Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 maja 2015r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Renata Żywicka

Protokolant: st. sekr. sądowy Jolanta Fiedorowicz

po rozpoznaniu w dniu 23 kwietnia 2015r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołania S. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

z dnia (...). Nr (...)

z udziałem zainteresowanej J. K.

o ustalenie

oddala odwołanie.

Sygn. akt: IV U 698/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16 czerwca 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. stwierdził, że S. K. jako osoba sprawująca opiekę nad dzieckiem na podstawie umowy uaktywniającej zawartej z J. K. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz dobrowolnemu chorobowemu ) w okresie od 15 lipca 2013r. do 30 września 2013r. .W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że w ubezpieczony w okresie od 15 lipca 2013r. do 30 września 2013r. oczekiwał na komisje lekarską ZUS w związku z nie świadczył opieki na małoletnia wnuczką. Dodatkowo pozwany podniósł, że jego zdaniem umowa uaktywniająca zawarta między ubezpieczonym a J. K. była umową zawartą dla pozoru w celu stworzenia formalnych przesłanek do uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, dlatego też w świetle art. 83§1 k.c. jest umową nieważną.

W odwołaniu od powyższej decyzji skarżący wniósł o jej zmianę i ustalenie, że w spornym okresie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. W uzasadnieniu podniósł, że okres od 15 lipca 2013r. do 30 września 2013r. został przez płatnika składek potraktowany jako okres niepłatnej usprawiedliwionej nieobecności w pracy. W związku z tym nie może być zaliczony do okresów nieskładkowych wymienionych w art. 7 ustawy emerytalnej .

Pozwany w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie powołując się na argumentację wskazaną w zaskarżonej decyzji.

Postanowieniem z dnia 15 września 2014r. Sąd Okręgowy wezwał do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanej J. K., która poparła odwołanie ubezpieczonego.

Sąd ustalił i zważył , co następuje:

Wnioskodawca S. K. prowadzi działalność gospodarczą od 1997r., którą zawiesił w połowie września 2012r. . W tym czasie przebywał na zwolnieniach lekarskich jednak nie pobierał zasiłków chorobowych gdyż posiadał zaległości składkowe. W dniu 31 sierpnia 2012r. wnioskodawca i zainteresowana zawarli umowę uaktywniającą, na podstawie której S. K. zobowiązał się do świadczenia opieki nad dzieckiem A. K. (1) jako jej niania. Umowa została zawarta na czas ,,nieoznaczony” z prawem do jej wypowiedzenia z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia. Strony ustaliły wynagrodzenie na poziomie najniższego wynagrodzenia. Wypłata wynagrodzenia następowała poprzez spłatę przez J. K. kredytu zaciągniętego przez wnioskodawcę w wysokości 1200 zł miesięcznie,. Z tytułu umowy uaktywniającej skarżący został zgłoszony przez zainteresowaną do ubezpieczeń społecznych jako osoba sprawująca opiekę na dzieckiem od dnia 13 września 2012r. . W październiku 2012r. wnioskodawca wznowił własną działalność gospodarczą, osiągając za listopad i grudzień 2012r. przychód w wysokości 2000 zł. Działalność gospodarczą wykonywał popołudniami i w soboty . Traktował ją jako zajęcie dodatkowe . Zgłosił się do ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej od 22 listopada 2012r. do 28.02.2013r., w związku z czym z umowy uaktywniającej został zgłoszony dobrowolnie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz obowiązkowo do ubezpieczenia wypadkowego i zdrowotnego. Od 13 stycznia 2013r. do 14 lipca 2013r. przebywał na zwolnieniu lekarskim. Następnie od 01 marca 2013r. do 13 lutego 2014r. wnioskodawca został ponownie zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego jako niania na podstawie umowy uaktywniającej .

W dniu 04 lipca 2013r. skarżący złożył do ZUS wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy. W okresie od 15 lipca 2013r. do 30 września 2013r. skarżący nie sprawował opieki nad wnuczką gdyż oczekiwał na komisję lekarską ZUS w sprawie o rentę. W tym okresie wnuczka uczęszczała do Klubu (...) z przerwami w okresach urlopów matki, babci i cioci, które zajmowały się również dzieckiem w okresach jego chorób. Zainteresowana nie wypłacała mu w tym czasie wynagrodzenia z umowy uaktywniającej. Wnioskodawca ponownie podjął się opieki na dzieckiem w październiku 2013r. . Od listopada 2013r. umowa uaktywniająca została zawarta przez zainteresowaną z żoną wnioskodawcy , która przejęła opiekę na wnuczką. Od 19 listopada 2013r. do 29 grudnia 2013r. wnioskodawca ponownie otrzymał zwolnienie lekarskie od pracy, jednak nie otrzymał za ten okres zasiłku chorobowego z ZUS.

