Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 września 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 3 września 2015 r. w Szczecinie

sprawy R. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 8 października 2014 r. sygn. akt VII U 960/13

oddala apelację.

SSA Zofia Rybicka - Szkibiel SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko

Sygn. akt III AUa 934/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18 kwietnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił ubezpieczonemu R. M. dalszego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Wskazał, iż Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 11 kwietnia 2013 r., po rozpoznaniu sprzeciwu ubezpieczonego wobec orzeczenia Lekarza Orzecznika ZUS uznała, iż ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy, a zatem nie została spełniona przesłanka wymagana do przyznania świadczenia.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł ubezpieczony, który domagał się przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych lekarzy specjalistów z zakresu schorzeń adekwatnych do tych występujących u ubezpieczonego i potwierdzenia, iż nadal nie jest zdolny do pracy od momentu ustania prawa do renty, tj. od 25 lutego 2013 r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania w całości, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 8 października 2014 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego w ten sposób, iż przyznał ubezpieczonemu R. M. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy nadal do 31 sierpnia 2014 r.

Sąd wydał rozstrzygnięcie w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny.

Ubezpieczony urodził się (...) Posiada wykształcenie podstawowe. Do tej pory pracował w wyuczonym zawodzie murarza i nie świadczył innej pracy. Do dnia 29 marca 2013 r. pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Ponowny wniosek o ustalenie świadczenia ubezpieczony złożył w dniu 25 lutego 2013 roku. Sąd pierwszej instancji wskazał, iż u ubezpieczonego rozpoznaje się nadciśnienie tętnicze II ^{( o)} wg WHO, cukrzycę typu 2, otyłość (BMI=36,0), zmiany zwyrodnieniowo – dyskopatyczne kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego z okresowym zespołem bólowym oraz dnę moczanową.

Sąd Okręgowy ustalił, że stan kardiologiczny ubezpieczonego powoduje dalszą częściową niezdolność do pracy po dniu 28 marca 2013 roku. Niezdolność ma charakter okresowy do dnia 31 sierpnia 2014 r. Schorzeniem powodującym niezdolność jest nadciśnienie tętnicze, które wymaga terapii wielolekowej i spowodowało istotne zmiany narządowe (w ECHO – przerost mięśnia LK, poszerzenie jam serca lewego i prawej komory). W związku z tym schorzeniem ubezpieczony nie jest zdolny do ciężkiej pracy fizycznej, w tym pracy murarza. Niezdolność jest okresowa, gdyż stan zdrowia rokuje poprawę.

Mając na uwadze powyższe ustalenia stanu faktycznego oraz art. 12, art. 13, art. 57 i 58 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.), Sąd pierwszej instancji uznał odwołanie ubezpieczonego za zasadne. Ocenie Sądu podlegało to, czy odwołujący jest osobą niezdolną do pracy, a jeśli tak, jaki jest stopień tej niezdolności oraz w jakich ramach czasowych niezdolność do pracy się zamyka. Celem rozstrzygnięcia tej kwestii Sąd Okręgowy dokonał analizy zgromadzonej dokumentacji lekarskiej ubezpieczonego oraz przeprowadził dowód z opinii biegłych sądowych lekarzy specjalistów z zakresu neurologii, ortopedii, kardiologii, diabetologii, a nadto medycyny pracy. Biegli lekarze, na podstawie analizy źródłowej dokumentacji medycznej, zebranego od ubezpieczonego wywiadu oraz po przeprowadzeniu badań, rozpoznali u R. M. wskazane wcześniej schorzenia oraz wskazali, które z nich i dlaczego dają podstawy do orzekania o częściowej, okresowej niezdolności do pracy. Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że sporządzone w niniejszej sprawie opinie stanowią wiarygodny dowód, zostały sporządzone w prawidłowy sposób, po zapoznaniu się z przedstawioną dokumentacją medyczną, a wnioski z nich płynące są jasne i logiczne. Opinia kardiologa oraz popierająca ją opinia biegłej z zakresu medycyny pracy, były w ocenie Sądu Okręgowego na tyle miarodajne i wiarygodne, że nie było wątpliwości, iż u ubezpieczonego występuje częściowa niezdolność do pracy w dalszym ciągu po 28 marca 2013 r. i datuje się do 31 sierpnia 2014r. Również zastrzeżenia zgłoszone przez Przewodniczącą Komisji Lekarskich ZUS nie podważyły mocy dowodowej sporządzonych opinii. W opinii uzupełniającej biegły kardiolog należycie się do nich odniósł. Ze względu na kolejne zgłaszane przez organ rentowy zarzuty Sąd dopuścił dowód z opinii biegłej z zakresu medycyny pracy, który w całości podzielił ustalenia kardiologa. Sąd wskazał także, iż do orzeczenia o niezdolności do pracy wystarczające jest, by wystąpiło choćby jedno schorzenie, które niezdolność taka spowodowało. W związku z tym ubezpieczony nie musiał zostać uznany za niezdolnego do pracy przez lekarzy wszystkich specjalności.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który zaskarżył je w całości. Orzeczeniu zarzucił obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 57 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 12 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że wnioskodawca spełnia kryteria wymagane przepisami prawa by móc zostać uznanym za niezdolnego do pracy, co warunkowało przyznanie prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy nadal do 31 sierpnia 2014 r. oraz obrazę przepisów prawa procesowego, które w konsekwencji doprowadziło do błędnie ustalonego stanu faktycznego, tj. art. 233 § 1 w związku z art. 278 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, dokonanie jednostronnej oceny zebranego materiału dowodowego i dokonanie ustaleń faktycznych sprzecznych z treścią materiału dowodowego zebranego w sprawie, a mianowicie poprzez uznanie, że wnioskodawca jest niezdolny do pracy w oparciu o sporządzone w toku postępowania wadliwe opinie biegłych lekarzy specjalistów z zakresu chorób wewnętrznych i medycyny pracy, przy pominięciu pozostałych elementów stanowiących podstawę dla przyjęcia niezdolności do pracy, a to takich jak całokształt poziomu kwalifikacji ubezpieczonego, możliwość zarobkowania w zakresie tych kwalifikacji, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcie innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, podczas gdy w tym zakresie ocena stanu faktycznego sprawy może być dokonana jedynie przez sąd, bowiem ma ona charakter prawny, wyrok zaś nie może opierać się jedynie na twierdzeniach i wnioskach zaprezentowanych przez biegłych sporządzonych w opiniach.

