Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 grudnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Ewa Naze (spr.)

Sędziowie: SSA Mirosław Godlewski

SSA Anna Szczepaniak-Cicha

Protokolant: st.sekr.sądowy Kamila Tomasik

po rozpoznaniu w dniu 27 listopada 2013 r. w Łodzi

sprawy J. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w O.

o emeryturę,

na skutek apelacji wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Kaliszu

z dnia 30 września 2011 r., sygn. akt: V U 804/11,

zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przyznaje J. Z. prawo do emerytury od 28 czerwca 2011 roku.

III AUa 762/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Kaliszu oddalił odwołanie J. Z. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w O. z 8 lipca 2011 r., odmawiającej mu prawa do emerytury z uwagi na niespełnienie wymogu 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Z ustaleń Sądu wynikało, że J. Z., urodzony (...), z zawodu technik włókiennik, dziewiarz, nie pozostaje w stosunku pracy. Fabryka (...) w K. wystawiła odwołującemu świadectwo pracy, z którego wynika, że wykonywał on pracę w szczególnych warunkach w okresie od 3 sierpnia 1970 r. do 26 września 1970 r. na stanowisku tkacza tkanin ażurowych. Zakłady (...) w K. w świadectwie obejmującym okres od 2 października 1970 r. do 31 stycznia 1989 r. wskazały, że ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnych warunkach w okresach od 1 października 1970 r. do 22 października 1973 r. i od 20 października 1975 r. do 31 marca 1980 r. na stanowiskach apretera, dziewiarza i mistrza dziewiarni, a w okresach od 15 stycznia 1990 r. do 2 lutego 1992 r. i od 1 sierpnia 1996 r. do 23 listopada 2001 r. na stanowiskach dziewiarz i mistrz dziewiarz.

Sąd ustalił dalej, że odwołujący się poczynając od 2 października 1970 r. zatrudniony został w zakładach (...). W czasie stażu zatrudniony był na stanowisku apretera, a następnie od 1 września 1971 r. na stanowisku dziewiarza maszyn saneczkowych. Poczynając od 20 stycznia 1973 r. został przeniesiony ze stanowiska dziewiarza maszyn (...) na stanowisko ślusarza zmianowego. Po powrocie z odbywania służby wojskowej, od 20 października 1975 r. został zatrudniony na stanowisko mistrza dziewiarza w dziewiarni maszyn szydełkarek płaskich. Od 1 kwietnia 1980 r. przeniesiono go na równorzędne stanowisko mistrza, ale do Działu (...). Poczynając od 1 czerwca 1981 r. J. Z. został przeniesiony ze stanowiska mistrza na stanowisko technologa w Dziale (...). Z późniejszych angaży wynika, że był specjalistą technologiem. Następnie z dniem 31 stycznia 1989 r. odwołujący rozwiązał umowę o pracę z tymi zakładami. Powrócił do pracy w zakładach (...) w K. od 15 stycznia 1990 r. na stanowisko dziewiarza falowarek płaskich. Z Sekcji Wdrożeniowej został przeniesiony do Działu (...)od 1 czerwca 1991 r. również na stanowisko dziewiarza, ale z dniem 3 lutego 1992 r. powierzono mu stanowisko starszego technologa w dziale dziewiarstwa. Od 1 listopada 1993 r. przeniesiono go do Działu (...) stanowisko i wynagrodzenie pozostawiając bez zmian. Od 1 sierpnia 1996 r. został przeniesiony na stanowisko mistrza do Oddziału Dziewiarstwa, a od 1 kwietnia 1997 r. był mistrzem – technologiem maszyn płaskich i cotton. Pełnienie funkcji technologa w przypadku odwołującego wiązało się z „odrabianiem” wzorów, czyli z wykonaniem osobiście na maszynie określonego dodatku z wykonywanych na tych maszynach dziewiarskich. Jako technolog odwołujący musiał następnie wypełnić dokument nazywany warunkami technicznymi służący do uruchomienia dalszej produkcji. Wykonywał tę pracę w pomieszczeniu biura technologów, albo przy maszynie. Odwołujący się przez znaczną część dnia pracował jako dziewiarz przy szydełkarkach płaskich, na których to maszynach wykonywane były dodatki takie jak ściągacze, golfy, półgolfy. Wykonując nowe wzory i ich warunki techniczne zwykle przebywał na hali produkcyjnej przy szydełkarkach, ale będąc na stanowisku technologa nie pracował jednak stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako dziewiarz.

