Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód T. P. domagał się zasądzenia od Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w K. oraz Aresztu Śledczego w B. na swoją rzecz kwoty 8 000 złotych z odsetkami ustawowymi z tytułu odszkodowania za naruszenie jego podstawowych wolności przez umieszczenie w celach, gdzie łamane były jego prawa.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z dnia 27 lutego 2014r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił powództwo. Sąd ten ustalił, że Powód przebywał w Areszcie Śledczym w B. w celi numer (...) dwa dni, w okresie od 3 sierpnia 2011 roku do 5 sierpnie 2011 roku., a w Zakładzie Karnym w K. powód przebywał w okresie od 5 sierpnia 2011 roku do 3 lipca 2012 r. Przez większy okres czasu powód przebywał w nowym pawilonie oddanym do użytku w kwietniu 2011 r. W celi numer (...), na oddziale II przebywał w okresie od 11.10.2011 r. do 25.10.2011 r.

Cela numer (...) w Areszcie Śledczym w B. ma 9,03 m ². Cela ta posiada sprzęt kwaterunkowy. Ma trzy łóżka, stół na trzy osoby, trzy stołki, szafki. W celi znajduje się miska. Oświetlenie w celi jest żarowe. W oknach są blendy. Kącik sanitarny stanowi niepełna zabudowa z blachy, zasłonięta zasłoną materiałową. W celi numer (...) jest kratka wentylacyjna. Jest też dostęp do zimnej wody. Osadzeni mogą posiadać w celi grzałki i czajniki.

Cela numer (...) znajdująca się w Zakładzie Karnym w K. jest celą izolacyjną. Powierzchnia mieszkalna tej celi wynosi 7,43 m ². Ściany i stropy pomieszczenia są otynkowane. Kącik sanitarny wyposażony jest w WC i umywalkę. Po lewej stronie wisi szafka na drobne rzeczy i wieszak. W głębi celi po lewej stronie stoi łóżko stalowe, natomiast po prawej stolik. Nad umywalką znajduje się półka i lustro. Wejście do celi oprócz drzwi posiada kratę drzwiową. Na oknie od strony wewnętrznej zamocowana jest krata stalowa. Całe pomieszczenie pomalowane jest farbą na kolor jasny ze śladami zużycia.

Powód przebywał w celi numer (...) z uwagi na orzeczoną karę dyscyplinarną. W celi tej znajduje się monitoring. Nie obejmuje on kącika sanitarnego. W celi jest dostęp do zimnej wody. W celi izolacyjnej powód przebywał sam. U pozwanego w okresie pobytu powoda w celi numer (...) w Areszcie Śledczym w B. oraz w celi numer (...) w Zakładzie Karnym w K. nie było przeludnienia. Zawsze powód miał zapewne 3 m ² powierzchni. Przebywając w celi izolacyjnej powód był pozbawiony części uprawnień przysługujących osadzonym. Co do zasady nie mógł korzystać z automatu, widzeń, z zajęć kulturalno-oświatowych. Miał ograniczenia co do paczek żywnościowych. Natomiast miał zapewniony spacer.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o zeznania świadków R. R. i T. N. oraz dokumenty przedstawione przez strony. Sąd dał wiarę zeznaniom świadków T. N. (2) i R. R. (2), co do warunków sanitarnych i higienicznych panujących u pozwanego. Nie zostały one w żaden sposób podważone przez powoda. Cela numer (...) została dokładnie opisana i zobrazowana na zdjęciach przez biegłego sądowego J. D..

Sąd pisemną opinię biegłego J. D. uznał za rzetelną, sporządzoną zgodnie z tezą dowodową i precyzyjnie odpowiadającą na postawione pytania.

Na podstawie art. 258 k.p.c. a contrario Sąd oddalił wnioski powoda o przesłuchanie funkcjonariuszy z Zakładu Karnego w K., gdyż pomimo wezwania nie podał imion i nazwisk funkcjonariuszy, ani nie określił ich danych osobowych w taki sposób, aby ich wezwanie do sądu było możliwe. Ponadto Sąd na mocy art. 271 § 2 k.p.c. oddalił wniosek dowodowy powoda o dokonanie pomiaru celi numer (...) znajdującej się w Areszcie Śledczym w B., uznając go za zbędny dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Powód bowiem przebywał w tej celi jedynie dwa dni.

