Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 czerwca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Krzysztof Józefowicz

Sędziowie: SA Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga,

SA Jan Futro (spr.)

Protokolant: st. sekr. sąd. Kinga Kwiatkowska

po rozpoznaniu w dniu 26 czerwca 2013 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. z siedzibą w J.

przeciwko (...) sp. z o.o. z siedzibą w P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 6 marca 2013 r.

sygn. akt IX GC 8/12

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki 5 400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Jan Futro Krzysztof Józefowicz Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga

I A Ca 480/13

UZASADNIENIE

Powódka (...) sp. z o.o. z siedzibą w J. w pozwie skierowanym przeciwko (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. wniosła o zasądzenie od pozwanej kwoty 713 653,31 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 24 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty i kosztami procesu.

W uzasadnieniu twierdziła, że pozwana dopuściła się względem niej czynu nieuczciwej konkurencji polegającego na pobieraniu innych niż marża handlowa opłat za dopuszczenie towarów do sprzedaży.

Wyrokiem z dnia 6 marca 2013 r. sprostowanym postanowieniem z dnia 29 kwietnia 2013 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 578 613,61 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 24 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałej części.

Orzekając o kosztach postępowania zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 33 378 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Jako podstawy rozstrzygnięcia Sąd I instancji powołał następujące ustalenia.

Powódka prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) Spółka z o.o. z siedzibą w J. polegającą m.in. na sprzedaży ozdób i dekoracji świątecznych. Pozwana prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) Spółka z o.o. z siedzibą w P..

Powódka w ramach łączącej strony współpracy handlowej dostarczała pozwanej towary, które pozwana później sprzedawała we własnym imieniu bezpośrednim odbiorcom, w będących jej własnościach sklepach tworzących sieć handlową.

Warunki współpracy strony regulowały w umowach o współpracy handlowej, ustaleniach rocznych, aneksach do ustaleń rocznych i załącznikach do aneksów. Powódkę i pozwaną łączyły generalne umowy o współpracy, konkretyzowane corocznie przez porozumienia handlowe i konkretne zamówienia pozwanej. Przedmiotem tych umów było określenie warunków sprzedaży produktów oferowanych przez powódkę pozwanej.

Zasady współpracy stron regulowała m.in. zawarta w dniu 27 grudnia 2007 roku umowa o współpracy handlowej.

Stosownie do § 15 wyżej wymienionej umowy powódka mogła zlecić pozwanej wykonanie na jej rzecz usług. Wynagrodzenie dla pozwanej za wykonanie tych usług lub gotowość do ich wykonania miała zostać określona każdorazowo w ustaleniach rocznych lub w odrębnym zamówieniu.

Zgodnie z ustaleniami rocznymi regulującymi współpracę stron w okresie od 2008 do 2011 roku pozwana obciążyła powódkę dodatkowymi opłatami, które przybierały postać opłat z tytułu:

a)  „udostępnienia dodatkowej powierzchni reklamowej” w minimalnej wysokości 6 x 850 zł rocznie,

b)  „pozostałego dodatkowego bonusu” w wysokości 1,8% od obrotu,

c)  „usługi umieszczenia nazwy powoda (dostawcy) w urodzinowej karcie okolicznościowej” w kwocie 10 000 zł rocznie w latach 2008-2009, w kwocie 11 000 zł w roku 2010 oraz 12 500 zł w roku 2011 r.,

d)  „wykonywania usług marketingowych” w wysokości 8% od obrotu w roku 2008, 8,5% w latach 2009 i 2010 oraz 10,3% w roku 2011,

e)  „konsultacji handlowej w zakresie oceny rynku” w wysokości 20 000 zł w latach 2008-2010 i 24 000 zł w roku 2011,

f)  „zwrotu kosztów usługi logistycznej” w minimalnej wysokości 800 zł rocznie.

W zamian za ustalone świadczenia pieniężne (czy to wskazane kwotowo, czy też w formie procentowych obliczeń uzależnionych od wielkości obrotu powódki), pozwana spółka zobowiązana była do wykonania bliżej niesprecyzowanych i nie opisanych w umowie o współpracy oraz ustaleniach rocznych „usług” (działań).

W trakcie rozmów poprzedzających nawiązanie współpracy, pozwana uzależniała jej podjęcie od wyrażenia przez powódkę zgody na poniesienie dodatkowych opłat z w/w tytułów.

Niewielkim negocjacjom podlegało jedynie wynagrodzenie za poszczególne „usługi”. Nie było możliwości rezygnacji przez powódkę z którejkolwiek z nich.

Podczas rozmów poprzedzających podpisanie kolejnych ustaleń rocznych sukcesem powódki było utrzymanie opłat na dotychczasowym poziomie gdyż pozwana w każdym roku dążyła do ich podniesienia. Wysokość żadnej z opłat okresie od 2008 do 2011 nie zmniejszyła się. Powódka nie zdecydowałaby się na zlecenie pozwanej świadczenia usług wskazanych w ustaleniach rocznych, gdyby pozwana nie uzależniała od tego przystąpienia do współpracy z powódką. Powódka wyraziła zgodę na uiszczanie dodatkowych opłat gdyż chciała dotrzeć poprzez prowadzone przez pozwaną hurtownie do szerokiego kręgu potencjalnych nabywców jej towarów.

W rzeczywistości pozwana faktycznie wykonywała na rzecz powódki jedynie tzw. usługi logistyczne, których realizację zlecił (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G..

Pozwana pobierała opłaty za udostępnienie dodatkowej powierzchni reklamowej co polegało na dodatkowej ekspozycji zakupionych od powódki towarów na paletach.

Z kolei płatności z tytułu konsultacji handlowej w zakresie oceny rynku wiązały się z otwieraniem przez pozwaną nowych marketów.

Pozwana umieszczała logo powódki w wydawanej przez siebie raz do roku karcie okolicznościowej (urodzinowej), za co pobierała wskazane w ustaleniach rocznych wynagrodzenie.

Obciążała także powódkę należnościami mającymi pokryć szkody spowodowane kradzieżami i niszczeniem produktów zakupionych od powódki, a sprzedawanych w należących do pozwanej sklepach.

Opłaty z tego tytułu były naliczane jako tzw. pozostały dodatkowy bonus.

Pozwana pobierała wynagrodzenie za świadczenie usług marketingowych jako opłaty za umieszczanie zakupionych od powódki towarów w wydawanych przez siebie gazetkach reklamowych. Pozwana sama decydowała przy tym jaki produkt, w jakiej gazetce się ukaże, a także w jakim okresie to nastąpi i jaki będzie zasięg akcji reklamowej.

Pozwana wystawiała powodowi fakturę VAT za usługi marketingowe obliczając wynagrodzenie jako procent od obrotu. Doręczając fakturę, pozwana nie wskazywała powódce, za jakie akcje marketingowe została wystawiona. Co więcej, nie przysyłała powódce także gazetek, w których umieszczała zakupione od niej produkty.

Zawierając umowę pozwana nie przedstawiła powódce żadnej kalkulacji kosztów wykonywania usług marketingowych i podstaw do ustalenia wynagrodzenia za te usługi na poziomie wskazanym w ustaleniach rocznych.

Pozwana traktowała dodatkowe opłaty uiszczane przez powódkę (oprócz opłat logistycznych) jako element wpływający na obniżenie faktycznych kosztów zakupu towarów od dostawcy. Wysokość opłat uzależniona była bowiem od zaproponowanej ceny sprzedaży.

W przypadku, gdyby cena ta była na tak niskim poziomie, że satysfakcjonowałaby ona pozwaną i umożliwiała mu osiągnięcie zakładanych zysków, możliwa była rezygnacja z konieczności ponoszenia przez dostawcę opłat dodatkowych.

