Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 22 grudnia 2014 r. wydanym w sprawie I Ns 912/13 z wniosku E. D. i Z. D. z udziałem (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. o ustanowienie służebności przesyłu, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi oddalił wniosek oraz zasądził solidarnie od wnioskodawców E. D. i Z. D. na rzecz uczestnika postępowania (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kwotę 257,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w całości.

Od powyższego postanowienia apelację złożyli wnioskodawcy – Z. D., M. J. i B. S., informując jednocześnie, że w dniu 10 września 2014 r. zmarł wnioskodawca E. D., a spadek po nim nabyły żona i dwie córki. Wnioskodawcy zaskarżyli postanowienie w całości, zarzucając mu:

⚫

naruszenie art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. i art. 233 k.p.c. poprzez:

- uznanie za udowodnione okoliczności w oparciu o dokumenty, które tych okoliczności nie wykazują, w szczególności uznanie, iż z decyzji z dnia 15 maja 1968 r. wynika, że wywłaszczenie dotyczyło działki wnioskodawców jak i ówczesnych właścicieli przedmiotowej działki, mimo że takich danych decyzja ta nie zawiera;

- uznanie za udowodnione okoliczności w oparciu o dokumenty, które tych okoliczności nie wykazują, w szczególności poprzez przyjęcie, że uczestnik wykazał ciągłość posiadania, pomimo nieprzedłożenia przez uczestnika dokumentów wskazujących na przenoszenie określonych składników majątkowych przez kolejnych poprzedników prawnych uczestnika;

- błędne uznanie początkowej daty zasiedzenia linii gazowej na sierpień 1969 r. i końcowej na 1 września 1979 r., mimo że wniosek dotyczy urządzenia niewidocznego, które nie podlega zasiedzeniu;

- uznanie za udowodnione okoliczności, na które strona przeciwna nie przedstawiła wystarczających dowodów pomimo że na niej ciążył ciężar dowodowy, w szczególności w zakresie wykazanie się tytułem prawnym do korzystania z nieruchomości wnioskodawców;

- błędne przyjęcie, że decyzja z dnia 15 maja 1968 r. stanowi tytuł prawny do korzystania z nieruchomości wnioskodawców w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu, pomimo że z treści decyzji nie wynika jakoby dotyczyła ona przedmiotowej działki jak i ówczesnych jej właścicieli;

- błędne przyjęcie, że decyzja z dnia 15 maja 1968 r. pozwoliła na przeprowadzenie gazociągu na terenie m.in. wsi N., nieruchomości położonej przy ul. (...) – obecnie B. 137;

- niewyjaśnienie wszelkich wątpliwości, co miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy;

⚫

naruszenie art. 292 k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c. poprzez przyjęcie, że bieg zasiedzenia w ogóle się rozpoczął;

⚫

naruszenie art. 292 k.c. w zw z art. 305 ⁴ k.c. poprzez przyjęcie, że bieg zasiedzenia w ogóle się rozpoczął w sierpniu 1969 r. i zakończył 1 września 1979 r.;

⚫

naruszenie art. 292 k.c. w zw z art. 172 § 1 k.c. poprzez przyjęcie wbrew przepisom prawa, iż posiadanie służebności nie musi polegać na korzystaniu z widocznego urządzenia;

⚫

naruszenie art. 217 § 2 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenie wszystkich zawnioskowanych przez wnioskodawcę dowodów na okoliczności mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, a jeszcze niewyjaśnione;

⚫

naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nierozważenie w sposób wszechstronny zebranego materiału dowodowego, z którego wynikało, że zmieniło się obciążenie na działce wnioskodawczyni w związku z czynnościami dokonywanymi na przedmiotowej linii i , ze nastąpiła przerwa w posiadaniu;

⚫

błąd w ustaleniach stanu faktycznego, skutkujący błędnym rozstrzygnięciem sprawy, poprzez ustalenie, że doszło do zasiedzenia pomimo korzystania z trwałego i niewidocznego urządzenia;

⚫

błąd w ustaleniach stanu faktycznego, skutkujący błędnym rozstrzygnięciem sprawy, polegający na przyjęciu, iż w niniejszej sprawie tytuł prawny do korzystania z nieruchomości stanowi decyzja z dnia 15 maja 1968 r.;

⚫

błąd w ustaleniach stanu faktycznego, skutkujący błędnym rozstrzygnięciem sprawy, poprzez ustalenie daty początkowej i końcowej biegu zasiedzenia, pomimo że uczestnik nie wykazał przeniesienia posiadania;

⚫

naruszenie art. 64 ust. 1, 2 i 3 i 87 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej poprzez naruszenie orzeczeniem prawa własności wnioskodawcy pomimo braku przedstawienia niepozostawiających wątpliwości dowodów przez stronę przeciwną oraz przez zinterpretowanie istniejących wątpliwości na korzyść przedsiębiorstwa energetycznego, co skutkowało nieprawidłowym przyznaniem normie ustawowej większej ochrony niż normie konstytucyjnej.

