Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Na podstawie dowodów ujawnionych na rozprawie głównej sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Uchwałą Zebrania Przedstawicieli SM przy M. z dnia 29.05.1999r. nr 7/99 upoważniono władze spółdzielni do przedsięwzięcia inwestycji termomodernizacyjnych w spółdzielni za ponad 15 milionów złotych. Zaciągnięcie zobowiązań na ten cel przez zarząd spółdzielni było uzależnione od akceptacji zakresu i warunków udzielanego spółdzielni kredytu przez radę nadzorczą spółdzielni.

Zarząd spółdzielni dla zrealizowania ww. uchwały zaczął poszukiwać możliwych wykonawców oraz podmiotów mogących skredytować przedsięwzięcie. Z uwagi na wielkość spółdzielni – liczącej około 5000 członków i ich rodzin, mającej w zasobach kilkadziesiąt budynków o różnym standardzie (część z nich była już ocieplona ze środków pochodzących z funduszu remontowego) oraz przepisy wydane na podstawie art. 46 ustawy z dnia 10.04.1997r. prawo energetyczne rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 6.10.1998r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz zasad w obrocie ciepłem, w tym rozliczeń z indywidualnymi odbiorcami w lokalach przewidujących zasadę indywidualnego rozliczania się za zużytą energię cieplną, zakres przeprowadzanych prac termomodernizacyjnych, oprócz wymiaru oszczędności ekonomicznej, miał za zadanie ujednolicenie standardu budynków tak aby ilość zużycia ciepła przez poszczególnych członków spółdzielni była porównywalna.

Przeprowadzone w grudniu 1999r. audyty energetyczne wskazywały, że aby spełnić wymogi niezbędne do uzyskania tzw. premii termomodernizacyjnej określonej w ustawie z dnia 18.12.1998r. o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych, obok ocieplenia, musiały zostać przeprowadzone dodatkowe prace w postaci docieplenia stropu nad piwnicą, docieplenia stropodachu, uszczelnienie okien, montaż aparatury wodoszczelnej i liczników ciepłej wody o wartości około 50-60 tysięcy złotych/budynek. Natomiast planowana inwestycja musiała zostać sfinansowana niemal w całości ze środków zewnętrznych wobec braku środków na funduszu remontowym oraz konieczności zapewnienia środków dla realizacji nowych inwestycji.

Zarząd spółdzielni zdecydował się na zrealizowanie ocieplenia systemem firmy (...) o nazwie J. (...) i 3000. We wcześniejszych latach, w tym samym systemie, ocieplono część budynków.

Następnie zarząd poszukiwał zarówno ofert wykonawców ocieplenia w tym systemie jak i podmiotu, który mógłby sfinansować wykonanie prac oraz zakupu materiałów. Analizowane były oferty wykonawców systemów ociepleń, producenta systemu oraz oferty banków. W styczniu 2000r. zarząd spółdzielni zlecił wykonanie dokumentacji projektowej ocieplenia budynków w systemie J.. Projekty zostały wykonane na przełomie lutego i marca 2000r. a następnie złożone do (...) m. st. W., gdzie na przełomie maja/czerwca 2000r., na podstawie ww. dokumentów uzyskano pozwolenia na budowę.

W maju 2000r. zarząd SM przy M. przedstawił RN spółdzielni swoje ustalenia w zakresie możliwości przeprowadzenia ocieplenia i sfinansowania jego kosztów. W odniesieniu do propozycji finansowania oferty oscylowały na poziomie (...) plus do 4% czyli – 18-22% rocznie, do tego dochodziły kwestie związane z prowizją bankową, ewentualnie ubezpieczeniem kredytu, oraz koniecznością zapewnienia wkładu własnego na poziomie min. 20%. Wśród ofert była również oferta spółki (...) SA, która w odróżnieniu od pozostałych, obejmowała zarówno wykonanie prac jak i ich sfinansowanie w 100%. Oferta ta (z dnia 12.05.2000r.) przewidywała cenę netto wykonania prac w systemie J. 1000 (styropian) za 130 złotych/m2 a w systemie J. 3000 (wełna mineralna) za 170 złotych/m2 (ceny te zawierały w sobie ogół kosztów niezbędnych do zakończenia prac), zaś oprocentowanie udzielonego kredytu na poziomie (...) minus 4% jednak nie mniej niż 12%.

Zarząd spółdzielni podjął negocjacje z spółką w wyniku których udało się obniżyć proponowane ceny odpowiednio do 120 zł/m2 za ocieplenie styropianem oraz 152 zł/m2 za ocieplenie wełną, oprocentowanie kredytu miało wynosić WIBOR 3M minus 4% ale nie mniej niż 12%, pierwsze faktury dotyczące zapłaty odsetek miały się pojawić już od lipca 2000r. Powyższe uzgodnienia zarząd spółdzielni przedstawił RN w trakcie ich posiedzeń w dniach 1.06.2000r. oraz. 19.06.2000r. wraz z projektem umowy z (...) SA.

Na posiedzeniu RN w dniu 1.06.2000r. uchwałą upoważniono zarząd SM przy M. do zaciągnięcia kredytu na realizację ocieplenia w wysokości do 10 milionów złotych uzasadniając konieczność wykonania przedsięwzięcia treścią rozporządzenia Ministra Gospodarki z 6.10.1998r. przewidującego obowiązek rozpoczęcia od października 2001r. rozliczania kosztów dostarczenia ciepła dla indywidualnego odbiorcy w lokalu na podstawie opomiarowania – tak więc celem ocieplenia miało być zmniejszenie zużycia energii a także doprowadzenie do ujednolicenia stanu technicznego wszystkich budynków spółdzielni w zakresie zużycia ciepła, przy czym w uchwale wskazano, że nie jest możliwe uzyskanie tak dużego zmniejszenia zapotrzebowania na energię cieplną aby możliwe było skorzystanie z tzw. premii termomodernizacyjnej zaś głównymi kryteriami wyboru oferty będą: 1) najniższy koszt kredytu, 2) najkrótszy termin uzyskania środków 3) najszybszy termin rozpoczęcia prac.

Na posiedzeniu RN w dniu 19.06.2000r. podjęto uchwałę akceptującą warunki projektu umowy SM przy M. z (...) SA; jednocześnie zobowiązano zarząd do podjęcia dalszych negocjacji mających na celu obniżenie minimalnej stopy oprocentowania zaangażowanego kapitału która w przedstawianym RN projekcie wynosiła 12% (§ 19 umowy).

Oskarżeni podjęli się zleconych przez RN negocjacji z (...) SA w wyniku których udało im się obniżyć minimalną stopę oprocentowania zapisaną w § 19 umowy do 10,5%. Po uzyskaniu celu zakładanego uchwałą RN, w dniu 21.06.2000r. oskarżeni E. D. oraz A. M. (1), działając w imieniu SM przy M., zawarli z (...) SA reprezentowaną przez prezesa i wiceprezesa zarządu – A. G. i W. A. umowę o wykonanie docieplenia 32 budynków należących do spółdzielni. Z uwagi na fakt, iż projekt umowy został wcześniej w całości, oprócz § 19, wynegocjowany zapomniano zmienić na stronie 1 dokumentu datę zawarcia umowy pozostawiając datę 15.06.2000r. z wcześniejszego projektu umowy.

Z umowy wynikało, że SM przy M. zamówiła u wykonawcy – (...) SA docieplenie w systemie J. ścian 32 budynków wymienionych w załączniku nr 1 do umowy. Szczegółowy zakres prac został określony w dokumentacji projektowej i obejmował on: przygotowanie powierzchni, zagruntowanie, przyklejenie i przymocowanie łącznikami płyt dociepleniowych, wzmocnienie powierzchni siatką z włókna szklanego, zagruntowanie i nałożenie tynku, wymiana obróbek blacharskich attyk oraz parapetów zewnętrznych, uszczelnienia, listwy ochronne aluminiowe, dodatkowy pas siatki z włókna szklanego na pasie parteru i ścianach balkonowych, zabezpieczenia przeciw ptakom, listwy dylatacyjne, roboty przygotowawcze w tym zabezpieczenie placu budowy i rusztowania. Strony ustaliły w umowie (§4) zryczałtowane wynagrodzenie dla wykonawcy (netto) w wysokości 120 złotych/m2 ocieplenia w systemie J. 1000 (styropian 10 cm grubości) oraz 152 złotych/m2 w systemie J. 3000 (wełna mineralna 10 cm grubości). W §18 umowy strony ustaliły, że zapłata na rzecz (...) SA nastąpi w 54 równych miesięcznych ratach kapitałowych płatnych od 5.01.2001r. zaś raty odsetkowe będą płatne miesięcznie od „faktycznego zadłużenia począwszy od daty podpisania protokołu zdawczo-odbiorczego przez strony umowy”. W § 19 umowy ustalono oprocentowanie kapitału zaangażowanego przez (...) SA według zmiennej stopy procentowej określonej wskaźnikiem WIBOR 3M minus 4% ale nie mniej niż 10,5% rocznie. Natomiast w § 20 zapisano, że zapłata dla wykonawcy będzie dokonana przelewem w terminie 7 dni od daty „podpisania pierwszego protokołu zdawczo-odbiorczego”.