Powód dochodził swojego roszczenia wskazując, iż poprzez umieszczenie go w celi numer (...) w Areszcie Śledczym w B. oraz w celi numer (...) w Zakładzie Karnym w K. zostały naruszone jego podstawowe prawa człowieka poprzez przeludnioną celę numer (...), oraz złe warunki w tej celi i celi numer (...) a także przez istniejący monitoring w celi numer (...).

Sąd pierwszej instancji zważył , że podstawę prawną roszczenia powoda stanowi art. 417 k.c. w zw. z art. 24 k.c. i 448 k.c.

Odnosząc się do warunków panujących w celi numer (...) w Areszcie Śledczym w B. należy przede wszystkim podkreślić, że powód przebywał w niej jedynie 2 dni. Tak krótkotrwały okres pobytu, zdaniem Sądu, nawet w przypadku złych warunków bytowych w celi, nie mógł w żaden sposób naruszyć dóbr osobistych powoda. Z tego też względu Sąd uznał za niezasadne powoływanie biegłego na okoliczność powierzchni tej celi oraz wykonania zdjęć celi. Pozwany przedłożył historię osadzenia powoda, z której wynikało, iż cela ta ma powierzchnię 9,03 m i w trakcie pobytu tam powoda (przez dwa dni) przebywało w niej trzech osadzonych. Wobec tego powierzchnia 3 m przypadających na jednego osadzonego, a wynikająca z art. 110 kodeksu karnego wykonawczego została zachowana. Cela numer (...) miała ponad 7 m ². Bezsporne przy tym było, że w celi tej powód przebywał sam, gdyż była to cela izolacyjna. Powód nie zakwestionował okoliczności, iż został w niej umieszony z uwagi na karę dyscyplinarną orzeczoną na podstawie art. 143 pkt 8 k.k.w.

Odnośnie podnoszonych przez powoda zarzutów dotyczących sanitariatów należy wskazać, iż zgodnie z § 28 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 roku w sprawie regulaminu organizacyjno - porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz. U. Nr 152, poz. 1493) - cela mieszkalna powinna być wyposażona w łóżko dla każdego skazanego, odpowiednią do liczby skazanych ilość stołów, szafek i taboretów oraz środków do utrzymania czystości w celi. Niezbędne urządzenia sanitarne sytuuje się w sposób zapewniający ich niekrępujące użytkowanie, z zastrzeżeniem art. 110 § 3 Kodeksu. Przepis ten nie wyznacza żadnych konkretnych norm w tym zakresie, co więcej zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z 17 października 2003 roku w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych (Dz.U. Nr 186, poz. 1820) określone zostały normy wyposażenia w sprzęt kwaterunkowy cel mieszkalnych - bez węzła sanitarnego. Oznacza to, iż ustawodawca nadal przyjmuje możliwość istnienia cel bez węzła sanitarnego w celi mieszkalnej, a na potrzeby fizjologiczne wymagany jest w celi kubeł sanitarny. Sąd ocenił zatem, iż skoro żaden z przepisów nie określa norm kącika sanitarnego w celi (co więcej nadal dopuszczona jest możliwość braku toalet w celi) stosowana u pozwanego w Areszcie Śledczym zabudowa z zasłoną materiałową w otworze drzwiowym spełnia wymagania zapewnienia niekrępującego użytkowania urządzeń sanitarnych. W ocenie Sądu warunki panujące w celi numer (...) w pełni zapewniały nieskrępowane korzystanie z kącika sanitarnego, na tyle na ile to jest możliwe w warunkach aresztu lub odbywana kary pozbawienia wolności. Należy w tym miejscu dodać, że pomimo, iż w celi numer (...) kącik sanitarny nie był oddzielony od pozostałej części, to powód przebywał tam sam, gdyż była to cela izolacyjna. Zatem również w tym przypadku nie sposób przyjąć, iż jakiekolwiek dobro osobiste powoda zostało naruszone.

Odnośnie istnienia monitoringu w celi numer (...) będącej celą izolacyjną, należy podkreślić, iż powód został w niej umieszczony wobec orzeczonej w stosunku do niego kary dyscyplinarnej. Istnienie monitoringu w tej celi nie było bezprawne ze strony pozwanego i znajduje to oparcie w art. 73a k.k.w. Trzeba przy tym podkreślić, że zgodnie z § 5 tego artykułu obraz z kamer systemu telewizji przemysłowej, zainstalowanych w części celi mieszkalnej przeznaczonej do celów sanitarno-higienicznych oraz w łaźniach, jest przekazywany do monitorów lub urządzeń, o których mowa w § 3, w sposób uniemożliwiający ukazywanie intymnych części ciała skazanego oraz wykonywanych przez niego intymnych czynności fizjologicznych.

Jak zeznał świadek R. R. (2) powyższe przepisy są także przestrzegane u pozwanego. Powód w żaden sposób tego nie zakwestionował. To, że powód czuł się „inwigilowany" jak to określił pozwie nie zmienia w żaden sposób okoliczności to, iż pozwany działa w ramach obowiązujących przepisów prawnych. Odbywając karę pozbawienia wolności powód musi się liczyć z ograniczonymi prawami i wolnościami. Nie ulega przy tym wątpliwości, iż ograniczenie praw i wolności skazanego może wynikać jedynie z ustawy i wydanego na jej podstawie prawomocnego orzeczenia, co miało miejsce w niniejszej sprawie.

Wobec powyższego w ocenie sądu pierwszej instancji stwierdzić należało, że roszczenie powoda nie zasługiwało na uwzględnienie co do zasady, bowiem w ustalonym w sprawie stanie faktycznym zachowanie pozwanego było zgodne z przepisami dotyczącymi wykonywania kary pozbawienia wolności i nie spowodowało naruszenia żadnego dobra osobistego powoda, ani nie doznał żadnej krzywdy.

Niezależnie od faktu, że działania pozwanego nie były bezprawne to w ocenie Sądu zasądzenie na rzecz powoda kwoty 8000 zł byłoby sprzeczne z poczuciem społecznej sprawiedliwości. Wysokość i zasadność roszczenia powoda Sąd ważył również przez pryzmat art. 5 k.c, który stanowi, że osoba uprawniona - powód nie może czynić ze swojego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Trzeba podnieść, że powód był osadzony za popełnione czyny karne. Nie jest zatem słuszne i sprawiedliwe, aby domagał się tak daleko idącej ochrony własnych dóbr osobistych. Pozwany ponosi bieżące koszty jego utrzymania, w tym żywności. Zasądzenie więc żądanej kwoty zadośćuczynienia godziłoby w społeczne poczucie sprawiedliwości ludzi, którzy nie naruszają porządku prawnego, a ponadto muszą ponosić swoje bieżące koszty utrzymania.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98§1 k.p.c. ustanawiającego zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Sąd w punkcie drugim sentencji wyroku zasądził od powoda jako przegrywającego sprawę w całości na rzecz pozwanego kwotę 1200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Wynagrodzenie pełnomocnika strony pozwanej Sąd ustalił w oparciu o § 2 pkt 1 i 2 w związku z § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Kosztami od których zwolniony był powód Sąd obciążył Skarb Państwa - Sąd Rejonowy w Bydgoszczy.

W apelacji od powyższego wyroku opartej na zarzutach naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., oraz art. 448 k.c. w związku art. 23 – 24 k.c. i art. 3 Konwencji sporządzonej w R. dnia 4 listopada 1950r. ( Dz. U. Nr 61 z 1993r., poz. 284 ze zm.), oraz art. 40 konstytucji, powód domagał się jego zmiany i uwzględnienia powództwa w całości, ewentualnie przekazania Sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Apelujący zakwestionował ustalenia faktyczne i ich kwalifikację prawną w zakresie, ogólnie rzecz biorąc, sanitariatów zarówno celi w Areszcie Śledczym jak i w celi izolacyjnej w Zakładzie Karnym w K..

Sąd uznał przesłonę materiałową w celi w Areszcie Śledczym za zapewniającą niekrępujące używanie sanitariatu i spełniającą z nawiązką wymogi aktów wykonawczych, skoro dopuszczają one osadzanie w celach bez węzła sanitarnego, ponadto przyjął,, że wentylacja w celach była wystarczająca.

W ocenie powoda w warunkach usytuowania sanitariatu w niewielkim pomieszczeniu, w którym przebywa kilka osób, a nawet w celi izolacyjnej, konieczna jest sprawna i wydajna wentylacja, której nie było.

W tym zakresie przedmiotowe cele nie spełniały wymogów przewidzianych w przepisach techniczno – budowlanych dla budynków przeznaczonych na pobyt ludzi ( § 147 i nast. rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie - Dz.U. nr 75, poz. 690 ze zm.).

Zdaniem powoda jest to sfera rzutująca na jego dobra osobiste takie jak godność i prawo do prywatności (intymności).

Powód wnosił zatem o uznanie, że wymienione wyżej warunki odbywania kary pozbawienia wolności naruszają podstawowy standard odbywania tej kary określony w art. 3 cyt. Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności i art. 40 Konstytucji z konsekwencjami odszkodowawczymi na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 23-24 k.c.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie zasługiwała na uwzględnienie. Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowych ustaleń natury faktycznej oraz prawnej, które sąd odwoławczy czyni własnymi. Sąd ten w sposób wnikliwy i szczegółowy rozważył wszystkie okoliczności faktyczne sprawy oraz zgromadzony w sprawie materiał dowodowy. Trafnie ocenił stan faktyczny sprawy i wyprowadził zasadne oraz logiczne wnioski.

Wbrew zarzutowi apelacji, dokonując oceny zgromadzonego materiału dowodowego, sąd pierwszej instancji nie dopuścił się naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej w przepisie art. 233§1 k.p.c.

Zgodnie z tą zasadą sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie "wszechstronnego rozważenia zebranego materiału" (a zatem, jak podkreśla się w orzecznictwie, z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności).

Sąd przeprowadził dowód z zeznań świadków zawnioskowanych przez pozwanego, zeznań powoda, wykazu pomieszczeń w budynkach Zakładu Karnego w K., oraz opinii biegłego sądowego z dziedziny budownictwa na okoliczność ustalenia wielkości celi nr (...).

Z powyższego materiału dowodowego sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, zatem ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać.

Z ustaleń sądu pierwszej instancji wynika, że w odniesieniu do pobytu powoda w Areszcie Śledczym w B., powód zajmował celę (...) tylko 2 dni. Sąd pierwszej instancji ocenił, że wobec braku norm co do określenia wyposażenia kącika sanitarnego, stosowana w Areszcie Śledczym zabudowa z zasłoną materiałową w otworze drzwiowym spełnia wymagania niekrępującego użytkowania tego urządzenia sanitarnego. Należy stwierdzić, że są to warunki powszechnie stosowane w takich miejscach odosobnienia jak areszt śledczy czy zakład karny. Pomieszczenia te nie są w inny sposób zamykane, oraz są monitorowane ze względów bezpieczeństwa pobytu w tego rodzaju odosobnieniach osób aresztowanych bądź skazanych na karę pozbawienia wolności. Nadto podkreślenia wymaga, że okres przebywania w takich warunkach wynoszący dwa dni nie może prowadzić do stwierdzenia, że w tak krótkim czasie mogło dojść do naruszenia dobra osobistego w postaci godności osobistej, czy prawa do prywatności (poczucia intymności).

W odniesieniu do zarzutów apelacji w zakresie warunków sanitarnych w celi numer (...) w Zakładzie Karnym w K. stwierdzić należy, że również nie mogą one odnieść skutku. Powód został umieszczony w tej celi w wyniku orzeczonej wobec niego kary dyscyplinarnej. Cela ta ma charakter celi izolacyjnej. Zgodnie z ustaleniami biegłego, który dokonał badania powierzchni oraz urządzenia tej celi i wykonał stosowne pomiary oraz zdjęcia ( k. 137 – 140 akt), cela ta wyposażona jest w kącik sanitarny, który nie jest odizolowany od pozostałej części pomieszczenia. Z wykonanych przez biegłego zdjęć celi nr (...) zamieszczonych na karcie 137i 139 akt wynika, że zakratowane okno celi jest otwarte, zatem istnieje możliwość wietrzenia pomieszczenia w sposób tradycyjny i powszechnie stosowany. Zważyć należy jednak okoliczność bezsporną, że powód przebywał tam sam, zatem nie był narażony na obecność innych osób w trakcie korzystania z toalety. Okres przebywania w tej celi wynosił 14 dni i w zasadzie odczuwalne dla powoda jako osadzonego w tym pomieszczeniu mogły być jedynie ograniczenia, które wiązały się z odbywaniem kary dyscyplinarnej, czyli pozbawienie kontaktu telefonicznego, widzeń, zajęć kulturalno - oświatowych.

W świetle powyższych okoliczności zarzut apelacji naruszenia przez sąd pierwszej instancji art. 233 § 1 k.p.c. przez przyjęcie, że sanitariaty w celach zajmowanych przez powoda spełniają współczesne standardy odbywania kary pozbawienia wolności należy ocenić jako jedynie polemikę z niewadliwymi ustaleniami sądu pierwszej instancji.

Podsumowując należy stwierdzić, w myśl ugruntowanego orzecznictwa sądów, że odbywanie kary pozbawienia wolności w przeludnionych celach, z nieoddzieloną toaletą i węzłem sanitarnym, z niewystarczającą liczbą łóżek i nieodpowiednią wentylacją oraz innymi uciążliwościami może stanowić przejaw poniżającego traktowania, prowadzącego do naruszenia godności osób pozbawionych wolności. Na gruncie prawa polskiego może to uzasadniać żądanie zasądzenia zadośćuczynienia na podstawie art. 24 w związku z art. 448 k.c. jako naruszające dobra osobiste skazanego: godność i prawo do intymności.

Powoływany w apelacji art. 3 Konwencji Europejskiej z 4 listopada 1950r. chroni jedną z podstawowych wartości demokratycznego społeczeństwa. Zakazuje on w sposób absolutny tortur bądź nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, bez względu na okoliczności oraz zachowanie ofiary. Sposób traktowania, by znaleźć się w zakresie regulacji art. 3 Konwencji, musi osiągnąć pewien minimalny poziom dolegliwości. Ocena tego minimum zależy od wszystkich okoliczności sprawy, takich jak długość trwania traktowania, następstwa fizyczne i psychiczne itp. Ponadto oceniając, czy traktowanie jest „poniżające” w rozumieniu art. 3 Konwencji należy wziąć pod uwagę, czy traktowanie takie wywarło negatywny wpływ na osobowość w sposób niezgodny z art. 3.

W świetle okoliczności sprawy wyżej omówionych brak jest podstaw do stwierdzenia, że powód przebywając w Areszcie Śledczym pozwanego oraz Zakładzie Karnym w K. doświadczył poniżającego traktowania poprzez nie zachowanie odpowiednich, w ocenie powoda, warunków sanitarnych w celach nr (...) i (...). Brak jest w sprawie dowodów na to, aby powód doznał naruszenia dobra osobistego w postaci godności ludzkiej, czy prawa do intymności.

Wobec wyżej przytoczonych okoliczności zarzuty apelacji były całkowicie bezpodstawne i nie skutkowały zmiany zaskarżonego wyroku. Apelacja powoda jako bezzasadna podlegała oddaleniu z mocy art. 385 k.p.c. O kosztach orzeczono w myśl art. 108 § 1 k.p.c. w związku art. 98 k.p.c. Powód jest stroną przegrywającą postępowanie apelacyjne zatem jest zobowiązany do zwrotu kosztów poniesionych w tym postępowaniu przez pozwanego. Koszty pozwanego wyniosły 60 zł. ( ½ kwoty 120 zł. przewidzianej w § 10 pkt. 25 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu - Dz. U. 2013. 490).

Ponieważ powód korzystał z pomocy pełnomocnika procesowego ustanowionego z urzędu, w myśl § 15 i § 12 ust. 1 pkt. 1 ( 75 % stawki minimalnej, gdyż w pierwszej instancji sprawy nie prowadził ten sam radca prawny) wyżej wymienionego rozporządzenia przyznano pełnomocnikowi powoda ze Skarbu Państwa kwotę 90 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu, gdyż koszty te, według oświadczenia pełnomocnika powoda (k 222 v akt) nie zostały uiszczone nawet w części.