Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 7 czerwca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 czerwca 2013 r. na posiedzeniu niejawnym

sprawy B. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. W..

o ustalenie braku podstaw do określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne za okres od dnia 01.06.2006 roku do dnia 31.12.2009 roku

na skutek zażalenia ubezpieczonej

na pkt II postanowienia Sądu Okręgowego w Gorzowie W.. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 25 stycznia 2013 r. sygn. akt VI U 584/12

p o s t a n a w i a :

1.  oddalić zażalenie;

2.  odstąpić od obciążania ubezpieczonej B. D. kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej w postępowaniu zażaleniowym.

SSA Barbara Białecka SSA Anna Polak del. SSO Beata Górska

Sygn. akt III AUz 77/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 25 stycznia 2013r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gorzowie Wielkopolskim po rozpoznaniu sprawy z odwołania B. D. od decyzji z dnia 12 marca 2012 roku, przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G. o ustalenie braku podstaw do określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne za okres od dnia 01.06.2006 roku do dnia 31.12.2009 roku, umorzył postępowanie w sprawie i zasądził od ubezpieczonej B. D. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. kwotę 3.600 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu Sąd wskazał, że ubezpieczona wniosła odwołanie od decyzji z dnia 12 marca 2012 roku, domagając się uznania jej bezzasadności. Pismem z dnia 14 stycznia 2013 roku pełnomocnik ubezpieczonej cofnął odwołanie. W dniu 24 stycznia 2013 roku organ rentowy wyraził zgodę na cofnięcie odwołania, domagając się zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego. Sąd Okręgowy powołał art. 203 § 1, 3 i 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i uznał, że cofnięcie odwołania przez ubezpieczoną nie pozostawało w sprzeczności z prawem, zasadami współżycia społecznego i nie zmierzało do obejścia prawa. Nie stanowiło także naruszenia art. 469 k.p.c. W sprawie miał miejsce tzw. prejudykat, czyli ostateczna decyzja administracyjna przesądzająca przesłankę skutkującą zasadnością wydanej decyzji. Ubezpieczona została bowiem wyłączona z ubezpieczenia społecznego jako nakładca, co aktualizowało tytuł ubezpieczenia społecznego tj. pozarolniczą działalność gospodarczą. Orzeczenie o kosztach zastępstwa procesowego zostało oparte na przepisach art. 98 § 1 k.p.c. w związku z § 11 ust. 2 a contrario i § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych .. ( Dz.U. nr 163 poz. 1349 ze zmianami ), zgodnie z którymi stawki minimalne wynoszą 60 zł. w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego. Rozpatrywana sprawa nie dotyczyła świadczenia z ubezpieczenia społecznego, ale składek na to ubezpieczenie. Do ustalenia wysokości kosztów zastępstwa procesowego w takiej sprawie według Sądu I instancji właściwy był § 6 rozporządzenia, uzależniający wysokość minimalnego wynagrodzenia radcy prawnego od wartości przedmiotu sporu. Na ten temat wypowiadało się wielokrotnie orzecznictwo wskazując na rodzaj sprawy z ubezpieczenia społecznego jako wyróżnik do ustalania kosztów zastępstwa procesowego. W najnowszym postanowieniu z dnia 12.01.2012 roku w sprawie I UZ 47/11 Sąd Najwyższy stwierdził: w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych dotyczącej przeniesienia na członków zarządu spółki zobowiązań spółki za zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, wynagrodzenie pełnomocnika będącego radcą prawnym powinno być ustalone na podstawie § 6 rozporządzenia z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu a nie w oparciu o § 11 ust. 2 oraz § 12 ust. 2 pkt 2 tego rozporządzenia. ( LEX 1215612 ). Sprawa, w której określono wysokość składek obciążających ubezpieczoną była rodzajowo bliższa sprawie opisanej w postanowieniu Sądu Najwyższego, niż sprawie o świadczenie z ubezpieczenia społecznego.

Zażalenie na punkt II powyższego postanowienia wywiodła ubezpieczona zarzucając naruszenie:

1) art. 102 k.p.c. poprzez jego bezpodstawne niezastosowanie i zasądzenie od ubezpieczonej na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego, podczas gdy w niniejszej sprawie zachodziły przesłanki do nie obciążania ubezpieczonej przedmiotowymi kosztami;

2)  § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.), poprzez jego bezpodstawne zastosowanie w sprawie, w sytuacji, gdy ubezpieczona nie kwestionowała wysokości składek określonych zaskarżoną decyzją;

3)  § 11 ust. 2 cyt. rozporządzenia poprzez jego bezpodstawne niezastosowanie w sprawie w sytuacji, gdy ubezpieczona kwestionowała w odwołaniu wyłącznie podstawę ubezpieczenia.

Mając na uwadze powyższe wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia w punkcie II poprzez nie obciążanie ubezpieczonej kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego na podstawie art. 102 k.p.c., ewentualnie o zasądzenie od ubezpieczonej kwoty 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego. W przypadku stwierdzenia braku podstaw do zmiany zaskarżonego postanowienia, wniosła o jego uchylenie w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania; oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonej kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

Ubezpieczona wskazała przede wszystkim, iż w niniejszej sprawie zachodzą przesłanki do nie obciążania jej kosztami zastępstwa procesowego strony przeciwnej na zasadzie art. 102 k.p.c. Zgodnie z postanowieniem SN z dnia 2.02.2011r., II CZ 184/2010, ponieważ art. 102 k.p.c. nie konkretyzuje pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych, pozostawiając ich kwalifikację sądowi, w orzecznictwie przyjmuje się zastosowanie tego przepisu, gdy strona przegrywająca znajduje się w wyjątkowo ciężkiej sytuacji majątkowej, a wytaczając powództwo była subiektywnie przeświadczona o słuszności dochodzonego roszczenia, natomiast strona przegrywająca korzystała ze stałej obsługi prawnej i nie poniosła dodatkowych nakładów na prowadzenie procesu. Skarżąca podniosła, że znajduje się w bardzo trudnej sytuacji materialnej i zdrowotnej. Jak wynika z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy - licznych zaświadczeń lekarskich, z uwagi na długotrwałą chorobę od miesiąca sierpnia 2012r. nie była w stanie stawić się na rozprawie przed Sądem I instancji. Od wielu lat zmaga się z zobowiązaniami z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, a prowadzona przez nią działalność jest nierentowna. Ubezpieczona wniosła odwołanie w imieniu własnym, będąc subiektywnie przekonana o jego zasadności. Przekonanie ubezpieczonej może dodatkowo usprawiedliwiać okoliczność, iż w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji organ rentowy nie wskazywał na istnienie tzw. prejudykatu w postaci decyzji o wyłączeniu z ubezpieczeń społecznych z tytułu pracy nakładczej. Okoliczność ta podniesiona została przez pełnomocnika organu dopiero w odpowiedzi na odwołanie. Organ rentowy korzystając zaś ze stałej, profesjonalnej obsługi prawnej, nie poniósł dodatkowych wydatków na prowadzenie procesu, a jego aktywność w sprawie ograniczyła się w zasadzie siłą rzeczy do sporządzenia wspomnianej wyżej odpowiedzi i pisma wyrażającego zgodę na cofnięcie odwołania. Niezależnie od powyższego ubezpieczona zgłosiła również w odwołaniu zarzut formalny, dotyczący naruszenia przez Organ rentowy przepisów postępowania, tj. art. 10 § 1 k.p.a. w zw. z art. 123 u.s.u.s., który to zarzut nie mógł zostać merytorycznie rozpatrzony przez Sąd. Zważyć należy, iż ubezpieczona w odwołaniu nie kwestionowała wysokości składek określonych zaskarżoną decyzją, lecz kwestionowała wyłącznie podstawę ubezpieczenia. Powoływała się bowiem na prawo wyboru podstawy swego ubezpieczenia społecznego z tytułu zawarcia i wykonywania umowy o pracę nakładczą. Ponieważ w zaskarżonej decyzji Organ rentowy nie powoływał się na wyłączenie ubezpieczonej z ubezpieczeń jako nakładcy, ubezpieczona podnosiła i wykazywała, że została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń od 1.06.2006r. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę nakładczą i, że taką umowę realizowała. Wobec powyższego, w przypadku nie uwzględnienia argumentacji ubezpieczonej wywiedzionej w pkt 1 na okoliczność nie obciążania ubezpieczonej kosztami procesu, jej zdaniem zachodzą podstawy do zastosowania przy orzekaniu o tych kosztach § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (...) i zasądzenia z tego tytułu od ubezpieczonej kwoty 60 zł, nie zaś 3.600 zł na podstawie § 6 pkt 6 rozporządzenia. Stanowisko ubezpieczonej koresponduje ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu, który w wyroku z dnia 9.02.2012r. w sprawie III AUa 1563/11 stwierdził, że jeżeli strona kwestionowała wyłącznie kwalifikację prawną zawartych umów, nie zaś wysokość naliczonych składek na ubezpieczenia społeczne, uznać należy, iż podstawą prawną obciążenia strony przegrywającej sprawę kosztami zastępstwa procesowego powinien być § 11 ust. 2 rozporządzenia.

W odpowiedzi na zażalenie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie ubezpieczonej jest nieuzasadnione.

Zgodnie z treścią art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

Sposób skorzystania z art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem sądu orzekającego i od oceny tego sądu zależy przesądzenie, że taki szczególnie uzasadniony wypadek nastąpił w rozpoznawanej sprawie oraz usprawiedliwia odstąpienie od obowiązku ponoszenia kosztów procesu. Zakwalifikowanie przypadku jako "szczególnie uzasadnionego" wymaga rozważenia całokształtu okoliczności faktycznych sprawy. Ingerencja w to uprawnienie, w ramach rozpoznawania środka zaskarżenia od rozstrzygnięcia o kosztach procesu, następuje jedynie w sytuacji stwierdzenia, że dokonana ocena jest dowolna, oczywiście pozbawiona uzasadnionych podstaw (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2011 r. II CZ 68/11 LEX nr 1044004).

Sąd Apelacyjny zauważa, że w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy nie dopuścił się naruszenia art. 102 k.p.c. Po pierwsze ubezpieczona w odwołaniu nie wnosiła o nieobciążanie jej kosztami postępowania, a po drugie nie zachodziły w sprawie żadne szczególne okoliczności, które sąd I instancji powinien uwzględnić z urzędu. Te konkretne okoliczności to zarówno fakty związane z samym procesem, jak i leżące poza nim, a dotyczące sytuacji życiowej, stanu majątkowego strony. Słuszne jest stanowisko Sądu Okręgowego, że stroną przegrywającą w niniejszej sprawie jest ubezpieczona albowiem to na jej wniosek o cofnięciu odwołania umorzono postępowanie. Jak wynika z akt sprawy ubezpieczona powinna mieć świadomość tego, że postępowanie w sprawie podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę nakładczą zostało prawomocnie zakończone postanowieniem z dnia 30 listopada 2009r. o odrzuceniu odwołania, a mimo wszystko wniosła odwołanie w niniejszej sprawie. Trudno również zarzucić Sądowi I instancji brak oceny okoliczności dotyczących sytuacji rodzinnej czy majątkowej ubezpieczonej skoro nie były one znane sądowi. Również z zażalenia nie wynika pełen obraz sytuacji majątkowej czy zdrowotnej ubezpieczonej. Wskazanie jedynie na fakt wcześniejszej choroby ubezpieczonej czy złożenie posumowania księgi przychodów i rozchodów nie przesądza o „szczególnych okolicznościach” nakazujących zastosowanie art. 102 k.p.c. co do kosztów postępowania przed sądem I instancji.

Prawidłowe jest również zastosowanie przez Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych .. ( Dz.U. nr 163 poz. 1349 ze zmianami ). Powyższe stanowisko jest zgodne z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2013r. w sprawie I UZP 1/13, w którym wskazano, że w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych, dotyczącej odwołania od decyzji stwierdzającej zobowiązanie do zapłaty składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i odsetek za zwłokę w określonych w tej decyzji kwotach, wynagrodzenie pełnomocnika będącego radcą prawnym powinno być ustalone na podstawie § 6 cyt. wyżej rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości.

W związku z powyższym zdaniem Sądu Apelacyjnego w niniejszej sprawie nie zachodzi żaden szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadniałby odstąpienie od obciążenia ubezpieczonej kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej w postępowaniu przed Sądem I instancji, co powoduje oddalenie zażalenia na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 1 i 2 k.p.c.

Natomiast co do kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym Sąd Apelacyjny zastosował art. 102 k.p.c. i odstąpił od obciążenia ubezpieczonej tymi kosztami. Sąd miał na uwadze to, że zasądzenie kolejnej kwoty będzie zbyt dużym obciążeniem finansowym ubezpieczonej, a nie jest to również uzasadnione dużym nakładem pracy pełnomocnika strony pozwanej.

SSA Barbara Białecka SSA Anna Polak del. SSO Beata Górska