W dniu 28.12.2000r. strony zawarły aneks nr (...) do umowy w którym określono ryczałtowe wynagrodzenie wykonawcy w przypadku ocieplania systemem J. 1000 (styropian 5 cm grubości) w wysokości 114 złotych/m2 (netto).

W dniu podpisania umowy stopa oprocentowania WIBOR 3M wynosiła około 18,73%.

Wynegocjowane przez oskarżonych ceny prac przy ociepleniu w systemie J. nie były zawyżone, a wręcz przeciwnie, były one korzystniejsze niż ówczesne średnie ceny rynkowe. Ustalona w umowie cena ocieplenia w systemie J. 1000 płytą ze styropianu 10 cm wraz z wykonanymi pracami objętymi załącznikiem nr 2 do umowy i użyciem rusztowań oraz zabezpieczeniem placu budowy wynosiła 120 złotych/m2 podczas gdy cena rynkowa ustalona na podstawie kosztorysu szczegółowego była o ponad 20% większa i wynosiła 145 złotych m/2. W odniesieniu do pozostałych elementów systemu również ustalone w umowie ceny były dla spółdzielni atrakcyjniejsze niż ceny rynkowe – ocieplenie w systemie J. 1000 płytą ze styropianu 5 cm (docieplenie dotychczas częściowo ocieplonych budynków) – w umowie 114 złotych/m2 zaś cena rynkowa ustalona na podstawie kosztorysu szczegółowego była o ponad 8% większa i wynosiła 123 złotych m/2; ocieplenie w systemie J. 3000 płyty z wełny mineralnej 10 cm – w umowie 152 złotych/m2 zaś cena rynkowa ustalona na podstawie kosztorysu szczegółowego była niewiele większa i wynosiła 154 złotych/m2.

Dodatkowo, chcąc wykorzystać fakt ustawienia rusztowań wokół budynków oraz ujednolicić szatę graficzną budynków spółdzielni, w dniu 19.09.2000r. oskarżeni E. Z. i A. M. (1) w imieniu SM przy M. zawarli z (...) Sp. z o.o. umowę o wykonanie prac w postaci: remontów płyt balkonowych i logii, robót malarskich ślusarki, renowacji cokołów i opasek, dodatkowego zastosowania siatki zbrojącej przy czym również w tym zakresie wynegocjowane ceny były korzystniejsze od wynikających z kosztorysu szczegółowego w oparciu o ceny rynkowe o od 13 do 26 procent, zaś koszty malowania budynków wcześniej ocieplonych (w celu ujednolicenia estetyki budynków) o około 3%.

Tym samym, w ocenie sądu, brak jest podstaw do stawiania oskarżonym zarzutu niegospodarności i działania na szkodę spółdzielni przy zawieraniu umowy na docieplenie budynków poprzez zawyżenie kosztów ocieplenia skoro koszty prac i materiałów zakupionych przez spółdzielnię były korzystniejsze niż ówczesne ceny rynkowe wyliczone na podstawie kosztorysów szczegółowych.

Spółka (...) SA wywiązała się z umowy, zaś zapłata za wykonane przez nią przy pomocy podwykonawców prace budowlane następowała zgodnie z zapisami umowy i wolą jej stron; dotyczy to w szczególności zapłaty za notę księgową nr (...) z dnia 31.10.2000r. na kwotę 170.495 złotych i 91 groszy stanowiącą zapłatę przez SM przy M. raty odsetkowej od zadłużenia zgodnie z umową która została sprawdzona 16.11.2000r. pod względem merytorycznym przez oskarżoną E. D. oraz w tym samym dniu zatwierdzona do zapłaty przez oskarżoną E. Z..

Również w aspekcie finansowania kosztów prac, zdaniem sądu, umowa wynegocjowana przez oskarżonych była korzystna dla spółdzielni, w szczególności biorąc pod uwagę brak konieczności angażowania tzw. wkładu własnego oraz atrakcyjność oprocentowywania udzielonego kredytu i tej oceny sądu nie zmienia fakt, iż na koniec zapłaty należności przez spółdzielnię (dzień 5.06.2005r.) WIBOR 3M wynosił 5,3% podczas gdy w samej umowie oprocentowanie miało być nie niższe niż 10,5%. Umowa ta bowiem w żaden sposób nie uniemożliwiała dokonania wcześniejszej spłaty zadłużenia poprzez np. kredyt bankowy w sytuacji gdy oprocentowanie z F. stało się mniej atrakcyjne niż warunki proponowane przez banki.

Zimą 2000r. przewagę w spółdzielni uzyskały osoby negatywnie nastawione wobec dotychczasowych władz spółdzielni, które w krytyczny sposób oceniały pracę oskarżonych. Osobom tym udało się przejąć stanowiska najpierw w radzie nadzorczej spółdzielni a potem w zarządzie spółdzielni. W skutek negatywnej oceny pracy dotychczasowych władz spółdzielni osoby te zainicjowały postępowanie karne w tej sprawie.

powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie: wyjaśnień oskarżonych (k. 1395-1398, 1458-1463, 1477-1480, 1491-1495, 1509-1515, 1710, 2063-2065, 2075), zeznań świadków: A. G. (k.1840-1841), Z. B. (k. 1710-1713), E. P. (k. 1736-1737), K. S. (k. 1737-1738), A. S. (k. 1810-1812)H. O. (k. 1689-1894), I. B. (k. 1890), H. R. (k. 1891), M. O. (1) (k. 927-928, 1671-1672), D. K. (k. 1709-1710), A. T. (k. 2132-2133), umowy o wykonanie docieplenia budynków (oryginały w załączniku nr XXV), opinii z zakresu wyceny prac budowlanych (k. 2292-2448, 2513-2514), opinii z zakresu badania dokumentów (k. 2488-2496), wykresów notowań WIBOR 3M (k. 2509-2511), umowy (k. 1923-1928 załącznika T.XI), noty księgowej (k. 168 akt XIV K 717/06), uchwał i protokołów władz spółdzielni (k. 1013, 1204, 1297-1300, 1301-1305, 1306-1308, 1310-1311, k. 300, 310-318 załącznik T.II), ofert (k. 1014, 2070, k. 310-318 załącznik T.II), informacji (k. 1293-1295, 1719-1724- (...), 1984-2030) audytów energetycznych (k. 2186-2245, k. 240-299 załącznik T.II), protokołów odbioru i faktur (k. 1675-1833 załącznik T.IX, k. 2039-2083 załącznik T.XI, k. 2084-2171 załącznik T.XII) dokumentacji technicznej i projektowej,

Oskarżeni E. Z., E. D. i A. M. (1) nie przyznali się do zarzucanych im czynów. W swoich wyjaśnieniach (k. 1395-1398, 1458-1463, 1477-1480, 1491-1495, 1509-1515, 1710, 2063-2065, 2075) oskarżeni utrzymywali, że wynegocjowali i podpisali z (...) SA korzystną dla spółdzielni umowę na docieplenie budynków a w szczególności powołali się na następujące okoliczności:

1)  podpisanie umowy z F. nastąpiło w dniu 21.06.2000r. zaś widniejąca data na pierwszej stronie jest wynikiem omyłki – pozostawienia daty z negocjowanych projektów umów a tym samym umowa została zawarta po i zgodnie z treścią uchwały RN z dnia 19.06.2000r. – o czym ma świadczyć choćby treść § 19 umowy w której zgodnie z zaleceniami uchwały z dnia 19.06.2000r., udało się wynegocjować niższą minimalną stopę oprocentowania w wysokości 10,5% podczas gdy w projekcie rozpatrywanym na posiedzeniu RN było to jeszcze 12% nadto, według oskarżonych A. M. (1) podpisując umowę prawidłową datę wskazał przy swoim podpisie;

2)  wybrany system ocieplenia J. był systemem z tzw. średniej półki cenowej a jego cena zawarta w umowie w F. odpowiadała cenom rynkowym i nie była w żaden sposób zawyżona a nadto ten system został przyjęty w projektach oraz pozwoleniu na budowę;

