Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Kraków dnia 27 lipca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie, Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Wojciech Żukowski

Protokolant: starszy protokolant Marzena Stępkowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 lipca 2015 r. w Krakowie

sprawy z powództwa J. B. (1) syna J.

przeciwko J. B. (1), J. B. (2), E. N. (1) i S. N.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanych J. B. (1) i J. B. (2) solidarnie na rzecz powoda J. B. (1) syna J. kwotę 31580 zł. 75 gr. (słownie: trzydzieści jeden tysięcy pięćset osiemdziesiąt złotych siedemdziesiąt pięć groszy) z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 16 października 2012 r. do dnia zapłaty,

II.  zasądza od pozwanej J. B. (2) na rzecz powoda J. B. (1) syna J. odsetki ustawowe liczone od kwoty 31580 zł. 75 gr. (słownie: trzydzieści jeden tysięcy pięćset osiemdziesiąt złotych siedemdziesiąt pięć groszy) za okres od dnia 9 października 2012 r. do dnia 15 października 2012 r.,

III.  zasądza od pozwanych E. N. (1) i S. N. solidarnie na rzecz powoda J. B. (1) syna J. kwotę 21307 zł. 75 gr. (słownie: dwadzieścia jeden tysięcy trzysta siedem złotych siedemdziesiąt pięć groszy) z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 10 października 2012 r. do dnia zapłaty.

IV.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

V.  koszty postępowania wzajemnie pomiędzy stronami znosi,

VI.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz adw. T. G. kwotę (...) (słownie: osiem tysięcy osiemset pięćdziesiąt sześć) złotych tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powodowi.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 27 czerwca 2012 r. (sprecyzowanym pismem z dnia 17 września 2012 r. – k. 29) powód J. B. (1) wniósł o:

- zasądzenie od pozwanych J. B. (1) i J. B. (2) solidarnie kwoty 135.000 zł. z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

- zasądzenie na rzecz powoda od pozwanych E. N. (1) i S. N. solidarnie kwoty 70.000 zł. z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu.

Na uzasadnienie żądania pozwu podał, że przez wiele lat pracował na gospodarstwie u swojego ojca - pozwanego ad. 1. Równocześnie powód wraz z pozwanym ad. 1 budowali na gruncie wchodzącym w skład w.w. gospodarstwa budynek gospodarczy, (obecnie znajduje się on na działce stanowiącą wyłączną własność pozwanych ad. 1 i ad. 2) oraz budynek mieszkalny nr (...) w L., położony na dz. nr (...)

Większość prac przy wyżej wskazanych budowach była wykonywana osobiście przez powoda i jego ojca – pozwanego adr. 1, bądź samodzielnie przez powoda. Okresowo zatrudniano do wykonania prac robotników. Środki finansowe niezbędne na opłacenie ekip robotników jak i na materiały budowlane pochodziły z przychodów uzyskiwanych z gospodarstwa rolnego oraz z dochodów, które uzyskiwał powód pracując jako budowlaniec.

W okresie od 1976 r. do 2005 r. powód sam lub wspólnie z ojcem oraz innymi osobami wykonali na ternie nieruchomości pozwanych następujące roboty:

rozbudowa budynku inwentarskiego (stajnia wraz z sanitarnym zapleczem: kuchnia i łazienka): kopanie fundamentu, betonowanie, izolacja, murowanie budynku, szalowanie i zbrojenie stropu żelbetonowego, zalewanie, konstrukcja więźby dachowej, krycie dachówką, murowanie komina, tynkowanie, obróbka blacharska, tynkowanie budynku inwentarskiego wraz z zapleczem sanitarnym (łazienka i WC), osadzanie okien, drzwi, obróbka, wylewki posadzkowe, tynkowanie elewacji, malowanie pomieszczeń, instalacja kanalizacji i instalacji sanitarnej,

2. budowa domu mieszkalnego dwupiętrowego podpiwniczonego:

kopanie fundamentów, betonowanie, szalowanie i zbrojenie stropu podpiwniczonego, zalewanie betonem drugiej części fundamentu, izolacja fundamentów i ścian stanu zerowego, wyrób pustaków, murowanie parteru budynku, murowanie komina, pozyskiwanie drzewa, transport na tartak, cięcie desek, załadunek i rozładunek drutu zbrojeniowego, szalowanie i zbrojenie stropu żelbetonowego, betonowanie, murowanie piętra domu, transport pustaków na piętro, zaprawy, rusztowania, szalowanie i zbrojenie stropu żelbetonowego, zalewanie, pozyskiwanie drzewa z lasu na więźbę dachową, obróbka, transport płyt eternitowych, składanie więźby dachowej, krycie płytami eternitowymi, murowanie komina, kopanie fundamentu pod wiatrołap, betonowanie, murowanie, kładzenie stropu, wykańczanie, wykańczanie parteru domu: dokończenie murowania ścianek wewnętrznych, instalacja kanalizacji, zakup płytek ceramicznych, układanie posadzki, tynkowanie, osadzanie ościeżnic drzwi i okien, malowanie, obróbka desek, parapetów, montaż, szalowanie i zbrojenie balkonów, zalewanie, betonowanie balkonu, kopanie fundamentu pod klatkę schodową, budowa klatki schodowej, murowanie, szalowanie, zbrojenie schodów dwubiegowych, betonowanie, konstrukcja więźby dachowej, krycie, prace elewacyjne przy docieplaniu ścian, stropu klatki schodowej, montaż rusztowania, wymiana okien, obróbka na piętrze, montaż instalacji elektrycznej, dokończenie wznoszenia ścianek wewnętrznych, montaż schodów strychowych, tynkowanie ścian klatki schodowej, kładzenie gładzi szpachlowej, malowanie, instalacja centralnego ogrzewania, instalacja kanalizacji odpływowej (kopanie i montaż), montaż posadzek podłogowych, wykładzin, montaż balustrad na klatce schodowej, prace przy rozbudowie klatki schodowej zejścia do kotłowni, montaż schodów, wykonanie wylewki, prace glazurnicze na balkonie: wylewki, izolacja, kładzenie płytek.

Oprócz wskazanych prac powód pokrywał także koszt zakupu szeregu materiałów budowlanych jak: pustaki, cement, żwir, wapno, schody włazowe, płyty podłogowe, belki drewniane, stal zbrojeniowa, parapety, płytki ceramiczne, farba emulsyjna, wełna mineralna, panele ścienne, kasetony, materiały instalacyjno – kanalizacyjne, rury PCV, kręgi, deski, okna, styropian, kleje. W 2005 r. zakupił także garaż typu „blaszak".

Wartość nakładów z uwzględnieniem wkładu w postaci osobistej pracy przy budowie ww. budynków oraz jego pracy w gospodarstwie (z której dochód wedle powoda w całości był przeznaczany na budowę), powód szacuje na kwotę 205.000 zł, przy czym kwota 180.000 zł stanowi wartość nakładów na budynek nr (...), a kwota 25.000 zł odpowiada wartości nakładów poczynionych na budynek gospodarczy.

Powód wskazał, że czyniąc w.w. nakłady kierował się złożoną przez rodziców obietnicą, że po wybudowaniu domu zostanie on przepisany w całości na jego rzecz. Ostatecznie własność części w.w. nieruchomości została przeniesiona na podstawie umowy darowizny na rzecz siostry powoda i jej męża (pozwanych ad. 3 i 4). Wskutek w.w. rozporządzenia powód oraz jego rodzina zostali pozbawieni miejsca, w którym mogliby zamieszkać. Obecnie zajmują w wynajmowanym lokalu mieszkalnym.

W złożonej w dniu 22 października 2012 r. odpowiedzi na pozew pozwani J. B. (1), J. B. (2), E. N. (1) i S. N. wnieśli o oddalenie powództwa i o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów postępowania według norm przepisanych.

Pozwani podnieśli, że budynek gospodarczy (stajnia) został wybudowany w 1960 r. przez pozwanych ad. 1 i ad. 2, natomiast w późniejszym czasie dobudowana została do niego niewielka część kuchenna. Koszt poniesionych nakładów na ten cel został pokryty przez pozwanych J. B. (1) i J. B. (2). Powód jako dorastający wówczas chłopak pomagał pozwanym (rodzicom) w opisanych pracach budowlanych, w tym pracach na gospodarstwie rolnym - na takich samych zasadach jak i pozostałe jego rodzeństwo. Nie finansował natomiast ani zakupu materiałów budowlanych ani robocizny wynajmowanych pracowników. Dom w L. został wybudowany systemem gospodarczym przy zaangażowaniu sił z całej rodziny. Najpierw w pierwszej połowie lat 80-tych ub. wieku wybudowano budynek w stanie surowym, potem został on częściowo zasiedlony (parter) i był stopniowo wewnątrz wykańczany przez pozwanych J. i J. B. (2), a obecnie remontowany przez pozwanych E. i S. N.. Powód pomagał w budowie przy pracach związanych głównie z zalewaniem 3 płyt na stropach i przy tynkowaniu ścian. Budowę domu sfinansowali ze swoich zarobków pozwani J. B. (2) i J. B. (1).

Pozwani wskazali także, że wbrew twierdzeniom powoda nie składali wobec niego obietnicy przeniesienia własności całej nieruchomości, na której znajduje się budynek w zamian za pomoc przy jego wzniesieniu, gdyż mieli czworo dzieci, a powód długo był kawalerem i prowadził nieustatkowanie życie, nadto zarobione pieniądze przeznaczał na własne potrzeby - głównie papierosy i alkohol oraz zabawę. Zarzucili, że skoro powód był samoistnym posiadaczem części nieruchomości (lokalu na piętrze domu) w złej wierze to może on żądać jedynie zwrotu nakładów koniecznych o tyle o ile właściciel wzbogaciłby się jego kosztem bezpodstawnie. Powód zniszczył jednak całkowicie lokal i poczynione przez siebie w nim nakłady oraz wyposażenie, dlatego nie zachodzi po stronie pozwanych bezpodstawne wzbogacenie.

Niezależnie od powyższego pozwani podnieśli zarzut przedawnienia roszczenia powoda wskazując, że powód wyprowadził się z domu w sierpniu 2009 r., zaś z pozwem oraz wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej wystąpił do sądów dopiero w dniu 26 i 27 czerwca 2012 r., a zatem po upływie roku od wydania rzeczy.

Zgłosili także zarzut potrącenia kwoty 205.000 zł stanowiącą wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z części nieruchomości przez powoda za okres ostatnich 10 lat, z wierzytelnością dochodzoną przez powoda w niniejszym pozwie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwani J. B. (2) i J. B. (1) są rodzicami powoda J. B. (1) ur. w (...) r. Poza powodem pozwani J. B. (2) i J. B. (1) mają jeszcze troje dzieci: pozwaną E. N. (1) ur. w (...) r., M. M. ur. w (...) r. i K. B. ur. w (...) r.

Do końca lat 80 – tych XX wieku pozwani prowadzili gospodarstwo rolne o pow. około 5 hektarów, w którym hodowali zwierzęta: dwie krowy, byka, konia, dwie świnie. Pozwani uprawiali także zboże, buraki, ziemniaki. W skład gospodarstwa wchodził również las.

Oprócz prowadzenia gospodarstwa rolnego pozwany J. B. (1) pracował zawodowo jako piekarz. Później w latach 80 - tych XX wieku pracował na budowach jako budowlaniec. Pozwana J. B. (2) zajmowała się prowadzeniem gospodarstwa rolnego wraz z mężem oraz wychowaniem czworga dzieci. W od lat 80 – tych XX wieku zajmowała się przez okres około 10 lat chałupnictwem – szyła rękawice.

Gospodarstwo pozwanych nie przynosiło znacznych dochodów, służyło głównie zaspokojeniu potrzeb rodziny. Pozyskiwane mleko pozwana J. B. (2) oddawała do skupu. Uzyskane z tego środki finansowe przeznaczała na zakup żywności oraz biletów na przejazdy dla dzieci.

Dowód:

- zeznania świadka S. W., k. 331 – 332,

- zeznania świadka W. M., k. 333,

- zeznania świadka M. M., k. 333 - 334,

- zeznania świadka K. B., k. 374,

- zeznania powoda, k. 381,

- zeznania pozwanej J. B. (2), k. 381,

- zeznania pozwanego J. B. (1), k. 381.

Powód J. B. (1) w 1979 r. ukończył (...) Szkołę Zawodową w zawodzie piekarz. Od osiągnięcia pełnoletniości pracował zawodowo. Początkowo był zatrudniony w piekarni. Od wiosny 1980 r. odbywał służbę wojskową, od której został zwolniony przedterminowo do pracy na gospodarstwie rolnym jesienią 1981 r.

W dalszym okresie powód był zatrudniony w firmie budowlanej (...), gdzie pracował do 1983 r. Następnie pracował w firmie (...) od 1983r. do 1986 r., później w firmie (...) i firmie (...). Przez okres około 5 lat (od 1992 r. do 1996 r.) powód pracował przy budowach w Belgii oraz przez okres 1 roku (2004 r. do 2005 r.) w Niemczech, była to praca nielegalna.

Po powrocie z zagranicy powód pracował w Polsce przy pracach budowlanych dorywczo. Obecnie nie pracuje, od trzech lat jest zarejestrowany w Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna.

Dowód:

- zeznania świadka C. B. (1), k. 330 – 331

- zeznania świadka S. W., k. 331 – 332,

- zeznania świadka W. M., k. 333,

- zeznania świadka M. M., k. 333 - 334,

- zeznania świadka J. B. (3), k. 358,

- zeznania świadka W. B., k. 374,

- zeznania świadka K. B., k. 374,

- zeznania powoda, k. 381,

- zeznania pozwanej J. B. (2), k. 381,

- zeznania pozwanego J. B. (1), k. 381.

- dokumentacja pracownicza powoda, k. 231-299

Poza stałym zatrudnieniem powód od wczesnych lat dziecinnych pomagał pozwanym wspólnie z pozostałym rodzeństwem w pracach związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Wykonywane przez powoda prace rolne polegały w szczególności na: oraniu przy pomocy konia, zbieraniu i koszeniu zboża oraz siana, siewie, wykopkach. Dojeniem krów i podawaniem zwierzętom karmy zajmowała się pozwana J. B. (2).

Pod koniec lat 80 – tych XX gospodarstwo pozwanych J. B. (1) i J. B. (2) przejęła ich córka M. M. wraz z mężem, którzy do dzisiaj użytkują je rolniczo. Powód świadczył pomoc w gospodarstwie do kiedy był kawalerem tj. do 1996 r.

dowód:

- zeznania świadka J. B. (3), k. 332,

- zeznania świadka W. M., k. 333,

- zeznania świadka M. M., k. 333 – 334,

- zeznania świadka J. B. (3), k. 358,

- zeznania świadka W. B., k. 374,

- zeznania świadka K. B., k. 374,

- zeznania powoda, k. 381,

- zeznania pozwanej J. B. (2), k. 381,

- zeznania pozwanego J. B. (1), k. 381.

W latach 60 - tych XX wieku pozwani J. B. (1) i J. B. (2) wybudowali na nieruchomości położonej w L. wchodzącej w skład ich gospodarstwa rolnego budynek gospodarczy (stajnię). W latach 70 - tych XX wieku pozwani podjęli decyzję o jego rozbudowie. Zakres prac budowlanych w tym budynku obejmował: ściągnięcie dachu, zalanie stropu żelbetowego, przełożenie dachu nowego, krokwi, łat i domurowanie zaplecza obejmującego kuchnię, łazienkę, spiżarkę. Powód pomagał w pracach budowalnych, które prowadził pozwany J. B. (1). Poza powodem w pracach tych uczestniczyli także sąsiedzi, którzy pomagali w zamian za odpracowanie udzielonej pomocy. Łącznie prace te były wykonywane przez około 5 osób.

Koszt zakupu materiałów budowlanych na potrzeby w.w. inwestycji został pokryty przez pozwanego J. B. (1) z wynagrodzenia za pracę.

dowód:

- zeznania świadka S. W., k. 331 - 332,

- zeznania powoda, k. 381,

- częściowo zeznania pozwanej J. B. (2), k. 381,

- częściowo zeznania pozwanego J. B. (1), k. 381.

W 1979 r. pozwani J. B. (1) i J. B. (2) rozpoczęli na nieruchomości położonej w (...)budowę domu jednorodzinnego. Budynek został wzniesiony systemem gospodarczym. Prace prowadzone były etapami do roku 1998. W połowie lat 80-tych XX wieku ukończono dom składający się z trzech kondygnacji w stanie surowym.

Powód J. B. (1) pomagał pozwanym w budowie domu wykonując prace murarsko – budowlane wspólnie z pozwanym J. B. (1) do stanu surowego. Powód głównie pracował przy wykopkach ziemnych, pomagał przy betonowaniu, murowaniu, podawaniu pustaków, a także wykonaniu stropów żelbetowych. Wkład powoda w budowę domu do stanu surowego wynosił około 50 %.

Następnie powód sam wykonał tynkowanie elewacji oraz położył flizy w łazience, wstawił okna, pomalował lokal, położył podłogi i parapety na parterze domu.

Parter budynku został zasiedlony w około 1985 r. Zamieszkali w nim pozwani J. i J. B. (2), powód oraz pozwana E. N. (1) początkowo sama, a po założeniu rodziny z mężem - pozwanym S. N. i dziećmi.

Syn pozwanych K. B. wyprowadził się na stałe z domu w roku 1987/88 do swojej żony do T.. Wcześniej w związku z nauką w K. bywał w domu okresowo, głównie na weekendy.

dowód:

- zeznania świadka S. W., k. 331 – 332,

- zeznania świadka J. B. (3), k. 332,

- zeznania świadka W. M., k. 333,

- zeznania świadka M. M., k. 333 – 334,

- zeznania świadka J. B. (3), k. 358,

- zeznania świadka W. B., k. 374

- zeznania świadka K. B., k. 374,

- zeznania powoda, k. 381,

- zeznania pozwanej J. B. (2), k. 381,

- zeznania pozwanego J. B. (1), k. 381.

- dokumentacja rachunkowa, k. 94-188

W 1996 r. roku powód ożenił się z C. B. (2), która zamieszkała wspólnie z nim w domu w L. na parterze budynku. Strony mieszkały na jednej kondygnacji przez okres kilku lat. Dopiero w pod koniec lat 90 – tych powód wyprowadził się z rodziną na I piętro budynku, uprzednio wykańczając w.w. lokal mieszkalny. Prace wykończeniowe na piętrze domu obejmowały: instalowanie podłóg, posadzek, centralnego ogrzewania, ciepłej i zimnej wody, montaż okien plastikowych, tynkowanie, malowanie, zakładanie płytek na balkonie, założenie kasetonów, izolowanie, dobudowę klatki schodowej oraz klatki schodowej do piwnicy. Roboty te powód wykonywał sam lub z pomocą kolegi bądź kuzyna w zamian za „odrobek”.

Pozwany J. B. (1) pokrył koszty wykończenia piętra budynku domu w wysokości ok. 15 – 20 % zakupując wykładzinę (gumolit), brodzik, kuchenkę elektryczną, drzwi wewnętrzne, sfinansował także częściowo zakup mebli. Resztę kosztów pokrył powód sam.

dowód:

- zeznania świadka C. B. (1), k. 330 – 331,

- zeznania świadka S. W., k. 331 – 332,

-zeznania świadka W. M., k. 333,

- zeznania świadka M. M., k. 333 – 334,

- zeznania świadka K. I., k. 358,

- zeznania świadka K. B., k. 374,

- zeznania powoda, k.381,

- zeznania pozwanej J. B. (2), k.381,

- zeznania pozwanego J. B. (1), k. 381,

Poza wykonanymi pracami budowlanymi powód z własnych środków finansowych zakupił na budowę domu w L. materiały budowlane: wapno (2 tony), piasek (20 kubików), żwir (20 kubików), cement (2 tony) drut żelbetowych 300 - 400 kilo. (...) te służyły do wykonania tynków, stropów, budowy wiatrołapu, balkonów oraz klatki schodowej. Zakupił także okna plastikowe 3 sztuki za kwotę 2.000 zł.

dowód:

- zeznania powoda, k. 381,

- zeznania świadka J. T., k. 358,

- zeznania pozwanej J. B. (2), k. 381,

- zeznania pozwanego J. B. (1), k. 381.

Na podstawie umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu i darowizny z dnia 23 grudnia 2002 r., pozwani J. B. (2) i J. B. (1) ustanowili w budynku mieszkalnym w (...)dwa odrębne lokale mieszkalne, jeden na paterze budynku, drugi na jego piętrze, dokonując jedocześnie darowizny lokalu położonego na parterze budynku na rzecz pozwanych E. N. (1) i S. N..

dowód:

- zeznania powoda, k, 381,

- zeznania pozwanej J. B. (1), k. 381,

- zeznania pozwanego J. B. (1), k. 381.

W czerwcu 2009 r. powód wraz z rodziną wyprowadził się z domu w L.. Opuszczając nieruchomość powód zdemontował grzejniki (50 szt.) oraz rury centralnego ogrzewania. Przy wymontowywaniu instalacji CO zdjął drzwi wewnętrzne. Poza tym zabrał ze sobą część mebli: dwie wersalki, dwie szafki, dwa biurka.

dowód:

- zeznania świadka C. B. (1), k. 330 – 331,

- zeznania świadka S. W., k. 331 – 332,

-zeznania świadka W. M., k. 333,

- zeznania świadka M. M., k. 333 - 334,

- zeznania świadka K. B., k. 374,

- zeznania powoda, k. 381,

- zeznania pozwanej J. B. (2), k.381,

- zeznania pozwanego J. B. (1), k. 381.

W latach 1998 r. - 2012 r. pozwani E. N. (1) i S. N. wykonali prace remontowo - budowlane w budynku nr (...) w L., w tym na parterze domu. Wykonując te prace pozwani skuli położne uprzednio przez powoda wylewki i flizy w łazience oraz zdemontowali wannę. W kuchni skuli podłogi, piec kaflowy oraz płytki ceramiczne. Ponadto usunęli okna i drzwi.

dowód:

- zeznania świadka C. B. (1), k. 330 – 331,

- zeznania świadka K. B., k. 374,

- zeznania powoda, k. 381,

- zeznania pozwanej J. B. (2), k. 381,

- zeznania pozwanego J. B. (1), k. 381.

Na nieruchomości pozwanych znajduje się zakupiony przez powoda i jego żonę garaż typu „blaszak”. Konstrukcja ta nie ma wykonanej podmurówki, jest postawiona bezpośrednio na gruncie.

dowód:

- zeznania powoda, k. 381.

Przyczyną, dla której powód przez szereg lat pomagał w budowie budynku gospodarczego oraz budynku mieszkalnego położnych na nieruchomości pozwanych w L. była złożona mu przez pozwanego J. B. (1) obietnica, że po wybudowaniu domu nr 222 przeniesie on na powoda własność gospodarstwa rolnego. Później wycofał się z tej obietnicy deklarując chęć przeniesienia na powoda części budynku mieszkalnego w postaci I piętra domu.

dowód:

- częściowo zeznania świadka C. B. (1), k. 330 – 331,

- zeznania świadka S. W., k. 331 – 332,

- zeznania świadka W. M., k. 333,

- zeznania świadka J. B. (3), k. 358,

- częściowo zeznania świadka K. B., k. 374,

- częściowo zeznania powoda, k. 381,

- zeznania pozwanego J. B. (1), k. 381.

Koszt robocizny rozbudowy budynku gospodarczego posadowionego na nieruchomości powodów położonej w L. obejmującego: ściągnięcie dachu, wykonanie stropu żelbetowego, przełożenie nowego dachu, krokwi, łat i domurowanie zaplecza: kuchnia, łazienka, spiżarka z przeliczeniem na jedną osobę pracującą wspólnie w grupie pięciu robotników stanowi kwotę 2.602,32 zł.

Połowa kosztów robocizny budowy całego domu mieszkalnego, stan surowy, bez klatki schodowej i wiatrołapu jednorodzinnego stanowi kwotę 12.530,25 zł.

Koszt robocizny tynkowania elewacji, położenia fliz w łazience, wstawienia okien, malowania lokalu, położenia podłóg, zamocowania parapetów na parterze budynku mieszkalnego stanowi kwotę 8.777,50 zł.

Koszt wykończenia lokalu na piętrze budynku obejmującego: instalowanie podłóg posadzek, ciepłej i zimnej wody, montaż okien plastikowych, tynkowanie malowanie, zakładanie płytek, na balkonie, założenie kasetonów, dobudowa klatki schodowej, wykonanie klatki schodowej do piwnicy, bez centralnego ogrzewania wynosi 10.991,40 zł (11.261,40 zł – 270zł).

dowód:

- opinia biegłego sądowego w zakresie konstrukcji budowlanych i kosztorysowania R. M., k. 395 – 439, opinia uzupełniająca biegłego sądowego R. M., k. 492 – 496, wyjaśnienia biegłego sądowego R. M., k. 524.

Ustalenia faktyczne zostały oparte na dowodach zeznań świadków i stron – powoda i pozwanych J. B. (2) i J. B. (1) oraz opinii biegłego R. M., której wnioski i konkluzje Sąd uznał w całości za prawidłowe. Oparto się również na niekwestowanych przez strony dokumentach urzędowych i prywatnych złożonych do akt sprawy.

Zupełność opinii w zestawieniu z logiką prezentowanego w niej rozumowania i zastosowaną techniką badawczą pozwalały w całej rozciągłości zaakceptować oceny dokonane przez biegłego w przedstawionych mu kwestiach. Biegły dokonał oględzin budynków, podczas których wykonał pomiary inwentaryzacyjne, jak też ustali technologię ich wykonania. Dla określenia kosztów robocizny zastosował metodę opartą o Katalogi Nakładów Rzeczowych, które zostały opracowane dla potrzeb kalkulacji i kosztorysowania robót budowlanych w postaci tabel.

Ostatecznie biegły udzielił pełnej i kompletnej odpowiedzi w zleconym mu zakresie, wszystko w sposób przystępny i zrozumiały przedstawiając w treści opinii. Wieloaspektowość dokonanych rozważań, rzeczowe i pozbawione zbędnych dywagacji wywody opinii oraz potwierdzenie przyjętych konkluzji w rozsądnej ocenie nie pozwalały na skuteczne zakwestionowanie jej ostatecznych wniosków.

Zgłoszone przez strony zarzuty do opinii zostały przez biegłego w sposób przekonujący rozważone i wyjaśnione w opinii uzupełniającej (k. 492 - 496) oraz na rozprawie w dniu 11 maja 2015 r. W następstwie czego za niezasadny Sąd uznał wniosek o sporządzenie kolejnej opinii uzupełniającej.

Dokonując oceny osobowych środków dowodowych, w szczególności zestawiając ze sobą treści poszczególnych zeznań i odnosząc je do pozostałych dowodów zebranych w sprawie, a nadto konfrontując je z twierdzeniami zawartymi w pismach procesowych stron, Sąd mógł stwierdzić, że zeznania powoda wskazujące na zakres i rodzaj prac budowalnych jakie wykonał na nieruchomości pozwanych oraz stopień finansowego przyczynienia się do wykończenia piętra budynku zasługiwały na wiarę, zwłaszcza, że jego twierdzenia układały się w logiczną i spójną całość mając ten dodatkowy walor, że odpowiadały wskazaniom doświadczenia życiowego. Za logiczne i zasługujące na wiarę Sąd uznał także zeznania powoda w zakresie w jakim odnosiły się one do pobudek jakimi kierował się dokonując nakładów na nieruchomość pozwanych.

Zeznania powoda odnośnie jego wkładu w rozbudowę budynku gospodarczego oraz budowę domu mieszkalnego potwierdzili zeznający w sprawie świadkowie: C. B. (2), S. W., J. B. (3), W. B., J. T., W. M. oraz M. M., częściowo okoliczności te potwierdzili także sami pozwani J. B. (2) i J. B. (1). Co się zaś tyczyło finansowania nakładów, to w tym zakresie zeznania powoda w przerażającej części korespondowały z treścią zeznań pozwanych J. B. (2) i J. B. (1). Pozwani przyznali, że powód zakupił na potrzeby wykończenia piętra budynku materiały budowalne jak: żwir, piasek, wapno, drut oraz okna plastikowe. Wkład pozwanego J. B. (1) w wykończenie tej części nieruchomości stanowił zakup wykładziny (gumolit), brodzika, kuchenki elektrycznej, drzwi wewnętrznych i stanowił on 15% ogólnej sumy przeznaczone na adaptację pięta budynku.

W zasadzie nie było pomiędzy stronami sporne, że koszty zakupu materiałów na budowę domu oraz rozbudowę budynku gospodarczego pochodziły z od pozwanych, za wyjątkiem togo z jakich źródeł pochodziły te środki. Wedle powoda środki te pozwani uzyskiwali z wynagrodzenia pozwanego J. B. (1) za pracę oraz z dochodu z gospodarstwa rolnego. Ta ostania okoliczność nie została potwierdzona w toku postępowania. Ustalono bowiem, że gospodarstwo pozwanych było nieduże, pozwani mieli dwie sztuki trzody chlewnej, dwie krowy, byka i konia. Uprawiali ziemianki, zboże, buraki. Gospodarstwo to służyło głównie zaspokojeniu bieżących potrzeb rodziny, a środki finansowe uzyskane za oddawane do skupu mleko przeznaczane były na zakup żywności i bilety na przejazd.

Zeznania świadka K. B. Sąd wykorzystał w zakresie, w jakim potwierdził on okoliczności związane z budową i wykończeniem budynku mieszkalnego, nie mogły one jednak stanowić podstawy ustaleń w części odnoszącej się do finansowania budowy (świadek wskazał, że to pozwany J. B. (1) wszystko finansował), co było sprzeczne z zeznaniami samych pozwanych.

Nie czyniono ustaleń w oparciu o zeznania świadków S. Ś. i K. K. albowiem świadkowie ci nie mieli konkretnych informacji co do okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Sąd zważył co następuje:

Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego powód wykonał szereg prac remontowo – budowlanych na nieruchomości pozwanych położonej w (...). W latach 70 – tych XX wieku powód pomagał w rozbudowie budynku gospodarczego, obejmującej: ściągnięcie dachu, wykonanie stropu żelbetowego, przełożenie nowego dachu, krokwi, łat i domurowanie zaplecza: kuchnia, łazienka, spiżarka. Powód pracował wspólnie z ojcem - pozwanym J. B. (1) oraz kilkoma innymi osobami (sąsiadami), w ekipie liczącej około 5 osób. Od końca kat 70 – tych XX wieku do 1998 r. powód pomagał pozwanemu J. B. (1) w budowie oraz wykończeniu domu jednorodzinnego. Prace te obejmowały roboty przy wykopie, roboty przy wylewaniu fundamentów, roboty murarskie, roboty przy wylewaniu stropów, do stanu surowego. Na wykończenie parteru budynku przez powoda składało się: filizowanie łazienki, malowanie ścian, kładzenie podłóg i parapetów. Na piętrze budynku powód wykonał: instalowanie podłóg, posadzek, centralnego ogrzewania, ciepłej i zimnej wody, montaż okien plastikowych, tynkowanie, malowanie, zakładanie płytek na balkonie, założenie kasetonów izolowanie, dobudowę klatki schodowej oraz wykonał klatkę schodową do piwnicy. Powód pokrył także 85% kosztów materiałów na adaptację piętra, zakupił wapno (2 tony), piasek (20 kubików), żwir (20 kubików), cement (2 tony) drut żelbetowych 300-400 kilo oraz okna plastikowe.

Nie budzi wątpliwości, że poczynienie powyższych wydatków i wykonanie powyższych prac spowodowało wzrost wartości majątku pozwanych J. B. (1) i J. B. (2), którzy byli właścicielami nieruchomości w okresie dokonywania nakładów, albowiem nieruchomość, w której dokonano rozbudowy budynku gospodarczego oraz wniesiono budynek mieszkalny oraz wykonano prace wykończeniowe ma niewątpliwie wyższą wartość aniżeli nieruchomość, w której takich prac nie wykonano. Zarazem wykonanie tych prac i poniesienie powyższych wydatków nastąpiło kosztem majątku powoda w zakresie, w jakim pochodziły z niego wydatkowane na zakup materiałów budowlanych kwoty. Natomiast świadczenie prac budowlanych spowodowało, że powód utracił czas przeznaczony na wykonanie tych prac, który mógł przeznaczyć na inne zatrudnienie przynoszące dochód. Rozstrzygnięcie niniejszej sprawy zależne jest zatem od tego, czy istnieje podstawa prawna w dokonaniu tych przesunięć z majątku powoda do majątku pozwanych.

Jakkolwiek powód będąc dzieckiem pozwanych J. B. (2) i J. B. (1) był zobowiązany zgodnie z art. 87 i art. 91 k.r.o. do wspierania rodziców oraz pomocy im we wspólnym gospodarstwie, to jednak zakres tych świadczeń w ocenie Sądu przekroczył zwyczajowo przyjęte w tym względzie normy. Powód jako jedno z czworga dzieci pozwanych, będąc najstarszym ich synem, szczególnie angażował się w prace w gospodarstwie rolnym, jak też w pomoc w rozbudowie budynku gospodarczego i budowie domu. Świadcząc pomoc w budowie budynku gospodarczego oraz budynku mieszkalnego położnych na nieruchomości pozwanych powód kierował się złożoną mu przez ojca J. B. (1) obietnicą przeniesienia w na jego rzecz własności gospodarstwa rolnego, w tym posadowionych na jego gruncie budynków. Ostatecznie pozwani w 2002 r ustanowili w budynku mieszkalnym w (...) dwa odrębne lokale mieszkalne, jeden na paterze budynku, drugi na jego piętrze, dokonując jedocześnie darowizny lokalu położonego na parterze budynku na rzecz pozwanych E. N. (1) i S. N.. Powód za wykonane prace żadnego wynagrodzenia nie otrzymał, nie otrzymał także zwrotu wydatków na zakup materiałów budowlanych. Przyjąć zatem należy, że podstawa prawna w następstwie dokonanych rozporządzeń przez pozwanych w.w. nieruchomością odpadła, tak że świadczenia powoda nabrały charakteru świadczeń nienależnych w rozumieniu art. 410 § 2 k.c. Powód dokonywał bowiem tych świadczeń działając w uzasadnionym oświadczeniami ze strony ojca przekonaniu, że ostatecznie, nabędzie nieruchomości, na które czynił nakłady. Cel w jakim tych nakładów dokonywał od chwili rozporządzenia nieruchomością na rzecz innych osób nie może już zostać przez powoda osiągnięty. Nakłady te powinny zatem zostać powodowi zwrócone przez aktualnych właścicieli nieruchomości, na które dokonywał w/w nakłady na zasadach bezpodstawnego wzbogacenia.

Sąd ustalił wartość wszystkich nakładów dokonanych przez powoda w związku rozbudową budynku gospodarczego oraz budową i wykończeniem domu mieszkalnego na nieruchomość pozwanych łącznie na kwotę na kwotę 52.88,50 zł. Nakłady w postaci robocizny poczynione przez powoda na rozbudowę budynku gospodarczego wyniosły 2.602,32 zł. Wartość nakładów w postaci połowy robocizny powoda przy budowie budynku mieszkalnego stanowi kwotę 12.530,25 zł. Wartość nakładów związanych z adaptacją piętra budynku obejmujących prace wykończeniowe (10.991,40 zł), zakup materiałów budowalnych (3.456,78 zł) oraz okien plastikowych (2.000 zł) stanowi kwotę 16.448,18 zł. Nie mógł zostać potraktowany jako nakład na nieruchomość garaż „blaszak”. Konstrukcja ta nie ma wykonanej podmurówki, jest postawiona bezpośrednio na gruncie. W konsekwencji stanowi ona rzecz ruchomą a nie część nieruchomości obecnie należącej do pozwanych, a zatem wskutek postawienia jej na nieruchomości własność jej nie przeszła na właścicieli nieruchomości (gdyż nie stała się częścią składową nieruchomości – por. art. 191 w zw. z art. 48 k.c.) i właściciele nieruchomości nie są wzbogaceni o wartość tej rzeczy.

Ponieważ po dokonaniu nakładów przez powoda pozwani J. B. (1) i J. B. (2) nieodpłatnie w dniu 23 grudnia 2002 r. rozporządzili częścią nieruchomości na rzecz E. N. (1) i S. N., zgodnie z art. 407 k.c. na E. N. (1) i S. N. przeszedł obowiązek zwrotu tych nakładów, które dokonane zostały na nieruchomość w związku z lokalem, którego właścicielem wskutek darowizny się stali. Korzyść majątkową uzyskaną przez pozwanych E. N. (1) i S. N. kosztem powoda stanowi łączną kwotę 21.307,75 zł. Składa się na nią wartość nakładów w postaci połowy robocizny powoda przy budowie budynku mieszkalnego w wysokości 12.530,25 zł. (w budynku znajdują się dwa lokale, a ustalenia poczynione w sprawnie nie dają podstaw do precyzyjniejszego określenia powiązania robocizny powoda z poszczególnymi lokalami, tak że w oparciu o art. 322 k.p.c. przyjął sąd podział nakładów w tym zakres po połowie) oraz koszt robocizny lokalu na parterze budynku w kwocie 8.777,50 zł. W ocenie sądu wzbogacenie to istnieje nadal, albowiem z ustalonego stanu faktycznego nie wynika aby powód wyprowadzając się z nieruchomości rzeczywiście zabrał ze sobą przedmioty, które stanowiły jego nakłady rzeczowe na nieruchomość i które zostały uwzględnione w powyższym wyliczeniu zobowiązania pozwanych. W tym stanie rzeczy należało wskazaną kwotę zasądzić od pozwanych E. N. (2) i S. N. na rzecz powoda o czym orzeczono w pkt III sentencji wyroku. Ponieważ własność lokalu na parterze budynku mieszkalnego nr (...) stanowi majątek wspólny pozwanych ich odpowiedzialność z tego tytułu jest solidarna.

Natomiast według stanu obecnego (tj. po dokonaniu darowizny na rzecz E. N. (1) i S. N.) korzyść majątkową uzyskana przez pozwanych J. B. (1) i J. B. (2) kosztem powoda wyrażała się łączną kwotą 31.580,75 zł. Na kwotę tę składają się koszt budowy budynku gospodarczego (2602,32 zł.), powoła kosztów robocizny budowy domu (12530,25 zł.; w budynku znajdują się dwa lokale, a ustalenia poczynione w sprawnie nie dają podstaw do precyzyjniejszego określenia powiązania robocizny powoda z poszczególnymi lokalami, tak że w oparciu o art. 322 k.p.c. przyjął sąd podział nakładów w tym zakres po połowie), koszty robocizny wykończenia lokalu na piętrze, pomniejszone o koszty centralnego ogrzewania, które powód zabrał (10991,40 zł.) i koszt instalacji okien plastikowych (2000 zł.). Wysokość kosztów robocizny instalacji przyjął sąd w kwocie 270 zł. uznając, że stanowią one ½ roboczogodzin z pozycji 3.2 w opinii biegłego (k. 402) i stosując stawkę za jedną roboczogodzinę 10 zł., gdyż nie ma podstaw do stosowania wyższej stawki skoro praca była wykonywana na rzecz bliskich członków rodziny i w systemie gospodarczym. Kwotę 31.580,75 zł. należało na rzecz powoda od pozwanych zasądzić w pkt I sentencji wyroku solidarnie, jako że nieruchomość na której posadowiony jest budynek gospodarczy oraz własność lokalu na piętrze budynku mieszkalnego nr (...) stanowi ich majątek wspólny.

W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu albowiem powód nie wykazał aby poczynił nakłady w większym zakresie ani aby wartość ich była wyższa aniżeli to ustalił biegły.

Ustawowe odsetki zasądzono od dnia następnego po dacie doręczenia pozwanym odpisu pozwu, które należało traktować jako wezwanie do spełnienia świadczenia bezterminowego, a to zgodnie z art. 455 i art. 481 § 1 i 2 k.c. Wobec okoliczności, że pozwanej J. B. (2) doręczono pozew wcześniej aniżeli J. B. (1) w pkt II sentencji zasądzono od tej pozwanej odsetki ustawowe od zasądzonej w pkt I kwoty za okres od dnia następnego pod dniu doręczenia pozwu pozwanej do dnia doręczenia pozwu pozwanemu J. B. (1).

Za okres wcześniejszy żądania odsetek oddalono, albowiem nie zostało wykazane, by wezwania do zapłaty kwoty objętej pozwem zostały wcześniej doręczone pozwanym.

Nie zasługiwał na uwzględnienie zgłoszony przez pozwanych zarzut przedawnienia roszczenia. Zgodnie z art. 118 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia roszczenia wynosi lat dziesięć, dla roszczeń o świadczenie okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Powoływany przez pozwanych art. 229 k.c. przewidujący roczny termin przedawnienia roszczenia samoistnego posiadacza przeciwko właścicielowi rzeczy o zwrot nakładów nie znajdował zastosowania, ponieważ powód wywodził swoje roszczenie w oparciu o art. 405 k.c. i nast., do którego zastosowanie znajdują w zakresie terminu przedawnienia roszczenia normy ogóle, czyli dziesięcioletni termin przedawnienia. Roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia powstało po stronie powoda z chwilą gdy rodzice powoda darowali lokal w nieruchomości siostrze i szwagrowi powoda, a zatem z dniem 23 grudnia 2002 r. Od dnia tego powód mógł już skutecznie z roszczeniem tym wystąpić, a zatem zgodnie z art. 120 § 1 k.c. od dnia tego należy liczyć bieg terminu przedawnienia. Zatem upłynąłby on z dniem 23 grudnia 2012 r. podczas gdy pozew w niniejszej sprawie złożono jeszcze przed upływem tego terminu, gdyż w dniu 27 czerwca 2012 r.

Nie mógł podlegać uwzględnieniu również podniesiony przez pozwanych zarzut potrącenia kwoty 205.000 zł stanowiącej wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z części nieruchomości przez powoda za okres ostatnich 10 lat, z wierzytelnością dochodzoną przez powoda w niniejszym pozwie. Wprawdzie nie budzi wątpliwości, że powód wraz z rodziną współzamieszkiwał przedmiotową nieruchomość do czerwca 2009 r. Tym niemniej zamieszkiwanie tam stanowiło kontynuację zamieszkiwania w nieruchomości od czasu gdy powód był jeszcze dzieckiem. Pozwani nie twierdzili aby przed opuszczeniem nieruchomości przez powoda kiedykolwiek właściciele nieruchomości żądali od niego aby ją opuścił. Taki stan rzeczy nakazuje ocenić, przy uwzględnieniu faktu, że właścicielami nieruchomości byli członkowie bliskiej rodziny powoda, a to wpierw jego rodzice, a następnie (od dnia 23 grudnia 2002 r., kiedy to została zawarta umowa darowizny) również siostra i szwagier, że nieruchomość została powodowi w sposób konkludentny użyczona, a w konsekwencji aż do opuszczenia nieruchomości powodowi przysługiwał tytuł prawny do jej zajmowania w postaci uprawnienia wynikającego z tej konkludentnej umowy użyczenia. W tym stanie rzeczy ocenić należy, że wskutek korzystania przez powoda z nieruchomości nie powstały na rzecz jej właścicieli żadne roszczenia o wynagrodzenie przewidziane w art. 225 w zw. z art. 224 § 2 k.c. albowiem przesłanką powstania takich roszczeń jest aby nieruchomość była władana przez niewłaściciela nie posiadającego do tego żadnego tytułu prawnego, podczas gdy powodowi tytuł taki przysługiwał. Niezależnie od powyższego należy uwzględnić, że pismo zawierające oświadczenie o potrąceniu zostało sporządzone przez pełnomocnika procesowego pozwanych a nie przez samych pozwanych. Treść art. 91 k.p.c. nie daje natomiast podstaw do przypisania pełnomocnikowi procesowemu strony prawa przyjmowania w imieniu mocodawcy oświadczeń kształtujących jego sytuację materialnoprawną ani do składania przez niego takich oświadczeń. W tym wypadku wykładnia celowościowa ustawowego zakresu pełnomocnictwa procesowego sprzeciwia się przypisaniu rozszerzonych uprawnień. (wyrok SN z dnia 10 sierpnia 2010, I PK 56/10, OSNP 2011/23-24/295, wyrok SN z dnia 12 października 2007 r. V CSK 171/07, LEX nr 485894). Z treści pełnomocnictw udzielonych pełnomocnikowi pozwanych (k. 210, 215) nie wynika aby został umocowany do złożenia ich imieniu oświadczenia o potrąceniu. Zatem oświadczenie o potrąceniu złożyła osoba nie będąca umocowana do składania takich oświadczeń w imieniu pozwanych, a zatem – jako jednostronna czynność prawna – jest ono nieważne, zgodnie z art. 104 k.c.

Z tych wszystkich względów orzeczono, jak w pkt I-IV sentencji wyroku biorąc za podstawę uprzednio powołane przepisy.

O kosztach orzeczono na zasadzie art. 100 k.p.c. znosząc pomiędzy stronami wzajemnie koszty postępowania, jako że roszczenie powoda co do zasady było uzasadnione, a sama jego wysokość w jakiej zostało uwzględnione wynikała
z szacunku biegłego.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi przez adwokata ustanowionego z urzędu orzeczono na podstawie § 2 ust. 3, § 6 pkt 7, §19 i §2 0 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.