Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 czerwca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach Ośrodek (...) w R. Wydział II Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Artur Żymełka

Protokolant Małgorzata Kotlarz

po rozpoznaniu w dniu 21 maja 2015 r. w Rybniku

sprawy z powództwa A. O. (O.), K. O. (O.) i Ł. O. (O.)

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

1)  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki A. O. kwotę 35.000 zł (trzydzieści pięć tysięcy złotych) wraz z ustawowymi odsetkami od kwot:

a)  17.500 zł (siedemnaście tysięcy pięćset złotych) od dnia 21 listopada 2013 r.,

b)  17.500 zł (siedemnaście tysięcy pięćset złotych) od dnia 16 stycznia 2014 r.;

2)  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powoda K. O. kwotę 35.000 zł (trzydzieści pięć tysięcy złotych) wraz z ustawowymi odsetkami od kwot:

a)  17.500 zł (siedemnaście tysięcy pięćset złotych) od dnia 21 listopada 2013 r.,

b)  17.500 zł (siedemnaście tysięcy pięćset złotych) od dnia 16 stycznia 2014 r.;

3)  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powoda Ł. O. kwotę 5.000 zł (pięć tysięcy złotych) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 21 listopada 2013 r.;

4)  oddala powództwa w pozostałej części;

5)  zasądza od pozwanego na rzecz powódki A. O. kwotę 4.467 zł (cztery tysiące czterysta sześćdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

6)  zasądza od pozwanego na rzecz powoda K. O. kwotę 4.467 zł (cztery tysiące czterysta sześćdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

7)  zasądza od pozwanego na rzecz powoda Ł. O. kwotę 1.167 zł (tysiąc sto sześćdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

8)  nakazuje pobrać od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Gliwicach Ośrodka (...) w R. kwotę 1.156,20 zł (jeden tysiąc sto pięćdziesiąt sześć złotych i dwadzieścia groszy) tytułem należnych w sprawie kosztów sądowych.

Sygn. akt II C 230/14

UZASADNIENIE

Powodowie A. O., K. O. i Ł. O. w pozwie wniesionym w dniu 4 czerwca 2014 r. do Sądu Okręgowego w Gliwicach Ośrodka (...) w R. zgłosili żądanie zasądzenia od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W.:

⚫

na rzecz A. O. kwoty 17.500 zł z ustawowymi odsetkami od 6 listopada 2013 r., z tytułu dopłaty do zadośćuczynienia, kwoty 17.500 zł z ustawowymi odsetkami od 12 stycznia 2014 r. z tytułu odszkodowania w związku ze znacznym pogorszeniem się sytuacji życiowej powódki po śmierci syna oraz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych i zwrotu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł;

⚫

na rzecz K. O. kwoty 17.500 zł z ustawowymi odsetkami od 6 listopada 2013 r., z tytułu dopłaty do zadośćuczynienia, kwoty 17.500 zł z ustawowymi odsetkami od 12 stycznia 2014 r. z tytułu odszkodowania w związku ze znacznym pogorszeniem się sytuacji życiowej powoda po śmierci syna oraz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych i zwrotu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł;

⚫

na rzecz Ł. O. kwoty 5.000 zł z ustawowymi odsetkami od 6 listopada 2013 r., z tytułu dopłaty do zadośćuczynienia oraz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych i zwrotu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

W uzasadnieniu pozwu powodowie podali, że w wypadku komunikacyjnym w dniu 29 maja 2010 r. zginął ich syn i brat M. O. (1). Powodowie stwierdzili, że zdarzenie to spowodowało ogromny szok dla całej rodziny zmarłego, ponieważ byli silnie z nim emocjonalnie związani i łączyła ich niezwykła więź. Powodowie oświadczyli, że fakt utraty perspektyw na przeżycie wspólnie kolejnych wielu lat, które mogły być ich udziałem, cierpienia i smutek spowodowane tak nagłą stratą, poważnie zakłóciły życie całej rodziny i uzasadniają żądanie dochodzonych roszczeń o zadośćuczynienie ponad kwoty już wypłacone. Powodowie A. O. i K. O. stwierdzili również, że śmierć ich syna spowodowała także znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Podali, że źródłem ich utrzymania jest dochód uzyskiwany dzięki prowadzeniu warsztatu lakierniczego, w którym pracował zmarły. Powodowie oświadczyli, że po śmierci syna warsztat ten znacząco podupadł i stracił wielu klientów. Powodowie stwierdzili, że dochodzone kwoty są niezawyżone i niewygórowane oraz uwzględniają 50 % przyczynienia się ich syna do wypadku.

Pozwany (...) Spółka Akcyjna w W. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie żądań powodów i obciążenie ich kosztami postępowania według norm przepisanych przy uwzględnieniu kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwany przyznając swoją odpowiedzialność co do zasady, zarzucił że wypłacone powodom kwoty zadośćuczynienia zaspokajają ich roszczenia z tego tytułu, natomiast co do żądania odszkodowania zarzucił, że nie zostało ono udowodnione.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 29 maja 2010 r. w Ś. na ul. (...) doszło do wypadku drogowego, w czasie którego A. W. kierujący samochodem V. (...) o nr. rej. (...) nie zachował należytej szczególnej ostrożności, nie dostosował taktyki oraz techniki jazdy do sytuacji drogowej i przystąpił do manewru omijania M. O. (1) jadącego z naprzeciwka nieprawidłowo na rowerze, nie podjął z odpowiednim wyprzedzeniem działań zmierzających do uniknięcia wypadku, które winny polegać na zatrzymaniu samochodu przed torem ruchu rowerzysty, w wyniku czego zderzył się z M. O. (1), który zmarł w dniu 4 czerwca 2010 r. w wyniku doznanych obrażeń.