W dniu 1 października 2007 roku pozwana zawarła z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. umowę uczestnictwa w systemie S. (umowę o świadczenie krajowych usług przewozowych w Systemie S. ((...) (...))). Mocą wyżej wymienionej umowy spółka (...) świadcząca usługi przewozowe miała wykonywać transport towarów nabywanych przez pozwaną od jej dostawców, przy czym stroną umów przewozu miała pozostać pozwana, dostawcy natomiast mieli składać w jej imieniu i na jej rzecz zlecenia transportowe wyżej wymienionemu przewoźnikowi. (...) Sp. z o.o. miała ponosić odpowiedzialność za powierzony jej towar od momentu odebrania towarów od dostawców do momentu dostarczenia go do sklepów pozwanej, odpowiadała również za terminowość dostarczania przesyłek. (...) sp. z o.o. wprowadziła ujednolicenie systemu składania zamówień i dostaw. Zainstalowała na komputerach dostawców program umożliwiający składanie zamówień i przeszkoliła w tym zakresie pracowników dostawców. Zgodnie z prowadzonym systemem, zamówienia na wszystkie hale były składane w jeden dzień do określonej godziny. Zamówiony towar był odbierany przez R. od dostawców w ustalonym dniu i o określonej godzinie. Pozwana płaciła (...) sp. z o.o. wynagrodzenie liczone wg stawek obowiązujących u przewoźnika, zależnych od wielkości przesyłki i długości trasy. W oparciu o te stawki, pozwana kalkulowała wynagrodzenie, jakie pobierała od dostawców, na podstawie zawartej z nimi umowy uczestnictwa w systemie S.. Wynagrodzenie to było liczone jako procent od obrotu. Uczestnictwo w systemie S. było całkowicie dobrowolne. Pozwana nie uzależniała od niego nawiązania i kontynuacji współpracy. W systemie S. uczestniczy ok. 25-30% dostawców pozwanej.

Z tytułu wykonania usługi udostępnienia dodatkowej powierzchni reklamowej pozwana obciążyła powódkę fakturami łącznie opiewającymi na kwotę 181 475 zł.

Z tytułu „dodatkowego bonusu” pozwana obciążyła powódkę fakturami łącznie opiewającymi na kwotę 49 224,78 zł).

Z tytułu usługi umieszczenia nazwy dostawcy w urodzinowej karcie okolicznościowej pozwana obciążyła powódkę fakturami opiewającymi łącznie na kwotę 40 995 zł.

Z tytułu wykonywania usług marketingowych pozwana obciążyła powódkę fakturami opiewającymi na łączną kwotę 252 998,83 zł).

Za usługę konsultacji handlowej pozwana obciążyła powódkę fakturami opiewającymi na łączną kwotę 53 920 zł.

Z tytułu zwrotu kosztów usługi logistycznej pozwana obciążyła powódkę fakturami opiewającymi łącznie na kwotę 135 039,70 zł.

Faktury te zostały wskazane i opisane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Zapłata wspomnianych opłat nastąpiła w drodze kompensaty należności z wyżej wymienionych faktur z należnościami powódki z tytułu ceny sprzedanych pozwanej towarów.

Pismem z dnia 16 grudnia 2011 roku powódka wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 713 653,31 zł. Wezwanie do zapłaty do dnia wyrokowania pozostało bez odpowiedzi, a pozwana nie uiściła nawet w części należności dochodzonej pozwem.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy wskazał, że podstawę częściowego uwzględnienia powództwa stanowi przepis art. 15 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 18 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm., dalej: u.z.n.k.). W ocenie Sądu Okręgowego wyżej wymienione opłaty, poza opłatą za faktycznie realizowanej na rzecz powódki usługi logistycznej, były w rzeczywistości opłatami za przyjęcie towaru do sprzedaży. Stwierdził, że pobieranie przez pozwaną wynagrodzeń i opłat przewidzianych w umowie o współpracy handlowej i ustaleniach rocznych w latach 2008-2011 z tytułu „udostępnienia dodatkowej powierzchni reklamowej”, „pozostałego dodatkowego bonusu”, „umieszczenia nazwy dostawcy w urodzinowej karcie okolicznościowej”, „wykonywania usług marketingowych”, „usługi konsultacji handlowej” stanowiło w istocie czyn nieuczciwej konkurencji polegający na utrudnianiu powódce dostępu do rynku poprzez pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży w rozumieniu art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. Podniósł, że powódka nie miała rzeczywistego wpływu na treść zawieranych umów, albowiem podlegały one negocjacjom jedynie w bardzo ograniczonym zakresie. Podkreślił, że zawarcie w pierwszych i kolejnych ustaleniach rocznych postanowień dotyczących ponoszenia dodatkowych opłat z tytułu świadczenia przez pozwaną „dodatkowych usług” na rzecz powódki było obligatoryjne w tym znaczeniu, że warunkowało de facto możliwość podjęcia współpracy i jej kontynuowania ze stroną pozwaną. O rzeczywistym charakterze wymienionych postanowień umownych świadczy też to, że obowiązki pozwanej jako „usługodawcy” sformułowane były nader ogólnikowo, a sposób ustalenia „wynagrodzenia” często w postaci ryczałtu od obrotów, pozostawał bez związku z ewentualnym nakładem pracy, kosztami, czy efektami. Pozwana nie wykazała, by świadczyła na rzecz i w interesie powódki jakiekolwiek usługi dodatkowe, których ekwiwalentem byłyby ponoszone przez stronę powodową opłaty (za wyjątkiem usług logistycznych świadczonych w ramach systemu S.).