Faktyczną opiekę na wnuczką skarżący sprawował więc od 13 września 2012r. do 12 stycznia 2013r. i od 01 października 2013r. do listopada 2013r. . Jednocześnie od 22 listopada 2012r.do 28 lutego 2013r. skarżący podlegał do ubezpieczenia społecznego jako osoba prowadząca działalność gospodarczą.

(bezsporne, nadto wyjaśnienia stron e-protokół z rozprawy z dnia 16 grudnia 2014r., akta ZUS)

Odwołanie wnioskodawcy nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 50 ust 1 , 2 , 3 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2011 r. Nr 45 poz. 235 ze zm.) - Nianią jest osoba fizyczna sprawująca opiekę nad dziećmi na podstawie umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanej dalej "umową uaktywniającą". Niania sprawuje opiekę nad dziećmi w wieku od ukończenia 20 tygodnia życia. Umowa uaktywniająca jest zawierana w formie pisemnej między nianią a rodzicami albo rodzicem samotnie wychowującym dziecko.

W myśl przepisu art. 51 w/wym. ustawy za nianię, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne, opłaca:

1)Zakład Ubezpieczeń Społecznych - od podstawy stanowiącej kwotę nie wyższą niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego zgodnie z przepisami o minimalnym wynagrodzeniu za pracę,

2)rodzic (płatnik składek) - od podstawy stanowiącej kwotę nadwyżki nad kwotą minimalnego wynagrodzenia

- na zasadach określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych oraz w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Jak wynika z ust. 3. art. 51 w/wym. ustawy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych opłaca składki, w przypadku gdy spełnione są łącznie następujące warunki:

1)niania została zgłoszona przez rodzica do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego;

2)rodzice albo rodzic samotnie wychowujący dziecko są zatrudnieni, świadczą usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej stanowiącej tytuł do ubezpieczeń społecznych lub prowadzą pozarolniczą działalność;

3)dziecko nie jest umieszczone w żłobku, klubie dziecięcym oraz nie zostało objęte opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna.

Jak wynika zaś z ust. 5 art. 51 w/wym. ustawy- Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie opłaca składek, w przypadku gdy:

1)rodzic dziecka korzysta z ulgi na podstawie umowy aktywizacyjnej, o której mowa w art. 61c ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w brzmieniu obowiązującym przed dniem 26 października 2007 r., z osobą bezrobotną w celu wykonywania pracy zarobkowej w gospodarstwie domowym lub

2)umowa uaktywniająca została zawarta między nianią a osobami pełniącymi funkcję rodziny zastępczej zawodowej.

W niniejszej sprawie stan faktyczny pozostawał bezsporny. Spór de facto sprowadzał się do jego oceny prawnej.

Nie budziło wątpliwości, że strony zawarły umowę uaktywniającą, na podstawie której wnioskodawca zobowiązał się do świadczenia opieki nad dzieckiem A. K. (2) jako jej niania w miejscu zamieszkania rodzica J. K. (zresztą wspólnym miejscu zamieszkania stron )i został zgłoszony z powyższego tytułu do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego, dla której podstawę wymiaru składek stanowi kwota nie wyższa niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę. Bezsporne również w sprawie było, że w okresie 15 lipca 2013r. do 30 września 2013r. skarżący nie sprawował opieki nad wnuczką.

W ocenie organu rentowego w sprawie będącej przedmiotem zaskarżonej decyzji nie została spełniona przesłanka z art. 50 w/w ustawy,gdyż wnioskodawca nie wykonywał w spornym okresie opieki nad dzieckiem. Nadto zdaniem pozwanego powyższa umowa była nieważna z uwagi na jej pozorność .

Powyższe stanowisko pozwanego należy uznać za prawidłowe w części .

Z treści art. 51 ust. 1 w/w ustawy wynika, że umowa uaktywniająca stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznego i ubezpieczenia zdrowotnego. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych , osoba zatrudniona na podstawie tej umowy podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym oraz ubezpieczeniu wypadkowemu. Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne ( art. 11 ust. 2 ustawy o s.u.s. ).

W myśl art. 6 ust.1 pkt 4 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r. Nr 205, póz. 1585 ze zm.) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej "zleceniobiorcami", oraz osobami z nimi współpracującymi.

Przepis art. 750 k.c. odnosi się do umów o świadczenie usług, tzw. umów nienazwanych. Charakteryzują się one tym, że ich przedmiotem jest świadczenie usług – w zakresie czynności faktycznych; przy czym umowa taka może dotyczyć dokonania jednej usługi, większej - określonej liczby usług, bądź też dotyczyć stałego świadczenia usług określonego rodzaju. Umowy takie mogą mieć charakter odpłatny bądź nieodpłatny. Ich stronami mogą być wszelkie podmioty prawa cywilnego, a więc osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną.

Z bezspornego stanu faktycznego wynika, że w okresie od 15 lipca 2013r. do 30 września 2013r. skarżący nie wykonywał umowy uaktywniającej. Zdaniem Sądu Okręgowego umowa powyższa nie mogła rodzić w spornym okresie tytułu ubezpieczenia, o którym mowa wart. 51 ust. 1 w/w ustawy oraz art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych , gdyż nie jest wystarczające dla uzyskania tytułu ubezpieczenia samo zawarcie umowy uaktywniającej. W przepisie tym chodzi o taką umowę, której po pierwsze przedmiotem jest wykonywanie pracy, a po drugie ubezpieczenie ma zastosowanie nie do osoby, która zawarła odpowiednią umowę ale do osoby wykonującej pracę na podstawie umowy zlecenia.

Takie stanowisko zawarł m.inn. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie I UK 402/07, wskazując, że :

,,Dopiero wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenia - a nie tylko zawarcie umowy - stwarza obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowego (art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.) lub możliwość wyboru tego tytułu ubezpieczenia (art. 9 ust. 2 tej ustawy)”

Nietrafny był natomiast zarzut pozwanego, iż umowa uaktywniająca zawarta między stronami była umową pozorną. Zgodnie zaś z art. 83 § 1 zd. 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność jako wada oświadczeń woli składanych drugiej stronie (w tym umów) oznacza, że zgodnym zamiarem stron objęte jest niewywołanie skutków prawnych wynikających z faktycznie złożonego oświadczenie woli (lub wzajemnych oświadczeń). Celem zawarcia umowy pozornej jest z przy tym z zasady wprowadzenie w błąd osób trzecich poprzez wywołanie u nich wrażenia, że strony zamierzały wywołać swym działaniem określone skutki.

Podjęciu pozornej czynności prawnej może także towarzyszyć zamiar ukrycia pod tą czynnością innej czynności prawnej, która według woli stron ma wywołać między nimi faktyczne skutki prawne. Ta ukryta czynność prawna (określana w literaturze mianem „dyssymulowanej”) może być przy tym czynnością innego typu od czynności pozornej lub czynnością tego samego rodzaju (np. sprzedaż za inną cenę). Art. 83 § 1 zd. 2 KC stanowi przy tym, ze ważność ukrytej czynności prawnej ocenia się według właściwości tej czynności, co oznacza w szczególności konieczność określenia elementów przedmiotowo istotnych tej umowy oraz spełnienie wymogów co do formy takiej czynności, o ile ustawa lub umowa strona zastrzega ją dla czynności tego typu.

Na gruncie podlegania ubezpieczeniom społecznym w związku z nawiązaniem stosunku pracy orzecznictwo wskazuje, że umowę o pracę uważa się za zawartą dla pozoru, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie o pracę jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba wskazana jako pracodawca nie będzie z jej pracy korzystać (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r., II UK 321/04, OSNP 2006/11-12/190). Nie można przypisać celu obejścia ustawy stronom niepozornej umowy o pracę, zawartej w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego (tak m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2005 r., I UK 32/05, OSNP 2006/15-16/249 oraz z dnia 25 stycznia 2005 r., II UK 141/04, OSNP 2005/15/235).

Choć bogate orzecznictwo Sądu Najwyższego powstało na bazie umów o pracę ma ono odpowiednie zastosowanie również do umów o świadczenie usług, w tym do umowy uaktywniającej. Podnieść w tym miejscu należy, że pozwany nie wykazał w toku postepowania aby strony od samego początku, tj. od momentu zawierania umowy, kierowały się jedynie uzyskaniem świadczeń z ubezpieczenia społecznego, a nie świadczeniem usług- opieki na dzieckiem. Zauważyć przy tym należy ,że zarówno matka dziecka, jak też babcia w chwili zawierania umowy pracowały zarobkowo, zatem opieka niani (skarżącego) była dla dziecka niezbędna.

Za nietrafne należy również uznać stanowisko skarżącego, iż skoro sporny okres niewykonywania przez niego pracy niani ( usprawiedliwionej niepłatnej nieobecności ) nie został wymieniony wśród okresów nieskładkowych w art. 7 ustawy o emeryturach i rentach z FUS , to jest to okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu. Zarówno przepis art. 6 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS ( tekst jedn. Dz. U. z 2013r. poz.1440 ), jak i art. 7 tej ustawy tworzą zamknięty katalog odpowiednio okresów składkowych i nieskładkowych i nie podlegają żadnej wykładni rozszerzającej.

Biorąc powyższe pod uwagę na zasadzie art. 477 ¹⁴§1kpc należało odwołanie ubezpieczonego oddalić.