Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 września 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 września 2015 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy D. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

przy udziale

zainteresowanej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z.

o podleganie pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu

na skutek odwołania D. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 4 lutego 2015 r. nr (...)-/ (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. w ten sposób, że stwierdza iż D. P. podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym to jest: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zgłoszenia do tych ubezpieczeń jako pracownika w okresie od dnia 9 kwietnia 2014 roku do dnia 27 października 2014 roku;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na rzecz D. P. kwotę 60 zł (sześćdziesiąt złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego;

3.  przekazuje Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. do rozpoznania wniosek D. P. o podleganie pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu, poczynając od dnia 28 października 2014 roku.

(-) SSR del. Grzegorz Tyrka

VIII U 500/15

Zaskarżoną decyzją z dnia 4 lutego 2015r., nr (...)-/ (...) powołując się na art. 83 ust.1, art. 38 ust.1 pkt. 1 oraz art. 6 ust.1 pkt. 1, art. 11 ust.1, art. 12 ust.1 i art. 13 pkt. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013r., poz. 1442 ze zm.) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. stwierdził, że D. P. jako pracownik od dnia 9 kwietnia 2014r. do dnia 27 października 2014r. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu.

W uzasadnieniu decyzji ZUS wskazał, że D. P. od dnia 9 kwietnia 2014r. do dnia 27 października 2014r. została zgłoszona do ubezpieczenia społecznego jako pracownik (...) Sp. z.o.o. w Z.. D. P. została zatrudniona we wskazanym przedsiębiorstwie od dnia 9 kwietnia 2014r. do 30 kwietnia 2014r. na podstawie umowy o pracę na okres próbny, zaś od 1 maja 2014 roku do dnia 31 maja 2014r. na czas określony na stanowisko koordynator projektu w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem w kwocie 2 775 zł. Od dnia 14 maja 2014 r. ubezpieczona przebywała na zwolnieniu lekarskim, z uwagi na niezdolność do pracy spowodowaną ciążą. ZUS wskazał, że do obowiązków D. P. miało należeć organizowanie pracy podległych osób, układanie grafików, planowanie przerwy i zmian pracy, kontrola planowej realizacji zadań produkcyjnych, monitorowanie jakości wykonywanych czynności przez podległy zespół, szkolenie nowych i obecnych pracowników, dokonywanie okresowych ocen efektywności pracy podwładnych, dzienne opisywanie i diagnozowanie zdarzeń w trakcie realizacji mających wpływ na wynik, kontrola jakości pracy agentów, planowanie i prowadzenie szkoleń, tworzenie dziennych, tygodniowych i miesięcznych analiz i raportów na potrzeby wewnętrzne i zewnętrzne, odpowiedzialność za prawidłową koordynację projektu i za osiąganie założonych celów jakościowych i ilościowych.

Organ rentowy podniósł, że płatnik (...) Sp. z.o.o. w Z., poza dowodami potwierdzającymi zatrudnienie ubezpieczonej w postaci umowy o pracę, listy obecności i zaświadczenia lekarskiego, nie przedstawił żadnych dowodów, które potwierdzałyby że D. P. faktycznie wykonywała te czynności. Wskazał także, ze D. P. nie została przeszkolona w zakresie BHP. ZUS wskazał, iż krótki okres podlegania ubezpieczeniom społecznym, szybkie zaprzestanie świadczenia pracy poddaje w wątpliwość przyjęcie D. P. do pracy oraz jej świadczenie na rzecz płatnika. Płatnik składek nie poniósł wysokich kosztów ubezpieczenia w stosunku do korzyści finansowych wynikających ze świadczeń w postaci zasiłku chorobowego, a w przyszłości zasiłku macierzyńskiego, którego hipotetyczna kwota wynosi 23.181,18 zł. W ocenie organu rentowego zgłoszenie D. P. do ubezpieczeń miało na celu skorzystanie przez nią z bardzo wysokich świadczeń, co jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, jak i sprzeczne ze społeczno gospodarczym przeznaczeniem prawa.

D. P. wniosła odwołanie od powyższej decyzji, domagając się jej zmiany poprzez ustalenie, że podlega ubezpieczeniom społecznym od dnia 09.04.2014r. z tytułu umowy o pracę zawartej z (...) Sp. z.o.o. w Z. i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych. Odwołująca zarzuciła zaskarżonej decyzji naruszenie art. 83 ust.1, art. 38 ust.1 pkt. 1 oraz art. 6 ust.1 pkt. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 83 § 1 k.c. D. P. wskazała, że faktycznie świadczyła pracę na rzecz pracodawcy, przejęła obowiązki koordynatora grupy sprzedażowej wykonującej zadania w zakresie telemarketingu. Między innymi prowadziła szkolenia, monitorowała jakość pracy, sporządzała raporty i analizy przy czym jej wynagrodzenie wynosiło jedynie 2 000 zł netto miesięcznie. Ubezpieczona podniosła, że jedyną rzeczywistą przyczyną wydania zaskarżonej decyzji jest interes ekonomiczny organu rentowego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji. Podniósł również, że z danych zaewidencjonowanych w Kompleksowym Systemie Informatycznym wynika, że (...) Sp. z.o.o. w Z. zgłasza do ubezpieczeń osoby, z którymi zawiera krótkie umowy na kilka miesięcy. Po czym umowy zostają przedłużane do dnia porodu, a następnie pracownice zostają zwolnione z pracy.

(...) Sp. z.o.o. w Z. nie zajęła stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

D. P. przed podjęciem zatrudnienia u zainteresowanej (...) Sp. z.o.o. w Z. pracowała w firmie (...) Sp. z.o.o. s.k. w B.. Następnie podjęła pracę w firmie (...) Sp. z.o.o. w S. do dnia 31 stycznia 2014 r. na stanowisku menagera grupy sprzedażowej zajmującej się sprzedażą usług telekomunikacyjnych. Była zatrudniona na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony z wynagrodzeniem w kwocie 2.500 netto i prowizjami. Umowa ubezpieczonej została wypowiedziana przez pracodawcę. Następnie zajęła się poszukiwaniem pracy, zgodnej z jej umiejętnościami. Odwołująca znalazła w internecie ogłoszenie o zapotrzebowaniu na pracownika, wysłała aplikację, na którą zainteresowana (...) Sp. z.o.o. w Z. odpowiedziała telefonicznie. Rekrutację odwołującej prowadziła A. R. i negocjowała z nią warunki zatrudnienia. D. P. przeszła cały proces rekrutacji do (...) Sp. z.o.o. w Z. i została zatrudniona od dnia 9 kwietnia 2014r. do 30 kwietnia 2014r. na podstawie umowy o pracę na okres próbny, zaś od 1 maja 2014 r. do dnia 31 maja 2014r. na czas określony na stanowisku koordynator projektu w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem w kwocie 2 775 zł. Umowa o pracę na czas określony została zawarta tylko na 1 miesiąc z powodu ujednolicenia umów koordynatorów zespołów. Nowo przyjęci do pracy u zainteresowanej są zatrudniani na podstawie umowy zlecenia, bądź też na podstawie umowy o pracę na okres próbny. W momencie zawierania umowy o pracę ubezpieczona nie wiedziała, że jest w ciąży. Dowiedziała się o tym już po podjęciu zatrudnienia. Po okresie urlopu macierzyńskiego odwołująca zamierza aplikować o zatrudnienie do tej samej firmy. Odwołująca pracowała na stanowisku koordynatora zespołu, codziennie przychodziła do pracy, którą świadczyła od godz. 7.00 do 15.30. Rola koordynatora polegała na przygotowaniu skryptu i realizacji kampanii oraz prowadzeniu szkoleń w zakresie sprzedaży produktów. D. P. wspólnie ze świadkiem S. C. współpracowały m.in. przy projekcie (...) polegającym na sprzedaży książek, publikacji do szkół i przedszkoli. Także świadek A. F. pracowała przy wskazanym projekcie (...) jako telemarketer. Współpracowali z odwołującą także świadkowie (...) K. W., a ich współpraca z odwołującą nie różniła się od współpracy (polegającej m.in. na prowadzeniu korespondencji mailowych w sprawach istotnych dla przedsiębiorstwa) z innymi koordynatorami zespołów. Odwołująca prowadziła także korespondencję mailową przedsiębiorstwa w zakresie swoich obowiązków. Odwołująca przeprowadzała również rekrutację, zwracała się do świadka A. R. - dyrektora sprzedaży odpowiedzialnego na rekrutację osób na stanowiska - z prośbą o zatrudnienie nowych pracowników w celu zasilenia jej zespołu.

dowód: akta ZUS z decyzją z dnia 4 lutego 2015r.; zeznania ubezpieczonej D. P. k.49,50;zeznania świadka S. C. k. 49;zeznania świadka A. F. k. 49-50; zeznania świadka M. k. (1). 50;zeznania świadka K. W. k. 50; zeznania świadka A. R. k. 51-52;korespondencja mailowa ubezpieczonej k. 22-32.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie D. P. zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt. 1 i art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013r., poz. 1442 ze zm.), zwanej dalej ustawą, pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu. Obowiązkowym ubezpieczeniom pracownicy podlegają od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania (art. 13).

Art. 8 pkt 1 ustawy stanowi, iż za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem, że jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust. 11 - dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.

Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa pojęcia pracownik i zatrudnienie nie mogą być interpretowane na użytek ubezpieczeń społecznych inaczej niż interpretuje je akt prawny określający prawa i obowiązki pracowników i pracodawców - Kodeks pracy (Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 30 maja 2005 r., sygn. akt III AUa 283/2005, opublikowanym w LEX nr 1645746). Podkreślić też należy, iż stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. –Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 stycznia 2005 r., sygn. akt II UK 141/2004, opublikowanym w OSNP z 2005roku, Nr15 poz. 235).

Kwestia sporna w niniejszej sprawie sprowadza się do tego, czy stan faktyczny ustalony w tej konkretnej sprawie, a wynikający z wyjaśnień stron, zeznań świadków, jak również z dowodów w postaci dokumentów pozwala na uznanie, że stosunek pracy zawarty między zainteresowaną spółką jako płatnikiem składek a odwołującą D. P. był czynnością prawną pozorną w rozumieniu art. 83 k.c. mającą, na celu obejście przepisów prawa – tak jak to twierdzi organ rentowy w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji – czy też nie i jakie są tego przyczyny.

W tym miejscu trzeba wskazać, że pozorność oświadczenia woli (art. 83 § 1 k.c.) została potraktowana przez ustawodawcę jako wada oświad­czenia woli, nie dotyczy więc oświadczeń wiedzy. Jest to jednak wada szczególnego rodzaju, bo dotycząca oświadczenia złożonego świadomie i swobodnie dla pozoru drugiej stronie, która o takim oświadczeniu wie
i na to się zgadza (Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 czerwca 1971r., sygn. akt II CR 250/71, niepublikowanym).

Z kolei w wyroku z dnia 23 czerwca 1986r., sygn. akt I CR 45/86, niepublikowanym, Sąd Najwyższy zdefiniował pozorność jako „wadę oświadczenia woli polegającą na niezgodności między aktem woli, a jej przejawem na zewnątrz, przy czym strony zgodne są co do tego, aby wspomniane oświadczenie woli nie wywoływało skutków prawnych”. Nie można też przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadomie to przyj­mował (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2001r., sygn. akt II UKN 258/00, OSNP z 2002r., Nr 21, poz. 527).

Sąd podziela w pełni stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z dnia
1 czerwca 2010r., o sygn.. akt II UK 34/10, opublikowanym w LEX nr 619639, iż „o czynności prawnej sprzecznej z ustawą lub mającej na celu obejście ustawy można mówić tylko wtedy, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie ma na celu obejścia prawa dokonanie czynności prawnej dla osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowego oraz wypadkowego i chorobowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń, nie jest obejściem prawa.”

Należy też podnieść, iż uznanie, że umowa o pracę zawarta z kobietą w ciąży jest pozorna prowadziłoby do wprowadzenia w praktyce zakazu zawierania umów o pracę
z ciężarnymi, co byłoby sprzeczne z podstawową zasadą prawa pracy określoną w art. 11 ³ k.p. wprowadzającą zakaz jakiejkolwiek dyskryminacji w stosun­kach pracy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 29 kwietnia 1999r., sygn.. akt III AUa 49/99, opublikowany w OSA z 2000r., z. 3, poz. 11). Nadto zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2006r., sygn.. akt III UK 156/05, opublikowanym w LEX nr 272549 ”samo zawarcie umowy o pracę w okresie ciąży, nawet gdyby głównym motywem było uzyskanie zasiłku macierzyńskiego nie jest naganne, ani tym bardziej sprzeczne z prawem.” Natomiast w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2005r., III UK 89/05, opublikowanym w OSP z 2007 roku, Nr 4, poz. 41 stwierdzono, że „skorzystanie z ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym jest legalnym celem zawierania umów o pracę.”

Przechodząc na grunt niniejszej sprawy trzeba wspomnieć, iż postępowanie przeprowadzone przez Sąd nie wykazało, że umowy o pracę zawarte między zainteresowaną spółką a odwołującą D. P. można uznać za czynności prawne pozorne ani też czynności mające na celu obejście prawa.

Ubezpieczona w niniejszej sprawie posiadała status pracownika w rozumieniu art. 22 § 1 k.p., zaś jej umowy o pracę nie mogą być uznane za czyn­ności prawne pozorne (art. 83 § 1 k.c.), bądź też sprzeczne z prawem lub mające na celu obejście prawa (art. 58 § 1 k.c.), co w konsekwencji powodowałoby ich nieważność.

Organ rentowy w toku postępowania nie wykazał zasadność zaskarżonej decyzji. Czynności wykonywane w ramach zatrudnienia odwołującej miały charakter realny, a nie pozorny. Świadczyła ona pracę polegającą na koordynowaniu zespołu pracowników – telemarketerów, przygotowywała dla nich szkolenia w zakresie sprzedaży produktów, a także dodatkowe szkolenia w razie potrzeb. Zgłaszała potrzeby w zakresie rekrutacji pracowników do swojego zespołu, prowadziła korespondencję elektroniczną w ramach bieżących spraw. Jej praca koordynatora polegała także na przygotowaniu skryptu i realizacji kampanii głównie przy projekcie (...) polegającym na sprzedaży książek, publikacji do szkół i przedszkoli. Odwołująca miała za zadanie także bieżące monitorowanie wykonania projektu, jakości wykonania zadań i wdrażanie potrzebnych szkoleń, omawianie pojawiających zagadnień związanych ze sprzedażą produktów. Odwołująca podjęła zatrudnienie w przedsiębiorstwie, w którym nikogo nie znała. Znalazła ogłoszenie w internecie i przeszła procedurę rekrutacji. Zatrudniła się w pracy zgodnie ze swoimi umiejętnościami.

O pozorności umowy nie może świadczyć jedynie fakt, iż odwołująca była w ciąży w momencie zawierania umowy o pracę. Przeprowadzone postępowanie wykazało, iż w firmie (...) Sp. z.o.o. w Z. w momencie zawierania umowy o pracę z odwołującą, istniała potrzeba zatrudnienia osoby na stanowisku koordynatora zespołu. Natomiast krótki czas pracy odwołującej był podyktowany jej stanem zdrowia. Nie można zatem mówić, że krótkotrwała realizacja tej umowy przesądza o jej zawarciu dla obejścia prawa i nieważności tej umowy.

W tym zakresie Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 17 czerwca 2008r., o sygn.
III AUa 536/08, opublikowanym w Lex nr 470351, zgodnie z którym krótkotrwałe wykonywanie pracy, nawet ze stosunkowo wysokim wynagrodzeniem, nie może stanowić podstawy do uznania zawartej umowy o pracę za nieważną i prowadzić do uznania, że brak jest podstaw do objęcia pracownika ubezpieczeniem społecznym. W niniejszej sprawie zdaniem Sądu wynagrodzenie nie było zawyżone.

Reasumując, doszło do zawarcia stosunku pracy miedzy zainteresowana (...) Sp. z.o.o. w Z. a odwołującą D. P.. Zawarte umowy o pracę na okres próbny i czas określony nie były czynnościami prawnymi pozornymi w rozumieniu art. 83 § 1 k.c., a tym samym nieważnymi, bądź zmierzającymi do obejścia prawa w rozumieniu art. 58 §1 k.c., zatem mogą stanowić podstawę do objęcia odwołującej ubezpieczeniami społecznymi.

Mając powyższe na uwadze, na mocy wyżej powołanych przepisów i art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd orzekł jak w pierwszym punkcie wyroku. O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z § 12 ust 2 i § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tj. Dz. U. z 2013 roku, Nr 461 ze zm.) jak w punkcie drugim orzeczenia. W punkcie trzecim wyroku Sąd przekazał ZUS O/Z. do rozpoznania wniosek D. P. o podleganie pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu, poczynając od dnia 28 października 2014 r., bowiem odwołanie mogło być rozpoznane w granicach zaskarżonej decyzji (art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c.) W zaskarżonej decyzji okres niepodlegania ubezpieczeniom obejmował okres od dnia 9 kwietnia 2014r. do 27.10.2014r., podczas gdy odwołująca domagała się ustalenia, że podlega ubezpieczeniom, poczynając od dnia 9 kwietnia 2014r.

(-) SSR del. Grzegorz Tyrka