Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 16 marca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Magdalena Balion - Hajduk

Sędziowie SO Anna Hajda

SR del. Marcin Rak (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 16 marca 2014 roku w Gliwicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy ze skargi S. R. (R.)

przy udziale Skarbu Państwa - Prezesa Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach

o stwierdzenie przewlekłości postępowania toczącego się przed Sądem Rejonowym w Tarnowskich Górach pod sygnaturą I C 1207/12

postanawia:

1.  stwierdzić, że w sprawie prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Tarnowskich Górach, pod sygnaturą I C 1207/12 nastąpiła przewlekłość postępowania,

2.  przyznać skarżącemu od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach kwotę 2.000 (dwa tysiące) złotych,

3.  polecić Sądowi Rejonowemu w Tarnowskich Górach aby w sprawie I C 1207/12:

a)  niezwłocznie rozpoznał wnioski zawarte w pismach powoda z dnia 20 lutego 2013 roku, 11 lipca 2013 roku i 25 lipca 2013 roku,

b)  tak organizował dalszy tok postępowania aby odstępy czasowe między poszczególnymi terminami rozpraw nie przekraczały 6 tygodni,

c)  na bieżąco, przed każdorazowym wysłaniem korespondencji dla powoda potwierdzał miejsce jego osadzenia,

4.  oddalić skargę w pozostałej części,

SSR del. Marcin Rak SSO Magdalena Balion – Hajduk SSO Anna Hajda

Sygn. akt III S 232/14

UZASADNIENIE

Powód złożył skargę domagając się stwierdzenia przewlekłości postępowania toczącego się przed Sądem Rejonowym w Tarnowskich Górach pod sygn. akt I C 1207/12 oraz zasądzenia na jego rzecz kwoty 5.000 złotych. Zarzucał, że postępowanie trwa ponad cztery lata zaś skarżący nie otrzymał odpowiedzi na jego wnioski i pisma co uniemożliwia mu podejmowanie decyzji procesowych.