( dowód: notatka informacyjna o zdarzeniu drogowym k. 30, postanowienie o zasięgnięciu opinii i powołaniu biegłego z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie sygn. akt 1 Ds. 1048/10 k. 29, wyrok Sądu Rejonowego w Rybniku z dnia 12 grudnia 2011 r. w sprawie sygn. akt IX K 2202/10 k. 27-28, karta statystyczna do karty zgonu k. 45, kopia odpisu skróconego aktu zgonu k. 46, dokumenty znajdujące się w aktach szkody nr (...) k.192-271)

M. O. (1) był synem A. i K. O. oraz bratem bliźniakiem Ł. O.. W chwili śmierci miał 30 lat. Był żonaty, miał dwoje dzieci: córkę A. urodzoną (...) oraz syna B. urodzonego (...) Zmarły mieszkał w Ś. u teściów w odległości około 5 km od swojego domu rodzinnego. Pracował w warsztacie lakierniczym swojego ojca znajdującym się na nieruchomości jego rodziców. Wspólnie z rodzicami planował rozbudowę tego warsztatu, który zgodnie z ustaleniami rodzinnymi M. O. (1) miał przejąć. W związku z pracą w w/w warsztacie M. O. (1) codziennie bywał w domu rodzinnym, spożywał tam posiłki, pomagał w pracach domowych. Powodowie byli bardzo zżyci ze zmarłym, łączyła ich silna więź emocjonalna, zawsze mogli liczyć na jego pomoc. Byli w stałym kontakcie, często się odwiedzali, spędzali wspólnie wszystkie uroczystości rodzinne, razem – także z powodem Ł. O. i jego rodziną - wyjeżdżali na wakacje. M. O. (1) pozostaje w pamięci powodów jako osoba wesoła, pracowita, uczynna. Tak też był postrzegany przez wszystkich znajomych i sąsiadów.

U powódki A. O. – matki zmarłego, rozpoznano przedłużoną reakcję na stres o obrazie zaburzeń adaptacyjnych depresyjno – lękowych, która jeszcze nie ustąpiła. Długotrwały uszczerbek na zdrowiu w związku ze śmiercią syna wynosi 5%. Zaburzenia adaptacyjne powstałe w odpowiedzi na przeżycie ostrej reakcji stresowej w następstwie osłabienia mechanizmów kompensacyjnych, traktowane są jako objawy zaburzeń funkcji Ośrodkowego Układu Nerwowego – tym samym wyczerpują przesłanki do uznania, że u powódki doszło do wystąpienia długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Doświadczenie śmierci syna wniosło nieodwracalne konsekwencje w funkcjonowanie powódki zarówno w sferze emocjonalnej, jak i społecznej. Powódka dość często czuje się napięta i podenerwowana. Mniej niż wcześniej interesuje się różnymi sprawami. Często się martwi, zwłaszcza o przyszłość i rzadko bywa w dobrym humorze. Przeżywa stany lękowe i dość często miewa napady paniki. Mniej niż przedtem cieszy się na myśli o możliwości zrobienia czegoś. Często odczuwa smutek i przygnębienie. Ma trudności z przeżywaniem zadowolenia i satysfakcji, częściej płacze. Śmierć syna spowodowała, że brakuje jej wsparcia fizycznego i psychicznego, na które zawsze mogła liczyć. M. O. (1) angażował się w życie rodzinne, pomagał w pracach domowych, wspierał ją. Mieli wiele wspólnych tematów, często sobie wzajemnie doradzali, wspólnie robili większe zakupy. W związku z utratą syna doszło u powódki do zachwiania jej podstawowego poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji. Traumatyczne przeżycie śmierci syna miało także wpływ na zdrowie powódki, która zmagając się z ciągłym stresem spożywała większe ilości pokarmów i przytyła 25 kg. Nadal zażywa lekarstwa uspokajające, ale na bazie ziół, by nie obciążać organizmu. W ubiegłym roku przeszła operację wyrostka robaczkowego, co jednakże nie pozostawało w związku przyczynowo – skutkowym ze śmiercią syna.

U powoda K. O. – ojca zmarłego, także rozpoznano przedłużoną reakcję na stres o obrazie zaburzeń adaptacyjnych depresyjno – lękowych, która jeszcze nie ustąpiła. Długotrwały uszczerbek na zdrowiu w związku ze śmiercią syna wynosi 5%. Doświadczenie śmierci syna wniosło nieodwracalne konsekwencje w funkcjonowanie powoda zarówno w sferze emocjonalnej, jak i społecznej. Powód dość często czuje się napięty i podenerwowany. Mniej niż wcześniej interesuje się różnymi sprawami. Często odczuwa smutek i przygnębienie. Martwi się zwłaszcza o przyszłość. Jest wewnętrznie spięty i rzadko czuje się odprężony i zrelaksowany. Charakterystyka osobowości powoda pokazuje, że przyjmuje on obronną postawę wobec przeżywanych trudności natury emocjonalnej. Ujawnia tendencje do stosowania mechanizmów obronnych, głównie w formie zaprzeczania przeżywanym emocjom. Śmierć syna wpłynęła w znaczącym stopniu na życie zawodowe powoda. Brakuje mu syna na co dzień, jak i w trakcie celebrowania świąt i uroczystości rodzinnych. Przeżywa uczucie pustki i smutku. Stłumione emocje, które przeżywał i przeżywa, w następstwie przeżytej traumy utrudniają mu adaptację społeczną. W związku z utratą syna, doszło u niego do zachwiania jego podstawowego poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji. Podupadł również na zdrowiu, zaczął nadużywać nikotyny.