3)  zakwestionowali opinie biegłych uzyskane na etapie postępowania przygotowawczego zarzucając im wyjście poza specjalizację biegłego (w odniesieniu do opinii J. Ł. (1) o rzekomym dopisaniu daty 21.06.2000r. innym środkiem piszącym) oraz błędy w zakresie wyceny kosztów 1m2 ocieplenia poprzez porównanie nieadekwatnych systemów ociepleniowych, niewliczeniu do ceny ocieplenia dodatkowych prac objętych ceną z (...) SA (np. kosztu rusztowania, dodatkowych obróbek blacharskich itp.) oraz nie wzięcia pod uwagę wykonania szeregu celowych i istotnych prac dodatkowych (pogrubienie warstwy wcześniej docieplonych budynków, konserwacji logii i balkonów, pomalowanie wszystkich budynków celem ujednolicenia ich estetyki) czy też opieraniu ceny ocieplenia na zeznaniach świadków – osób nieobiektywnych i skonfliktowanych z oskarżonymi,

4)  zapłata odsetek i faktur nastąpiła zgodnie z treścią umowy wyrażonej wspólną wolą stron – zaangażowanie firmy (...) nie następowało po zakończeniu robót a w momencie zakupu przez nią pierwszych materiałów potrzebnych dla realizacji umowy tak więc zapłata za odsetki miała następować już po podpisaniu cząstkowych protokołów oddania prac a nie po podpisaniu ostatecznego protokołu zdawczo-odbiorczego i taki sposób rozliczenia między stronami umowy był ustalony od początku;

5)  skorzystanie z tzw. premii termomodernizacyjnej było niemożliwe albowiem zakres prac koniecznych do przeprowadzenia (w tym: wymiana okien, ocieplenie stropodachów, ocieplenie piwnic, zamontowanie nawiewników okienny, zamontowanie aparatury wodooszczędnej i liczników) aby z takowej bonifikaty skorzystać znacznie przekraczał możliwości finansowe spółdzielni niemającej pieniędzy nawet na tzw. wkład własny dla sfinalizowania ocieplenia z kredytu bankowego nie mówiąc już o poszerzeniu zakresu prac modernizacyjnych których szacowany koszt wynosił dodatkowo 40-60% zwłaszcza w sytuacji zaległości we wpłatach przez spółdzielców na fundusz remontowy (z którego miały być pokrywane koszty ocieplenia) oraz konieczności zagwarantowania środków na realizację nowych inwestycji budowlanych.

W ocenie sądu wyjaśnienia oskarżonych zasługują na wiarę. Mają rzeczowy charakter a przede wszystkim potwierdzenie w szeregu dokumentach zgromadzonych w sprawie. W ocenie sądu treść sprawozdania z posiedzenia RN przy M. z dnia 19.06.2000r. po którym zarząd jest zobowiązany do podjęcia negocjacji w celu obniżenia stopy minimalnego oprocentowania proponowanej wówczas w § 19 umowy na 12% z ostateczną wartością – 10,5% w sposób jednoznaczny wskazuje, że do faktycznego podpisania umowy doszło po 19.06.2000r. zaś biorąc pod uwagę treść opinii biegłego z zakresu badania dokumentów podana przy podpisie A. M. (1) data 21.06.2000r. jest prawdziwą datą zawarcia tej umowy. Za wiarygodne należy uznać również, a to z uwagi na wsparcie w treści opinii z zakresu wyceny kosztów inwestycji opracowanej przez Stowarzyszenie (...), wszystkie zarzuty oskarżonych dotyczące błędności i nieadekwatności prezentowanych cen systemów ocieplenia zarówno przez przesłuchiwanych świadków jak i biegłe J. Ł. (2) oraz M. S. (1). Podobnie w odniesieniu do stwierdzeń o braku podstawy do naliczenia i zapłaty odsetek przed zakończeniem całej inwestycji przez (...) SA. Jak wynika z wyjaśnień oskarżonych, zeznań świadków – księgowych spółdzielni, dawnego prezesa (...) SA, świadka A. T. oraz zapisów dyskusji w trakcie obrad RN (k. 1204) strony umowy jednoznacznie się zgodziły, że będą wystawiane noty będące przedmiotem naliczenia odsetek jeszcze przed oddaniem całości inwestycji, tak więc nieprecyzyjny zapis z § 18 pkt.1b umowy nie może wyłączać treści 65 § 2 kc zgodnie z którym w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu tym bardziej, że taki zamiar (m. in. odpowiadający zapłacie za notę księgową nr (...) z dnia 31.10.2000r.) potwierdza z kolei § 20 umowy przewidujący zapłatę w terminie 7 dni od daty podpisania pierwszego protokołu – zdawczo odbiorczego czyli protokołu dotyczącego części wykonanych prac a nie całości zadania. Również twierdzenia oskarżonych dotyczące przyczyn dla których zrezygnowano z możliwości ubiegania się o tzw. premię termomodernizacyjną zasługują na uwzględnienie a to zwłaszcza w kontekście treści przeprowadzonych audytów energetycznych budynków spółdzielni oraz treści rozważań w trakcie obrad RN spółdzielni gdy rozważano realność skorzystania z tej formy finansowania oraz korzyści z niej płynące.

Z tekstu umowy o wykonanie docieplenia budynków datowanej na dzień 15.06.2000r. wynika, że SM przy M. reprezentowana przez oskarżonych E. D. oraz A. M. (1) zamówiła u wykonawcy – (...) SA docieplenie w systemie J. ścian 32 budynków stanowiących załącznik nr 1 do umowy. Szczegółowy zakres prac został określony w dokumentacji projektowej. Strony ustaliły w umowie (§4) zryczałtowane wynagrodzenie dla wykonawcy (netto) w wysokości 120 złotych/m2 ocieplenia w systemie J. 1000 (styropian 10 cm grubości) oraz 152 złotych/m2 w systemie J. 3000 (wełna mineralna 10 cm grubości). W §18 umowy strony ustaliły, że zapłata na rzecz (...) SA nastąpi w 54 równych miesięcznych ratach kapitałowych płatnych od 5.01.2001r. zaś raty odsetkowe będą płatne miesięcznie od „faktycznego zadłużenia począwszy od daty podpisania protokołu zdawczo-odbiorczego przez strony umowy”. W § 19 umowy ustalono oprocentowanie kapitału zaangażowanego przez (...) SA według zmiennej stopy procentowej określonej wskaźnikiem WIBOR 3M minus 4% ale nie mniej niż 10,5% rocznie. Natomiast w § 20 zapisano, że zapłata dla wykonawcy będzie dokonana przelewem w terminie 7 dni od daty „podpisania pierwszego protokołu zdawczo-odbiorczego”. Przy podpisach A. M. (1) na końcu umowy widnieje adnotacja o dacie „21.06.2000”. W dniu 28.12.2000r. strony zawarły aneks nr (...) do umowy w którym określono ryczałtowe wynagrodzenie wykonawcy w przypadku ocieplania systemem J. 1000 (styropian 5 cm grubości) w wysokości 114 złotych/m2 (netto).

Z umowy z dnia 19.09.2000r. pomiędzy SM przy M. reprezentowaną przez oskarżonych E. Z. i A. M. (1) a (...) Sp. z o.o. (k. 1923-1928 załącznika tom XI) wynika, że spółdzielnia zleciła wykonanie dodatkowych prac w postaci: remontów płyt balkonowych i logii, robót malarskich ślusarki, renowacji cokołów i opasek, dodatkowego zastosowania siatki zbrojącej. Wynagrodzenie za wykonania ww. prac odwoływało się do ustalenia stawki r-g na 7 zł, kosztów pośrednich 80%, zysku na poziomie 20%, kosztów zaopatrzenia 15%, dodatku za utrudnienia 4% zaś rozliczenia materiałów po cenach nie wyższych niż średnie notowane przez wydawnictwo (...).

Z noty księgowej nr (...) z dnia 31.10.2000r. na kwotę 170.495 złotych i 91 groszy (k. 168 akt XIV K 717/06) wynika, że wystawiła ją (...) SA domagając się zapłaty raty odsetkowej od zadłużenia zgodnie z umową z dnia 15.06.2000r.. Należność miała być płatna była do dnia 7.11.2000r. W dniu 16.11.2000r. została ona „sprawdzona pod względem merytorycznym” przez oskarżona E. D. oraz w tym samym dniu „zatwierdzona do zapłaty” przez oskarżoną E. Z..

Świadek A. G. (ówczesny prezes (...) SA) zeznał (k. 1840-1841), że kierowana przez niego spółka zawarła z SM przy M. umowę na docieplenie budynków. Realizacja jej zobowiązań przebiegała bezproblemowo, płatności następowały w terminach wynikających z umowy. Sama spółka zajmowała się ociepleniami w wielu systemach, nie tylko J.. Oferowali usługę łączną – ocieplenie plus finansowanie, zarabiali przede wszystkim na odsetkach przy czym również uzyskiwali marżę na samych systemach ociepleń zamawianych u producenta po preferencyjnych stawkach z uwagi na hurtową ilość zamówień. W ocenie sądu zeznania świadka zasługują na wiarę albowiem brak jest dowodów podważających jego prawdomówność, zeznania te dodatkowo mają potwierdzenie w wyjaśnieniach oskarżonych oraz w dokumentach (umowa, faktury, oferty (...) SA).

Z zawiadomienia o przestępstwie wraz z załącznikami (k. 1- 11, 127-143) wynika, że w dniu 16.11.2000r. Rada Nadzorcza SM (...) reprezentowana przez M. W. (1) (przewodniczącą RN), M. S. (2) (sekretarz RN) i T. W. (członek RN) zawiadomiła Prokuratora Okręgowego w Warszawie m. in. o możliwości popełnienia przez członków zarządu SM (...) przestępstwa z art. 296 kk polegającego na zawarciu w dniu 19.06.2000r. (data ta była wątpliwa dla zgłaszających) umowy z (...) SA na dokonanie prac dociepleniowych budynków spółdzielni przy założeniu wynagrodzenia za docieplenie w wysokości 120 zł/m2 przy ociepleniu styropianem i 152 zł/m2 przy ociepleniu wełną mineralną podczas gdy, zdaniem zgłaszających, rynkowe ceny tych prac są dwukrotnie niższe – odpowiednio 60 i 80 zł/m2 przez co została wyrządzona SM (...) szkoda w wysokości nie mniejszej niż 3.000.000 złotych.

Z zeznań świadka M. S. (2) (k.103-107, 1524-1527) wynika, że w dniu 30.10.2000r. została wybrana wraz z M. W. (1), T. W., A. S., R. M., M. F., J. S. i E. O. do RN SM (...). W dniu 8.11.2000r. nowa RN odwołała 2 członków zarządu spółdzielni – E. D. i A. M. (1) a 27.12.2000r. również prezesa zarządu – E. Z.. Wywołało to konflikt między odwołanymi członkami zarządu a radą nadzorczą oraz wybranym przez nią nowym zarządem spółdzielni. W zakresie umowy między spółdzielnią a (...) SA świadek podała, że jej zdaniem ustalona cena ocieplenia jednego metra powierzchni budynku jest zawyżona albowiem w tym czasie na rynku można było spotkać oferty ocieplenia od 60 do 80 zł za m2 zaś w październikowej Gazecie (...) czytała o ofertach za 70-90 zł za m2 wraz z materiałami. Jak zeznała świadek zarząd, w trakcie referowania sprawy na posiedzeniach RN powoływał się na ustawę publikowaną w Dz. U. z 1998r. nr 32 poz. 867 a także rozporządzenie Ministra Gospodarki z 6.10.1998r. wprowadzających od października 2001r. konieczność rozliczania kosztów dostawy ciepła z indywidualnymi odbiorcami w lokalach na podstawie opomiarowania co miało uzasadniać natychmiastową konieczność ocieplenia wszystkich budynków podczas gdy, zdaniem świadka, ww. przepisy zostały pod koniec 1999r. zakwestionowanie przez TK tak więc nie istniała konieczność przeprowadzenia ocieplenia budynków na tak dużą skalę. Ponadto świadek wskazała, że umowa została podpisana w dniu 15.06.2000r. podczas gdy RN dopiero w dniu 19.06.2000r. zaakceptowała wstępne warunki tej umowy zobowiązując nadto zarząd do dalszych negocjacji w zakresie postanowień dotyczących finansowania. W ocenie świadka zapisane w umowie oprocentowanie finansowania inwestycji WIBOR 3M – 4% ale nie mniej niż 12% jest znacznie atrakcyjniejszym niż oferowane na rynku przez banki niemniej, z uwagi na zawyżenie kosztów ocieplenia, i tak spółdzielnia zapłaci około 4 miliony złotych więcej niż w przypadku ofert rynkowych. Na potwierdzenie swoich wyliczeń świadek przedłożyła zestawienie z k. 108-109 z których wynika, że w chwili sporządzania wyliczenia WIBOR 3M wynosił 19%.

Z zeznań świadka M. N. (k. 184-189, 1654-1657) wynika, że w dniu 8.11.2000r. został powołany do Zarządu SM Przy M. w miejsce odwoływanego A. M. (1). 15.06.2000r. poprzedni zarząd spółdzielni zawarł z (...) SA umowę dotyczącą ocieplenia budynków za łączną kwotę 8,5 miliona złotych przy stawkach za ocieplenie 120 zł/m2 styropian i 152/zł/m2 wełna mineralna, podczas gdy według wiedzy świadka ówczesne stawki na rynku wynosiły od 60 do 80 zł za m2 zaś RN dopiero w dniu 19.06.2000r. zaaprobowała zawarcie umowy z F.. Przedstawione przez świadka ceny miały mieć odzwierciedlenie w przedłożonej przez niego ulotce k. 194 i ogłoszeniach k. 191-193.

Zeznania świadka M. W. (1) (k. 162-164, 1539-1542), A. W. (k. 265-271, 455-458), B. O. (1) (k. 369-370, 1657-1658), T. W. (k. 353, 1527-1528, 1537-1538), R. M. (k. 1841-1844) poza stwierdzeniami wcześniej zawartymi w zeznaniach świadków M. S. (2) i M. N. zasadniczo nie mają znaczenia dla sprawy albowiem dotyczą innych zdarzeń niż te objęte aktem oskarżenia.

Oceniając zeznania świadków M. S. (2), M. N., M. W. (1), A. W., B. O. (1), T. W. i R. M. w ocenie sądu należy wziąć pod uwagę fakt, że ww. byli negatywnie nastawieni do władz SM przy M. w tym oskarżonych w tym podejmowali szereg czynności zmierzających do odwołania ich z zajmowanych stanowisk. Powyższe w sposób jednoznacznie negatywny rzutuje na obiektywizm tych świadków. Zdaniem sądu, biorąc pod uwagę opinię Stowarzyszenia (...), podawane przez świadków koszty ocieplenia budynków nie są adekwatne do tych które zostały zapisane w umowie między spółdzielnią a (...) SA na skutek posługiwania się przez świadków ofertami i cenami prac nie obejmujących całości robót ujętych w umowie z (...) SA jak też posługiwaniem się przez świadków cenami systemów ociepleń o gorszej jakości niż zastosowany J. a przez to co zrozumiałe tańszych na rynku.

Z zeznań świadka H. O. (k. 1689-1694) wynika, że w dniu 16.06.2000r. spotkał się on z oskarżonym A. M. (1) w Ośrodku (...) przy (...) Związku (...) celem konsultacji projektu umowy z firmą (...) SA. W trakcie tego spotkania świadek (ekspert) uznał i poinformował oskarżonego, że konstrukcja umowy w której zawarta jest zarówno umowa o roboty budowlane jaki i umowa kredytowa jest korzystna. Zaproponowane przez F. oprocentowanie świadek uznał również za bardzo korzystne, w odniesieniu natomiast do cen ocieplenia to z uwagi na brak wiadomości co do notowań systemu J. świadek odesłał oskarżonego do innego ośrodka – (...) który zajmował się tym systemem.

Zeznania świadków I. B. (k. 1890) i H. R. (k. 1891) – pracowników (...) potwierdzają autentyczność informacji z dnia 14.01.2005r. (k. 1897-1899) z której wynika, że w III kwartale 2000r. 1 m2 ocieplenia w systemie J. 3000 wynosił 138 złotych a J. 1000 wynosił 111 złotych zaś ogół prac ociepleniowych w obu systemach obejmujący np. obróbki blacharskie i przygotowanie podłoża wynosił odpowiednio 150 i 123 złotych.

W ocenie sądu zeznania świadków H. O., I. B. i H. R. zasługują na wiarę, brak jest jakichkolwiek dowodów podważających wiarygodność tych świadków, przy czym, zdaniem sądu, dla stwierdzeń zawartych w treściach zeznań tych świadków zasadnicze znaczenie ma treść opinii Stowarzyszenia (...) a nie depozycje świadków.

Z opinii z zakresu księgowości biegłej A. C. (k. 464-471, 1952-1954) wynika, że niemożliwe dla biegłej jest ustalenie kwoty szkody majątkowej w związku z zawarciem przez SM (...) umowy z (...) SA, najkorzystniejsze kredytowanie zostało przedstawione przez (...) SA natomiast biegły z zakresu księgowości nie jest w stanie ocenić, czy ceny ocieplenia odpowiadają rynkowym albowiem w tym zakresie potrzebna jest wiedza z innych dziedzin. W ocenie sądu ww. opinia z uwagi na treść nie ma większego znaczenia dla sprawy.