W oparciu o wskazane zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania wnioskodawcy, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, a nadto o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zdaniem organu rentowego ubezpieczony może podjąć inne prace lżejsze nie wymagające przekwalifikowania zawodowego, a tym samym nie jest on osobą niezdolną do pracy chociażby częściowo. Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie w żadnym wypadku nie uzasadniał przyznania wnioskodawcy prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest prawidłowe. Sąd Okręgowy właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał trafnej oceny zebranego
w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy. Sąd Odwoławczy podzielił ustalenia i rozważania prawne Sądu Okręgowego, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyroki Sądu Najwyższego z 5 listopada 1998 r. I PKN 339/98, OSNAPiUS 1999/24 poz. 776, z 22 lutego 2010 r. I UK 233/09, Lex nr 585720). Sąd Odwoławczy podzielił również stan prawny wskazany jako podstawa rozstrzygnięcia.

Należy wskazać, że o niezdolności do pracy nie decydują lekarze leczący ubezpieczonego, gdyż chodzi tu o ocenę niezdolności do pracy w prawnym rozumieniu, podejmowaną w trybie określonej procedury i przez odpowiednie organy (por. wyrok SN z 18 maja 2010 r. I UK 22/10, Lex nr 607130). W postępowaniu sądowym ocena niezdolności do pracy w zakresie naruszenia sprawności organizmu
i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania pracy – weryfikacja orzeczeń lekarzy orzeczników, z zasady wymaga wiadomości specjalnych. Podstawowym więc dowodem w sprawach o rentę jest dowód z opinii biegłego. Sąd Apelacyjny podkreśla, że z istoty i celu tego rodzaju dowodu wynika, że jeśli rozstrzygnięcie wymaga wiadomości specjalnych, dowód z opinii jest konieczny.
W takim wypadku sąd nie może poczynić ustaleń sprzecznych z opinią biegłego, jeśli jest ona prawidłowa i jeżeli odmienne ustalenia nie mają oparcia w pozostałym materiale dowodowym (por. wyrok SN z 27 listopada 1974 r. II CR 748/74, Lex nr 7618). Sąd ocenia opinie biegłych pod kątem ich logiki, spójności oraz tego, czy odpowiadają na postawione tezy dowodowe. W ocenie Sądu Apelacyjnego, opinie biegłych przeprowadzone przed Sądem I instancji spełniają wyżej wymienione kryteria, zostały sporządzone przez lekarzy o specjalizacjach adekwatnych do schorzeń występujących u ubezpieczonego, są wiarygodne. Biegli, wydając opinie, oparli się na zgromadzonej dokumentacji medycznej, wywiadach z ubezpieczonym oraz badaniach skarżącego – ocena stanu zdrowia ubezpieczonego jest więc pełna
i całościowa. Biegli w swych opiniach w sposób jednoznaczny, niebudzący wątpliwości wypowiedzieli się, że schorzenia ubezpieczonego czynią go niezdolnym do pracy w stopniu częściowym. Biegli lekarze: kardiolog-diabetolog, ortopeda, neurolog w opinii łącznej, a także specjalista medycyny pracy w sporządzonej przez siebie opinii wskazali, że ubezpieczony jest osobą niezdolną do pracy, a niezdolność ma charakter okresowy do 31 sierpnia 2014 r.