U powoda Ł. O. – brata zmarłego, rozpoznano przebytą reakcję żałoby o fizjologicznym (niepowikłanym) przebiegu. Nie występują u niego zaburzenia nastroju o charakterze depresyjnym, czy też zaburzenia lękowo – depresyjne. Proces adaptacji powoda do sytuacji życiowej, jaką była śmierć brata przebiega w sposób prawidłowy. W aspekcie zdrowia psychicznego nie doszło u niego do wystąpienia stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w związku ze śmiercią brata. Brak przesłanek do orzekania o wystąpieniu długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w żadnym względzie nie jest jednak zaprzeczeniem bliskiej i głębokiej więzi emocjonalnej łączącej powoda z jego zmarłym bratem, jak również nie jest zaprzeczeniem przeżywanej przez powoda straty. Przeżycia jakie wystąpiły u powoda na wiadomość o tragicznej śmierci brata, podobnie jak i emocje, jakie przeżywa do chwili obecnej, nie odbiegają od emocji przeżywanych przez innych ludzi w sytuacji utraty bliskiej im osoby i są one znamienne dla tzw. reakcji żałoby. Powód zarówno w okresie bezpośrednio po tragicznej śmierci brata, jak i w późniejszym, nie podejmował specjalistycznego leczenia psychiatrycznego. Stan jego samopoczucia psychicznego nie rodził konsekwencji w postaci czasowej niezdolności do pracy. Obecnie także nie pobiera leczenia psychiatrycznego i nie uczęszcza na psychoterapię. Funkcjonuje w tych samych rolach społecznych, w jakich funkcjonował po śmierci brata. Badanie osobowości nie dowiodło także utrwalonych zmian w osobowości powoda. Niewątpliwie zmarły był bliską dla powoda osobą, zajmował ważne w jego życiu miejsce. Rozmiar bólu i cierpienia powoda był znaczny, ale proces adaptacji do nowej, dla powoda sytuacji przebiegał w sposób prawidłowy i niepowikłany, nie powodując objawów psychopatologicznych. Zmarły był jedynym bratem powoda, był bratem bliźniakiem, najlepszym przyjacielem, powiernikiem. Bracia od dnia narodzin trzymali się razem i darzyli ogromną miłością. Więzi pomiędzy nimi, pomimo że założyli własne rodziny cały czas pozostawały bardzo silne, nadal wspólnie spędzali czas, co niezwykle sobie cenili i stanowiło to dla nich również źródło poczucia bezpieczeństwa i życiowej stabilizacji. Powód i brat mieli wspólne tajemnice, mogli sobie zaufać, pomagali sobie i wspierali się wzajemnie. Powód żyje w ciągłym biegu, ma dużo obowiązków, część z tych obowiązków wcześniej należała do brata. W okresie bezpośrednio po śmierci barta powód tłumił emocje. Reakcja żałoby nie wniosła ograniczeń w aktywność życiową powoda. Powrócił jednak do nałogowego palenia papierosów.

Powodowie często chodzą na cmentarz, na grób M. O. (1), na którym zawsze pali się znicz i są świeże kwiaty. Palą również znicze na miejscu wypadku.

Powodowie nie przeżywają już radośnie świąt i uroczystości rodzinnych również z tej przyczyny, że spotkania w ich czasie z żoną i dziećmi M. O. (1) potęgują poczucie jego braku i ich cierpienia.

Po śmierci M. O. (1) prowadzenie warsztatu spoczęło na barkach powoda K. O.. Warsztat utracił wielu klientów. Spadły również jego dochody. W 2009 r. przychód z działalności wyniósł 50.998,46 zł, w 2010 r. - 43.270 zł, w 2011 r. - 45.950 zł, w 2012 r. – 43.490 zł. Powód K. O., który ma problemy z kręgosłupem musi ograniczać działalność, ponieważ syn Ł. O. nie chce przejmować prowadzenia warsztatu. Powód nie zatrudnia żadnego pracownika. Pomaga mu jedynie dwóch uczniów, którzy pracują przez trzy dni w tygodniu. Obecne dochody powoda wynoszą 2.000/2.500 zł. Powód nie jest w stanie terminowo regulować wszystkich zobowiązań związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, posiada zadłużenie w Urzędzie Skarbowym i Urzędzie Miasta, co gdy żył jego syn nie zdarzało się.

( dowód: zdjęcia k. 47, zeznanie o wysokości uzyskanego przychodu, wysokości dokonanych odliczeń i należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych K. O. za 2009 r. k. 31, zeznanie o wysokości uzyskanego przychodu, wysokości dokonanych odliczeń i należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych K. O. za 2010 r. k. 32, zeznanie o wysokości uzyskanego przychodu, wysokości dokonanych odliczeń i należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych K. O. za 2011 r. k. 33, zeznanie o wysokości uzyskanego przychodu, wysokości dokonanych odliczeń i należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych K. O. za 2012 r. k. 51, opinia psychiatryczno–psychologiczna z 15 stycznia 2015r. dotycząca A. O. k. 136-142, opinia psychiatryczno – psychologiczna z 15 stycznia 2015 r. dotycząca K. O. k. 143-149, opinia psychiatryczno – psychologiczna z 15 stycznia 2015 r. dotycząca Ł. O. k. 150-156, uzupełniająca opinia psychiatryczno – psychologiczna z dnia 13 marca 2015 r. k. 273-275, zeznania świadków G. S., E. S., M. O. (2) na rozprawie w dniu 24 października 2014 r. oraz przesłuchanie powodów na rozprawie w dniu 24 października 2014 r. i w dniu 21 maja 2015 r.)