Przy tak sformułowanych zarzutach strona apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez uwzględnienie wniosku o ustanowienie służebności przesyłu w całości, zasądzenie na rzecz wnioskodawców solidarnie od uczestnika postępowania kosztów postępowania, w tym 5-krotności kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za I instancję i kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za II instancję, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i o przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozstrzygnięcia – przy zasądzeniu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Postępowanie przed Sądem Rejonowym dla Łodzi - Widzewa w Łodzi o ustanowienie służebności przesyłu w sprawie I Ns 912/13 dotknięte było nieważnością. W związku z tym, zaskarżone postanowienie należało uchylić, znieść postępowanie od dnia 10 września 2014 roku i przekazać sprawę Sądowi Rejonowemu dla Łodzi - Widzewa w Łodzi celem ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

W prawdzie skarżący nie powołali w apelacji zarzutu nieważności postępowania pierwszoinstancyjnego, jednakże zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c. Sąd drugiej instancji rozpoznając sprawę w granicach apelacji, w granicach zaskarżenia bierze jednak pod uwagę z urzędu nieważność postępowania. Przyczyny nieważności postępowania taksatywnie wymienia art. 379 pkt. 1-6 k.p.c., wśród których w punkcie 2 wskazano na przyczynę nieważności w sytuacji, jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany.

Oceny zdolności sądowej i procesowej uczestników postępowania nieprocesowego sąd dokonuje, stosując przepisy art. 64-71 k.p.c. Zgodnie z art. 64 k.p.c. zdolność sądowa przysługuje w pierwszej kolejności osobom fizycznym. Kodeks postępowania cywilnego nie reguluje początkowego ani końcowego momentu trwania zdolności sądowej. Poza sporem jest, że zdolność ta przysługuje każdej istocie ludzkiej od chwili urodzenia aż do śmierci, przy czym do ustalenia obu tych momentów za miarodajne należy uznać poglądy literatury na gruncie art. 8 k.c. (Ereciński Tadeusz, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Postępowanie rozpoznawcze, wyd. IV, Opublikowano: LexisNexis 2012). Tak też stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 lipca 1998 r. (II CKU 19/98, Prok. i Pr. 1998, 11-12/45): „zdolność sądowa, czyli zdolność występowania w procesie w charakterze strony przysługuje każdej osobie fizycznej (art. 64 k.p.c.) od momentu urodzenia do chwili śmierci (art. 8 k.c.). Zalicza się ona do tzw. bezwzględnych przesłanek procesowych, których brak sprzeciwia się prowadzeniu postępowania cywilnego”.

W przedmiotowej sprawie niesporne jest, że wnioskodawca E. D. zmarł w dniu 10 września 2014 r, a więc w toku postępowania pierwszoinstancyjnego. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi wydał zaskarżony wyrok w dniu 22 grudnia 2014 r., a więc już po jego śmierci. Tymczasem jak stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 14 listopada 2008 r. I CZ 86/08 „Śmierć strony - osoby fizycznej w trakcie procesu bądź postępowania nieprocesowego stanowi przeszkodę do dalszego kontynuowania postępowania. Zachodzi bowiem jedna z tzw. bezwzględnych przesłanek procesowych – w postaci braku zdolności sądowej strony, sprzeciwiających się prowadzeniu postępowania sądowego. W przypadku, gdy przedmiotem sporu są prawa bądź obowiązki, które przechodzą na następców prawnych, postępowanie sądowe powinno zostać obligatoryjnie zawieszone na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c. W takim wypadku zawieszenie postępowania, jak stanowi art. 174 § 2 k.p.c., ma skutek od chwili zdarzeń, które je spowodowało, tj. w przypadku śmierci strony, od chwili tego zdarzenia”. Niezawieszenie postępowania i jego kontynuowanie po utracie zdolności sądowej przez stronę, bez wstąpienia w jej miejsce następców prawnych, powoduje nieważność postępowania (art. 379 pkt 2 k.p.c.).

W konsekwencji powyższego uznać należało, że skoro mimo zaistnienia wskazanej wyżej przesłanki (śmierć wnioskodawcy w toku postępowania pierwszoinstancyjnego) postępowanie nie zostało zawieszone, to w myśl art. 379 pkt.2 k.p.c. dotknięte było ono nieważnością. Śmierć wnioskodawcy w toku postępowania stanowiła bowiem przeszkodę w kontynuowaniu postępowania. Nieważnością postępowanie było przy tym dotknięte jedyne częściowo, dopiero od dnia 10 września 2014 r., tj. od dnia śmierci E. D..

Reasumując powyższe rozważania, Sąd Odwoławczy, rozpoznając apelację wnioskodawców, zobligowany był uwzględnić nieważność z urzędu (art. 378 § 1 k.p.c.), niezależnie od braku powołania się na ten zarzut przez skarżących. Sąd Okręgowy uznał, że doszło do nieważności postępowania zatem wyrok został uchylony, postępowanie zniesiono od dnia 10 września 2014 roku i sprawę przekazano Sądowi Rejonowemu dla Łodzi - Widzewa w Łodzi celem ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Z tych też względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji .