Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 31 sierpnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Cezary Klepacz

Sędziowie: SSO Barbara Dziewięcka

SSR del. Hubert Wicik (spr.)

Protokolant: starszy protokolant Beata Wodecka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 31 sierpnia 2015 r. sprawy

z wniosku A. C.

z udziałem M. C.

o zezwolenie na wydanie paszportu

na skutek apelacji uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim

z dnia 10 kwietnia 2015 r. sygn. akt III Nsm 604/14

postanawia: zmienić zaskarżone postanowienie w całości i wniosek oddalić oraz zasądzić od A. C. na rzecz M. C. kwotę 177 (sto siedemdziesiąt siedem) złotych tytułem kosztów postępowania za obie instancje.

II Ca 745/15

UZASADNIENIE

We wniosku z dnia 22 grudnia 2014 roku wnioskodawczyni A. C. wniosła o wyrażenie zgody na wyrobienie i odebranie paszportu dla małoletniego syna G. C.. Wskazała, że paszport dziecka jest już wyrobiony i oczekuje na odebranie, chciała wyjechać z dzieckiem do mamy do W., ale mąż nie wyraził zgody, obecnie bardzo ważne sprawy życiowe zmuszają ją do wyjazdu w okresie od 26.12.2014 roku do 10.01.2015 roku, a nie ma możliwości zapewnienia dziecku opieki. Ojciec dziecka nie interesuje się nim. We wniosku zawarta była też prośba o wyrażenie zgody na wyjazd dziecka zagranicę.

W toku sprawy pełnomocnik wnioskodawczyni sprecyzował, że przedmiotem wniosku nie jest wyrażenie zgody na wyjazd dziecka zagranicę, sama zaś wnioskodawczyni potrzebę wyrobienia paszportu uzasadniała zamiarem wyjazdu do matki do W. w wakacje 2015 roku.

Uczestnik wniósł o oddalenie wniosku, zgłaszając obawy co do wywiezienia syna zagranicę, w związku z tym, że wnioskodawczyni jest związana z obywatelem prawdopodobnie narodowości austriackiej. Twierdził, że wnioskodawczyni chce uciec zagranicę, jest zainteresowana opuszczeniem kraju z uwagi na sprawy karne.

Postanowieniem z dnia 10 kwietnia 2015 roku, wydanym w sprawie III Nsm 604/14, Sąd Rejonowy w Ostrowcu Świętokrzyskim zezwolił A. C. na złożenie wniosku o wydanie paszportu dla jej małoletniego syna G. C., urodzonego (...), syna M. C., bez pisemnej zgody ojca małoletniego, którą zastępuje niniejsze orzeczenie oraz na odebranie dokumentu paszportowego, oraz stwierdził, że strony ponoszą koszty związane ze swym udziałem w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił, że M. C. najpierw wyraził zgodę na wydanie paszportu dla syna G. C., a następnie zgodę tą cofnął, co było przyczyną wstrzymania przez Wojewodę (...) wydania paszportu dla małoletniego. A. C. pierwszy wniosek o wyrażenie zgody na wyrobienie paszportu dla syna cofnęła, a postępowanie w sprawie III Nsm 536/14 zostało umorzone. Rodzice małoletniego zamieszkują osobno, każdemu z nich przysługuje władza rodzicielska, wnioskodawczyni z synem zamieszkuje w Polsce a uczestnik przebywa w H.. Wnioskodawczyni utrzymuje kontakty koleżeńskie z R. R., przyznała, że jej relacje z matką nie były dobre, lecz w chwili obecnej się poprawiły. Zamieszkała w N. E. K., babka macierzysta G., w dniu 7.03.2015 roku złożyła oświadczenie z którego wynika, że chce by jej córka A. i wnuk G. przyjechali do niej na wakacje 2015 roku, zapewniając, że dysponuje dobrymi warunkami bytowymi i ma zgodę właściciela domu na pobyt jej rodziny. Nadto potwierdziła, że zapraszała córkę i wnuka w okresie Świąt Bożego Narodzenia 2014 roku.

Sąd Rejonowy ocenił jako nic nie wnoszące do sprawy zeznania uczestnika i świadków, nie odmawiając im wiary ani w zakresie nie najlepszych relacji pomiędzy wnioskodawczynią i jej matką, ani co do tego, że wnioskodawczyni spotyka się z jakimś mężczyzną. Zasadnicze znaczenie przypisał oświadczeniu E. K.. Kwestię ewentualnej zdrady małżeńskiej Sąd Rejonowy pozostawił do rozstrzygnięcia w sprawie rozwodowej. Nie uwzględnienie wniosku uczestnika o zobowiązanie A. C. do przedstawienia kolejnego oświadczenia E. K. uzupełnionego o wskazanie jej adresu Sąd uzasadnił złożeniem tego wniosku dla przedłużenia postępowania i brakiem wpływu wnioskodawczyni na składanie przez matkę oświadczeń określonej treści.