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu - wskazując, co się na nie składa - Sąd Okręgowy powołał przepisy art. 100 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr).

Od wyroku tego zaskarżając go w części, w jakiej uwzględniono powództwo, zasądzając na rzecz powódki kwotę 578 613,61 zł z ustawowymi odsetkami od 24 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty i orzeczono o kosztach procesu apelację wniosła pozwana zarzucając zaskarżonemu wyrokowi:

1.  obrazę prawa materialnego, tj. art. 15 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 3 ust. 1 uznk poprzez błędną wykładnię i zastosowanie z uwagi na przyjęcie, że umowy ustalenia roczne stanowią czyn nieuczciwej konkurencji co do:

a)  usługi marketingowej (reklamy w gazetkach) i udostępniania dodatkowej powierzchni reklamowej polegających na promowaniu towarów powódki w gazetkach pozwanej i na dodatkowych powierzchniach w halach sprzedaży pozwanej, choć propagowały one towary powódki i wbrew stanowisku Sądu świadczenia były ekwiwalentne,

b)  konsultacji handlowej, która miała ona na celu dostarczenie powodowi informacji handlowych na temat rynku lokalnego, na którym powstawał nowy market pozwanej i wbrew stanowisku Sądu świadczenia były ekwiwalentne,

c)  „bonusa dodatkowego, mimo że bonus traktować należy nie jako rodzaju wynagrodzenie motywacyjne wobec kontrahenta”,

2.  obrazę prawa procesowego tj. art. 230 k.p.c., art. 231 k.p.c., art. 233 § 1 k.p.c. i art. 316 § 1 k.p.c. poprzez:

a)  uznanie za niewiarygodne zeznań M. M.:

-

w zakresie, w jakim podawała ona, iż pozwana wykonywała usługi reklamy, umieszczała logo pozwanej (zapewne apelującej chodziło o logo powódki) w karcie okolicznościowej, mimo że jej zeznania potwierdzała treść gazetek i kart okolicznościowych, a Sąd dokonał nawet ustalenia faktu zamieszczenia towarów powódki w gazetkach pozwanej i promowania w ten sposób towarów powódki, a także fakt umieszczania logo powódki w karcie urodzinowej (...)

-

w zakresie, w jakim podawała ona, iż pozwana wykonywała usługę konsultacji handlowej, mimo, że jej zeznania potwierdzało pisemne potwierdzenie wykonania tej usługi przez powódkę,

-

w zakresie w jakim podawała, że powódka była zainteresowana świadczeniem usług marketingowych przez pozwaną, mimo, że świadek wskazywała, że możliwa była rezygnacja z usług w przypadku zaproponowania niższej ceny za towar sprzedawany przez powódkę pozwanej,

b)  pominięcie części zeznań świadka M. M. w zakresie w jakim zeznała, że:

-

powódka przedstawiała cennik na towary sprzedawane pozwanej dopiero po podpisaniu ustaleń rocznych na kolejny rok, co potwierdził w swoich zeznaniach świadek K. S. wskazując, że: „umowy były konstruowane na początku roku a cennik był kalkulowany i przedstawiany później”,

