Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 września 2015roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku VII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Maciej Głos

Protokolant: Barbara Tomaszuk

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 września 2015 roku w B.

sprawy z powództwa Przedsiębiorstwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

przeciwko A. T.

o zapłatę

I.  Zasądza od pozwanej A. T. na rzecz powoda Przedsiębiorstwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. kwotę 146.748,81 zł. (sto czterdzieści sześć tysięcy siedemset czterdzieści osiem złotych osiemdziesiąt jeden groszy) z ustawowymi odsetkami w stosunku rocznym od dnia 22 października 2014 r. do dnia zapłaty.

II.  Zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 10.955 zł. tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 3.617 zł. tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VII GC 32/15

UZASADNIENIE

Powód Przedsiębiorstwo (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. wniósł o zasądzenie od pozwanej A. T. kwoty 146 748,81 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 22 października 2014 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Powód roszczenie swoje opierał na treści art. 299 k.s.h. stanowiącego o odpowiedzialności członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w przypadku, gdy egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna. Wskazał, że prowadzona na podstawie tytuł wykonawczego w postaci prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 5 czerwca 2013 r., wydanego w sprawie o sygn. akt VII GC 100/13 egzekucja przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w B., okazała się bezskuteczna, wobec czego, na mocy powyższego przepisu, uzasadnione jest jego roszczenie w stosunku do pozwanej, będącej Prezesem jednoosobowego Zarządu wskazanej spółki.

Sad Okręgowy w Białymstoku w dniu 13 listopada 2014 r., w sprawie o sygn. akt VII GNc 447/14, wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, orzekając zgodnie z żądaniem pozwu.

Pozwana złożyła sprzeciw od powyższego nakazu zapłaty, zaskarżając go w całości i wnosząc o oddalenie powództwa oraz zarzucając:

a)  przyczynienie się powoda do powstania szkody, której powodowa spółka domaga się od pozwanej, w części, w jakiej wartość szkody wykracza ponad kwotę 30 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w zapłacie;

b)  wyłączenie odpowiedzialności pozwanej z uwagi na fakt, iż w związku z niezłożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez pozwaną, powód nie poniósł szkody,

c)  brak możliwości przypisania pozwanej odpowiedzialności deliktowej w sytuacji, gdy powódka nie realizowała obowiązków kontraktowych wynikających z Umowy o Dostarczenie Towaru Transakcja Handlowa nr 1 z dnia 17.05.2012 r. zgodnie z jej postanowieniami przez przyjmowanie zamówień i wydawanie towaru osobom nieupoważnionym;

d)  sprzeczność żądania powoda z zasadami współżycia społecznego wyrażającą się w fakcie, że przyczyną powstania roszczenia powoda było wydawanie przez powoda towarów osobom nieupoważnionym przez (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, a więc postępowanie z naruszeniem obowiązków, które wynikały z umowy, na której opiera powód swoje roszczenie.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Pozwana A. T. od samego początku zawiązania spółki była jednoosobowym Prezesem Zarządu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. (bezsporne).

Wskazana spółka pozostawała w stosunkach handlowych z powodem - Przedsiębiorstwem (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w S., na mocy których zaopatrywała się w materiały budowlane. Z uwagi na niewywiązywanie się ze swoich zobowiązań, pozwem z dnia 15 lutego 2012 r. powód wniósł o zasądzenie na jego rzecz kwoty 116 909,88 zł wraz z ustawowymi odsetkami szczegółowo opisanymi w żądaniu pozwu oraz kosztami procesu.

Sąd Okręgowy w Białymstoku, wyrokiem z dnia 5 czerwca 2013 r., wydanym w sprawie o sygn. akt VII GC 100/13, zasądził od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B. na rzecz Przedsiębiorstwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. kwotę 116 909,06 zł wraz z odsetkami w wysokości 13% w stosunku rocznym od poszczególnych kwot i dat zapłaty szczegółowo wskazanych w wyroku oraz zasądził od pozwanej spółki na rzecz powoda zwrot kosztów procesu w wysokości 9.463 złotych. Postanowieniem z dnia 8.07.2013 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku nadał powyższemu wyrokowi klauzulę wykonalności i przyznał kwotę 66 złotych tytułem kosztów postępowania klauzulowego (akta sprawy Sądu Okręgowego w Białymstoku o sygn. akt VII GC 100/13, k. 24).