W ocenie Sądu Okręgowego zaliczeniu do pracy w szczególnych warunkach podlegają – praca wnioskodawcy na stanowiskach tkacza w zakładach (...), a w zakładach (...): apretera, dziewiarza i mistrza dziewiarni. Nie może być uwzględniony żaden okres pracy na stanowisku technologa, ponieważ ani zeznania świadków ani dane w aktach osobowych nie pozwalają na rozróżnienie, by jako technolog wnioskodawca wykonywał również pracę dziewiarza i to stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a stanowisko technologa nie jest wymienione w wykazie prac w szczególnych warunkach.

Podsumowując, Sąd Okręgowy przyjął, że nie podlega uwzględnieniu okres pracy od 3 lutego 1992 r. do 31 lipca 1996 r. i od 1 czerwca 1981 r. do 31 stycznia 1989 r., a tym samym wnioskodawca nie wykazał 15-to letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, co uniemożliwia przyznanie mu uprawnień rentowych w oparciu o art. 184 i 32 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W apelacji od powyższego wyroku wnioskodawca wskazał, że od 3 lutego 1992 r. do 1 sierpnia 1996 r. został przeniesiony na etat technologa, jednak nadal pracował jako dziewiarz produkcji doświadczalnej. Wniósł o uznanie powyższego okresu jako okresu pracy w szczególnych warunkach i w konsekwencji zmianę wyroku lub jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny wyrokiem z 12 czerwca 2012 r. oddalił apelację, poddając analizie powyższy okres.

W ocenie Sądu dowody nie potwierdzają tego, że, jak wskazał apelujący, technolog nie był jego stanowiskiem pracy, lecz jedynie dodatkową funkcją do pracy dziewiarza.

Z opisu zadań wnioskodawcy podanego w zeznaniach świadków J. C. i P. P. wynika bowiem, że praca technologa nie była równoważna pracy dziewiarza, zawierała elementy pracy przy maszynie dziewiarskiej, ale jednocześnie była pracą koncepcyjną, sprowadzała się do stworzenia nowego wzoru technologicznego wyrobu metodą prób i błędów, utrwaleniu tego wzoru. Obydwaj świadkowie twierdzili co prawda, że odwołujący pracował również jako zwykły dziewiarz, wskazywał na to również i sam skarżący. Słusznie jednak Sąd I instancji podniósł, że zeznania te nie mogą prowadzić do ustalenia, że J. Z. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy tylko pracę dziewiarza. Świadkowie nie byli w stanie określić ścisłych proporcji czasowych zadań technologa i dziewiarza, ograniczyli się do ogólnych wskazań, że stosunek ten mógł wynosić około 90%.

Sąd Apelacyjny wziął pod uwagę także i to, że z dniem 1 listopada 1993 r. wnioskodawca został przeniesiony z Działu (...) do Działu (...), w którym pracował jako starszy technolog, a także, że pracodawca za wymieniony okres nie wystawił wnioskodawcy świadectwa pracy w szczególnych warunkach, mimo, że w stosunku do pozostałych okresów takie świadectwo zostało sporządzone.

Reasumując, Sąd Apelacyjny uznał, że wnioskodawca nie wykazał, iż w spornym okresie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę w szczególnych warunkach, tym samym nie legitymuje się 15 – letnim okresem takiej pracy, tylko okresem 12 lat i 21 dni i tym samym nie nabył prawa do dochodzonego świadczenia.

Po rozpoznaniu skargi kasacyjnej ubezpieczonego Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania, zajmując stanowisko, że nie istnieje prawne ograniczenie sądowego postępowania odwoławczego wyłącznie do podstaw prawnych wskazanych w zaskarżonej decyzji i sąd powinien weryfikować wszystkie przesłanki, jeżeli przesłanką jest staż, to wszystkie składające się nań okresy.