Prezes Sądu Rejonowego zgłosił swój udział w sprawie. Wniósł o oddalenie skargi argumentując, że opóźnienie w podejmowaniu czynności były skutkiem nierealizowania przez powoda obowiązku z art. 136 k.p.c. i wynikającą z tego koniecznością samodzielnego ustalania miejsca jego pobytu przez sąd.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Pozew w sprawie objętej skargą wpłynął do Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach 28 czerwca 2012 roku. Obejmuje on żądanie zapłaty kwoty 5.000 złotych tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych powoda w związku z jego pobytem w przeludnionej jednostce penitencjarnej. W pozwie zawarto też wniosek o zwolnienie od opłaty od pozwu oraz wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Dnia 29 czerwca 2012 roku sprawa została zarejestrowana w repertorium C, zaś powód wezwany do złożenia oświadczenia o stanie majątkowym umożliwiającego rozpoznanie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych. Oświadczenie te powód nadesłał w dniu 16 lipca 2012 roku. Po jego analizie, referendarz sądowy zarządzeniem z dnia 2 sierpnia 2012 roku zwrócił się do jednostki penitencjarnej, w której powód wówczas przebywał, o dodatkową informację. Wpłynęła ona do akt w dniu 28 sierpnia 2012 roku. Postanowieniem z dnia 26 września 2012 roku referendarz sądowy zwolnił powoda od opłaty od pozwu i oddalił wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Odpis tego postanowienia z pouczeniem o dopuszczalności i sposobie zaskarżenia doręczono powodowi 16 października 2012 roku. Zarządzeniem sędziego z dnia 7 grudnia 2012 roku stwierdzono prawomocność postanowienia z dnia 26 września 2012 roku i polecono doręczenie odpisu pozwu pozwanemu, ze zobowiązaniem do złożenia odpowiedzi na pozew. Odpowiedź z wnioskami dowodowymi wpłynęła do akt w dniu 27 grudnia 2012 roku. Zarządzeniem sędziego z dnia 7 lutego 2013 roku wyznaczono termin rozprawy na dzień 26 kwietnia 2013 roku polecając wezwanie wnioskowanych przez pozwanego świadków oraz doręczenie powodowi odpisu odpowiedzi na pozew ze zobowiązaniem do złożenia wszelkich wniosków dowodowych w sprawie, a także m. in. pouczenie o treści art. 136 k.p.c. – które powód otrzymał. Dnia 20 lutego 2013 roku i 13 marca 2013 roku wpłynęły do akt pisma powoda z wnioskami i stanowiskiem w sprawie. Pozwany odniósł się do nich w pismach złożonych przed rozprawą wyznaczoną na 26 kwietnia 2013 roku. Kierowana do powoda korespondencja sądowa zawierająca odpisy pism pozwanego w tym zakresie została zwrócona z adnotacją, że powód został przeniesiony z Aresztu Śledczego w S. – które to miejsce wskazał jako adres swojego pobytu, do Zakładu Karnego w H.. Na rozprawie w dniu 26 kwietnia 2013 roku przesłuchani zostali świadkowie. Rozprawę odroczono celem przesłuchania powoda przed Sądem Rejonowym miejsca jego osadzenia. Dnia 20 czerwca 2013 roku Sąd Rejonowy samodzielnie ustalił, że powód został przetransportowany z Zakładu Karnego w H. do Zakładu Karnego w R.. Wobec tego zarządzeniem z dnia 2 lipca 2013 roku Sąd Rejonowy Tarnowskich Górach zwrócił się do Sądu Rejonowego w Raciborzu o przesłuchanie powoda w drodze pomocy prawnej, nadto polecił doręczenie korespondencji dla powoda na aktualny adres jego osadzenia. Odezwa wpłynęła do Sądu Rejonowego w Raciborzu w dniu 8 lipca 2013 roku. Dnia 15 lipca 2013 roku wpłynęły do akt pisma powoda odnoszące się do stanowiska pozwanego. W dniu 1 sierpnia 2013 roku – kolejne pismo z wnioskiem dowodowym, zaś w dniu 12 lipca 2013 roku – ponowny wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Dnia 12 sierpnia 2013 roku zarządzono doręczenie pełnomocnikowi pozwanego odpisów pisma, zaś w dniu 16 września 2013 roku polecono wezwać powoda do wskazania nowych okoliczności, na których opiera ponowny wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Odpowiedź powoda na to wezwanie wpłynęła dnia 4 października 2013 roku. Tego samego dnia wpłynęła po wykonaniu przez Sąd Rejonowy w Raciborzu odezwa zawierająca protokół przesłuchania powoda z dnia 26 września 2013 roku. Dnia 28 października 2013 roku wpłynęło pismo pozwanego stanowiące odpowiedź na pisma powoda. Postanowieniem z dnia 7 listopada 2013 roku referendarz sądowy odrzucił ponowny wniosek powoda o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Trzykrotne próby doręczenia odpisu tego orzeczenia powodowi okazały się bezskuteczne albowiem przesyłki zwracane w dniach 28 listopada 2013 roku, 7 stycznia 2014 roku, 31 marca 2014 roku i 29 kwietnia 2014 roku, zawierały informacje o kolejnych jednostkach penitencjarnych do których powód był przenoszony. Przed wysłaniem wskazanej korespondencji Sąd Rejonowy nie sprawdzał, czy powód nadal przebywa w dotychczasowym miejscu osadzenia. Odpis postanowienia z dnia 7 listopada 2013 roku ostatecznie doręczony został powodowi w dniu 5 maja 2014 roku. Zarządzeniem z dnia 30 czerwca 2014 roku wyznaczono termin rozprawy na 7 listopada 2014 roku wzywając przedstawiciela pozwanego celem przesłuchania pod rygorem pominięcia dowodu. Rozprawa została odroczona na dzień 27 lutego 2015 roku, z uwagi na niestawiennictwo przedstawiciela pozwanego, które Sąd Rejonowy uznał za usprawiedliwione. Wobec nieprzesłania przez powoda informacji o kolejnej zmianie miejsca jego osadzenia i jednoczesnym powzięciu przez Sąd Rejonowy informacji, że powód przebywa w Zakładzie Karnym w S., nastąpiło kolejne odroczenie rozprawy, której termin wyznaczono na 25 marca 2015 roku.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. z 2004 roku, Nr 179, poz. 1843 ze zm.) dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd, w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty (…) uwzględniając charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.

W ugruntowanym orzecznictwie sądów powszechnych, Sądu Najwyższego jak i sądów administracyjnych przyjmuje się, że przewlekłość postępowania to nieuzasadnione żadną z okoliczności wymienionych w art. 2 ust. 2 ustawy z 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony (…) długotrwałe zaniechanie podejmowania czynności przez organ prowadzący postępowanie lub podejmowanie czynności nieefektywnych bądź pozornych. Zachodzi ona gdy postępowanie jest długotrwałe i rozwlekłe, a trwa ponad konieczność podjęcia czynności niezbędnych do zakończenia sprawy, pozostających w związku przyczynowym z działaniem lub zaniechaniem organu. Innymi słowy to wyrażając, przewlekłość postępowania występuje, gdy zwłoka jest nadmierna (rażąca) i nie znajduje uzasadnienia w obiektywnych okolicznościach sprawy. Aby stwierdzić przewlekłość postępowania koniecznej jest ustalenie, że pomiędzy kolejnymi czynnościami występują długie, nieuzasadnione przerwy albo też pewne czynności nie są podejmowane w ogóle (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2011 roku, III SPP 14/11, Lex nr 10959151, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 07 kwietnia 2009 roku, II S 4/09, KZS 2009/5/42, postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 28 grudnia 2012 roku, II S 25/12, Lex nr 1254588, postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 23 listopada 2012 roku, II OPP 19/12, Lex nr 1240698).

Ocena przewlekłości postępowania musi być dokonywana w relacji do czasu trwania całego postępowania, przy czym sama długość postępowania nie przesądza jeszcze o tym, iż jest ono przewlekłe. Konieczne jest tym samym wskazanie na konkretne długotrwałe i nieuzasadnione zaniechanie sądu, względnie na dokonywanie czynności w sposób nieefektywny.

Nadto istotnym jest, że państwo ma obowiązek zapewnienia w miarę sprawnego działania wymiaru sprawiedliwości w każdych warunkach. Oznacza to, że argumentacja odnosząca się do trudnej sytuacji kadrowej i ponadprzeciętnego obciążenia pracą orzeczników i pracowników sekretariatu zasadniczo nie może stanowić podstawy do oddalenia skargi. Wszak skarga objęta cytowaną ustawą z dnia 17 czerwca 2004 roku ma służyć urzeczywistnieniu prawa do sądu, które swe źródło znajduje przede wszystkim w art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a jednym z jego istotnych elementów jest realizacja zawartej w tymże przepisie gwarancji rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, co oznacza merytoryczne i definitywne jej rozstrzygnięcie przez sąd w rozsądnym terminie (por. uzasadnienie uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2013 roku, III SPZP 1/13, OSNP 2013/23-24/292).

Odnosząc te założenia do ustalonego przebiegu postępowania uzasadnionym jest twierdzenie o wystąpieniu stanu przewlekłości. I tak, pierwsze posiedzenie wyznaczone na rozprawę odbyło się po 10 miesiącach od wniesienia pozwu, co uznać należy za termin zbyt odległy nawet gdy zważy się na konieczność rozpoznania wniosku powoda o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Istotnym było tu bowiem, że powód wydanego w tym zakresie postanowienia nie zaskarżył. Nadto zwraca uwagę fakt nierozpoznania przez Sąd Rejonowy zgłoszonego przez powoda pismem z dnia 25 lipca 2013 roku (k. 135 akt) wniosku o przesłuchanie świadka, jak i nierozpoznania wniosków zawartych w pismach powoda z dnia 20 lutego 2013 roku (k. 71 akt) oraz 11 lipca 2013 roku (k. 124 akt), Sąd Rejonowy nie podjął nadto decyzji co do doręczenia powodowi (lub zwrotu pozwanemu) pisma pozwanego z dnia 22 października 2013 roku. Przewlekłe było nadto procedowanie Sądu Rejonowego po wydaniu postanowienia z dnia 7 listopada 2013 roku odrzucającego ponowny wniosek powoda o ustanowienie pełnomocnika z urzędu (k. 203). Wszak rozprawa wyznaczona została na termin o rok odległy od daty wydania postanowienia, zaś w międzyczasie podejmowano jedynie próby doręczenia odpisu tegoż postanowienia powodowi nie sprawdzając uprzednio, gdzie aktualnie powód jest osadzony. Za bezpodstawne uznać też należało odroczenie rozprawy z dnia 7 listopada 2014 roku. Wszak podnoszone przez pozwanego okoliczności (niemożność stawiennictwa delegata celem przesłuchania), na podstawie których rozprawę odroczono, zostały przedstawione dopiero na rozprawie bez jakiegokolwiek uzasadnionego usprawiedliwienia, zaś na termin przesłuchania pozwany został wezwany z ponad trzymiesięcznym wyprzedzeniem. Wskazać też trzeba, że pomimo występujących w sprawie problemów z doręczeniem korespondencji dla powoda, związanych z częstymi zmianami miejsca jego osadzenia, Sąd Rejonowy nie monitował z odpowiednim wyprzedzeniem o dowód doręczenia powodowi zawiadomienia o terminie rozprawy wyznaczonej na dzień 25 lutego 2015 roku, co skutkowało kolejnym odroczeniem.

W aspekcie nierealizowania przez powoda obowiązku z art. 136 k.p.c. wskazać trzeba, że zgodnie z poglądami orzecznictwa obowiązek ten nie dotyczy stron pozbawionych wolności. Podczas odbywania kary strona przebywa zazwyczaj w różnych jednostkach penitencjarnych, w związku z czym obciążenie jej konsekwencjami z art. 136§2 k.p.c. byłoby niezgodne z istotą i celem tego przepisu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2004 roku, V CK 208/03, Lex nr 585890 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2012 roku, III CZ 89/12, Lex nr 1288678).

Zatem okoliczność, że powód nie informował Sądu Rejonowego o zmianach miejsca odbywania kary, nie usprawiedliwiała tak znacznego opóźnienia w prawidłowym organizowaniu toku postępowania.

Przemawiało za uznaniem wystąpienia przesłanek opisanych w art. 2 ust. 2 cytowanej ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony (…), stanowiących podstawę do stwierdzenia przewlekłości. Wszak z przyczyn niezależnych od powoda oraz nieznajdujących usprawiedliwienia w okolicznościach faktycznych i prawnych rozpoznawanej sprawy, łączna zwłoka w podejmowaniu prawidłowych czynności zmierzających do rozpoznania pozwu wyniosła ponad 18 miesięcy.

Wobec stwierdzenia przewlekłości, na podstawie art. 12 ust. 4 cytowanej ustawy Sąd Okręgowy przyznał na rzecz skarżącego sumę pieniężną w wysokości 2.000 złotych. Określając jej wysokość Sąd Okręgowy miał na uwadze okres występującej bezczynności oraz rodzaj sprawy, w tym wysokość dochodzonego roszczenia oraz jego znaczenie dla powoda.

Na podstawie art. 12 ust. 3 tejże ustawy Sąd Okręgowy zalecił Sądowi Rejonowemu podjęcie odpowiednich czynności.

W pozostałej części skargę jako niezasadną oddalono, a to na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy.

SSR del. Marcin Rak SSO Magdalena Balion – Hajduk SSO Anna Hajda