-

towar dostarczany przez powódkę nie był jedynym tego typu towarem sprzedawanym w halach pozwanej, że jest to towar z importu - ozdoby świąteczne, że firma powódki nie jest mocno rozpoznawalna przez klientów i działania marketingowe pozwanej w znaczny sposób wpływały na poznawalność marki powódki i zwiększenie jej obrotów i konkurencyjności,

c)  pominięcie niezaprzeczonych twierdzeń odpowiedzi na pozew i nieustalenie, że pozwana posiadała 14 hal w największych miastach w kraju, a każdy z numerów gazetki w nakładzie ponad 450 000 egz. trafiał do takiej liczby klientów pozwanej,

d)  nieustalenie braku wprowadzenia pomiędzy stronami ograniczeń dla powódki w sprzedaży towarów wobec innych niż pozwana podmiotów czy co do określonych regionów kraju, co wynikało ze zgromadzonego a pominiętego materiału sprawy, min. wydruku ze strony internetowej powódki i umów handlowych stron, a także zeznań świadka K. S.,

e)  pominięcie części zeznań świadka K. S. w zakresie, w jakim zeznał, że co roku podczas negocjacji „coś nam się zawsze udało wynegocjować”, że usługa udostępniania miejsca paletowego polegała na udostępnianiu miejsca paletowego, że widział gazetki (...) że do powódki przysyłano pocztą kartę okolicznościową, że w karcie znajdowało się logo powódki.

W konsekwencji pozwana wniosła o zmianę wyroku Sądu Okręgowego w zaskarżonej części i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania za obie instancje według norm przepisanych.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

S ą d Apelacyjny zwa ż y ł , co nast ę puje.

Apelacja okazała się niezasadna.

Zakres kognicji Sądu drugiej instancji wyznacza treść art. 378 § 1 k.p.c., który stanowi, iż Sąd ten rozpoznaje sprawę w granicach apelacji. Jak przyjął Sąd Najwyższy orzekający w składzie 7 sędziów w uchwale z dnia 31 stycznia 2008 r. III CZP 49/07 sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. (OSNC 2008/6/55)

W sprawie niniejszej zarzuty naruszenia prawa procesowego okazały się niezasadne.

W szczególności nie znajduje podstaw zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. przez nieuzasadnioną odmowę wiarygodności zeznań świadka M. M. w części, w jakiej wskazała, że powódka wyrażała zainteresowanie i chęć korzystania z dodatkowych usług marketingowych pozwanej oraz w zakresie rzeczywistego wykonywania na rzecz powódki dodatkowych usług. Ocena dowodów dokonana w kwestionowanym zakresie nie narusza zasad logiki i doświadczenia życiowego, a w każdym razie pozwana nie wykazała, by te kryteria oceny zostały przez Sąd naruszone. Należy podnieść, że Sąd Okręgowy nie negował faktu, iż pozwana w rzeczywistości wydawała gazetki reklamowe, w których zamieszczano także towary nabyte od powódki, a nadto że pozwana wydawała karty okolicznościowe, w których umieszczała także logo powódki. Zasadnie jednak Sąd Okręgowy ocenił, że sposób sporządzenia przedmiotowych gazetek, a nadto sposób umieszczenia nazwy powódki w karcie okolicznościowej, nie pozwalają na przyjęcie, że działania te rzeczywiście były nakierowane na promocję i reklamę powódki. Prawidłowo też ocenił Sąd Okręgowy, że materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, iż pozwana wykonywała na rzecz powódki jakiekolwiek rzeczywiste usługi w zakresie konsultacji handlowej a opłaty pobierane z tego tytułu stanowiły w istocie przerzucenie przez pozwaną kosztów otwierania nowych sklepów na dostawców, w tym powódkę. Nie ma też uzasadnionych podstaw, by kwestionować ocenę Sądu Okręgowego w zakresie, w jakim nie dał wiary zeznaniom M. M., że powódka była faktycznie zainteresowana korzystaniem z dodatkowych usług marketingowych oferowanych przez pozwaną. Brak takiego zainteresowania wynika zeznań świadka I. P. oraz świadka K. S., którzy jednoznacznie wskazywali, że powodowa spółka nie była zainteresowana tymi usługami, lecz jej przedstawiciele zgadzali się na naliczenie przedmiotowych opłat, gdyż pozwana uzależniała od tego podjęcie współpracy handlowej. Świadek K. S., będący od roku 2003 do września 2011 r. członkiem zarządu powodowej spółki wprost wskazuje, że: „Te wszystkie usługi, które miał nam świadczyć (...)zgodnie z umową były przez niego narzucone, usługi te nie miały dla nas znaczenia gospodarczego. G. mieli wybór sami byśmy (...) tych usług nie zlecili.” (k. 831-832).