Podczas badania lekarskiego biegli z zakresu neurologii i ortopedii nie stwierdzili występowania objawów ostrego zespołu bólowego ani neurologicznych objawów ubytkowych. Nie stwierdzili także upośledzenia funkcji narządu ruchu.

Natomiast biegły z zakresu kardiologii wskazał, iż nadciśnienie tętnicze powoduje obecnie okresową niezdolność do pracy – wymaga wielolekowej terapii oraz spowodowało istotne zmiany narządowe (w ECHO przerost mięśnia LK, poszerzenie jam serca lewego i prawej komory). W ocenie biegłego zmiany takie powodują niezdolność do ciężkiej pracy fizycznej. Jednakże stan zdrowia ubezpieczonego rokuje poprawę, w związku z czym niezdolność do pracy ma charakter czasowy. W oparciu o powyższe, biegli nie zgodzili się z ustaleniami komisji lekarskiej ZUS, którzy nie zwrócili uwagi na charakter pracy wykonywanej przez ubezpieczonego (praca ciężka fizycznie), jak i stopień zaawansowania nadciśnienia tętniczego. Biegła z zakresu medycyny pracy podzieliła stanowisko biegłego kardiologa. Wskazała, iż ze względu na brak kwalifikacji zawodowych do wykonywania pracy lekkiej, jak też wiek ubezpieczonego, brak jest możliwości przekwalifikowania zawodowego. W jej ocenie stan zdrowia może rokować poprawę, jednakże jest ona mało prawdopodobna z uwagi na dołączenie ostatnio nowych chorób jak dna moczanowa.

Sąd Apelacyjny wskazuje nadto, że orzekając co do stanu zdrowia w sprawach
o rentę z tytułu niezdolności do pracy, sąd bierze pod uwagę stan zdrowia ubezpieczonego na dzień wydania zaskarżonej decyzji, badając jej zgodność z prawem pod względem formalnym i merytorycznym (por. wyroki SN z 20 maja 2004 r., II UK 395/03, OSNP 2005/3/43 i 7 lutego 2006 r. I UK 154/05, Lex nr 272581, wyrok SA
w Szczecinie z 14 stycznia 2014 r. III AUa 382/13, niepublikowany). W związku z tym późniejsza ewentualna poprawa stanu zdrowia nie może wpływać na odmienne rozstrzygnięcie sprawy, ponieważ późniejszy stan zdrowia nie był przedmiotem oceny organu rentowego.

Biegli lekarze różnych specjalności przedstawili w niniejszej sprawie wyczerpujące uzasadnienie swego stanowiska i Sąd Odwoławczy uznał stan faktyczny za ustalony. Jak wskazano powyżej, Sąd Apelacyjny uznał, że opinie biegłych wydane
w postępowaniu przed Sądem I instancji, spełniają kryteria, które opinie biegłych powinny spełniać (logiczność, spójność, odpowiedź na postawione tezy dowodowe). Zatem zarzuty apelującego dotyczące wadliwości zebranego w sprawie materiału dowodowego, jak i zarzuty dotyczące wadliwości opinii biegłych stanowią polemikę z prawidłowo uzasadnionym stanowiskiem i jedynie kwestionują wnioski, które są sprzeczne z interesem ubezpieczonego.