W piśmie z dnia 4 grudnia 2012 r. powodowie wystąpili do pozwanego z roszczeniem o wypłatę kwot po 90.000 zł z tytułu zadośćuczynienia po śmierci osoby najbliższej dla A. O. i K. O. oraz o wypłatę kwoty 60.000 zł dla Ł. O.. W kolejnym piśmie z dnia 12 grudnia 2013 r. wystąpili o wypłatę kwot po 30.000 zł z tytułu stosownego odszkodowania w związku z pogorszeniem się sytuacji życiowej A. O. i K. O.. Pozwany poinformował w piśmie z dnia 5 listopada 2013 r. o przyznaniu A. O. i K. O. z tytułu zadośćuczynienia kwoty po 25.000 zł, a Ł. O. z tego tytułu kwoty 15.000 zł. Powyższe kwoty pozwany pomniejszył jednakże o 50 % przyczynienia się poszkodowanego do szkody, dokonując tym samym ostatecznie wypłaty na rzecz A. O. i K. O. po 12.500 zł, a na rzecz Ł. O. 7.500 zł. Natomiast w piśmie z dnia 7 stycznia 2014 r. pozwany odmówił przyznania na rzecz A. O. i K. O. odszkodowania żądanego z tytułu pogorszenia ich sytuacji życiowej.

( dowód: zgłoszenie szkody z dnia 4 grudnia 2012 r. k. 24-25, decyzja pozwanego z dnia 5 listopada 2013 r. k. 23, pismo powodów z dnia 12 grudnia 2013 r. k. 21-22, decyzja pozwanego z dnia 7 stycznia 2014 r. k. 35)

Sąd zważył, co następuje:

Żądania powodów zasługiwały na uwzględnienie w przeważającej części.

Z uwagi na to, że źródłem roszczenia o zadośćuczynienie i odszkodowanie był czyn niedozwolony zobowiązanym do zaspokojenia roszczeń powodów był sprawca wypadku lub odpowiadający za niego ubezpieczyciel. Podstawą prawną odpowiedzialności sprawcy wypadku wobec powodów był art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 446 § 3 i 4 k.c. Z kolei podstawą prawną odpowiedzialności ubezpieczyciela sprawcy wypadku był art. 34 i 35 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U.2013.392 j.t.) w zw. z art. 822 k.c. i w zw. z art. 446 § 3 i 4 k.c. Zgodnie z art.34 ust.1 powołanej wyżej ustawy z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. W myśl art. 35 w/w ustawy ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest objęta odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu. Stosownie do art.822§4 k.c. uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia w wyżej wskazanym zakresie bezpośrednio od ubezpieczyciela.

Odpowiedzialność pozwanego za sprawcę wypadku była okolicznością bezsporną.

Odpowiedzialność ta kształtowała się stosownie do art. 436 § 1 k.c. na zasadzie ryzyka, ponieważ rower, którym poruszał się M. O. (1) nie był mechanicznym środkiem komunikacji poruszanym za pomocą sił przyrody w rozumieniu art. 436 § 2 k.c.

Jeżeli poszkodowany, który przyczynił się do powstania szkody, następnie zmarł, a odszkodowania dochodzą osoby uprawnione z art. 446 k.c. jako poszkodowane pośrednio, przyczynienie się zmarłego powoduje zmniejszenie odszkodowania dla tych osób na podstawie art. 362 k.c. (por. np.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 sierpnia 1994 r., I ACr 169/94, Wokanda 1995/7/47, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 30 stycznia 2014 r., I ACa 995/13, LEX nr 1444774). Stosownie do art.362 k.c. odpowiednie zmniejszenie obowiązku naprawienia szkody następuje stosownie do okoliczności, a zwłaszcza winy obu stron, przy czym jeżeli zobowiązany do naprawienia szkody odpowiada na zasadzie ryzyka do zastosowania art. 362 k.c., obok adekwatnego związku przyczynowego, wystarczy obiektywna nieprawidłowość zachowania się poszkodowanego (por. np.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 8 sierpnia 2014 r., III APa 1/13, LEX nr 1506188, wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 14 czerwca 2013 r., I ACa 571/13, LEX nr 1356743, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 września 2012 r., IV CSK 25/12, LEX nr 1232240).

W toku niniejszej sprawy strona powodowa już w pozwie przyznała przyczynienie się przez M. O. (1) do wypadku w 50% (k.8).

Kwestią sporną była natomiast wysokość dochodzonego przez powodów zadośćuczynienia oraz zasadność roszczenia o odszkodowanie, którego domagali się A. O. i K. O..

Stosownie do art. 446 § 4 k.c. Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Przesłankami dochodzenia zadośćuczynienia za krzywdę wynikłą ze śmierci najbliższego członka rodziny są zdarzenie powodujące śmierć najbliższego członka rodziny, zaistnienie krzywdy oraz adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem a krzywdą.