Sąd Rejonowy odwołał się do regulacji art. 3 ustawy o dokumentach paszportowych, że każdy obywatel polski ma prawo do otrzymania paszportu, a pozbawienie lub ograniczenie tego prawa może nastąpić wyłącznie w przypadkach przewidzianych w ustawie. Sąd Rejonowy wskazał na potrzebę badania czy uzyskanie paszportu przez małoletniego niesie uzasadnione zagrożenie dla jego dobra, czy istnieją racjonalne podstawy by twierdzić, że wydanie paszportu może wywrzeć na sytuację małoletniego negatywny wpływ. Sąd nie dopatrzył się takich przeszkód do wydania paszportu, uznając, że jego posiadanie jest korzystne dla małoletniego, bo umożliwi mu kontakt z babcią macierzystą. Zdaniem Sądu Rejonowego nietrafione są obawy uczestnika co do zamiaru wywiezienia przez wnioskodawczynię syna do Kanady, oceniając, że nawet zgłaszane przez uczestnika problemy prawne wnioskodawczyni są okolicznością przemawiającą za pozostaniem jej w kraju, aby nie narażać się na poszukiwanie listem gończym i procedurę ekstradycyjną. Sąd ocenił sprzeciw uczestnika jako będący prawdopodobnie przejawem złośliwości.

Apelację od tego postanowienia wniósł uczestnik, zaskarżając je w całości. Zarzucił sprzeczność ustaleń sądu ze zgromadzonym materiałem dowodowym w szczególności poprzez uznanie, iż wnioskodawczyni wykazała, iż paszport dla ich dziecka jest potrzebny by wyjechać do W. do matki, złożył szereg wniosków dowodowych mających podważać wiarygodność wnioskodawczyni, kwestionując zaproszenie wnioskodawczyni przez jej matkę do W.. Wniósł o oddalenie wniosku o zezwolenie na wydanie paszportu oraz zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Powołał się na nowe okoliczności zaistniałe po wydaniu zaskarżonego postanowienia, wskazujące na to, że wnioskodawczyni po uzyskaniu paszportu będzie chciała wyjechać z dzieckiem i kochankiem z kraju. Wskazał, że relacje pomiędzy wnioskodawczynią i jej matką nie poprawiły się i jej matka nie przesyłała do Sądu żadnego oświadczenia. Wyraził obawy, że może stracić kontakt z synem na skutek wyjazdu syna z kraju. Odwołał się wreszcie do przebiegu postępowania rozwodowego, w którym żona najpierw zaprzeczała, że ma kochanka, a ostatecznie się do tego przyznała.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego jedynie częściowo są prawidłowe, przyjmując oczywistą omyłkę co do daty urodzenia dziecka (wskazany w uzasadnieniu 20 grudnia 2012 roku), oraz zmianę jaka nastąpiła po wydaniu zaskarżonego postanowienia, w postaci orzeczenia rozwodu z uregulowaniem zasad kontaktów ojca z synem i powierzeniem wykonywania władzy rodzicielskiej matce, z zastrzeżeniem prawa ojca do współdecydowania o istotnych sprawach życiowych syna, w tym dotyczących miejsca zamieszkania. Nieprawidłowe są ustalenia dotyczące stopnia zażyłości kontaktów pomiędzy wnioskodawczynią a R. R., a skoro podstawą do ustalenia stanu faktycznego w zakresie tych kontaktów były twierdzenia wnioskodawczyni, które okazały się nieprawdziwe, to rzutuje to na ogólną wiarygodność wnioskodawczyni. Przebieg postępowania rozwodowego wskazuje, że wnioskodawczyni nie zawsze mówi prawdę, również w obecnym postępowaniu nieprawdziwie przedstawiła na pierwszej rozprawie te jej relacje z obywatelem Austrii w odwołaniu do przedłożonych przez uczestnika wydruków z portalu internetowego, stwierdzając, że jej znajomość z R. R. nie wychodzi poza kontakty koleżeńskie. Nieprawidłowe są też ustalenia Sądu Rejonowego co do obecnych relacji pomiędzy wnioskodawczynią i jej matką i zaproszenia jej przez matkę na wakacje 2015 roku a wcześniej na święta Bożego Narodzenia w 2014 roku.

Brak jednoznacznych i weryfikowalnych potrzeb G. C., które można by wiązać z celowością wyrobienia dla niego paszportu, przy zgłaszanych przez uczestnika obawach co do wywiezienia dziecka zagranicę, przy braku jakiejkolwiek odpowiedzi ze strony wnioskodawczyni na zarzuty zawarte w apelacji, powodują odmienną niż to przyjął Sąd Rejonowy ocenę zaistniałego stanu. Skoro aktualnie obowiązuje orzeczenie Sądu Okręgowego w Kielcach zawarte w wyroku rozwodowym wydanym w sprawie I C 392/15, przyznające ojcu M. C. prawo do współdecydowania m.in. o miejscu zamieszkania syna, oraz regulujące jego kontakty z synem, to obawy co do rzeczywistych zamiarów jakie kierują wnioskodawczynią, dążącą do uzyskania paszportu dla syna, uzasadniają ocenę, że takie wyrobienie paszportu nie jest zgodne z dobrem dziecka. W przypadku wydania takiego paszportu prawdopodobny jest wyjazd wnioskodawczyni zagranicę bez uzgodnienia z uczestnikiem, bynajmniej nie do matki na wakacje, tylko na dłużej, skoro pozostaje ona w związku z obywatelem Austrii, co w oczywisty sposób może wpłynąć na możliwość realizacji przez M. C. prawa do utrzymywania z synem kontaktów, oraz byłoby sprzeczne z treścią orzeczenia o władzy rodzicielskiej, przyznającego mu prawo do współdecydowania o miejscu zamieszkania syna. Nie odniesienie się przez wnioskodawczynię do zarzutów zawartych w apelacji co do nieautentyczności oświadczenia mającego pochodzić od matki, datowanego na 7.03.2015 roku, pozwala przyjąć za mało wiarygodny fakt, że to matka zaprasza ją do W. i paszport ten jest potrzebny do utrzymywania relacji z babką macierzystą małoletniego G.. Wnioskodawczyni nie podała innych przyczyn, poza zamiarem wyjazdu w okresie wakacyjnym do matki do W., które mogłyby stanowić uzasadnienie wyrobienia dla syna paszportu. Zresztą i ten podawany wakacyjny pobyt dziecka we W. jest już nieaktualny wobec zakończenia wakacji, wnioskodawczyni nie podała zaś innych okoliczności na uzasadnienie wniosku.

Zauważyć przy tym należy, że te twierdzenia wnioskodawczyni o dobrych relacjach z matką i zamiarze wspólnego spędzenia wakacji, już na etapie pierwszoinstancyjnym powinny wzbudzić zastrzeżenia co do wiarygodności, zwłaszcza w kontekście zeznań E. G., która przywoływała złe relacje wnioskodawczyni z matką od kilku lat, na tyle złe, że jak w 2014 roku matka wnioskodawczyni była kilka miesięcy w kraju, to nawet się nie widziała z córką. Świadek zeznając w dniu 9 marca 2015 roku odwołała się do telefonicznej rozmowy z matką wnioskodawczyni sprzed tygodnia, w której E. K. powiedziała, że wnioskodawczyni absolutnie nie przyjeżdża do niej i nic nie mówiła aby wysyłała jakieś zaproszenie do córki. Podobny obraz konfliktu wynika z zeznań świadka K. C., który wskazywał, że nawet w Wigilię matka wnioskodawczyni nie chciała z nią rozmawiać. Samo pisemne oświadczenie mające pochodzić od matki wnioskodawczyni z „zaproszeniem” do W. nie jest wystarczające do odmiennej oceny, a w związku ze złożeniem pozostającego z nim w sprzeczności pisemnego oświadczenia E. G., dołączonego do apelacji i nie zakwestionowanego przez wnioskodawczynię, tym bardziej traci na znaczeniu i wiarygodności, zwłaszcza że wnioskodawczyni w ogóle nie podała adresu matki we W. i to mimo świadomości wniosku dowodowego uczestnika zawartego w apelacji aby tą matkę wysłuchać. Doświadczenie życiowe podpowiada, że jeśliby te relacje z matką uległy tak istotnej poprawie i gdyby matka zapraszała rzeczywiście wnioskodawczynię do W. i to nie jeden raz, a wnioskodawczyni tak zależałoby na utrzymywaniu kontaktów pomiędzy jej synem i jej matką, to sama miałaby interes w wykazaniu prawdziwości swoich twierdzeń i podałaby adres matki, przychylając się do wniosku uczestnika o jej przesłuchanie we W.. Nic takiego jednak nie nastąpiło, wnioskodawczyni pozostała bierna na zarzuty uczestnika i treść apelacji. W tej sytuacji istnieją podstawy do przyjęcia, że wnioskodawczyni podaje nieprawdziwe przyczyny ubiegania się o paszport, stąd słuszne są obawy skarżącego co do zatajenia przez nią przed Sądem rzeczywistych intencji i planów wyjazdu z synem po wyrobieniu tego paszportu.