Z opinii biegłej z zakresu rachunkowości, finansów, operacji gospodarczych i marketingu J. Ł. (2) (k. 831-849, 1968-1973, 2037-2041) wynika, iż według biegłej adnotacja oskarżonego przy podpisie na umowach z F. - data „21.06.2000r.” została sporządzona innym tuszem niż podpis oskarżonego. Według biegłej, w okresie porównywalnym do zawarcia umowy, koszt ocieplenia kształtował się, w zależności od ofert i systemów w cenach 70-88 zł/2, 105 zł/m2, 102zł/m2, 93-124 zł/m2 które to ceny miały zawierać wszelkie koszty związane z wykonaniem prac dociepleniowych (dane te biegła ustaliła na podstawie ogłoszeń prasowych, ofert przedstawionych innym spółdzielniom, zeznań świadków m. in. B. O. (2)). Za ocieplenie spółdzielnia zapłaciła kwotę 9.485.916,68 złotych netto (10.149.930,85 złotych brutto) podczas gdy stosując ceny przyjęte przez biegłą zapłaciłaby za ocieplenie kwotę 7.958.446,14 złotych netto (8.515.537,36 złotych brutto) a więc szkoda – różnica – wynosi 1.634.393,49 złotych powiększona o kwotę odsetek od ww. sumy naliczonych przez F. w wysokości 562.421,15 złotych co łącznie dawało sumę 2.196.814,64 złotych jako wielkość wyrządzonej SM (...) szkody. W odniesieniu do sytuacji finansowej SM (...) to zdaniem biegłej na przestrzeni lat 1999-2001r. sytuacja finansowa ww. stale ulegała pogorszeniu. Systematycznie ulegały zmniejszeniu środki pieniężne – majątek obrotowy co w konsekwencji, na przełomie 2000/2001 roku, doprowadziło do sytuacji utraty zdolności do regulowania w terminie zobowiązań bieżących.

Z opinii biegłej z zakresu wyceny przedsiębiorstw oraz rachunkowości i finansów (...) (k. 952-1024, 2061-2065, 2074-2076, 2098-2125, 2147-2149) wynika, w odniesieniu do kondycji finansowej SM (...), że w okresie od 1998r. do 2001r. uległa ona pogorszeniu. W strukturze aktywów bilansu majątek obrotowy – środki pieniężne uległy zmniejszeniu z 5,45% do 1,16% a w strukturze pasywów wzrosły zobowiązania z 2,80% do 6,50%. Obniżeniu uległ wskaźnik płynności finansowej z 1,95 do 0,28. Zwiększeniu uległo zadłużenie za lokale z 800.000 do 1,5 miliona złotych. W ocenie biegłej skorzystanie z oferty (...) umożliwiłoby skorzystanie z premii termomodernizacyjnej w wysokości 2.029.986 złotych. Nadto koszt ocieplenia został zawyżony o kwotę 1.485.241,65 powiększoną o odsetki od ww. sumy w wysokości 510.551,75 złotych co daję łącznie 1.995.793,40 złotych. Niezgodne z umową rozliczanie (wbrew rozumianemu przez biegłą § 15 i 18 umowy) i zapłata za przedwcześnie wystawione przez (...) SA faktury skutkowały powstaniem szkody w wysokości 308.697,81 złotych.

Oceniając treść opinii biegłych J. Ł. (2) i M. S. (1) sąd odrzucił wnioski zawarte ww. dotyczące wyliczenia cen systemów ociepleniowych. Zdaniem sądu błędem obu biegłych było opieranie się przy ustalaniu ceny na zeznaniach świadków – osób skonfliktowanych z oskarżonymi, dodatkowo nie mających fachowej wiedzy w wyniku czego ustalona przez biegłe cena 1/m2 ocieplenia nie jest adekwatna ani do faktycznego zakresu prac objętych umową z (...) SA ani do zastosowanego systemu ocieplenia J..

Sąd rejonowy odrzucił również twierdzenia biegłych dotyczące daty zawarcia umowy w dniu 15.06.2000r. a to z uwagi na rzeczowe w tym zakresie wyjaśnienia oskarżonych mające odzwierciedlenie w zmianie § 19 umowy jednoznacznie wskazujące na to, że do zawarcia umowy doszło po 19.06.2000r. W tym miejscu należy potwierdzić, że stwierdzenia biegłej J. Ł. (2) dotyczące wykluczenia tożsamości środka piszącego którym nakreślono na umowie podpis oskarżonego A. M. (1) z datą widniejąca przy tym podpisie „21.06.2000” stoją w jaskrawej sprzeczności z treścią opinii biegłego z zakresu badania dokumentów M. G..

Sąd odrzucił również jako sprzeczne z treścią art. 65 § 2 kc wnioski biegłej M. S. (1) dotyczące zarzutu braku podstaw do zapłaty odsetek dla (...) SA przed końcowym odbiorem prac budowalnych w tym braku podstaw do zapłaty za notę księgową nr (...) z dnia 31.10.2000r. Opinia biegłej opiera się o dosłowną wykładnię treści § 18 pkt. 1b umowy, ignorując przy tym treść § 20 umowy a przede wszystkim zgodny zamiar stron i cel umowy wynikający zarówno z treści wyjaśnień oskarżonych, zeznań księgowej spółdzielni, zeznań świadka A. G. jak i z treści rozważań jakie towarzyszyły członkom RN spółdzielni przed zawarciem umowy z których jednoznacznie wynika, że rozumieli oni konieczność wypłaty odsetek na rzecz F. od zaangażowania przez nią w realizację umowy kapitału oraz dokonania odbiorów cząstkowych prac.

Podobnie sąd nie podzielił wywodów opinii dotyczących możliwości skorzystania przez SM przy M. z tzw. premii termomodernizacyjnej przyjmując, iż wyliczenia te nie są rzetelne albowiem po pierwsze pomijają fakt trudnej kondycji finansowej spółdzielni i wynikające z niej ograniczenia, w szczególności dotyczące możliwości zgromadzenia środków dla zapłaty tzw. wkładu własnego, po drugie treść audytów energetycznych budynków spółdzielni z których wynika, że aby uzyskać oszczędności ciepła umożliwiające uzyskanie premii trzeba wykonać oprócz ocieplenia budynków szereg kosztownych prac dodatkowych na które po prostu spółdzielnia nie miała pieniędzy oraz po trzecie specyfikę tzw. kredytu termomodernizacyjnego który finansował tylko koszt zakupu materiałów (około 60% wartości inwestycji) i to jedynie maksymalnie na poziomie 80% i to od tej (ograniczonej) sumy kredytu, przy spełnieniu szeregu przesłanek dodatkowych możliwe było uzyskanie 25% bonifikaty. Tak więc słuszne były twierdzenia zawarte w wyjaśnieniach oskarżonych oraz przewijające się w materiałach z posiedzeń RN spółdzielni iż w warunkach spółdzielni, w tym jej aktualnej sytuacji finansowej, efektywne skorzystanie z kredytu termomodernizacyjnego i premii, przy planowanym zakresie prac obejmującym 32 budynki, nie było możliwe.

Sąd natomiast podzielił wywody biegłych w zakresie opiniowania o złej kondycji finansowej spółdzielni co zresztą zbieżne jest z częścią wyjaśnień oskarżonych i winno rzutować na ocenę możliwości zaangażowania przez spółdzielnię dla realizacji ocieplenia środków własnych oraz możliwości ewentualnego poszerzenia zakresu prac termomodernizacyjnych celem uzyskania premii termomodernizacyjnej.

Z opinii Stowarzyszenia (...) i opiniującego w jego imieniu biegłego A. J. (k. 2292-2448, 2513-2514) wynika, że ustalone między SM przy M. a (...) SA ceny za wykonane prace nie były zawyżone w odniesieniu do ówczesnych cen rynkowych, a wręcz przeciwnie były to cenny niższe. Wynikało to przede wszystkim z szerszego zakresu prac jakie obejmowały wynegocjowane zryczałtowane ceny. Ustalona cena ocieplenia w systemie J. 1000 płytą ze styropianu 10 cm wraz z wykonanymi pracami objętymi załącznikiem nr 2 do umowy i użyciem rusztowań oraz zabezpieczeniem placu budowy wynosiła 120 złotych/m2 podczas gdy cena rynkowa ustalona na podstawie kosztorysu szczegółowego była o ponad 20% wyższa i wynosiła 145 złotych m/2. W odniesieniu do pozostałych elementów systemu również ustalone w umowie ceny były dla spółdzielni atrakcyjniejsze niż ceny rynkowe – ocieplenie w systemie J. 1000 płytą ze styropianu 5 cm (docieplenie dotychczas częściowo ocieplonych budynków) – w umowie 114 złotych/m2 zaś cena rynkowa ustalona na podstawie kosztorysu szczegółowego była o ponad 8% wyższa i wynosiła 123 złotych m/2; ocieplenie w systemie J. 3000 płyty z wełny mineralnej 10 cm – w umowie 152 złotych/m2 zaś cena rynkowa ustalona na podstawie kosztorysu szczegółowego była niewiele większa i wynosiła 154 złotych/m2. Również w odniesieniu do prac dodatkowych (remontów płyt balkonowych i logii, robót malarskich ślusarki, renowacji cokołów i opasek oraz dodatkowego zbrojenia siatką) spółdzielni udało się wynegocjować ceny korzystniejsze od wynikających z kosztorysu szczegółowego w oparciu o ceny rynkowe o od 13 do 26 procent, zaś koszty malowania budynków wcześniej ocieplonych (w celu ujednolicenia estetyki budynków spółdzielni) były o 3% niższe niż ceny rynkowe. Ceny systemów dociepleniowych są zróżnicowane; w zależności od ich jakości czy też producenta kształtują się na poziomie od 60-80 zł/m2 do 250-300 zł/m2 – lepsze systemy są po prostu droższe, przy czym, zdaniem biegłego, warto jest dopłacić do rozwiązań lepszych jakościowo. Wybrany przez spółdzielnię system ocieplenia J. był systemem z tzw. „średniej półki cenowej” a jego cena była adekwatna do jakości. Biegły w trakcie zapoznawania się z dokumentacją nie stwierdził, aby wykonywany zakres prac budowalnych pomijał lub obejmował inne niż takie które są zazwyczaj wykonywane w trakcie ocieplania budynków. W ocenie sądu opinia ta zasługuje na uwzględnienie w całości – brak jest jakichkolwiek podstaw do kwestionowania fachowości biegłego, przyjętej przez niego metodyki wyceny prac budowlanych – w szczegółowy sposób omówionej w uzasadnieniu opinii. Opinia została w sposób rzetelny, dokładny i szczegółowy opracowana i uzasadniona. Zauważyć należy, że żadna ze stron nie wskazała jakichkolwiek argumentów mogących podważyć trafność wywodów tej opinii.

Z opinii biegłego M. G. z zakresu badania dokumentów (k. 2488-2496) wynika, że dopiski daty „21.06.2000” przy podpisie A. M. (1) na umowach między SM przy M. a (...) SA zostały sporządzone tym samym albo takim samym środkiem piszącym co podpis oskarżonego widniejący na tych umowach. W ocenie sądu opinia ta zasługuje na uwzględnienie w całości – brak jest jakichkolwiek podstaw do kwestionowania fachowości biegłego, przyjętej przez niego metodyki badań przy pomocy skomplikowanych procesów fizykochemicznych jak i tradycyjnej metody porównawczej. Opinia została w sposób rzetelny i szczegółowy opracowana i uzasadniona. Zauważyć należy, że żadna ze stron nie wskazała jakichkolwiek argumentów mogących podważyć trafność wywodów tej opinii.

Z wydruku stron portali finansowych www.stooq.pl i www.money.pl wynikają notowania stawki WIBOR 3M m.in. w latach obowiązywania umowy między SM przy M. a (...) SA (k. 2509-2511)

Wykres przez okres obowiązywania umowy wyglądał w następujący sposób:

WYKRES NOTOWAŃ DLA DEPOZYTÓW WIBOR 3M W OKRESIE OD 2000-06-21 DO 2005-06-05

W dniu 21.06.2000r. – data zawarcia umowy WIBOR 3M wynosił 18,72 %, w dniu planowanej spłaty należności z niej wynikających – 5.06.2005r. wynosił 5,30%. Wspomniany w § 19 umowy próg minimalnego oprocentowania – 10,5% WIBOR 3M osiągnął około 20.02.2002r. wcześniej (w dniu 5.12.2000r.) osiągając zwyżkę do poziomu 19,89%. Konstrukcja oprocentowania przyjęta w umowie – WIBOR 3M – 4% ale nie mniej niż 10,5% wskazuje, że od mniej więcej połowy 2002r. typowe oprocentowanie bankowe (np. (...) plus od 1 do 2 %) było bardziej korzystne niż to przyjęte w umowie spółdzielni z (...) SA. Problem jednak w tym, że po pierwsze w chwili zawierania umowy nie było podstaw do wysnucia przypuszczeń, że stawka WIBOR spadnie aż do tak niskiego poziomu a po drugie, że żaden punkt umowy nie wyłączał prawa spółdzielni do wcześniejszej spłaty zobowiązania i uniknięcia tym samym ponoszenia kosztów oprocentowania które na skutek procesów gospodarczych stało się już nieatrakcyjne.

Jak widać z poniższego (obejmującego okres 25 lat) wykresu stawka WIBOR 3M systematycznie (od początku lat 90 XX wieku) spada z ponad 30% do obecnych 1,72%. Spadek ten jednak nie odbywa się linią prostą a jest krzywą uzależnioną od stanu gospodarki i podejmowanych decyzji polityki pieniężnej NBP i (...).

Należy zauważyć jakie wahania towarzyszyły WIBOR 3M na przełomie 1999/2000 roku.

Otóż WIBOR 3M wiosną 1999r. spadł do poziomu ca 13,20% i taki poziom utrzymywał się do jesieni 1999r. kiedy to w sposób gwałtowny zaczął wzrastać do poziomu 19,79 % w dniu 28.12.1999r., w 2000r. oscylował w przedziale 17-19%. W ocenie sądu w chwili podpisywania umowy – w sytuacji rocznego trendu bocznego i wzrostowego - równie dobrze można było obstawiać dalszy wzrost indeksu lub też trend boczny. Natomiast faktycznie nastąpił gwałtowny spadek którego oskarżeni zapewne nie przewidzieli. Powyższy wykres wskazuje na jeszcze jedną ważną informację – jak nieadekwatne były przy ocenie atrakcyjności (...) SA z połowy 2000r. (wydanej przy (...) w okolicach 18-19%) wszelkiego rodzaju oferty banków z połowy 1999r. (wydawane przy stopie WIBOR w okolicach 13-14%). Oferty te, w połowie 2000r., co oczywiste, były już o około 5% droższe. Niezależnie jednak od tego do jakiego poziomu stawka WIBOR 3M spadła w trakcie spłaty zobowiązania wynikającego z umowy z (...) SA w żaden sposób nie powinno to, zdaniem sądu, negatywnie wpłynąć na ocenę decyzji oskarżonych o zawarciu tej umowy. Wynika to przede wszystkim z faktu, że w sytuacji, w której zapisane w umowie minimalne oprocentowanie na poziomie 10,5% przestało być opłacalne wobec ofert rynkowych, nic nie stało na przeszkodzie w dokonaniu wcześniejszej spłaty zobowiązania wobec (...) SA. Umowa między stronami, w szczególności postanowienia § 18 i 19, nie wykluczały wcześniejszej spłaty zobowiązania przez spółdzielnię np. z kredytu bankowego w sytuacji gdy oprocentowanie ujęte w umowie stało się mniej korzystne niż aktualne kredytów bankowych. Takie działanie nie wiązało się dla spółdzielni z żadnymi konsekwencjami finansowymi, w szczególności nie można traktować go jako odstąpienia od umowy (§14 pkt. 2Bc umowy.). To, iż w konsekwencji spółdzielnia nie skorzystała z takiej możliwości, w żaden sposób nie obciąża oskarżonych którzy zostali odwołani ze stanowisk w 2000r. a osoby które kierowały spółdzielnią w 2002r.

Z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy dotyczących zarzutów stawianych oskarżonym wynikają następujące okoliczności:

Z uchwały nr 7/99 Zebrania Przedstawicieli SM (...) z dnia 29.05.1999r. wynika, że spółdzielnia na inwestycje w tym termomodernizację może zaciągnąć zobowiązania w wysokości 15.313.000 złotych przy czym zarząd SM Przy M. może zaciągnąć to zobowiązanie po uzyskaniu akceptacji zakresu i warunków zaciąganego kredytu przez RN (k. 300 załącznik tom II).

Na posiedzeniu RN w dniu 23.05.2000r. rozpatrywana jest kwestia przeprowadzenia prac termomodernizacyjnych jako realizacji uchwały nr 7/99 ZP i ich sfinansowania w tym oferty banków oraz (...) SA, przedstawianej przez Zarząd jako jedną z najkorzystniejszych.