W rozpoznawanej sprawie wywód prawny Sądu Apelacyjnego został ograniczony do oceny jednego tylko okresu pracy, który skarżący określał jako zatrudnienie w szczególnych warunkach, a pominięte zostały inne okresy, do których odnosiła się zaskarżona decyzja oraz Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu wyroku oddalającego odwołanie od tej decyzji. Należy w związku z tym stwierdzić, że Sąd drugiej instancji błędnie skonstatował, że „w sporze pozostaje okres zatrudnienia w Zakładzie (...) od dnia 3 lutego 1992 r. do dnia 1 sierpnia 1996 r.”. Sporne – mimo wskazania w apelacji tylko tego okresu – były wszystkie okresy składające się na staż pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych wymienione jako nieuwzględnione w decyzji organu rentowego. Pominięcie tych okresów, których charakteru Sąd drugiej instancji nie ocenił, uniemożliwiało prawidłowe zastosowanie art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Rozpoznając sprawę ponownie Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

J. Z. w decyzji, odmawiającej przyznania emerytury, nie uwzględniono do stażu pracy w szczególnych warunkach następujących okresów:

03.08.1970 r. – 26.09.1970 r.

02.10.1970 r.– 22.10.1973 r.

20.10.1975 r. – 31.03.1980 r.

15.01.1990 r. – 02.02.1992 r.

01.08.1996 r. -31.12.1998 r.

W okresie od 25.10.1973 r. do 13.10.1975 r. wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową.

Okresy te zostały potwierdzone świadectwami pracy w szczególnych warunkach.

03.08.1970 r. – 26.09.1970 r. – tkacz tkanin ażurowych w fabryce (...),

02.10. 1970 r. – 22.10.1973 r.

20.10.1975 r. – 31.03.1980 r. – w obu okresach praca przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych oraz dozór inżynieryjno – techniczny na oddziałach, w których jako podstawowe wykonywane były prace wymienione w wykazie, na stanowisku apretera, dziewiarza, mistrza dziewiarni w zakładach (...),

15.01.1990 r. – 02.02. 1992 r.

01.08.1996 r. – 31.12.1998 r. – jak wyżej – na stanowisku dziewiarz, mistrz dziewiarni w zakładach (...).

Jest to okres 12 lat 1 miesiąca i 16 dni.

Wnioskodawca wskazał jeszcze dwa okresy pracy w Zakładach (...), to jest 01.04.1980 r. – 31.05.1981 r. i 03.02.1992 r. – 01.08.1996 r. na które nie posiada świadectwa pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy w oparciu o materiał dowodowy, zawarty w aktach osobowych ocenił, że zaliczeniu do pracy w szczególnych warunkach podlegają okresy pracy wnioskodawcy na stanowisku tkacza w zakładach (...), a w zakładach (...) apretera, dziewiarza i mistrza dziewiarni, z korektą, dotyczącą roku 1973, w którym zaliczeniu podlega okres do 29.01.1973 r., ponieważ po tej dacie, jak wynika z angaży, wnioskodawca był ślusarzem zmianowym. Z dokumentacji zawartej w aktach osobowych istotnie wynika, że z dniem 20 stycznia 1973 r. dokonano przeniesienia wnioskodawcy jako dziewiarza maszyn saneczkowych (...) na stanowisko ślusarza zmianowego maszyn (...). Okres ten został ujęty w świadectwie pracy w szczególnych warunkach, co nie kwalifikuje się do skutecznej negacji wobec wyjaśnień wnioskodawcy, że był w istocie nastawiaczem maszyn, co zresztą sugeruje podanie w angażu konkretnych maszyn dziewiarskich. Praca ta, jak wynika z zeznań świadka J. C., polegała na nastawianiu maszyny do produkcji danego wzoru. Robiło się to za pomocą karty perforowanej wzorem, albo ustawiało łańcuch wzorujący, albo też wstawiało kształtki, w każdym rodzaju maszyn było inaczej, a w dziewiarni było kilka rodzajów maszyn. Praca, jak z tego wynika, odbywała się na dziewiarni i mieści się w pkt 4 Działu VII Wykazu A, stanowiącego załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43).