Nie jest wystarczająca dla uzasadnienia wyrobienia paszportu wyłącznie regulacja art. 3 ustawy z dnia 13.07.2006 roku o dokumentach paszportowych (t.jedn. z 2013 roku, poz. 268). Przepis ten w przypadku osób małoletnich należy wiązać z art. 14 tej ustawy, który dla wydania dokumentu paszportowego wymaga zgody obojga rodziców, dając tym samym wyraz tego, że wydanie paszportu stanowi ważną decyzję w sprawach dziecka. W każdym przypadku sporu rodziców co do wydania takiego paszportu Sąd powinien ocenić wagę argumentów obu stron i odnieść je do dobra dziecka, pamiętając, że w interesie dziecka leży utrzymywanie kontaktów z obojgiem rodziców. Zauważyć przy tym należy, że choć przepis art. 14 ust. 1 tej ustawy nie wymaga zgody obojga rodziców gdy władza rodzicielska jednego z rodziców została ograniczona, to nie może on znaleźć zastosowania do rozważanej sprawy z uwagi na sposób ograniczenia tej władzy przez Sąd Okręgowy w sprawie rozwodowej i motywy jakie kierowały tym Sądem w zakresie przyznania ojcu prawa do współdecydowania o miejscu zamieszkania dziecka, mimo wniosku matki dziecka aby to wyłącznie ona o tym miejscu decydowała. Sąd Okręgowy na stronie 10 pisemnego uzasadnienia przejrzyście wskazał, że skoro obecny partner pozwanej jest obywatelem A.a wcześniej pracował w K., to istnieje prawdopodobieństwo, że pozwana może chcieć z nim zamieszkać zagranicą, szczególnie iż już po rozstaniu stron wystąpiła do Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim z wnioskiem o wydanie zezwolenia na wydanie paszportu dla syna. Wobec takiej ewentualności zasadnym jest aby powód miał prawo decydowania o miejscu zamieszkania swojego dziecka, tak aby nie został pozbawiony możliwości utrzymywania z nim kontaktów. Stanowisko wyrażone w tym uzasadnieniu jest jednoznaczne i dowodzi, że Sąd Okręgowy ograniczając władzę rodzicielską ojca nie zamierzał pozbawiać go jednego z atrybutów tej władzy jaki jest decydowanie o miejscu zamieszkania dziecka a tym samym i o wyrobieniu dla dziecka paszportu umożliwiającego taką zmianę miejsca zamieszkania. Zauważyć należy, że Sąd Okręgowy w tamtej sprawie również wskazał na obawy wyjazdu dziecka zagranicę i powiązał wniosek o wydanie paszportu z tymi obawami, oraz ich skutkiem uniemożliwiającym ojcu utrzymywanie kontaktów z synem.

Oddalenie wniosku o wydanie paszportu uwzględnia obecną sytuację dziecka. W przypadku zmiany okoliczności, w tym wykazania przez wnioskodawczynię w przyszłości, że nie zachodzą już obawy pozbawienia kontaktu uczestnika z dzieckiem i podania przez nią wiarygodnych przyczyn ubiegania się o wyrobienie paszportu, tym bardziej w przypadku innego uregulowania władzy rodzicielskiej, także w razie nie realizowania przez uczestnika prawa do kontaktów ustalonych w wyroku rozwodowym, nie można wykluczyć, że zaistnieją podstawy do odmiennej decyzji w sprawie paszportu. Okoliczności istniejące w dacie orzekania w obecnym postępowaniu nie uzasadniają uwzględnienia wniosku o wydanie paszportu.

