Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VI A Ca 1319/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Anna Orłowska (spr.)

Sędzia SA– Małgorzata Manowska

Sędzia SO del. – Małgorzata Borkowska

Protokolant: sekr. sąd Agnieszka Janik

po rozpoznaniu w dniu 9 kwietnia 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Komunikacji Elektronicznej

przy udziale zainteresowanego (...) Sp. z o.o. w P.

o zmianę umowy

na skutek apelacji pozwanego i zainteresowanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 25 czerwca 2012 r., sygn. akt XVII AmT 233/09

I oddala obie apelacje;

II zasądza od Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej i (...) Sp. z o.o. w P. na rzecz (...) Sp. z o.o. w W. kwoty po 135 zł (sto trzydzieści pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 1319/12

UZASANDIENIE

Decyzją z dnia 29 lipca 2009 roku nr (...) Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej, działając na podstawie art. 29 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne oraz art. 104 §1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego w związku z art. 206 ust. 1 Pt – w szczegółowo określony w tej decyzji sposób – zmienił postanowienia umowy w sprawie warunków współpracy i zasad rozliczeń zawartej w dniu 21 października 1999 r. pomiędzy (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. a (...) SA z siedzibą w W. w zakresie dostosowania stawek rozliczeniowych z tytułu zakańczania połączeń głosowych w publicznej ruchomej sieci telefonicznej (...) do poziomu określonego w decyzji Prezesa UKE z dnia 30 września 2008 r. nr (...).

Powyższa decyzja podlegała natychmiastowemu wykonaniu.

W uzasadnieniu Prezes UKE wskazał, że w dniu 17 marca 2009 roku, po rozpatrzeniu wniosku (...) z dnia 11 lutego 2009 roku, na podstawie art. 28 ust. 1 w związku z art. 30 Pt została wydana decyzja nr (...) obowiązująca do dnia 7 września 2009 roku i zmieniająca postanowienia umowy w zakresie zmiany stawki MTR zgodnie z decyzją z dnia 30 września 2008 r. nr (...) (dalej Decyzja MTR 2008).

Z uwagi na określony okres obowiązywania decyzji (...) z 17 marca 2009 roku, Prezes UKE wszczął z urzędu w dniu 17 kwietnia 2009 roku postępowanie administracyjne o wydanie decyzji zmieniającej umowę w zakresie zmiany stawki MTR zgodnie z Decyzją MTR 2008.

Podejmując decyzję Prezes UKE powołał się na spełnienie przesłanek wymienionych w art. 29 Pt, mianowicie konieczność zapewnienia ochrony użytkowników końcowych, jak i skutecznej konkurencji.

Korzystając z ustawowego uprawnienia Prezes UKE wydał w dniu 30 września 2008 roku, na podstawie art. 40 ust. 4 w związku z art. 40 ust. 3 oraz art. 40 ust. 2 Pt, decyzję (...) zwaną Decyzją MTR 2008, mocą której nałożył na (...) obowiązek dostosowania stawki z tytułu zakańczania połączeń głosowych w publicznej ruchomej sieci telefonicznej (...) do poziomu 0,1677 zł/min. Decyzja MTR 2008 została utrzymana w mocy po rozpatrzeniu wniosku (...) o ponowne rozpatrzenie sprawy. Prezes UKE podkreślił, że decyzja z 17 marca 2009 roku przyjmowała stawki zgodne z Decyzją MTR 2008 i zapewniała wypełnianie przez (...) w relacjach z (...) obowiązku wynikającego z Decyzji MTR 2008 w oznaczonym czasie, tj. do 7 września 2009 r. W związku z tym, że strony nie doszły do porozumienia w zakresie wysokości stawek MTR od dnia 8 września 2009 r., Prezes UKE zmienił niniejszą decyzją umowę stron w zakresie stawki MTR od dnia 8 września 2009 roku, stosowanie do postanowień Decyzji MTR 2008, którą (...) ma obowiązek stosować.