Przestawiane są oferty (k. 1310-1311, k. 310-318 załącznik tom II, załącznik XXII i XXIV), w tym:

J. Polska pismo z 12.01.2000r. (k.2070) – oprocentowanie w banku (brak bliższych danych) od 1,5% do 18,5% (kredyt do 12 miesięcy) – od 13,5% do 19% (kredyt do 36 miesięcy) – kredyt jedynie na zakup materiałów – 60% wartości kontraktu, robocizna (40% wartości kontraktu) rozliczona na podstawie faktur przejściowych za poszczególne prace;

(...) SA – oprocentowanie od 18% obejmuje jedynie kredytowanie zakupu materiałów, przy czym z wyliczenia wynika, że różnica kosztów oprocentowania finansowania między ofertą banku a (...) SA będzie większa o ponad 600.000 złotych w przypadku kredytu bankowego (k. 310-312 załącznik tom II). Możliwość skorzystania z 25% premii termomodernizacyjnej – umorzenia w tej części kredytu - uzależniona jest od uzyskania rocznej oszczędności zużycia energii na poziomie 25% (spółdzielnia zaś szacowała oszczędności na poziomie 13-15% vide pismo M. H. z dnia 25.08.2000r. – załącznik XXIII)

(...) SA – oprocentowanie WIBOR + 3-5% = 23%, prowizja 3%, udział środków własnych 20%;

Banku (...) SA – oprocentowanie wyliczone na ponad 22%;

(...) Sp. z o.o. – oprocentowanie od 22%, minimalny udział własny 30%

(...) SA – propozycja z 12.05.2000r. (k. 1014) oprocentowanie WIBOR minus 4% finansowanie całej inwestycji, wstępne propozycje cenowe to 130 złotych/m2 + vat ocieplenie styropianem i 170 złotych/m2 + VAT wełną mineralną;

(...) Bank SA, (...) – listy intencyjne

Oferty ubezpieczenia kredytu w TU Filar i TU D. oscylujące w granicach 1-2% kredytu,

Na posiedzeniu RN w dniu 1.06.2000r. (k. 1297-1300) i 19.06.2000r. (k. 1301-1305) dyskutowano o ociepleniu budynków a zarząd spółdzielni przedstawiał propozycje realizacji zobowiązania zebrania przedstawicieli w trakcie których dyskutowano minimalny próg oprocentowania (WIBOR 3M – 4% ale nie mniej niż 12%) oraz terminy rozpoczęcia spłat (od pierwszej faktury szacowany lipiec 2000) oraz ewentualne możliwości negocjacyjne w tym zakresie (k. 1204) w szczególności dotyczące obniżenia oprocentowania wskazanego w § 19 projektu umowy. W trakcie ww. posiedzeń RN podjęto uchwałę nr. (...) z dnia 1.06.2000r. (k. 1306-1308) upoważniając zarząd SM przy M. do zaciągnięcia kredytu na realizację ocieplenia w wysokości do 10 milionów złotych – w uzasadnieniu uchwały wskazano m.in. iż przedsięwzięcie związane jest z treścią rozporządzenia Ministra Gospodarki z 6.10.1998r. przewidującego obowiązek rozpoczęcia od października 2001r. rozliczana kosztów dostarczenia ciepła dla indywidualnego odbiorcy w lokalu na podstawie opomiarowania – tak więc celem ocieplenia jest zmniejszenie zużycia ciepła a także doprowadzenie do ujednolicenia stanu technicznego wszystkich budynków spółdzielni w zakresie zużycia ciepła a także wskazano, że nie jest możliwe uzyskanie tak dużego zmniejszenia zapotrzebowania na energię cieplną aby możliwe było skorzystanie z tzw. premii termomodernizacyjnej zaś głównymi kryteriami wyboru oferty będą 1) najniższy koszt kredytu, 2) najkrótszy termin uzyskania środków 3) najszybszy termin rozpoczęcia prac.

Postanowieniem z dnia 19.06.2000r. (...) (k. 1013) RN zaakceptowała wstępne warunki umowy z F. jednocześnie zobowiązując zarząd SM przy M. do wynegocjowania z F. korzystniejszych warunków minimalnego oprocentowania zaangażowanego przez spółkę kapitału (§ 19 projektu umowy) niż dotychczas wynegocjowane 12%.

Z audytów energetycznych budynków (k. 2186-2245, k. 240-299 załącznik II ) znajdujących się w zasobach spółdzielni wykonanych w grudniu 1999r. wynika, że SM przy M. aby spełnić wymogi niezbędne do uzyskania tzw. premii termomodernizacyjnej określonej w ustawie z dnia 18.12.1998r. o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych musiałaby przeprowadzić dodatkowe prace w postaci docieplenia stropu nad piwnicą, docieplenia stropodachu, uszczelnienie okien, montaż aparatury wodoszczelnej i liczników ciepłej wody o wartości około 50-60 tysięcy złotych/budynek.

Z odpisu z (...) SA (k. 1719, 1724-1727) wynika, że spółka ta powstała w dniu 21.09.1999r. (kapitał akcyjny początkowo 10.200.000 złotych a potem 21 milionów złotych) a przedmiotem działalności było m. in. obrót wierzytelnościami (w tym powstałymi w wyniku przedsięwzięć modernizacyjnych w ciepłownictwie) i prowadzenie robót budowlanych w zakresie budowy infrastruktury czy w zakresie systemów ciepłowniczych i energetycznych. 8.01.2004r. spółka uległa rozwiązaniu;

Z projektów technicznych docieplenia budynków mieszkalnych SM przy M. wynika, że spółdzielnia w dniu 13.01.2000r. zamówiła w biurze projektowym inż. M. W. (2) projekty techniczne ocieplenia budynków spółdzielni w systemie J./P.. Projekty zostały wykonane w lutym i marcu 2000 roku (k. 1834-1921 załącznika tom X oraz projekty techniczne ocieplenia budynków przekazane przez Urząd m. st. W. – białe skoroszyty). Z nadesłanych z (...) m. st. W. dokumentów (czarny skoroszyt) wynika, że w miesiącach marzec-czerwiec 2000r. SM przy M., na podstawie ww. projektów technicznych uzyskała pozwolenia na budowę i otrzymała dzienniki budowy.

Z informacji z SM przy M. (k. 1984-2030) wynika, że opłata na fundusz remontowy wnoszona przez mieszkańców obowiązywała od 1.10.1998r. w wysokości 1,30 zł/m2 w dniu 1.02.2001r. została podwyższona do kwoty 1,80 zł/m2 a od 1.07.2001r. do kwoty 2,30 zł/m2 po czym od dnia 1.12.2005r. (koniec spłacania pożyczki z F.) została zmniejszona do 1,50 zł/m2. Natomiast stawki opłat za ogrzewanie obowiązujące od 16.06.1999r. w wysokości 2,80 zł/m2, od 20.06.2001r. zostały obniżone w tym opłata stała z 1,10 zł/m2 na 0,70 zł/m2 a opłata zamienna z 1,12 zł/m2 na 1,05 zł/m2.

Świadek M. O. (1) – pełniąca w latach 1999-2002 funkcję głównego księgowego SM (...) w swoich zeznaniach (k. 927-928, 1671-1672) utrzymywała, że nie pamięta okoliczności zapłaty za faktury i noty odsetkowe wystawione przez (...) SA niemniej to, że przychodziły one przed zakończeniem prac dociepleniowych (w tym ta z k. 168 akt XIV K 717/08) było zgodne z umową. Z zeznań kolejnej księgowej spółdzielni, świadka D. K. (k. 1709-1710) wynika, że nie było między stronami umowy niezgodności co do terminu zapłaty odsetek oraz spłaty rat kredytu.

Z zeznań świadka A. T. (k.2132-2133) wynika, że z ramienia spółdzielni nadzorował on prace dociepleniowe oraz odbierał poszczególne etapy robót. Odbiory te były podstawą do wystawiania faktur przez (...) SA. Powyższe potwierdza dokumentacja z k. 1675-1833 załącznik tom IX, k. 2039-2083 załącznika tom XI, k. 2084-2171 załącznika tom XII, załącznik tom XXV

W ocenie sądu zeznania ww. świadków zasługują na wiarę, wynika z nich, że intencją stron umowy była zapłata odsetek od zaangażowania kapitałowego (...) SA przed zakończeniem całości prac budowlanych obliczanych na podstawie not księgowych i faktur wystawianych po zakończeniu poszczególnych etapów robót.

Z zeznań świadka Z. B. (przewodniczącego RN SM przy M. k. 1710-1713), wynika, że na ocieplenie wszystkich budynków zdecydowano się na skutek zmian legislacyjnych przewidujących konieczność indywidualnego rozliczania zużytego ciepła oraz z chęci wyrównania stanu technicznego budynków. Zgodę na termomodernizację wydało zgromadzenie przedstawicieli. Przez około rok trwało kompletowanie dokumentacji projektowej, uzyskiwanie decyzji administracyjnych. Ustalano również możliwe warianty finansowania inwestycji biorąc pod uwagę brak kapitałów własnych spółdzielni pozwalających sfinansować prace. Z uwagi na atrakcyjne warunki finansowania wybrano spółkę (...) – umowę podpisano 21.06.2000r. Sam system dociepleń – J. został wybrany przez zarząd, jeszcze przed wyborem firmy (...). Spółdzielnia nie zdecydowała się na realizację ocieplenia z uwzględnieniem możliwości uzyskania tzw. premii termomodernizacyjnej z uwagi na konieczność znacznego zwiększenia zakresu prac niezbędnych dla uzyskania odpowiednich poziomów zaoszczędzenia ciepła umożliwiających skorzystanie z premii na które nie było środków. Podobnie zeznali inni członkowie ówczesnej rady nadzorczej spółdzielni – E. P. (k. 1736-1737), K. S. (k. 1737-1738), A. S. (k. 1810-1812), J. K. (k. 1828), L. W. (k. 1829). W ocenie sądu zeznania ww. świadków zasługują na wiarę, są one zbieżne z treścią wyjaśnień oskarżonych oraz treścią dokumentów dotyczących prac rady nadzorczej SM przy M..

Zeznania świadków: C. K. (k. 146-148), W. Z. (k.202-203), A. M. (2) (k. 216-229), T. W. (k. 44-49, 350-354), M. O. (2) (k. 1672-1673), E. B. (k. 935-936, 1708-1709) nie mają znaczenia dla sprawy.

Przechodząc do oceny prawnej tak ustalonego stanu faktycznego w świetle wyżej dokonanej oceny materiału dowodowego należy stwierdzić co następuje.

Oskarżonym A. M. (1), E. Z. i E. D. postawiono zarzut opisany w pkt. I komparycji wyroku spowodowania szkody majątkowej w wysokości 1.485.241 złotych i 65 groszy poprzez niedopełnienie obowiązków oraz przekroczenie uprawnień poprzez zawarcie w dniu 15.06.2000r. umowy z (...) SA w której zawyżono koszt ocieplenia kwalifikując to zachowanie jako występek z art. 296 § 1 i 3 kk.

Zgodnie z ustaleniami sądu oskarżeni w żaden sposób nie nadużyli uprawnień przy zawieraniu tej umowy albowiem została ona zawarta po dniu 19.06.2000r. – najprawdopodobniej w dniu 21.06.2000r. a więc za zgodą rady nadzorczej SM przy M. wyrażoną uchwałą z dnia 19.06.2000r. i po spełnieniu warunku wynegocjowania korzystniejszego oprocentowania zapisanego w § 19 umowy. Również ujęte w ww. umowie stawki za ocieplenie budynków spółdzielni (ogół prac budowalnych niezbędnych dla przeprowadzenia tego procesu) w żadnym stopniu nie były zawyżone wobec cen rynkowych, a nawet były one korzystniejsze. W sposób jednoznaczny wynika to z opinii z zakresu wyceny tych prac opracowanej przez Stowarzyszenie (...). Wybrany system ocieplenia był systemem z tzw. średniej półki co miało również odzwierciedlenie w jego cenie. Zdaniem sądu nie można skutecznie czynić oskarżonym zarzutu, że wybrali system ocieplenia średni pod względem jakościowym i cenowym a nie zdecydowali się na system najgorszy a przez to najtańszy. Pragmatyzm w podejmowaniu decyzji, w tym gospodarczych, polega na skorzystaniu z oferty możliwie najkorzystniejszej za możliwą do zapłaty ustaloną cenę przy uwzględnieniu aktualnych możliwości finansowych danego podmiotu. W zaistniałe sytuacji, przy ustalonym w umowie sposobie zewnętrznego finansowania tej inwestycji, SM przy M. stać było na przeprowadzenie prac w systemie J., z czym wiązały się większe koszty niż przy zastosowaniu gorszych jakościowo innych systemów ale uzyskano dzięki temu lepszy jakościowo efekt końcowy prac, a co zgodnie z opinią biegłego z zakresu wyceny, było warte tych zwiększonych nakładów. Zdaniem sądu skorzystanie z produktu o średniej jakości, którego cena rynkowa jest adekwatna do tej średniej jakości, nie może być oceniana jako niegospodarności wyrażająca się zarzutem nieskorzystania w jego miejscu z zakupu produktu gorszej jakości ale oferowanego za niższą cenę. Natomiast odmiennie należałoby ocenić zakup produktów najwyższej jakości, za najwyższą cenę, w sytuacji jej nieadekwatności do jakości produktu oraz problemów finansowych nabywcy.

Kwestia innych aspektów umowy, w tym oprocentowania finansowania prac czy możliwość skorzystania z tzw. premii termomodernizacyjnej, nie jest objęta granicami aktu oskarżenia, którego zarzut operuje jedynie znamieniem czasownikowym działania sprawcy poprzez „zawyżenie kosztów ocieplenia” czego odzwierciedleniem jest również to, że wartość szkody majątkowej podana w zarzucie odpowiada kwocie wyliczonej przez biegłą M. S. (1) w opinii która stanowi różnicę między wadliwie wyliczoną przez biegłą wartością rynkową prac dociepleniowych a sumą zapłaconą przez SM przy M. za prace wykonanie przez (...) SA. W związku z powyższym za bezprzedmiotowe należy również uznać wnioski dowodowe w tym zakresie oskarżyciela posiłkowego (k. 2158, 2514) o dopuszczenie kolejnej (czwartej) opinii biegłego dotyczącej finansowania inwestycji. Niemniej, we wcześniejszych fragmentach uzasadnia wskazano również, dlaczego kwestie związane z oprocentowaniem środków przeznaczonych na finansowanie przedsięwzięcia jak i kwestie związane z ewentualną możliwością uzyskania tzw. premii termomodernizacyjnej, w ocenie sądu, nie stanowiły działania na szkodę SM przy M..

Należy zauważyć, że w wyniku zawartej przez oskarżonych umowie prace termomodernizacyjne zasobów spółdzielni zostały przeprowadzone sprawnie - w ciągu 6 miesięcy ocieplono ponad 30 budynków spółdzielni w całości finansując te prace ze źródła zewnętrznego a tym samym w całości przerzucając ryzyko niepowodzenia inwestycji na wykonawcę. Jak wynika z informacji uzyskanych z SM przy M. prace te skutkowały realnym obniżeniem stawek za zużycie ciepła dla spółdzielców a podwyższenie stawki na fundusz remontowy z którego m. in. spłacano zadłużenie wobec (...) SA miało charakter czasowy i po spłaceniu tego zobowiązania powróciło do wysokości sprzed zawarcia umowy.

Drugim zarzutem stawianym oskarżonym - E. Z. i E. D. – jest zarzut wyrządzenia SM przy M. szkody majątkowej poprzez autoryzację do zapłaty noty księgowej nr (...) z dnia 31.10.2000r. na kwotę 170.495 złotych i 91 groszy tytułem zapłaty na rzecz (...) SA odsetek, które zgodnie z umową miedzy stronami miały być nienależne co wyczerpywało znamiona występku z art. 296 § 1 kk. Podobnie, jak w przypadku pierwszego zarzutu, podstawą dowodową była opinia biegłej M. S. (1) uznająca, iż zgodnie z treścią § 18 pkt. 1b terminem od którego będą liczone odsetki na rzecz (...) SA będzie zakończenie prac i wiążące się z tym podpisanie protokołu zdawczo-odbiorczego. W ocenie sądu ta interpretacja treści umowy, pomija ustalony przez sąd, na podstawie wyjaśnień oskarżonych, zeznań świadków – księgowych spółdzielni, dawnego prezesa (...) SA oraz zapisów dyskusji w trakcie obrad rady nadzorczej SM przy M., zgodny zamiar i cel stron umowy (art. 65 § 2 kc) zgodnie z którym ustalono, że będą wystawiane noty stanowiące podstawę do naliczenia odsetek jeszcze przed oddaniem całości inwestycji a czego wyrazem jest m. in. § 20 umowy przewidujący zapłatę należności w terminie 7 dni o daty podpisania pierwszego protokołu –zdawczo odbiorczego czyli protokołu dotyczącego części wykonanych prac a nie całości inwestycji. Tym samym brak jest podstaw do czynienia oskarżonym zarzutu autoryzacji i wypłaty na rzecz F. odsetek za notę księgową nr (...) z dnia 31.10.2000r. na kwotę 170.495 złotych i 91 groszy skoro odsetki te były wymagalne i należne. Niezależnie od powyższego należy zauważyć, że z uwagi na obowiązującą od dnia 8.06.2010r. treść art. 115 § 5 i 7 kk w odniesieniu do tego zarzutu, po tej dacie, zachodzą okoliczności z art. 17 § 1 pkt. 2 kpk.

Biorąc pod uwagę powyższe sąd uniewinnił oskarżonych od zarzucanych im czynów czego konsekwencją jest obciążenie kosztami postępowania Skarbu Państwa.

Natomiast zgromadzone w sprawie na etapie postępowania przygotowawczego dowody rzeczowe w postaci dokumentów, sąd, z uwagi na ich zbędność dla dalszego postępowania, nakazał zwrócić SM przy M..

Z tych względów orzeczono jak w wyroku.