Nie istnieje legalna definicja pojęcia „najbliższego członka rodziny”, jednakże nie może budzić wątpliwości, że do najbliższych członków rodziny w rozumieniu art. 446 § 3 i § 4 k.c. należy zaliczyć rodziców oraz rodzeństwo, zwłaszcza w sytuacji gdy pomiędzy rodzeństwem istnieje tak silna więź jak pomiędzy będącymi bliźniakami tragicznie zmarłym M. O. (1) i powodem Ł. O..

Na rozmiar krzywdy podlegającej kompensacie przez zadośćuczynienie, o którym mowa w art. 446 § 4 k.c., mają wpływ przede wszystkim: wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, stopień w jakim pokrzywdzony będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania, wiek zarówno zmarłego, jak i pokrzywdzonego. Regulacja zawarta w art. 446 § 4 k.c. służy kompensacie krzywdy po stracie osoby najbliższej - a zatem uszczerbku dotykającego subiektywnej sfery osobowości człowieka, w szczególności cierpienia, bólu i poczucia samotności, osłabienia aktywności życiowej i motywacji do przezwyciężania trudności życia, a nadto konieczności ułożenia sobie życia na nowo. Świadczenie przyznane poszkodowanemu na mocy powyższego przepisu musi być stosowne i uwzględniać ogół okoliczności danej sprawy, stanowiąc ich właściwe wyważenie tak, aby nie było rażąco zbyt niskie ani nadmiernie wygórowane. Z tych przyczyn za ograniczoną należy uznać przydatność kierowania się przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia sumami zasądzonymi z tego tytułu w innych przypadkach. Użyte w art. 446 § 4 k.c. wyrażenie „odpowiednia suma” zawiera już w sobie pojęcie niemożności ścisłego ustalenia zadośćuczynienia ze względu na istotę krzywdy. Dlatego przy ustaleniu zadośćuczynienia nie stosuje się automatyzmu, a każda krzywda jest oceniana przez pryzmat okoliczności konkretnej sprawy. Zadośćuczynienie przewidziane w art. 446 § 4 k.c. nie jest zależne od pogorszenia sytuacji życiowej osoby bliskiej w wyniku śmierci bezpośrednio poszkodowanego, lecz ma na celu złagodzenie cierpienia psychicznego wywołanego śmiercią osoby najbliższej i pomoc w dostosowaniu się do zmienionej sytuacji życiowej (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 marca 2014 r., IV CSK 374/13, LEX nr 1438653; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 30 września 2013 r., I ACa 487/13, LEX nr 1394233; wyrok Sądu Najwyższego z 15 stycznia 2014 r., I CSK 215/13, LEX nr 1438640; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 30 września 2013 r., I ACa 512/13, LEX nr 1388858; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 23 kwietnia 2013 r., V ACa 30/13, LEX nr 1313281; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 7 stycznia 2014 r., I ACa 1093/13, LEX nr 1416229).

Przenosząc te ogólne rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że strona pozwana nie kwestionowała, że w związku z wypadkiem z dnia 29 maja 2010 r. powodowie nabyli roszczenia o zadośćuczynienia. Pozwany zarzucił w zakresie żądania przez powodów zadośćuczynienia jedynie, że przyznanie na rzecz A. O. i K. O. kwoty po 25.000 zł i wypłata na ich rzecz po 12.500 zł, w związku z przyjęciem przyczynienia się M. O. (1) do skutku wypadku w 50% oraz przyznanie na rzecz Ł. O. kwoty 15.000 zł i wypłata na jego rzecz kwoty 7.500 zł, w związku z w/w przyczynieniem zaspokoiły roszczenia powodów.

Powyższy zarzut pozwanego okazał się bezpodstawny, ponieważ w świetle okoliczności rozpoznawanej sprawy nie można uznać, że wypłacona dotychczas przez pozwanego kwota stanowi „odpowiednie” zadośćuczynienie w rozumieniu wyżej przytoczonego art. 446 § 4 k.c., nawet przy uwzględnieniu przyznanego przez stronę powodową przyczynienia się w 50% M. O. (1) do skutku wypadku, w wyniku którego poniósł on śmierć. Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że w pełni uzasadnionym było dochodzenie zadośćuczynienia w zgłoszonej przez powodów wysokości, nawet przy uwzględnieniu wypłaconych już przez pozwanego kwot z tego tytułu oraz w/w przyczynienia. Zwrócić bowiem należy uwagę na fakt, że pomimo tego, że M. O. (1) założył swoją rodzinę, to w dalszym ciągu wiązała go bardzo bliska i intensywna więź z rodzicami. W związku z tym, że pracował w warsztacie znajdującym się na nieruchomości jego rodziców codziennie w tygodniu przebywał u rodziców od rana do późnych godzin popołudniowych. Był ciągle obecny w ich życiu pomagając nie tylko przy pracy w warsztacie, ale również w pracach w domu rodziców. Udzielał im codziennego wsparcia nie tylko fizycznego, ale również psychicznego, na które zawsze mogli liczyć. Mieli wiele wspólnych tematów, często sobie wzajemnie doradzali, wspólnie robili większe zakupy. Dlatego też śmierć M. O. (1) zupełnie odmieniła życie powodów wywołując u jego rodziców przygnębienie, apatię, poczucie osamotnienia, brak wsparcia ze strony bliskiej osoby. Pomimo upływu przeszło 5-ciu lat od śmierci M. O. (1) jego rodzice nie pogodzili się z tym faktem, w dalszym ciągu przeżywają śmierć syna i okoliczności sprawy nie wskazują na to, aby w najbliższej przyszłości miało się to zmienić. Co więcej, fakt jego śmierci nie tylko pozbawił ich radości życia, ale nie pozwala im cieszyć się nawet uroczystościami rodzinnymi czy świętami, ponieważ żadne z nich nie odbywa się bez wspominania tragicznie zmarłego M. O. (1). Podkreślić należy, że wysokość zadośćuczynienia nie może być uzależniania od wysokości trwałego uszczerbku na zdrowiu, ponieważ nie ma żadnego uzasadnienia ustalanie wysokości zadośćuczynienia w przeliczaniu na procent trwałego uszczerbku na zdrowiu. Procentowy stopień uszczerbku na zdrowiu w żaden sposób nie determinuje zakresu doznanej krzywdy, ani w sensie czasowym, ani rozmiaru doznawanych cierpień. Innymi słowy nawet niewielki uszczerbek na zdrowiu skutkować może znacznymi cierpieniami, a tym samym wpływać na rozmiar krzywdy, tak jak miało to miejsce w rozpoznawanej sprawie.