Podkreślenia wymaga wskazanie, że apelująca zeznań powyższych świadków nie zakwestionowała.

Sama apelująca wskazuje, że możliwość rezygnacji z tych usług istniała jedynie w przypadku zaproponowania przez powódkę niższej ceny za sprzedawany przez nią pozwanej towar. Potwierdza to ocenę Sądu, że powódka nie miała swobodnego wyboru co do skorzystania z dodatkowych usług, które miała świadczyć pozwana a ich rzekome wykonywanie i naliczenie dodatkowych opłat miało na celu jedynie obniżenie przez pozwaną kosztów nabycia towarów od powódki (skoro pozwana rezygnowała z tych opłat jedynie w przypadku obniżenia ceny towarów przez danego dostawcę).

Niezasadne są też zarzuty bezzasadnego pominięcia w ustaleniach faktycznych części zeznań M. M., a mianowicie co do przedstawiania cennika przez powódkę na towary sprzedawane pozwanej dopiero po podpisaniu ustaleń rocznych na kolejny rok oraz okoliczności, że dostarczany przez powódkę towar nie był jedynym tego typu towarem sprzedawanym w halach pozwanej, oraz że firma powódki nie jest mocno rozpoznawalna przez klientów a działania marketingowe pozwanej w znaczny sposób wpływały na poznawalność marki powódki i zwiększenie jej obrotów oraz konkurencyjności. Bezzasadne są też zarzuty niezasadnego pominięcia, że pozwana posiadała 14 hal w największych miastach w kraju i każdy z numerów gazetki w nakładzie ponad 450 000 egzemplarzy trafiał do klientów pozwanej. Podobnie niezasadne są zarzuty dotyczące braku ustalenia, że umową stron nie wprowadzono ograniczeń dla powódki w sprzedaży przez nią towarów innym niż pozwana podmiotom, a nadto pominięcia części zeznań świadka K. S., a mianowicie w zakresie, w jakim zeznał, że co roku podczas negocjacji powodowej spółce udało się wynegocjować pewne ustępstwa ze strony pozwanej oraz że usługa udostępniania miejsca paletowego polegała na udostępnianiu miejsca paletowego, oraz że widział gazetki (...), a także, iż do powódki przysyłano pocztą kartę okolicznościową, w której znajdowało się logo powódki. Odnosząc się do tych zarzutów, stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy nie pominął powyższych okoliczności, a jedynie oceniając je uznał, że nie mogą one stanowić podstawy do przyjęcia, że pozwana w rzeczywistości wykonywała na rzecz powódki jakiekolwiek usługi, w tym w szczególności marketingowe, za które pozwanej należne jest wynagrodzenie. Stanowisko to Sąd Okręgowy należycie umotywował. Ocena ta jest wszechstronna i prawidłowa. W szczególności zasadne jest stanowisko, że umieszczenie w gazetkach reklamowych towarów dostarczanych przez powódkę w rzeczywistości nie miało na celu jej promocji a jedynie zwiększenie sprzedaży przez pozwaną należącego już do niej przecież towaru i wyłącznie zwiększenie jej korzyści finansowych. Pozwana nie kwestionowała ustalenia faktycznego Sądu Okręgowego, że pozwana sama decydowała, jaki produkt, w jakiej gazetce się ukaże, a także w jakim okresie to nastąpi i jaki będzie zasięg akcji reklamowej. Pozwana nie kwestionowała także ustaleń, że wystawiała fakturę VAT za usługi marketingowe obliczając wynagrodzenie jako procent od obrotu, a nadto zawierając umowę nie przedstawiła powódce żadnej kalkulacji kosztów wykonywania usług marketingowych i podstaw ustalenia wynagrodzenia za te usługi. Okoliczności te wskazują natomiast, jak zasadnie przyjął Sąd Okręgowy, że pobierane przez pozwaną opłaty z tego tytułu nie wiązały się z jakimikolwiek ekwiwalentnymi świadczeniami ze strony pozwanej. Okoliczność, że w umowie między stronami nie wprowadzono ograniczeń dla powódki w sprzedaży towarów wobec innych podmiotów niż pozwana nie jest przesądzająca, że pozwana nie dopuściła się czynu nieuczciwej konkurencji. Bezzasadne są też zarzuty co do pominięcia części zeznań świadka K. S.. Sąd Okręgowy ustalił przecież na podstawie zeznań tego świadka, że wynagrodzenie za poszczególne usługi podlegało niewielkim negocjacjom. Skarżąca jednak pomija, że świadek wskazał na tą okoliczność w kontekście stwierdzenia, że nie było możliwości rezygnacji przez powódkę z którejkolwiek z tych usług. Sąd Okręgowy zasadnie ocenił, że tzw. usługi udostępniania dodatkowego miejsca paletowego, wydawania gazetek promocyjnych oraz kart okolicznościowych nie stanowiło w istocie usług na rzecz powódki a działania te były wykonywana wyłącznie w interesie pozwanej.

