wnioskodawca wykonywał bowiem pracę spawacza łącznie z obowiązkami ślusarza oraz montera remontowego, nie wymienionymi w w.w. wykazie.

Wobec powyższego Sąd I instancji orzekł jak w sentencji na zasadzie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc.

Apelację od powyższego wyroku złożył wnioskodawca wnosząc o jego zmianę poprzez przyznanie prawa do emerytury. Skarżący zarzucił naruszenie art. 233 §1 k.p.c., tj. dokonanie oceny zebranego materiału dowodowego z przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów przez przyjęcie, że praca w szczególnych warunkach była wykonywana w niepełnym wymiarze czasu pracy, podczas gdy wykonywanie prac spawalniczych i remontowych, tj. palenie palnikiem są pracami w szczególnych warunkach, a nadto poprzez pominięcie dowodu z zeznań świadków powołanych na okoliczność wykonywania pracy w szczególnych warunkach w (...) P. (od 05.03.1976 r. do 11.01.1979 r.), (...) Spółdzielni Pracy (...) w C. (od 05.01.1984 r. do 31.12.1986 r.), (...) Spółdzielni Pracy (...) w K. (od 02.01.1987 r. do 31.12.1988 r.). Wnioskodawca zarzucił ponadto naruszenie przepisów prawa materialnego, a w szczególności art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z §1-4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnych charakterze, poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie . Skarżący zarzucił także naruszenie art. 157 Prawa spółdzielczego poprzez uznanie, że czas pracy wykonywanej w ramach członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie może zostać zaliczony do okresu, uprawniającego do uzyskania prawa do emerytury w obniżonym wieku. W uzasadnieniu wnioskodawca wskazał, że Sąd I instancji nie uwzględnił do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od 01.02.1979 r. do 31.05.1982 r., od 01.06.1982 r. do 02.01.1984 r., podczas gdy wykonywał on wówczas pracę spawacza na rzecz Elektrowni (...), pracując w wymiarze 50% dniówki jako spawacz, a 50% przy pracach remontowych tj. palenie palnikiem. Wnioskodawca powołując się na § 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 27 .04.2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach spawalniczych wskazał, że praca polegająca na paleniu palnikiem jest również zaliczana do prac spawalniczych, ponieważ polega na ręcznym cięciu termicznym (warunki pracy identyczne). Wnioskodawca na poparcie sformułowanych wniosków powołał się na wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 30.09.2010 r., sygn. akt III AUa 350/2010, wskazując, że Sąd winien dokonać oceny faktycznie wykonywanych czynności oraz warunków wykonywanej pracy, w kontekście bezpośredniej szkodliwości dla zdrowia. Wnioskodawca podkreślił ponadto, że decydujące znaczenie dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego stanowiska tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Z tego względu pracę polegającą na paleniu palnikiem uznać należy z pewnością za stwarzającą szkodliwe warunki stanowiska pracy, mogącej w dalszej perspektywie naruszać sprawność organizmu.

W kwestii pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej wnioskodawca wskazał, że wykonywał on wówczas między innymi pracę kierowcy jako członek, przy czym był jednocześnie podporządkowany osobie kierującej działalnością spółdzielni. Wynagrodzenie za pracę stanowił udział w dochodzie podzielonym stosownie do wkładu pracy.

Wnioskodawca wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu medycyny pracy na okoliczność wykazania, że praca polegająca na paleniu palnikiem jest pracą spawalniczą, zaliczaną do prac w szczególnych warunkach oraz przeprowadzenie dowodu z zawnioskowanych świadków dla wykazania, że czynności świadczone w zakwestionowanych przez organ rentowy okresach wypełniały wszelkie znamiona pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja skutkuje uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Przed organem rentowym sprawa emerytalna ma charakter administracyjno - prawny, a w postępowaniu stosuje się przepisy kodeksu postępowania administracyjnego (art. 180 k.p.a.). W związku z powyższym organ rentowy ma ograniczoną swobodę prowadzenia postępowania dowodowego. Z przepisów proceduralnych wynika bowiem jakie środki dowodowe stanowią podstawę ustalenia konkretnych okoliczności. Jednakże na etapie postępowania odwoławczego na skutek zaskarżenia decyzji organu rentowego przedmiotowa sprawa przekształca się w sprawę cywilną w rozumieniu art. 1 k.p.c., a więc do jej rozpoznania stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania cywilnego. Z tego względu zgodnie z art. 473 k.p.c. w postępowaniu przed sądem nie stosuje się żadnych ograniczeń dowodowych. Ten wyjątek od zasady wyrażonej w art. 247 k.p.c. sprawia, że fakt zatrudnienia oraz świadczenia pracy może być dowodzony za pomocą każdego dowodu, a więc dopuszczalne jest dowodzenie za pomocą zeznań świadków (wyrok SN z dnia 2 lutego 1996 r., II URN 3/95,OSNP 1996/16/239, wyrok SN z dnia 25 lipca 1997 r. II UKN 186/97, OSNP 1998/11/342, uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 r. III UZP 5/85, uchwałę z 10 marca 1984 r. III UZP 6/84).

Szczątkowo przeprowadzone przez Sąd I instancji postępowanie dowodowe, a w zasadzie jego brak, nie daje podstaw do zaakceptowania poczynionych ustaleń. Sąd ograniczył postępowanie dowodowe jedynie do pobieżnej analizy akt rentowych oraz okoliczności podniesionych przez wnioskodawcę, stąd oparcie poczynionych ustaleń jedynie na tej podstawie przekracza granice swobodnej oceny dowodów.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2007 r., sygn. akt V CSK 115/07, M.Prawn. 2007/17/930, sąd jest zobowiązany do wyjaśnienia motywów podjętego rozstrzygnięcia w sposób umożliwiający przeprowadzenie kontroli instancyjnej zaskarżonego orzeczenia. Jeśli uzasadnienie nie zawiera wskazania podstawy faktycznej rozstrzygnięcia poprzez ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej lub wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, wówczas orzeczenie podlega uchyleniu, zaś sprawa zostaje przekazana do ponownego rozpoznania.

W tej sytuacji, Sąd Okręgowy ponownie rozpoznając sprawę winien przeprowadzić rzetelne postępowanie dowodowe, w szczególności dopuścić dowód z zawnioskowanych przez wnioskodawcę świadków, w tym świadków słuchanych przed organem rentowym, na okoliczność ustalenia charakteru świadczonej przez niego pracy oraz szczegółowo przesłuchać wnioskodawcę.

Trafnie bowiem zarzucił wnioskodawca, iż w sprawie o prawo do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych, Sąd winien dążyć do ustalenia charakteru pracy rzeczywiści wykonywanej, a nie opierać się jedynie na stanowisku ujętemu w dokumentacji pracowniczej. Faktem jest, że to Sąd dokonuje kwalifikacji poszczególnych okresów zatrudnienia do stażu pracy w warunkach szczególnych, a nie pracodawca. Niemniej jednak Sąd I instancji dopuszczając dowód z zawnioskowanych przez wnioskodawcę świadków winien jest dokonać ich oceny i weryfikacji, w tym celu powinien także zwrócić się o nadesłanie akt osobowych wnioskodawcy do poszczególnych pracodawców. Pozwoli to na dokładną analizę przebiegu zatrudnienia, a w szczególności ustalenie zakresu obowiązków, jakie wnioskodawca miał wykonywać w spornych okresach. Ponadto Sąd I instancji winien pouczyć wnioskodawcę o spoczywającym na nim ciężarze dowodu i możliwości składania wszelkich wniosków dowodowych.

Ze względu na konieczność przeprowadzenia w niniejszej sprawie postępowania dowodowego w całości orzeczono jak w sentencji wyroku, na zasadzie art. 386 § 4 k.p.c.