Bliska i głęboka więź łączyła z M. O. (1) również jego brata bliźniaka - powoda Ł. O., który był dla niego nie tylko bratem, ale również najbliższym przyjacielem, powiernikiem. Bracia od narodzin trzymali się razem i darzyli miłością. Pomimo założenia własnych rodzin cały czas więzi pomiędzy nimi pozostawały bardzo silne, nadal wspólnie spędzali czas (w tym wyjeżdżając z rodzinami na wakacje), co niezwykle sobie cenili i stanowiło to dla nich również źródło poczucia bezpieczeństwa i życiowej stabilizacji. M. O. (1) i Ł. O. mieli wspólne tajemnice, mogli sobie zaufać, pomagali sobie i wspierali się wzajemnie. Wszystko to przerwała nagła i niespodziewana śmierć M. O. (1).

Biorąc pod uwagę wszystkie wyżej wskazane okoliczności stwierdzić należy, że zadośćuczynienie w wysokości po 60.000 zł na rzecz A. O. i K. O., a na rzecz Ł. O. w wysokości 25.000 zł za śmierć syna i brata nie może być uznane za wygórowane i nieodpowiadające kryterium odpowiedniości przewidzianego w art. 446 § 4 k.c.

Uwzględniając fakt przyczynienia się przez M. O. (1) do powstałego wypadku (50%), do wypłaty powodom przypadały kwoty po 30.000 zł na rzecz A. O. i K. O., a na rzecz Ł. O. w wysokości 12.500 zł. Z uwagi na to, że w toku postępowania przedsądowego pozwany wypłacił powodom A. O. i K. O. po 12.500 zł, a powodowi Ł. O. 7.500 zł, do zasądzenia na podstawie art. 446 § 4 k.c. z tytułu odpowiedniego zadośćuczynienia pozostały dochodzone w niniejszej sprawie kwoty po 17.500 zł na rzecz powodów A. O. i K. O. oraz 5.000 zł na rzecz powoda Ł. O..

Sąd mając na uwadze wszystkie okoliczności sprawy, w tym również wysokość żądanych kwoty zadośćuczynienia na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. zasądził odsetki od w/w kwot zadośćuczynienia od dnia 21 listopada 2013 r. Utrwalonym jest już w orzecznictwie stanowisko, że orzeczenie sądu przyznające zadośćuczynienie ma charakter rozstrzygnięcia deklaratoryjnego, a nie konstytutywnego. Jako zobowiązanie bezterminowe przekształca się w zobowiązanie terminowe w wyniku wezwania wierzyciela (pokrzywdzonego) skierowane wobec dłużnika do spełnienia świadczenia. W konsekwencji tego niespełnienie żądanego świadczenia w terminie mogło uzasadniać zasądzenie odsetek na podstawie wyżej powołanych przepisów za okres wcześniejszy niż dzień orzekania (por. np.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2007r., I CSK 433/06, LEX nr 274209). Podkreślić należy, że nie ma jednego właściwego sposobu określania daty, od której należy zasądzać odsetki od przyznanej kwoty zadośćuczynienia i do każdej sprawy należy podchodzić indywidualnie, uwzględniając konkretne okoliczności danej sprawy, a okoliczności niniejszej sprawy uzasadniały zasądzenie odsetek od 21 listopada 2013 r. Wezwanie do zapłaty z tytułu zadośćuczynienia kwoty po 90.000 zł na rzecz powodów A. O. i K. O., a na rzecz powoda Ł. O. w wysokości 60.000 zł (k.201) zostało doręczone pozwanemu w dniu 21 października 2013 r. (k.194). Licząc od tego wezwania wynikający z art. 14 ust. 1 wyżej powołanej ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych termin 30-stu dni na spełnienie świadczenia upływał w dniu 20 listopada 2013 r. W tym terminie pozwany mógł i powinien był dokonać właściwej oceny żądań zadośćuczynienia, a ponieważ tego nie zrobił odsetki od kwot dochodzonych w niniejszej sprawie należało zasądzić od dnia następnego po dacie upływu w/w terminu, a więc od 21 listopada 2013 r.

Zasługiwały na uwzględnienie również żądania powodów A. O. i K. O. o zasądzenie na ich rzecz po 17.500 zł z tytułu odszkodowania za znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej w związku ze śmiercią syna M. O. (1).