Sąd Odwoławczy akcentuje, że o niezdolności do pracy nie decyduje sam fakt występowania schorzeń, lecz ocena, czy i w jakim zakresie wpływają one na utratę zdolności do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami. Dotyczy to również schorzeń o przewlekłym charakterze, które występują u ubezpieczonego (wyrok SN
z 1 grudnia 2000 r. II UKN 113/00, OSNP 2002/14/343). Schorzenia te muszą naruszać sprawność organizmu w znacznym stopniu na dłuższy okres czasu. Kluczowa dla stwierdzenia, czy rozpoznane u ubezpieczonego schorzenia czynią go niezdolnym do pracy, jest zatem ocena elementu „znaczności” ograniczenia jego zdolności do wykonywania pracy zgodnej z poziomem posiadanych przez niego kwalifikacji na skutek wynikających z powyższych schorzeń przeciwwskazań. Zaznaczyć należy, że niezdolność do pracy w stopniu mniejszym niż „znaczny” nie jest niezdolnością do pracy objętą ochroną rentową (por. wyrok SA w Gdańsku z 17 września 2013 r., III AUa 1088/13, Lex nr 1381335). Wyjaśnienie treści pojęcia „pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji", wymaga uwzględnienia zarówno kwalifikacji formalnych (zakresu i rodzaju przygotowania zawodowego udokumentowanego świadectwami, dyplomami, zaświadczeniami), jak i kwalifikacji rzeczywistych (czyli wiedzy i umiejętności faktycznych, wynikających ze zdobytego doświadczenia zawodowego). Przy ocenie niezdolności do pracy dla celów rentowych, bardziej istotne są kwalifikacje rzeczywiste, gdyż ocena ta sprowadza się do stwierdzenia, w jakim stopniu wiedza i umiejętności, którymi dysponuje ubezpieczony, mogą być wykorzystane przez niego w pracy, pomimo zaistniałych ograniczeń sprawności organizmu (por. wyrok SN z 15 września 2006 r., I UK 103/06, OSNP 2007/17-18/261). Nadto, zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego, podzielonym już w orzecznictwie tutejszego Sądu Apelacyjnego, oceny niezdolności ubezpieczonych do pracy dla celów rentowych dokonuje się przy uwzględnieniu nie tylko posiadanych kwalifikacji formalnych, ale również możliwości wykonywania wszystkich dotychczasowych form zarobkowania. Pojęcie kwalifikacji zawodowych nie jest ograniczone tylko do zawodu uzyskanego w szkole zawodowej, ani też do dotychczasowego miejsca wykonywania pracy. Jednak kwalifikacje zawodowe należy rozumieć szerzej, jako wynikające nie tylko z formalnego wykształcenia, lecz również z doświadczenia i praktyki zawodowej, które bez potrzeby przekwalifikowania zawodowego pozwalają podjąć pracę w innych warunkach i na innym stanowisku niż dotychczas (por. wyrok SN z 20 grudnia 2011 r., I UK 158/11, Lex nr 1129320; wyrok SA w Szczecinie z 18 marca 2014 r., III AUa 762/13, Lex nr 1461170 jak również wyrok SA w Lublinie z 14 marca 2013 r., III AUa 126/13, Lex nr 1289787). Nadto, zgodnie z treścią art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej, przy ocenie stopnia
i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się: stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy
oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne. W ocenie Sądu Apelacyjnego, opinie biegłych sporządzone
w niniejszej sprawie odnosiły się do wszystkich wymienionych w tym przepisie aspektów. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż ubezpieczony nie ma możliwości przekwalifikowania zawodowego. Schorzenia, na które choruje, nie pozwalają mu na podjęcie pracy ciężkiej fizycznie. Również wiek R. M. wskazuje na brak celowości w przekwalifikowaniu zawodowym. Zarówno opinie biegłych, jak też stanowisko zaprezentowane przez Sąd pierwszej instancji są w tym aspekcie prawidłowe.

Ubezpieczony ma wykształcenie podstawowe, został przyuczony do zawodu murarza i taką też pracę świadczył cały czas. W świetle przywołanego orzecznictwa i po analizie opinii biegłych sądowych, które Sąd Odwoławczy przyjął za podstawę ustalenia stanu faktycznego i po dokonaniu subsumcji do norm prawnych, należało stwierdzić, że na dzień wydania zaskarżonej decyzji, stopień naruszenia sprawności organizmu przez rozpoznane przez biegłych schorzenia, jest na tyle znaczny, że uniemożliwia w chwili obecnej ubezpieczonemu pracę zgodną z wymienionymi kwalifikacjami. Samo nadciśnienie tętnicze jest chorobą cywilizacyjną i występowanie tego schorzenia nie daje podstaw do przyznania renty. Jednakże u ubezpieczonego wymaga ono terapii lekowej i spowodowało zmiany narządowe. Stąd też schorzenie to u ubezpieczonego powoduje niezdolność do pracy.

Reasumując, w ocenie Sądu Apelacyjnego brak jest podstaw do kwestionowania oceny biegłych, jak i brak jest podstaw do uznania, że Sąd dokonał błędnej oceny materiału dowodowego. Na podstawie stanu zdrowia ubezpieczonego ustalono, że jest on osobą częściowo niezdolną do pracy nadal do 31 sierpnia 2014 roku, a zatem przysługuje mu prawo do świadczenia rentowego, przyznawanego we wcześniejszym okresie. W związku z powyższym, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację organu rentowego jako bezzasadną.

SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko SSA Zofia Rybicka – Szkibiel