Ostatecznie należy przyjąć, że Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy i staranny przeprowadził postępowanie dowodowe oraz w sposób dostatecznie wnikliwy i wszechstronny rozważył dowody i okoliczności ujawnione w toku rozprawy. Na ich podstawie poczynił prawidłowe ustalenia stanu faktycznego i te ustalenia Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne.

Przechodząc do zarzutów naruszenia prawa materialnego należy stwierdzić, że również i te zarzuty okazały się nieuzasadnione.

W apelacji pozwana kwestionowała uznanie przez Sąd za niedozwolone opłaty, o jakich mowa w art. 15 ust. 1 pkt. 4 u.z.n.k., świadczeń pobranych od powódki z tytułu usług marketingowych – usługi reklamy produktów powódki w gazetce pozwanej, usługi konsultacji handlowej, udostępnienia dodatkowej powierzchni paletowej, umieszczenia nazwy dostawcy w karcie okolicznościowej i opłat z tytułu rabatu. Spór sprowadzał się zatem przede wszystkim do ustalenia, czy pobieranie od dostawcy powyższych opłat, może w okolicznościach niniejszej sprawy być uznana za uiszczenie niedozwolonych opłat, w rozumieniu wymienionego przepisu. Przepis ten, jak i cały art. 15 u.z.n.k., ma za zadanie chronić wolny dostęp do rynku, stanowiący immanentną cechę konstytucyjnej zasady wolności działalności gospodarczej. Prawo konkurencji wyznacza publicznoprawne granice swobody działalności gospodarczej i swobody umów w celu kreowania lub zachowania nieskrępowanego dokonywania wyborów gospodarczych na rynku przez jego uczestników. Ustanawia ono m.in. zakaz zawierania porozumień ograniczających dostęp do rynku lub eliminujących z rynku przedsiębiorców nieobjętych porozumieniem oraz zakaz nadużywania pozycji dominującej na rynku, w szczególności przez bezpośrednie lub pośrednie narzucanie nieuczciwych cen, w tym cen nadmiernie wygórowanych albo rażąco niskich, odległych terminów płatności lub innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów, stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzające tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji, przeciwdziałanie ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji, narzucaniu przez przedsiębiorcę uciążliwych warunków umów, przynoszących nieuzasadnione korzyści.

W praktyce norma prawna zawarta w przepisie art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. ma na celu ochronę interesów dostawców, z reguły mniejszych przedsiębiorców w relacjach z przedsiębiorcami korzystającymi z dużego potencjału ekonomicznego, którzy mają istotną przewagę kontraktową (por. C. Banasiński, M. Bychowska, Przegląd Prawa Handlowego, kwiecień 2008 r., s. 11.) .