W dniu 12 lipca 2013 r. powód złożył do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Białymstoku wniosek o wszczęcie egzekucji z ruchomości, wierzytelności, rachunków bankowych z majątku spółki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (k.25).

Postanowieniem z dnia 12 listopada 2013 r. Komornik Sądowy umorzył wszczęte na podstawie powyższego wniosku postępowanie egzekucyjne wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji, na podstawie art. 824§1 pkt 3 k.p.c. Komornik ustalił koszty postępowania egzekucyjnego w kwocie 160,29 zł i w całości obciążył nimi dłużnika i orzekł o obowiązku ich zwrotu na rzecz wierzyciela. Ponadto przyznał koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu egzekucyjnym w kwocie 900,00 zł (k.26).

Z uwagi na powyższe, powód pismem z dnia 9 października 2014 r. wezwał do zapłaty przysługujących mu wierzytelności A. T. (k.27).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W przedmiotowej sprawie bezsporne pozostawało, że pozwana była Prezesem jednoosobowego Zarządu spółki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Bez wątpienia również powodowi przysługuje względem ww. spółki wierzytelność stwierdzona prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 5 czerwca 2013 r., wydanego w sprawie o sygn. akt VII GC 100/13, jak też to, że egzekucja przeciwko spółce, prowadzona na podstawie powyższego wyroku, okazała się bezskuteczna.

Powód swoje roszczenie opierał na treści art. 299 k.s.h. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Odpowiedzialność, o której mowa w art. 299 k.s.h. ma charakter subsydiarny, powstaje bowiem dopiero wtedy, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, a ściśle - gdy jest już oczywiste, że będzie ona bezskuteczna. Przesłanką tej odpowiedzialności jest bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce, czyli istnienie takiego stanu majątkowego spółki, w którym wiadomo, że egzekucja z jej majątku nie doprowadzi do zaspokojenia wierzyciela. Ustalenie przesłanki bezskuteczności egzekucji może nastąpić według ogólnych zasad obowiązujących w procesie, a więc za pomocą wszelkich środków dowodowych. Przesłankę tę powinien wykazać wierzyciel (art. 6 k.c.).

Wierzyciel, który nie wyegzekwował swojej należności od spółki, nie musi natomiast dowodzić wysokości doznanej wskutek tego szkody, wystarczy że przedłoży tytuł egzekucyjny stwierdzający zobowiązanie spółki istniejące w czasie pełnienia przez pozwanego funkcji członka zarządu i wykaże, że egzekucja wobec spółki okazuje się bezskuteczna. Jeżeli członek zarządu nie udowodni, że szkoda wierzyciela była niższa od niewyegzekwowanego od spółki zobowiązania, poniesie odpowiedzialność do wysokości tego zobowiązania. Z art. 299§1 k.s.h. wynika bowiem domniemanie szkody w wysokości niewyegzekwowanego od spółki zobowiązania. Domniemany jest także związek przyczynowy między szkodą wierzyciela a niezłożeniem przez członka zarządu we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz jego zawinienie w tym względzie. Członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności, jeżeli wzruszy to domniemanie przez wykazanie jednej z przesłanek wymienionych w art.299§2 k.s.h., co oznacza, że ciąży na nim w tym zakresie ciężar dowodu (art. 6 k.c.) (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2015 r., II CSK 402/14, LEX nr 1657663).

Paragraf 2 wskazanego przepisu stanowi, że członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, o której mowa w § 1, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody.

Rzeczą Sądu w toku rozpoznania sprawy było także ustalenie właściwego czasu do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 3 kwietnia 2015 r. I ACa 886/14 właściwy czas zgłoszenia wniosku o upadłość w postępowaniu upadłościowym i naprawczym jest ściśle określony i powiązany ze stanem niewypłacalności dłużnika, za który uważane jest niewykonywanie wymagalnych zobowiązań oraz - w przypadku dłużnika będącego osobą prawną - niezależnie od wykonywania przez dłużnika na bieżąco zobowiązań - gdy stan jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku (art. 21 § 1 w zw. z art. 10 i art. 11 p.u.n.). Wobec takiego unormowania z reguły zatem ustalenie czasu właściwego do zgłoszenia wniosku o upadłość - w przypadku sporu pomiędzy stronami - nie jest możliwe bez szczegółowej analizy dokumentacji księgowej spółki oraz opinii biegłego z zakresu księgowości.

W niniejszej sprawie stan niewypłacalności (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B. powstał co najmniej od dnia 22 lipca 2012 r., albowiem w tej dacie spółka posiadała dwa wymagalne, różno podmiotowe zobowiązania, stwierdzone tytułami egzekucyjnymi w sprawie o sygn. akt VII GC 100/13 i Sądu Rejonowego Katowice - Wschód w Katowicach z dnia 18 marca 2013 r. w sprawie VII GNc 717/13/7 (akta sprawy Km 3753/13).

Pozwana w toku informacyjnego wysłuchania przyznała, że nie miała wiedzy o sytuacji finansowej zarządzanej przez nią spółki. Spółkę prowadził faktycznie na podstawie upoważnienia pozwanej jej mąż D. T.. Pozwana nie składała wniosku o ogłoszenie upadłości spółki i nie miała wiedzy o toczących się postępowaniach egzekucyjnych wobec spółki. Nie potrafiła nawet wskazać, czy były sporządzane sprawozdania (...) spółki (...).

Przesłuchany w charakterze świadka D. T. potwierdził powyższe okoliczności. Z jego rzeczowych i wiarygodnych zeznań wynika, że spółka (...) od samego początku generowała na inwestycji straty, jednak zarząd nie składał wniosku o ogłoszenie upadłości, albowiem zamierzeniem spółki było przynoszenie dochodów. Świadek miał informować małżonkę o generowanych przez spółkę stratach. Dodał, że spółka (...) posiada także innych wierzycieli, m. in. S. w S. (k. 98 - 99).

Członek zarządu spółki nie może powoływać się na nieznajomość stanu jej finansów jako przyczynę niezgłoszenia wniosku o upadłość lub niewszczęcia postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego). Członkowi zarządu powinien być znany na bieżąco stan finansów spółki, a co za tym idzie, możliwość zaspokojenia długów (por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 16.02.2011 r., LEX nr 786215). Obowiązkiem członka zarządu jest złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, zaś to rzeczą Sądu Upadłościowego jest ocena podstaw do uwzględnienia wniosku.

Pozwana w sposób nieuprawniony wskazywała, że w związku z niezłożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, powód nie poniósł szkody. Należy jednak zauważyć, że okoliczność tą pozwana winna udowodnić, bowiem to na niej, jako na stronie wywodzącej z niej skutki prawne spoczywał ciężar jej udowodnienia, zgodnie z art. 6 k.c. Tymczasem powyższego pozwana w żadnej mierze nie wykazała.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana wniosła o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu księgowości na okoliczność, czy niezgłoszenie wniosku o głoszenie upadłości miało pływ na możliwość zaspokojenia się powódki z majątku (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a jeśli tak to jaki i czy w związku z niezgłoszeniem wniosku o ogłoszenie upadłości można mówić o powstaniu szkody po stronie powodowej.

Zarządzeniem z dnia 7 kwietnia 2015 r. pozwana została zobowiązana do uiszczenia zaliczki na poczet wydatków w kwocie 2.000 zł w terminie 7 dni, pod rygorem pominięcia dowodu z opinii biegłego (k. 60). Pomimo prawidłowego odbioru odpisu tego zarządzenia w dniu 5.05.2015 r. (k. 75), powyższej zaliczki pozwana nie uiściła, w związku z czym Sąd pominął dowód z wnioskowanej opinii biegłego (art. 130 ⁴ § 1 w zw. z § 5 k.p.c.).

W rezultacie, pozwana żadnymi środkami dowodowymi nie wykazała przesłanki egzoneracyjnej, przewidzianej w art. 299§2 k.s.h. Jej zaistnienie nie wynika także z innych materiałów dowodowych zebranych w niniejszym postępowaniu, stąd też Sąd uznał, że okoliczności powyższej pozwana nie udowodniła.

Pozwana wskazywała także na przyczynienie się powoda do powstania szkody, której domaga się od pozwanej, w części, w jakiej wartość szkody wykracza ponad kwotę 30 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w zapłacie. Pozwana powyższe opierała na treści art. 362 k.c., zgodnie z którym jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza o stopnia winy obu stron.

Sąd Okręgowy stanął jednak na stanowisku, że przedmiotowy przepis nie znajduje w niniejszej sprawie zastosowania. Tym samym oddalił wniosek dowodowy pozwanej o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka D. T. na powyższe okoliczności.

Należy przede wszystkim zwrócić uwagę, że art. 299 k.s.h. w sposób samodzielny i wyczerpujący reguluje odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczona odpowiedzialnością za jej zobowiązania, zarówno pod względem podmiotowym, jak i przedmiotowym, stąd też, ze względu na brzmienie art. 2 k.s.h., nie jest możliwe odpowiednie stosowanie art. 362 k.c. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2011 r., IV CSK 335/10, LEX nr 784972).

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, Sąd Okręgowy uznał roszczenie powoda za udowodnione, zarówno co do zasady, jak i co do wysokości. Powód wykazał, przedstawiając postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, iż egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna. Należy zauważyć, że było to wystarczającym środkiem dowodowym, za pomocą którego wierzyciel może wykazać bezskuteczność egzekucji z majątku spółki przysługującej mu wierzytelności. Postanowienie komornika o umorzeniu postępowania (art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c.) stwierdza bowiem, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych.

Przedstawiając tytuł egzekucyjny oraz postanowienie komornika w przedmiocie kosztów postępowania egzekucyjnego, powód wykazał także wysokość dochodzonego przez siebie roszczenia. W skład poniesionej przez powoda weszły: kwota 116.909,06 zł. tytułem należności głównej, kwota 19.250,46 zł. tytułem skapitalizowanych odsetek, kwota 9.463 zł. tytułem zwrotu kosztów procesu w sprawie o sygn. akt VII GC 100/13, kwota 66 zł. tytułem kosztów postępowania klauzulowego w tej sprawie , kwota 900 zł. tytułem kosztów zastępstwa procesowego pełnomocnika powoda w postępowaniu egzekucyjnym oraz kwota 160,29 zł. tytułem kosztów postępowania egzekucyjnego w tejże sprawie.

Zauważyć należy, że na szkodę składać się może zarówno niewyegzekwowana od spółki należność główna, koszty postępowania sądowego i egzekucyjnego, jak i odsetki, jednakże odsetek należnych od spółki na zasadzie art. 481 k.c. nie można utożsamiać z odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia przez pozywanego członka zarządu. Nie wstępuje on wszak w sytuację prawną dotychczasowego dłużnika, lecz odpowiada w zakresie szkody poniesionej przez wierzyciela. Z tych przyczyn sformułowanie względem niego roszczenia odszkodowawczego wymaga kwotowego wyrażenia odsetek (por. wyrok SA w Szczecinie z dnia 14 stycznia 2015 r. I ACa 759/14)

Z uwagi na powyższe Sad Okręgowy orzekł jak w sentencji postanowienia na podstawie art. 299 k.s.h.

O odsetkach orzeczono zgodnie z art. 455 k.c. (k. 27).

O kosztach procesu orzeczono w myśl art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy. Powód wygrał sprawę w całości, w związku z czym należy mu się od pozwanej zwrot poniesionych kosztów, w postaci opłaty od pozwu, opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz kosztów zastępstwa procesowego, określonych zgodnie z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.490 j.t.).