W okresie od 25.10.1973 r. do 13.10.1975 r. wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową. Zaliczeniu do okresu pracy w szczególnych warunkach podlega także ten okres w wymiarze 1 roku, 11 miesięcy i 19 dni, ponieważ wnioskodawca odszedł na służbę z pracy w szczególnych warunkach w I kategorii zatrudnienia, zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z 10 września 1956 r. w sprawie kategorii zatrudnienia i powrócił do takiej samej pracy w ciągu 30 dni od zakończenia służby.

Stanowisko powyższe zgodne jest z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z 15 maja 2012 r. w sprawie I UK 399/11 (LEX nr 1211140), zgodnie z którym okres służby wojskowej dla żołnierza zatrudnionego przed powołaniem do czynnej służby wojskowej w warunkach szczególnych (I kategorii zatrudnienia), który po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach, jest nie tylko okresem służby w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 4 u.e.r.f.u.s., ale także okresem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu § 3 i 4 powołanego rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r.

Staż pracy wnioskodawcy w szczególnych warunkach wynosi zatem 14 lat 1 miesiąc i 5 dni.

Pozostały jeszcze dwa okresy, co do których wnioskodawca twierdzi, że wykonywał pracę w szczególnych warunkach, to jest 01.04.1980 r. – 31.05.1981 r. i 03.02.1992 r. – 01.08.1996 r.

Co do pierwszego z tych okresów, to z karty zmian personalnych w aktach osobowych wynika, że wnioskodawca od 01.04.1980 r. został przeniesiony ze stanowiska mistrza w Wydziale Dziewiarni na równorzędne stanowisko mistrza w Wydziale Przygotowania Produkcji i dopiero z dniem 01.06.1981 r. został przeniesiony w tym samym Wydziale ze stanowiska mistrza na stanowisko technologa. Okres ten, aczkolwiek wymieniony w ustaleniach Sądu Okręgowego, nie został podany w okresach uwzględnionych. Tymczasem, jak wyjaśnił wnioskodawca, a potwierdził to świadek J. C., Dział (...)miał swoją dziewiarnię, gdzie z każdego parku maszynowego było po jednej maszynie, do obsługi każdej z maszyn był na stałe jeden dziewiarz, było ich czterech a wnioskodawca był mistrzem nadzorującym pracę dziewiarzy. Jak z tego wynika, praca mistrza również odbywała się na dziewiarni i kwalifikuje się jak poprzednia, do pracy w szczególnych warunkach. Przy jej zaliczeniu wnioskodawca dysponuje już okresem 15 lat 3 miesięcy i 5 dni pracy w szczególnych warunkach, co jest okresem wystarczającym dla nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2009.153.1227 j.t. ze zm.).

Dla jasności sprawy należało się również odnieść do okresu lat 1992 – 96. Otóż istotnie wnioskodawca nie wykonywał wówczas pracy stricte dziewiarza. Tym niemniej świadkowie zeznali, że wnioskodawca był technologiem, który w większości czasu pracy był dziewiarzem, pracował przy szydełkarce, a do biurka chodził „nanieść coś na papier”. Wnioskodawca na pewno ponad 90% czasu pracy pracował na stanowisku dziewiarza. Należy uznać, że zeznania te nie ograniczają się tylko do ogólnych wskazań, ale są konkretne i stanowcze w swej wymowie.

Można zatem sprawę skutecznie rozważać w płaszczyźnie wskazanej w powołanym w skardze kasacyjnej wyroku Sądu Najwyższego z 22.01.2008 r. (I UK 210/07), co daje wnioskodawcy istotnie większy, niż wymagane 15 lat, staż pracy w szczególnych warunkach.

Wychodząc zatem z wszystkich podanych wyżej założeń, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 386§1 kpc Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.