W przedmiotowej sprawie nie może budzić żadnych wątpliwości, że działania strony pozwanej nie były nastawione na wykonywanie jakiejkolwiek usługi marketingowej czy też promocyjnej na rzecz dostawcy (strony powodowej). Strona pozwana wystawiła faktury niezależnie od jakichkolwiek działań (w zależności od wysokości obrotu) lub w związku z działaniami dotyczącymi towarów nie należących już do powodów. Należy więc stwierdzić, że Sąd pierwszej instancji prawidłowo zakwalifikował działanie pozwanego jako czyn nieuczciwej konkurencji.

Zasadne jest w szczególności stanowisko Sądu Okręgowego, że dla oceny, czy świadczenia pieniężne uiszczane przez dostawcę mają charakter niedozwolonych opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży, w rozumieniu przepisu art. 15 ust. 1 pkt. 4) u.z.n.k., nie mają decydującego znaczenia zarówno forma zastrzeżenia tego rodzaju świadczeń, jak i użyte dla ich określenia nazewnictwo. W szczególności mogą być uznane za tego rodzaju opłaty świadczenia, które dostawca zobowiązany jest uiszczać do rąk odbiorcy na podstawie zawieranych obok podstawowych umów sprzedaży (dostawy) umów dodatkowych, przybierających zwykle postać umów tzw. marketingowych, na podstawie których dostawca zobowiązany jest do zapłaty należności z tytułu rabatów „od obrotu”, opłat „na otwarcie” sklepu, kosztów wydawania gazetek promocyjnych itp. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 26 stycznia 2006 r. w spr. II CK 378/05, Lex nr 172222 oraz z dnia 12 czerwca 2008 r. w spr. III CSK 23/08, OSNC-ZD, nr 1 z 2009 r., poz. 14, z dnia 25 października 2012 r. I CSK 147/12, Lex nr 1231301). Co więcej, jak wskazuje praktyka, wspomniane zabronione opłaty zazwyczaj ukrywane są właśnie pod postacią dodatkowych umów, zawieranych obok podstawowej umowy o współpracy handlowej, przy czym obowiązek ich zawarcia wynika zwykle wprost z ogólnych warunków współpracy, oferowanych przez odbiorcę (przede wszystkim sieci handlowe) (wyroki Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 13 listopada 2008 r. I A Ca 718/08 Lex 519305, z dnia 4 kwietnia 2013 r. I A Ca 208/13 niepublikowany).

Niezasadne okazały się również argumenty skarżącej, dotyczące braku wykazania przez powódkę, by na skutek działań pozwanej nastąpiło utrudnienie dostępu do rynku. Wskazanie w przepisie art. 15 ust. 1 pkt. 4 uznk, jako formy utrudniania dostępu do rynku, pobierania innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży ma ten skutek, że w przypadkach stanów faktycznych objętych hipotezą tej normy, nie jest konieczne dodatkowo wykazywanie, iż nastąpiło w jego wyniku utrudnienie dostępu do rynku. Sam ustawodawca przesądził bowiem, że tego rodzaju, stypizowane („nazwane") ustawowo zachowanie staje się, per se, czynem niedozwolonej konkurencji, a więc, że utrudnia ono dostęp do rynku (por. przywołany wyżej wyrok Sądu Najwyższego: z dnia 26 stycznia 2006 r. w spr. II CK 378/05 oraz C. Banasiński, M. Bychowska, op. cit, str.12-13, T. Skoczny, w: Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Komentarz pod red. J. Szwaji, Wyd. C. H. Beck, W-wa 2006, str. 562-563).

Ubocznie już tylko zauważyć należy, że niektóre zarzuty sformułowane zostały w apelacji wręcz niezrozumiale (patrz punkt 1c zarzutów) a inne (dotyczące naruszenia art. 230 k.p.c., 231 k.p.c. i art. 316 § 1 k.p.c.) w ogóle nie zostały uzasadnione.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 wyroku orzekając o kosztach postępowania zgodnie z treścią przepisu art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 6 w zw. z § 12 ust. l pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.). Na koszty te składają się koszty zastępstwa procesowego strony wygrywającej apelację.

Jan Futro Krzysztof Józefowicz Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga