Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W I M I E N I U

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 listopada 2015 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu w XVII Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący: SSO Jarosław Komorowski

Protokolant: st. prot. sąd. Agnieszka Popławska

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej Haliny Pągowskiej

po rozpoznaniu w dniu 9 listopada 2015 roku

sprawy K. A. (A.)

oskarżonego o przestępstwo z art. 209 § 1 k.k.

z powodu apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Nowym Tomyślu z dnia 20 marca 2015 roku, sygn. akt II K 251/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że wymiar orzeczonej w punkcie 1. wyroku kary pozbawienia wolności obniża do 2 (dwóch) miesięcy,

2.  w pozostałym zakresie utrzymuje zaskarżony wyrok w mocy,

3.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. Tomasza Chachaja kwotę 959,40 zł brutto tytułem zwrotu nieuiszczonych nawet w części kosztów pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym oraz za sporządzenie środka odwoławczego,

4.  zwalnia oskarżonego z obowiązku poniesienia kosztów procesu za postępowanie odwoławcze, w tym nie wymierza mu opłaty za II instancję.

SSO Jarosław Komorowski

UZASADNIENIE

W sprawie oskarżonego K. A., uznanego wyrokiem Sądu Rejonowego w Nowym Tomyślu z dnia 20 marca 2015 roku w sprawie o sygn. akt II K 251/15 za winnego popełnienia przestępstwa z art. 209 § 1 k.k. (k. 115-116), po rozpoznaniu apelacji wywiedzionej przez obrońcę oskarżonego (k. 141-143), Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego K. A. okazała się bezzasadna.

Na wstępie niniejszego wywodu podkreślenia wymaga, że Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy ustalił, że oskarżony K. A. w okresie od marca 2013 roku do grudnia 2014 roku, z wyłączeniem okresu od 16 marca 2014 roku do 4 kwietnia 2014 roku w B., gmina M., woj. (...), uporczywie uchylał się od wykonania ciążącego na nim z mocy prawa a ustalonego orzeczeniem Sądu Rejonowego w Nowym Tomyślu Wydział III Rodzinny i Nieletnich z dnia 8 marca 2011 roku sygn. akt III RC 35/11 obowiązku opieki przez niełożenie renty alimentacyjnej na rzecz małoletnich córek: L. W. i P. A. w kwocie 800 zł miesięcznie łącznie, przez co naraził córki na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych i konieczność korzystania z pomocy społecznej w formie rzeczowej a także z funduszu alimentacyjnego przy gminnym Ośrodku Pomocy (...) w M.. Jednocześnie nie budzi żadnych wątpliwości, że zarzucone oskarżonemu zachowanie wypełnia znamiona występku typizowanego w art. 209 § 1 k.k. Co istotne przy tym, ani wskazane wyżej ustalenia faktyczne ani karnoprawna ocena zachowania przypisanego oskarżonemu A. nie były kwestionowane przez żadną ze stron niniejszego procesu.

Przechodząc do zarzutu podniesionego w apelacji przypomnieć należy, że o rażącej niewspółmierności można mówić jedynie wówczas, gdy suma zastosowanych kar i środków karnych, wymierzonych za popełnione przestępstwo, nie odzwierciedla należycie stopnia społecznej szkodliwości czynu oraz nie zapewnia spełnienia celów kary. Ponadto, orzeczona kara lub środek karny mogą być uznane za niewspółmierne, gdy nie uwzględniają w sposób właściwy zarówno okoliczności popełnionego czynu, jak i osobowości sprawcy (wyrok SN z dnia 30 czerwca 2009 r., WA 19/09, Lex nr 598172). Jak słusznie podkreśla się w orzecznictwie, tylko wtedy można uznać, że przesłanka rażącej niewspółmierności kary jest spełniona, jeśli z punktu widzenia nie tylko sprawcy, ale i ogółu społeczeństwa, kara jawi się jako niesprawiedliwa, zbyt drastyczna, przynosząca nadmierną dolegliwość (zob. min.: wyrok SA w Katowicach z dnia 5 listopada 2009 r., II AKa 297/09, Lex nr 553884).

Za karę współmierną i sprawiedliwą uznana być może natomiast tylko taka kara, przy wymiarze której sąd orzekający miał na uwadze wszystkie dyrektywy wymiaru kary wskazane w art. 53 k.k. i przy wymiarze której sąd orzekający wziął pod uwagę wszystkie okoliczności łagodzące i obciążające, ujawnione w toku przewodu sądowego (zob. m.in. wyrok SN z dnia 30 marca 1977 r., V KR 34/77, OSNPG 1977/10/78). Nie oznacza to oczywiście, że każda z dyrektyw winna być zawsze uwzględniona w jednakowym stopniu. Kluczowe jest natomiast to, aby dolegliwość wymierzanej kary nie przekroczyła stopnia przypisanej oskarżonemu winy oraz odpowiadała stopniowi społecznej szkodliwości popełnionego czynu. Istotne jest jednak również, aby orzeczona kara we właściwy sposób uwzględniała okoliczności dotyczące osoby sprawcy, będące podstawą jej ukształtowania w postaci bezwzględnej lub z warunkowym zawieszeniem wykonania. Wymierzając karę z warunkowym zawieszeniem jej wykonania sąd zobowiązany jest bowiem – zgodnie z dyspozycją art. 56 k.k. – brać pod uwagę dyrektywy sądowego wymiaru kary określone w art. 53 k.k. Zawieszenie wykonania orzeczonej kary nie powinno przy tym rodzić w opinii społecznej przekonania, że sprawca przestępstwa pozostał w zasadzie bezkarny.

Za przypisane oskarżonemu K. A. przestępstwo z art. 209 § 1 k.k. grozi kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Z uwagi na wysoki stopień winy oskarżonego, dopuszczenie się przestępstwa na szkodę dwóch najbliższych osób oraz dwukrotną wcześniejszą karalność oskarżonego za występki z art. 209 § 1 k.k., trafnie Sąd Rejonowy uznał, że słuszne i sprawiedliwe jest wymierzenie K. A. kary najsurowszej rodzajowo, a więc kary pozbawienia wolności. Jak wynika z pisemnych motywów wyroku, orzekając wskazaną karę w wymiarze 5 miesięcy Sąd Rejonowy miał na uwadze złożenie przez oskarżonego wiarygodnych w znacznej części wyjaśnień oraz przyznanie się do winy na etapie postępowania przygotowawczego. Nie może więc budzić wątpliwości, że wymiar kary jednostkowej ukształtowany przez Sąd I instancji uwzględnia wszystkie okoliczności przemawiające na korzyść i na niekorzyść oskarżonego oraz jest współmierny do ciężaru gatunkowego przestępstwa. W ocenie Sądu Odwoławczego oczekiwany skutek w postaci uświadomienia oskarżonemu A. naganności jego postępowania oraz konieczności respektowania ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego wobec dzieci może odnieść kara pozbawienia wolności w wymiarze niższym niż ustalony przez Sąd Rejonowy, a mianowicie kara pozbawienia wolności w wymiarze 2 miesięcy. Zgodzić należy się bowiem z obroną, że pięciomiesięczny pobyt oskarżonego w warunkach izolacji więziennej nie jest celowy ani z punktu widzenia ciążących na oskarżonym obowiązków alimentacyjnych ani z punktu widzenia jego resocjalizacji. Zdaniem Sądu Odwoławczego już krótkotrwałe osadzenie oskarżonego, wobec którego dotychczas stosowano wyłącznie kary i środki karne o charakterze wolnościowym, może przynieść oczekiwany skutek. W tym miejscu wyraźnie należy podkreślić, że z uwagi na uprzednią dwukrotną karalność oskarżonego za występek z art. 209 § 1 k.k. słuszne jest zapatrywanie Sądu Rejonowego, że brak jest racjonalnych przesłanek do skonstruowania wobec oskarżonego pozytywnej prognozy kryminologicznej i do wymierzenia mu kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Wprawdzie sam fakt uprzedniej karalności nie wyklucza w każdym przypadku skonstruowania wobec sprawcy pozytywnej prognozy kryminologicznej (tak m.in.: wyrok SN z dnia 17 listopada 2011 r., III KK 198/11, Lex nr 1109319, wyrok SA w Katowicach z dnia 26 marca 2009 r., II AKa 42/09, Lex nr 504090), jednakże analiza karty karnej oskarżonego pozwala stwierdzić, że jest on sprawcą niepoprawnym, wobec którego dotychczas stosowane kary i środki karne nie odniosły żadnego rezultatu. Wobec oskarżonego stosowano już karę ograniczenia wolności, orzeczoną za występek popełniony w okresie od 10 lutego 2011 roku do października 2012 roku na szkodę córek L. W. i P. A. oraz karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania za występek popełniony w okresie od 11 października 2008 roku do 15 marca 2014 roku na szkodę syna B. A.. Mimo orzeczenia wymienionych kar, połączonych z obowiązkiem łożenia na rzecz małoletnich dzieci, oskarżony nadal nie realizował ciążącego na nim obowiązku, podejmując wyłącznie dorywcze prace i nie poczuwając się do jakiejkolwiek odpowiedzialności za sytuację życiową potomstwa, które na ten świat sprowadził. Wskazuje to bezsprzecznie, że naruszenie przez K. A. obowiązującego porządku prawnego nie miało charakteru incydentalnego. Skoro dotychczas podejmowane działania resocjalizacyjne nie odniosły żadnego skutku uznać należy, że oskarżony wymaga trwałych oddziaływań, które winny zostać podjęte w warunkach izolacji więziennej. Tym samym wymienione powyżej okoliczności wskazują ponad wszelką wątpliwość, że nie tylko oskarżony ma lekceważący stosunek do obowiązującego porządku prawnego, ale również że brak jest jakichkolwiek podstaw do formułowania twierdzeń, iż orzeczenie wobec niego kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania to zmieni. Wręcz przeciwnie, warunkowe zawieszenie kary 2miesięcy pozbawienia wolności utwierdziłoby K. A. wyłącznie w przekonaniu, że jest on faktycznie bezkarny. Przedmiotowej oceny w żaden sposób nie mogła zmienić okoliczność, iż w październiku tego roku urodziło się kolejne dziecko oskarżonego, że oskarżony w toku niniejszego procesu dokonał kilku drobnych wpłat na rzecz dzieci i że deklaruje, iż podjął pracę zarobkową. Jak już bowiem zasygnalizowano powyżej, oskarżony otrzymywał już szansę w postaci kar wolnościowych i mimo to wracał na drogę przestępstwa nie bacząc w ogóle na to, że okres próby jeszcze się nie zakończył. Stąd też eksponowane w toku postępowania odwoławczego deklaracje oskarżonego odnoszące się do zmiany sposobu życia nie mogły odnieść oczekiwanego przez obronę rezultatu, zwłaszcza że oskarżony nadal nie ma stałej pracy, a kwoty które w ostatnim czasie przeznaczył na utrzymanie dzieci w żaden sposób nie były w stanie pokryć ich najbardziej podstawowych potrzeb.

Reasumując powyższe rozważania stwierdzić należy, że tylko bezwzględna kara pozbawienia wolności w wymiarze 2 miesięcy stanowi trafną reakcję karną na przestępstwo popełnione przez K. A.. Podkreślenia wymaga, że w ocenie Sądu Odwoławczego tak ukształtowany wymiar kary nie wpłynie negatywnie na realizację względów ogólnoprewencyjnych oraz zapobiegnie wykształceniu w społeczeństwie błędnego przekonania o nadmiernej pobłażliwości organów sprawiedliwości wobec sprawców tego rodzaju przestępstw. Jednocześnie będzie ona stanowiła dla oskarżonego realną przestrogę przed lekceważeniem porządku prawnego, albowiem musi on w końcu zrozumieć, że popełnianie kolejnych przestępstw nie popłaca i każdorazowo będzie się wiązać ze zdecydowaną reakcją organów wymiaru sprawiedliwości.

Wobec powyższego należało zmienić zaskarżony wyrok w ten sposób, że wymiar orzeczonej w punkcie 1. wyroku kary obniżyć do dwóch miesięcy (pkt 1. wyroku), a w pozostałym zakresie utrzymać go w mocy, albowiem nie dostrzeżono żadnych innych uchybień, które w myśl art. 439 § 1 k.p.k., art. 440 k.p.k. bądź art. 455 k.p.k. należałoby wziąć pod uwagę z urzędu (pkt 2. wyroku).

O kosztach procesu orzeczono w punktach 3. i 4. wyroku.

Na podstawie art. 618 § 1 pkt 11 k.p.k. i art. 619 § 1 k.p.k. w zw. z § 14 ust. 2 pkt 4 oraz ust. 4 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu (Dz.U.2013.461 j.t.) Sąd Okręgowy zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata, obrońcy oskarżonego z urzędu Tomasza Chachaja kwotę 959,40 zł (w tym VAT) tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu odwoławczym (pkt 3. wyroku), albowiem adwokat Chachaj został wyznaczony obrońcą oskarżonego A.po wydaniu wyroku przez Sąd Rejonowy, sporządził apelację w sprawie, w której nie występował przed Sądem I instancja, a następnie reprezentował interesy oskarżonego przed Sądem Odwoławczym.

W punkcie 4. wyroku, na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k. i art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych, Sąd Okręgowy zwolnił oskarżonego z obowiązku poniesienia kosztów procesu za postępowanie odwoławcze i nie wymierzył mu opłaty. Za zwolnieniem oskarżonego od kosztów procesu przemawiały ciążący na nim obowiązek alimentacyjny wobec pięciorga dzieci, jego sytuacja finansowa i rodzinna, a także okoliczność, że wobec oskarżonego orzeczono bezwzględną karę pozbawienia wolności.

SSO Jarosław Komorowski