Stosowanie do art. 446 § 3 k.c. Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej.

Judykatura przyjęła, że roszczenie najbliższych członków rodziny zmarłego o przyznanie stosownego zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 446 § 4 k.c., które zmierza do zaspokojenia szkody niematerialnej, jest rodzajowo i normatywnie odmienne od roszczenia o przyznanie stosownego odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 k.c., które wymaga wykazania szkody majątkowej polegającej na znacznym pogorszeniu sytuacji życiowej najbliższych członków rodziny poszkodowanego, który zmarł wskutek wynikłego z czynu niedozwolonego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowa. Odszkodowanie z art. 446 § 3 k.c. obejmuje szeroko rozumiane szkody majątkowe, często niewymierne, ale pozostające w związku ze znacznym pogorszeniem sytuacji życiowej. Przewidziany w tym przepisie skutek w postaci pogorszenia sytuacji życiowej musi mieć jednak wymiar majątkowy. Rozumiane w ten sposób znaczące pogorszenie się sytuacji życiowej może być efektem nie tylko majątkowych, ale również niemajątkowych następstw utraty najbliższego członka rodziny przez osoby uprawnione, bowiem pogorszenie sytuacji życiowej to nie tylko uszczerbek w aktualnej sytuacji materialnej, lecz także w realnej możliwości polepszenia warunków życiowych w przyszłości. Przy ustaleniu świadczenia na podstawie art. 446 § 3 k.c. sąd obowiązany jest wziąć pod uwagę różnicę pomiędzy stanem, w jakim znaleźli się członkowie rodziny zmarłego po jego śmierci, a ich przewidywanym stanem materialnym, gdyby zmarły żył. Pogorszenie sytuacji życiowej musi mieć charakter obiektywny, decydujące nie są więc subiektywne odczucia pośrednio poszkodowanego, ale kryteria obiektywne. Z pogorszeniem sytuacji życiowej mamy do czynienia wówczas, gdy śmierć bezpośrednio poszkodowanego wywołuje różnorodne następstwa, przejawiające się w uszczerbku poniesionym przez inne osoby. Generalnie odszkodowanie z art. 446 § 3 k.c. obejmuje szkody, przy czym są to szeroko pojęte szkody majątkowe, pomimo tego, że nieuchwytne lub trudne do wymierzenia i obliczenia, ale prowadzące do znacznego pogorszenia sytuacji życiowej osoby najbliższej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2009 r., I PK 97/09, LEX nr 558566; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 27 lutego 2015 r., I ACa 833/14, LEX nr 1665062; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 7 listopada 2014 r., I ACa 635/14, LEX nr 1554760).

Przenosząc te ogólne rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że zmarły tragicznie M. O. (1) w zasadniczy sposób przyczyniał się do utrzymania stabilizacji życiowej i finansowej rodziców, bowiem pracował w warsztacie samochodowym ojca dzięki czemu warsztat ten przynosił powodom znacznie wyższy dochód jak ma to miejsce obecnie. Bezzasadnym było kwestionowanie żądania odszkodowania w oparciu o twierdzenia, że M. O. (1) miał otrzymywać najniższe wynagrodzenie za pracę, ponieważ sytuacja powodów pogorszyła się nie z tej przyczyny, że M. O. (1) nie miał środków na pomaganie finansowe rodzicom, ale z w/w przyczyny, że pracując w warsztacie powodów przyczyniał się do znacznego wzrostu dochodów warsztatu. Był bardzo dobrym fachowcem - lakiernikiem, osobą pracowitą i przedsiębiorczą. Nie narzekał na brak pracy, zwłaszcza że część klientów wybierała ten warsztat z uwagi na jego osobę. W przyszłości miał przejąć prowadzenie warsztatu i wspierać tym samym rodziców, kiedy znajdą się w podeszłym wieku i sami już nie będą w stanie pracować. Śmierć syna zdestabilizowała życie jego rodziców również w sferze ekonomiczne. Po jego śmierci zmniejszyła się ilość klientów warsztatu. Wynikająca z zeznań podatkowych różnica przychodów pomiędzy 2009 r. (50.998,46 zł), a 2010 r. (43.270 zł) wyniosła 7.728,46 zł. Jak wynikało z przesłuchania powoda obecnie w związku z jego problemami zdrowotnymi obroty zmniejszyły się o ok. 30%, a dochód z prowadzonej działalności zmniejszył się o około 1.500 zł miesięcznie, co w wymiarze roku daje kwotę 18.000 zł. Mając na uwadze, że na skutek śmierci syna zmniejszyły się dochody powodów w w/w kwocie rocznie, że znajdujący się w stosunkowo młodym wieku syn powodów miał stanowić dla nich na przyszłość wsparcie przejmując prowadzenie warsztatu, który zamierzał wraz z powodem wcześniej rozbudować, a co niewątpliwie miałoby wpływ na zwiększenie dochodów i dodatkowe zabezpieczenie finansowe powodów, oraz że wspierał rodziców również w sferze materialnej pomagając np.: w pracach przy i w domu, czy jeżdżąc z nimi na zakupy, w ocenie Sądu nie można uznać żądania z tytułu odszkodowania w wysokości po 35.000 zł za znaczenie pogorszenie ich sytuacji życiowej w wyniku śmierci M. O. (1) za wygórowane. Z tej przyczyny Sąd uwzględniając przyczynienie się M. O. (1) do skutków wypadku w wysokości 50%, uwzględnił żądanie powodów o zasądzenie na ich rzecz z tytułu odszkodowania po 17.500 zł.

Na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. zasądził odsetki od w/w kwot odszkodowania od dnia 16 stycznia 2014 r. Wezwanie powodów (k.196) zostało bowiem doręczone pozwanemu w dniu 16 grudnia 2013 r. (k.193). Wynikający z wyżej przytoczonego przepisu termin 30-stu dni upływał zatem w dniu 15 stycznia 2014 r., a ponieważ pozwany nie spełnił świadczenia w tym terminie odsetki od kwot odszkodowania należało zasądzić od dnia następnego, tj. 16 stycznia 2014 r.

Co do odsetek żądanych od wcześniejszych dni powództwo należało oddalić jako bezzasadne.

Powodowie są stroną wygrywającą proces w przeważającej części, ponieważ tylko w nieznacznej części dotyczącej odsetek ich powództwo zostało oddalone. Dlatego też Sąd na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. całością kosztów procesu obciążył pozwanego. Podkreślić należy, że w zakresie żądania zadośćuczynienia pomiędzy stronami zachodziło współuczestnictwo formalne. Żądanie zadośćuczynienia ma charakter roszczenia odrębnego, niezależnego, ściśle związanego z osobą pokrzywdzonego oraz doznanym przez tę osobę indywidualnym cierpieniem (krzywdą). Z uwagi na tą specyfikę roszczenia o zadośćuczynienie nie można mówić o wspólności praw powodów, jak również o tożsamości podstawy faktycznej – w rozumieniu art. 72 § 1 pkt 1 k.p.c. – ponieważ o tożsamości podstawy faktycznej nie przesądza wyłącznie fakt śmierci osoby bliskiej, ale również krzywda – jako przesłanka zastosowania art.446 § 4 k.c. – a w tym zakresie nie można a priori przyjmować tożsamości cierpień ( krzywdy ) skoro są one uzależnione od indywidualnych cech osób pokrzywdzonych oraz charakteru relacji jakie łączyły każdą z tych osób odrębnie z osobą zmarłą. Zwrócić można uwagę na fakt, że Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 30 kwietnia 1966 r. ( II PZ 20/66, LEX nr 4546, OSP 1967/3/64 ) stwierdzając, że w wypadku współuczestnictwa materialnego powodów zlicza się wartość ich roszczeń majątkowych i od tak określonej wartości przedmiotu sporu zależy właściwość rzeczowa sądu odnosił to właśnie do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych związanych ze śmiercią osoby bliskiej wskazując, że w przypadku tych roszczeń istota materialnej więzi między współuczestnikami procesu polega na tym, że podstawą ich roszczeń jest pozbawienie poszkodowanych tej osoby, która była zobowiązana w stosunku do nich do opieki i pomocy oraz której wynagrodzenie za pracę stanowiło ich wspólne źródło utrzymania. Z tych względów Sąd Najwyższy przyjął, że łączność materialna zachodzi co do roszczeń o rentę (art.446 § 2 k.c.) i odszkodowanie z art.446 § 3 k.c. Skoro taka łączność nie zachodzi w przypadku żądania zadośćuczynienia nie ma podstaw do przyjmowania współuczestnictwa materialnego, a tym samym koszty zastępstwa procesowego należało zasądzić odrębnie w odniesieniu do każdego z powodów.

Mając powyższe ustalenie na uwadze Sąd na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 98 § 3 i 4 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. zasądził od pozwanego:

⚫

na rzecz powódki A. O. sumę 4.467 zł, na którą złożyła się kwota 2.400 zł (§ 6 pkt 5 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu - Dz.U. Nr 163, poz.1349 z późn. zm.) z tytułu wynagrodzenia pełnomocnika procesowego, kwota 17 zł z tytułu zwrotu opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa, kwota 1.750 zł poniesionej opłaty sądowej od pozwu oraz zwrot zaliczki w wysokości 300 zł na wynagrodzenie biegłego sądowego;

⚫

na rzecz powódki K. O. sumę 4.467 zł, na którą złożyła się kwota 2.400 zł (§ 6 pkt 5 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu - Dz.U. Nr 163, poz.1349 z późn. zm.) z tytułu wynagrodzenia pełnomocnika procesowego, kwota 17 zł z tytułu zwrotu opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa, kwota 1.750 zł poniesionej opłaty sądowej od pozwu oraz zwrot zaliczki w wysokości 300 zł na wynagrodzenie biegłego sądowego;

⚫

na rzecz powódki Ł. O. sumę 1.167 zł, na którą złożyła się kwota 600 zł (§ 6 pkt 3 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu - Dz.U. Nr 163, poz.1349 z późn. zm.) z tytułu wynagrodzenia pełnomocnika procesowego, kwota 17 zł z tytułu zwrotu opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa, kwota 250 zł poniesionej opłaty sądowej od pozwu oraz zwrot zaliczki w wysokości 300 zł na wynagrodzenie biegłego sądowego.

Jednocześnie Sąd nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Gliwicach Ośrodka (...) w R. kwotę 1.156,20 zł tytułem należnych w sprawie kosztów sądowych, a konkretnie wydatku na wynagrodzenie biegłych sądowych wydających opinię w niniejszej sprawie, które łącznie wyniosło 2.056,20 zł i jedynie częściowo zostało pokryte z zaliczki uiszczonej przez powodów w wysokości 900 zł.