Dodać należy, że nie było konieczne dla dokonania odmiennych od Sądu Rejonowego ustaleń co do wiarygodności wnioskodawczyni przesłuchanie w charakterze świadka jej matki, czy też uzupełniające przesłuchanie świadka E. G.. To wnioskodawczyni powinna być zainteresowana wykazaniem zgodności jej twierdzeń o wyjeździe do W. do matki z wolą matki, nie poprzestając na kwestionowanym już w I instancji pisemnym oświadczeniu datowanym na 7.03.2015 roku, w którym nawet nie jest zawarty adres matki, nie ma go też na kopercie przesłanej do Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim z N.. Wnioskodawczyni w swoich oświadczeniach złożonych w obecnym postępowaniu nawet nie uwiarygodniła utrzymywania relacji z matką, nie podała w jaki sposób się z matką kontaktuje, jaki matka ma adres, jak doszło do ich pojednania, nie zakwestionowała zeznań E. G. co do pobytu matki w kraju w 2014 roku przez kilka miesięcy i nie spotkania się z nią w tym czasie ani razu. To nie uczestnik miał wykazać nieautentyczność tego oświadczenia z 7.03.2015 roku, tylko wnioskodawczyni powinna wykazać, że matka rzeczywiście ją do W. zaprasza. W dacie rozprawy apelacyjnej mieliśmy do czynienia z dwoma sprzecznymi pisemnymi oświadczeniami co do zaproszenia ze strony matki wnioskodawczyni (pierwszym z dnia 7.03.2015 roku i drugim pochodzącym od E. G.). Bierna postawa wnioskodawczyni na etapie postępowania apelacyjnego uprawnia do stwierdzenia, że nie znalazła ona argumentów przeciwko twierdzeniom apelacji, w tym przeciwko temu oświadczeniu E. G. co do nie wysyłania przez matkę wnioskodawczyni do Sądu żadnego listu z zaproszeniem córki i wnuka do W.. Zauważyć przy tym należy, że na niekorzyść wnioskodawczyni przemawiają również okoliczności poprzedniej sprawy o zezwolenie na wydanie paszportu III Nsm 536/14, w której po zarzutach uczestnika co nieprawdziwości twierdzeń wnioskodawczyni dotyczących potrzeby wydania tego paszportu, wnioskodawczyni wniosek wycofała, nie wskazując, że dysponuje możliwością uzyskania od matki oświadczenia potwierdzającego zaproszenie do W..

Z tych przyczyn Sąd Okręgowy uznał apelację za uzasadnioną i orzekł jak w sentencji na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania orzeczono w oparciu regulację art. 520 § 3 k.p.c., odstępując od zasady wynikającej z regulacji art. 520 § 1 k.p.c. Stworzenie katalogu spraw, w których interesy uczestników są sprzeczne nie jest możliwe; nie powinno jednak budzić sprzeciwu stwierdzenie, iż w postępowaniu nieprocesowym są rozpoznawane sprawy, w których interesy uczestników zazwyczaj są sprzeczne oraz, że do tej kategorii zaliczają się sprawy o stwierdzenie nabycia własności rzecz przez zasiedzenie, o ustanowienie służebności, niektóre sprawy o ubezwłasnowolnienie lub sprawy z zakresu prawa rodzinnego; w sprawach tych powstaje wyraźna kontradykcja co do postulowanego wyniku sprawy, gdyż wnioskodawca oczekuje uwzględnienia wniosku, a będący w opozycji uczestnik - jego oddalenia (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 1959 r., 2 CR 859/58, OSN 1961, nr 2, poz. 45; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2010 r., III CZ 46/10, OSNC 2011/7-8/88; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2012 r., II CZ 86/12, LEX nr 1228797).

Przenosząc te rozważania na grunt obecnej sprawy należy stwierdzić, że sprzeczność co do wyniku sprawy oczekiwanego przez wnioskodawczynię i uczestnika jest wyraźna, świadczy o niej nie tylko treść oświadczeń „procesowych” tych osób, ale i zarzucanie wnioskodawczyni mówienia nieprawdy, wykazywanie jej nieprawdomówności przez uczestnika. W tej sytuacji uzasadnione jest zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika poniesionych kosztów tego postępowania w obu instancjach, przy czym w pierwszej instancji koszty te obejmują wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika będącego adwokatem w wysokości 120 złotych (ustalone na podstawie § 11 ust 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 461)) i 17 złotych opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, zaś w drugiej instancji wyłącznie opłatę od apelacji w wysokości 40 złotych (bowiem uczestnik nie był już reprezentowany przez pełnomocnika), co dało łącznie kwotę 177 złotych.

SSO B. Dziewięcka SSO C. Klepacz SSR (del.) H. Wicik (spr.)