Prezes UKE wskazał, iż decyzja dostosowująca wysokość stawki MTR od dnia 8 września 2009 r. do poziomu, na jakim (...), na mocy Decyzji MTR 2008, powinien świadczyć dostęp telekomunikacyjny w tym zakresie również innym niż (...) przedsiębiorcom telekomunikacyjnym, stworzy warunki równoprawnej i skutecznej konkurencji w zakresie świadczenia usług telekomunikacyjnych. Obniżenie stawki MTR stosowanej w rozliczeniach pomiędzy (...) i (...), zgodnie z Decyzją MTR 2008, które (...) ma obowiązek stosować ze wszystkimi przedsiębiorcami telekomunikacyjnymi, zapewni (...), jako operatorowi przyłączonemu do sieci (...), niedyskryminujące warunki dostępu telekomunikacyjnego.

Skoro nie było pomiędzy stronami skutecznych negocjacji do dnia wydania przedmiotowej decyzji i nie został zawarty aneks do umowy regulujący wysokość stawek MTR od dnia 8 września 2009 r., Prezes UKE podkreślił, że stosowanie od dnia 8 września 2009 r. stawki niezgodnej z Decyzją MTR 2008 oznaczałoby niewykonanie przez (...) nałożonego na niego mocą Decyzji MTR 2008 obowiązku i rodziłoby zaburzenia w konkurencyjności na całym rynku świadczenia usług telekomunikacyjnych.

W ocenie Prezesa UKE, nie może budzić żadnych wątpliwości, że kwestia wysokości stawek MTR ma bezpośrednie przełożenie na oferty detaliczne kreowane przez operatorów telekomunikacyjnych. Obniżki cen hurtowych, choćby ze względu na konkurencję pomiędzy poszczególnymi operatorami, wywołują w efekcie obniżenie cen detalicznych, co leży w interesie użytkowników końcowych. W przypadku niedostosowania stawek MTR w umowie od 8 września 2009 r. nie będzie możliwe stworzenie atrakcyjniejszej oferty dla użytkowników końcowych. Mając na uwadze ochronę interesów użytkowników końcowych, jak i skuteczną konkurencję, Prezes UKE zmienił treść umowy, tak aby w możliwie maksymalny sposób zneutralizować negatywne skutki wynikające z niewykonania przez (...) od dnia 14 lipca 2009 r. obowiązków na niego nałożonych.

Prezes UKE wskazał, że do przyjęcia w przedmiotowej decyzji stawki MTR wynikającej z Decyzji MTR 2008 upoważniał sam fakt znajdowania się w obrocie prawnym Decyzji MTR 2008 i zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 2 Pt należało wziąć ją pod uwagę przy rozstrzyganiu sporu pomiędzy (...) a (...). (...) miał prawo żądać ustalenia w decyzji takich stawek, jakie są przewidziane w Decyzji MTR 2008. Dopiero wykazanie, że stawki przewidziane w niniejszej decyzji odbiegają od stawek określonych w Decyzji MTR 2008 mogłoby, zdaniem Prezesa UKE, przesądzać o wadliwości wydanej decyzji. Przedmiotem niniejszego postępowania było jedynie odpowiednie dostosowanie postanowień umowy w zakresie stawki MTR do Decyzji MTR 2008.

(...) w złożonym odwołaniu zaskarżył w całości decyzję Prezesa UKE z dnia 29 lipca 2009 r. nr (...) wnosząc o jej uchylenie, alternatywnie o jej zmianę we wskazanej części.

W uzasadnieniu odwołania (...) odwołał się do tzw. Decyzji MTR 2007 wydanej 26 kwietnia 2007 roku, która wprowadzała obowiązek stosowania przez(...) stawek MTR w wysokości w niej określonej na okres minimum 3 kolejnych lat. W ocenie (...), wydanie w dniu 30 września 2008 roku Decyzji MTR 2008, nieodnoszącej się do obowiązującej Decyzji MTR 2007, było sprzeczne z obowiązującymi przepisami, stąd Decyzji MTR 2008 można przypisać szereg uchybień – dotknięta jest nieważnością (wydana w sprawie uprzednio rozstrzygniętej decyzją administracyjną – Decyzją MTR 2007), nie została poprzedzona obowiązkową procedurą konsultacji i konsolidacji. Decyzja Prezesa UKE z dnia 29 lipca 2009 r., stanowiąca wprost „implementację" obowiązków nałożonych na odwołującego Decyzją MTR 2008, nie może być uznana za prawidłową z powodu wadliwości Decyzji MTR 2008 oraz sprzeczności z Decyzją MTR 2007. Ponadto odwołujący podniósł, że wydając zaskarżoną decyzję Prezes UKE nie wykazał występowania w sprawie którejkolwiek z przesłanek przewidzianych dla zastosowania art. 29 Pt, czyli zagrożenia interesów użytkowników, zagrożenia skutecznej konkurencji, zagrożenia interoperacyjności usług.

Prezes UKE w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Zainteresowany (...) również wniósł o oddalenie odwołania.

Wyrokiem z dnia 25 czerwca 2012 r. Sąd Okręgowy – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uchylił zaskarżoną decyzję (punkt I) i rozstrzygnął o kosztach postępowania (punkty II i III).

Sąd Okręgowy ustalił, że Prezes UKE, po przeprowadzonej analizie rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej (...), wydał decyzję z dnia 19 lipca 2006 r. nr (...), zwaną Decyzją (...), w której uznał (...) za przedsiębiorcę telekomunikacyjnego posiadającego znaczącą pozycję rynkową na wyżej wymienionym rynku właściwym i nałożył na (...) m.in. obowiązek wynikający z art. 40 Pt, polegający na ustalaniu opłat z tytułu dostępu telekomunikacyjnego w oparciu o ponoszone koszty.

W dniu 26 kwietnia 2007 r. Prezes UKE decyzją nr (...), na podstawie art. 40 ust. 4 w zw. z art. 40 ust. 3 oraz art. 40 ust. 2 Pt, nałożył na (...) obowiązki: 1) dostosowania stawki z tytułu zakańczania połączeń głosowych (ang. Mobile Termination Rate - „MTR") w publicznej ruchomej sieci telefonicznej (...) niezróżnicowanej ze względu na porę i rodzaj dnia, do poziomu 0,4000 zł/min od dnia 1 maja 2007 r.; 2) dostosowania stawki MTR do poziomu 0,3387 zł/min od dnia 1 maja 2008 r. do dnia 30 kwietnia 2009 r., do poziomu 0,2775 zł/min od dnia 1 maja 2009 r. do dnia 30 kwietnia 2010 r. oraz do poziomu 0,2162 zł/min od dnia 1 maja 2010 r. (Decyzja MTR 2007).

W dniu 30 września 2008 r. Prezes UKE wydał, na podstawie art. 40 ust. 4 w związku z art. 40 ust. 3 oraz art. 40 ust. 2 Pt, decyzję nr (...), mocą której nałożył na (...) obowiązek dostosowania stawki z tytułu zakańczania połączeń głosowych w publicznej ruchomej sieci telefonicznej (...) do poziomu 0,2162 od dnia 1 stycznia 2009 r. do 30 czerwca 2009 r. oraz do poziomu 0,1677 zł/min od dnia 1 lipca 2009 r. (Decyzja MTR 2008).

W dniu 17 marca 2009 r. Prezes UKE, po rozpatrzeniu wniosku (...) z dnia 11 lutego 2009 r., na podstawie art. 28 ust. 1 w związku z art. 30 Pt, wydał decyzję nr (...), mocą której zmienił w zakresie stawki MTR postanowienia umowy w sprawie warunków współpracy w tym również warunków technicznych związanych z punktami styku sieci oraz zasad rozliczeń z tytułu świadczenia usług dostosowując je do Decyzji MTR 2008. Wydając powyższą decyzję, Prezes UKE ze względu na wystąpienie przypadku wyjątkowego, powodującego bezpośrednie i poważne zagrożenie zarówno dla konkurencyjności, jak i dla interesów użytkowników, skorzystał z uprawnienia wynikającego z art. 17 Pt i odstąpił od przeprowadzania postępowania konsultacyjnego, określając okres jej obowiązywania do dnia 7 września 2009 r.

Ze względu na tymczasowość decyzji z dnia 17 marca 2009 r., Prezes UKE wypełniając dyspozycję art. 61 § 4 k.p.a. wszczął z urzędu w dniu 17 kwietnia 2009 roku postępowanie administracyjne o wydanie decyzji zmieniającej umowę w zakresie zmiany stawki MTR zgodnie z Decyzją MTR 2008. Strony zostały zawiadomione o wszczęciu postępowania i w okresie od 15 czerwca 2009 r. do 15 lipca 2009 r., zgodnie z art. 15 pkt 3 Pt, zostało przeprowadzone postępowanie konsultacyjne odnośnie projektu rozstrzygnięcia.

Prezes UKE w dniu 29 lipca 2009 roku wydał, na podstawie art. 29 Pt oraz art. 104 §1 k.p.a. w związku z art. 206 ust. 1 Pt, decyzję (...) zmieniającą postanowienia umowy z dnia 21 października 1999 r. w zakresie dostosowania stawek rozliczeniowych z tytułu zakańczania połączeń głosowych w publicznej ruchomej sieci telefonicznej (...) do poziomu określonego w Decyzji MTR 2008.

Decyzja MTR 2008 z dnia 30 września 2008 r. została prawomocnie uchylona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 30 stycznia 2012 r.

Sąd Okręgowy wskazał, iż w niniejszej sprawie przedmiotem jego oceny, która musi uwzględniać zasadę wynikającą z art. 316 k.p.c., jest zagadnienie czy istniały przesłanki do wydania w dniu 29 lipca 2009 roku decyzji nr (...), mocą której Prezes UKE zmienił zawartą pomiędzy (...) i (...) umowę w sprawie warunków współpracy i zasad rozliczeń.

Wskazując, iż Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów jako sąd pierwszoinstancyjny analizuje sprawę merytorycznie, uwzględniając taki stan rzeczy, który zgodnie z art. 316 § 1 k.p.c. istnieje w chwili zamknięcia rozprawy, Sąd Okręgowy podkreślił, że okolicznością wcześniej nieistniejącą, która pojawiła się w dacie orzekania, jest prawomocne uchylenie w trakcie niniejszego postępowania Decyzji MTR 2008. Wielokrotne podkreślanie w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji wagi Decyzji MTR 2008 dla niniejszego rozstrzygnięcia powoduje, że nie może zostać pominięte jej uchylenie przy ocenie stanowisk stron.

Sąd Okręgowy uznał za uzasadnione zarzuty podniesione w odwołaniu dotyczące naruszenia art. 29 Pt. Podkreślił, iż z uzasadnienia decyzji (...) wynika, że procedurę z art. 29 Pt wszczęto w celu dostosowania stawek ustalonych Decyzją MTR 2008. Wielokrotnie Prezes UKE podkreślał, że wszczęte z urzędu w dniu 17 kwietnia 2009 roku postępowanie administracyjne o wydanie decyzji zmieniającej umowę w zakresie zmiany stawki MTR zgodnie z Decyzją MTR 2008 miało na celu doprowadzenie do wykonania przez (...) nałożonego na nań Decyzją MTR 2008 obowiązku regulacyjnego. Tymczasem treść art. 29 Pt stanowi, że „Prezes UKE może z urzędu, w drodze decyzji, zmienić treść umowy o dostępie telekomunikacyjnym lub zobowiązać strony umowy do jej zmiany, w przypadkach uzasadnionych potrzebą zapewnienia ochrony interesów użytkowników końcowych, skutecznej konkurencji lub interoperacyjności usług”. Przyjmuje się, że skoro kompetencja do zmiany umowy z urzędu najdalej ogranicza podstawową zasadę umownego kształtowania współpracy między przedsiębiorcami, to ingerencja administracyjna powinna być podejmowana tylko w najpoważniejszych i naglących przypadkach zagrożenia celów wymienionych w art. 29 Pt.

W przekonaniu Sądu Okręgowego, gdyby nie funkcjonowanie w obrocie Decyzji MTR 2008, nie nastąpiłoby wszczęcie postępowania z urzędu. Toczące się postępowanie przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów umożliwiało Prezesowi UKE wykazanie, że niezależnie od bytu prawnego Decyzji MTR 2008, istniały przesłanki do wszczęcia postępowania z urzędu. Tymczasem Prezes UKE wykazuje istnienie przesłanek poprzez odwołanie do stawek ustalonych Decyzją MTR 2008, zamiast udowodnienia zasadności ich wprowadzenia w zaskarżonej decyzji w takiej wysokości z punktu widzenia ochrony interesów użytkowników końcowych, skutecznej konkurencji lub interoperacyjności usług.

Sąd Okręgowy przypomniał, iż Prezes UKE wydając zaskarżoną decyzję podkreślał, że przedmiotem prowadzonego postępowania jest jedynie odpowiednie dostosowanie postanowień umowy w zakresie stawki MTR do Decyzji MTR 2008. Prezes UKE nie badał natomiast prawidłowości wysokości stawki MTR przyjętej w Decyzji MTR 2008, gdyż było to już analizowane przez Prezesa UKE w trakcie postępowania nakładającego na (...), zgodnie z art. 40 Pt, obowiązek stosowania określonej stawki MTR. Dalej Prezes UKE wywodził, że z uwagi na fakt, iż Decyzja MTR 2008 jest obecnie obowiązującą decyzją administracyjną, zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 2 Pt, jest zobowiązany wziąć ją pod uwagę przy rozstrzyganiu sporu pomiędzy (...) a (...).

W ocenie Sądu Okręgowego, uchylenie Decyzji MTR 2008 oznacza, że stawki w niej przewidziane nie mogą być wprost implementowane do kolejnych decyzji, a ponadto odpada cel wszczęcia postępowania z urzędu. Mając na uwadze naruszenie art. 29 Pt, Sąd Okręgowy uwzględniając odwołanie, uchylił zaskarżoną decyzję.

Apelacje od wyroku wnieśli pozwany oraz zainteresowany.

Pozwany Prezes UKE w swojej apelacji zaskarżył wyrok w całości, wnosząc o jego zmianę i oddalenie odwołania oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania, ewentualnie uchylenie zaskarżonego rozstrzygnięcia i przekazanie odwołania do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

I. naruszenie przepisów postępowania, tj.

1. art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 16 k.p.a., 110 k.p.a., a także 145 § 1 pkt 8 k.p.a. poprzez błędne uznanie, że prawomocne usunięcie z obrotu prawnego Decyzji MTR 2008 skutkowało koniecznością uchylenia zaskarżonej Decyzji;

2. art. 316 § 1 k.p.c. poprzez błędne uznanie, że przy wyrokowaniu w przedmiotowej sprawie Sąd winien wziąć pod uwagę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy – które to naruszenia miały wpływ na wynik sprawy.

II. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 29 Pt poprzez błędne uznanie, iż zaskarżona Decyzja została wydana mimo niezaistnienia przesłanek określonych w art. 29 Pt.

Zainteresowany (...) sp. z o.o. zaskarżył wyrok w całości, wnosząc o jego zmianę i oddalenie odwołania oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania.

Skarżący zarzucił rozstrzygnięciu:

A. naruszenie art. 316 § 1 k.p.c., które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, poprzez uwzględnienie stanu faktycznego i prawnego z chwili orzekania, podczas gdy charakter postępowania prowadzonego w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Prezesa UKE uzasadnia orzekanie na podstawie stanu faktycznego i prawnego z chwili wydania tej decyzji;

B. [z ostrożności procesowej, na wypadek nieuwzględnienia zarzutu A.] naruszenie art. 316 § 1 k.p.c., które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, poprzez nieuwzględnienie faktu, iż w dniu orzekania obowiązywała Decyzja MTR 2009, z której wynikał obowiązek stosowania stawki MTR w wysokości identycznej jak w Decyzji MTR 2008;

C. naruszenie art. 479 ( 64) § 2 k.p.c., które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, poprzez uchylenie decyzji Prezesa UKE podczas, gdy istniały podstawy prawne do jej wydania;

D. naruszenie art. 6 k.c. w zw. z art. 40 ust. 4 Pt poprzez ich niewłaściwe zastosowanie;

E. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, przez brak wyciągnięcia wniosków, które wynikają ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego.

(...)wniósł o oddalenie obu apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacje nie zasługują na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy dokonał ustaleń faktycznych w rozpoznawanej sprawie, które to ustalenia Sąd Apelacyjny w pełni podziela. Jako niezasadne uznać zatem należało zarzuty apelacji związane z naruszeniem przez Sąd I instancji prawa procesowego, w szczególności zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 316 § 1 k.p.c. w pierwszym rzędzie wskazać należy, iż podnoszona w apelacjach kwestia, czy Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów rozpoznając sprawę z odwołania od decyzji Prezesa UKE bierze pod uwagę stan rzeczy istniejący w chwili wydania zaskarżonej decyzji, czy też uwzględnia stan faktyczny i prawny istniejący w dacie zamknięcia rozprawy, pozostaje bez wpływu na wynik rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Decydująca w rozpoznawanej sprawie jest bowiem niekwestionowana okoliczność, do której odwołuje się Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, a mianowicie prawomocne uchylenie Decyzji MTR 2008. Bezspornym jest, iż wyrokiem z dnia 30 stycznia 2012 r., sygn. akt VI ACa 1004/11, Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił apelację Prezesa UKE od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 23 marca 2011 r., sygn. akt XVII AmT 119/08, uchylającego Decyzję MTR 2008.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, nie ulega wątpliwości, że uchylenie Decyzji MTR 2008 wywiera skutek ex tunc. W związku z tym niezależnie od daty, na jaką Sąd I instancji będzie ustalał stan faktyczny i prawny sprawy, wymieniona decyzja nie będzie wywoływać żadnych skutków prawnych.

Pogląd, co do wstecznej mocy uchylenia decyzji, wyrażony został już wcześniej, w niemal analogicznych sprawach, przez Sąd Apelacyjny w Warszawie (por. wyrok z dnia 17 stycznia 2013 r., sygn. akt VI ACa 1017/12 , niepublikowany i wyrok z dnia 26 kwietnia 2012 r., sygn. akt VI ACa 1385/11, LEX nr 1220711), który to pogląd Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę w pełni podziela. W tym miejscu wymaga podkreślenia, iż nie można wprost porównywać skutków decyzji uchylanych przez sąd powszechny w ramach postępowania z odwołania od decyzji Prezesa UKE, toczącego się według reguł wynikających z kodeksu postępowania cywilnego i decyzji, które są uchylane w postępowaniu administracyjnym, toczącym się według przepisów ustawy – prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

W postępowaniu administracyjnym tryby przewidziane w art. 145 k.p.a., 154 k.p.a., 155 k.p.a., 161k.p.a. i 162 k.p.a. prowadzą do uchylenia decyzji z mocą ex nunc, natomiast art. 156 k.p.a. przewiduje możliwość stwierdzenia nieważności decyzji właśnie z mocą wsteczną (ex tunc).

Przychylić się należy do zaprezentowanego przez Sąd Apelacyjny w Warszawie, w przytoczonych wyżej orzeczeniach stanowiska, odwołującego się do poglądów doktryny, zgodnie z którym Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest władny wydać wyrok, w którym może decyzję Prezesa organu regulacyjnego uchylić w całości w drodze orzeczenia kasatoryjnego przede wszystkim wówczas, gdy jej wydanie nastąpiło bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa materialnego, jak również wtedy, gdy dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną lub gdy została ona skierowana do podmiotu nie będącego stroną w sprawie. Są to więc, w istocie rzeczy identyczne przesłanki, jakie dają podstawę do stwierdzenia nieważności decyzji w oparciu o art. 156 k.p.a., który stanowi, że organ administracji stwierdza nieważność, między innymi decyzji, która wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa, dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej decyzją ostateczną, została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie, zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.

Podkreślenia wymaga, że Decyzja MTR 2008 nie była decyzją ostateczną, a jej funkcjonowanie w obrocie prawnym wynikało z nadania jej rygoru natychmiastowej wykonalności. Wskazać również należy, iż w świetle przepisów kodeksu postępowania cywilnego Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie ma możliwości stwierdzenia nieważności decyzji, natomiast uchylenie decyzji w postępowaniu przed tym Sądem nie powoduje przekazania sprawy Prezesowi UKE do ponownego rozpoznania. Wyrok Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie ma w stosunku do decyzji administracyjnych charakteru orzeczenia kasatoryjnego. Dlatego też uznać należy, że prawomocne uchylenie Decyzji MTR 2008 z powodu braku przeprowadzenia postępowania konsultacyjnego wywiera skutek ex tunc. Wobec tego każda kolejna decyzja wydana „w oparciu” o tę uchyloną decyzję, nawet jeśli data jej podjęcia wyprzedza orzeczenie Sądu uchylające Decyzję MTR 2008, musi być uznana za decyzję podjętą bez podstawy prawnej i w konsekwencji podlegającą jedynemu przewidzianemu przez przepisy prawa procesowego rozstrzygnięciu – uchyleniu.

Wbrew zarzutom apelacji, zaskarżona decyzja musi być uznana za wydaną bez podstawy prawnej, w sytuacji gdy Decyzja MTR 2008 została uchylona ze skutkiem ex tunc. Oczywistym jest bowiem, iż to z Decyzji MTR 2008 wynikał obowiązek powoda stosowania stawki MTR. W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji Prezes UKE wyraźnie stwierdził, iż wydając tę decyzję wziął pod uwagę obowiązki nałożone na (...) Decyzją MTR 2008, a kwestia ewentualnej prawidłowości nałożenia opłat w Decyzji MTR 2008 nie była i nie mogła być przedmiotem niniejszego postępowania, którego celem było jedynie odpowiednie dostosowanie postanowień umowy w zakresie stawki MTR do Decyzji MTR 2008. Ponadto Prezes UKE wielokrotnie podkreślał, że wszczęte z urzędu w dniu 17 kwietnia 2009 roku postępowanie administracyjne o wydanie decyzji zmieniającej umowę w zakresie zmiany stawki MTR zgodnie z Decyzją MTR 2008 miało na celu doprowadzenie do wykonania przez (...) nałożonego na nań Decyzją MTR 2008 obowiązku regulacyjnego.

Nie ulega zatem kwestii, iż przedmiotem postępowania przed Prezesem UKE – jak to jednoznacznie wynika z uzasadnienia zaskarżonej decyzji – było jedynie odpowiednie dostosowanie postanowień umowy w zakresie stawki MTR do Decyzji MTR 2008. Uzasadniony jest również wniosek, iż Prezes UKE uzależniał byt prawny zaskarżonej decyzji od istnienia w obrocie prawnym Decyzji MTR 2008, skoro obowiązki regulacyjne nałożone Decyzją MTR 2008 uczynił podstawą zaskarżonej decyzji. Powyższe oznacza, że uchylenie Decyzji MTR 2008, mającej charakter decyzji regulacyjnej sprawiło, iż powoda nigdy ten konkretny obowiązek nie obciążał, a Prezes UKE nie miał podstaw do zmiany zawartej przez (...) umowy.

W świetle przedstawionych wywodów nie jest zasadne zarzucanie Sądowi I instancji naruszenia art. 479 64 § 2 k.p.c. Z wymienionego przepisu wynika, że sąd rozpoznaje odwołanie, czyli weryfikuje zasadność zarzutów sformułowanych w odwołaniu w odniesieniu do decyzji Prezesa Urzędu. Jeśli podstawy, na których oparto odwołanie nie zostaną uwzględnione przez sąd, wówczas odwołanie zostaje oddalone. W przypadku uwzględnienia odwołania przepis art. 479 64 § 2 k.p.c. wyznacza sądowi orzekającemu w sprawie z odwołania od decyzji Prezesa Urzędu dwie możliwości skorygowania stwierdzonej w postępowaniu sądowym wadliwości zaskarżonej decyzji, a mianowicie zmianę decyzji i rozstrzygnięcie co do istoty sprawy, bądź też uchylenie decyzji, przy czym kryterium warunkującym uchylenie lub zmianę decyzji jest charakter skierowanych do niej i uznanych przez sąd za słuszne, zarzutów.

Wymaga podkreślenia, iż wniesienie do Sądu odwołania od decyzji Prezesa Urzędu nie powoduje uzyskania przez Sąd kompetencji przysługujących wyłącznie Prezesowi, co oznacza, iż w przypadku gdy wydanie prawidłowej decyzji będzie możliwe jedynie w określonych warunkach, których zaistnienie zależy od działań leżących w kompetencji Prezesa Urzędu, Sąd nie będzie mógł zaskarżonej decyzji zmienić, bowiem sam nie może podjąć potrzebnych do tego czynności (np. przeprowadzenie postępowania konsultacyjnego).

Ponadto, brak jest podstaw do zmiany decyzji w sytuacji, gdy w ogóle nie zachodziły podstawy prawne do jej wydania, jak to ma miejsce w rozpoznawanej sprawie. W tym przypadku bowiem zmiana decyzji nie usunęłaby wady prawnej, jaką jest obciążona. Prawidłowym rozwiązaniem w omawianej sytuacji jest usunięcie z obrotu prawnego wadliwej decyzji wydanej bez podstawy prawnej. Wobec powyższej konstatacji, stwierdzić należy, iż w takim przypadku brak jest podstaw do tego, aby rozpoznawać merytorycznie pozostałe zarzuty podniesione wobec decyzji. Jest to bowiem zbędne z punktu widzenia celu procesu i jego ekonomiki, poza tym pozostaje bezcelowe, skoro ponowne wydanie decyzji w tym przedmiocie najprawdopodobniej sprawi, że zmianie ulegną okoliczności sprawy. Zaakcentować również należy, iż rolą Sądu rozpoznającego odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu jest dokonanie analizy prawidłowości jej wydania przez pryzmat zarzutów odwołania, nie jest nią natomiast dokonywanie abstrakcyjnej, oderwanej od decyzji, analizy zarzutów, twierdzeń i stanowisk stron. W tym stanie rzeczy pozostałe zarzuty apelacyjne tracą na znaczeniu w kontekście oceny prawidłowości rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego.

Mając na uwadze wszystkie wyżej wskazane okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił obie apelacje.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego zapadło na podstawie art. 98 k.p.c. stosownie do jego wyniku.