Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 18 lutego 2015 roku R. Ł. wystąpiła przeciwko (...) S.A. o zapłatę zadośćuczynienia w kwocie 36.500 zł z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 4 grudnia 2014 roku do dnia zapłaty za doznaną krzywdę na skutek śmierci osoby najbliższej – brata. Ponadto powódka domagała się zasądzenia na jej rzecz od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 4.800 zł wraz z opłata skarbową od udzielonego pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie w całości powództwa i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa prawnego.

Sąd ustalił i zważył co następuje:

W dniu 24 stycznia 1999 roku na trasie D.-T. doszło do wypadku drogowego z udziałem samochodu osobowego marki F. (...) o nr rej. (...). Kierujący pojazdem P. C. nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym nie dostosowując prędkości do warunków drogowych i w trakcie wjeżdżania z prawego pobocza na jezdnie, na które to pobocze wjechał w trakcie mijania się z samochodem marki (...), stracił panowanie nad kierownicą i wpadł w poślizg zjeżdżając na lewe pobocze drogi i uderzając prawym bowiem pojazdu w drzewo, w wyniku czego pasażer tego samochodu W. S. doznał urazu wielonarządowego, w następstwie czego zmarł. Za popełnienie przestępstwa z art. 177§2k.k. P. C. został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Wałczu z dnia 16 czerwca 1999 roku w sprawie II K 194/99 na karę 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym jej zawieszeniem na okres 4 lat.

(dowód: wyrok Sądu Rejonowego w Wałczu z dnia 16 czerwca 1999 roku w sprawie II K 194/99 – akta szkody; karta zgonu- akta szkody; akt zgonu W. S. – akta szkody; zeznania świadka P. C. – k.73, 74; okoliczność bezsporna)

R. Ł. była siostrą W. S.. Przed śmiercią R. Ł. była zżyta z bratem. Razem dorastali i spędzali wspólnie czas. Była między nimi różnica wieku 4 lat. R. Ł. pomagała bratu w lekcjach. Do momentu wyjścia R. Ł. za mąż mieszkała z bratem i rodzicami w rodzinnym domu w N.. Potem R. Ł. się przeprowadziła, ale nadal spotykali się bardzo często. R. Ł. mieszkała bowiem niedaleko od rodziców. W. S. był ojcem chrzestnym pierwszego dziecka siostry. Przed jego śmiercią R. Ł. urodziła jeszcze jedno dziecko. R. Ł. wspólnie z bratem spędzała wakacje, święta, mieli wspólnych znajomych, dobrze się rozumieli. Przed śmiercią W. S. był 1,5 roku w wojsku, ale przyjeżdżał do domu raz na miesiąc.

(dowód: zeznania świadka G. S. – k.37, 38; zeznania świadka A. S. – k.38, 39; oświadczenia R. Ł., G. S. i A. S. w aktach szkody; zeznania powoda R. Ł. – k. 101, 102)

O śmierci brata R. Ł. dowiedziała się od kuzynki. Na początku nie mogła w to uwierzyć. Czuła złość, szok, rozpacz i ogromny żal. Ani przed wypadkiem, ani po wypadku R. Ł. nie leczyła się psychiatrycznie i nie korzystała z porad psychologa. Nadal odczuwa smutek z powodu śmierci brata, często odwiedza jego grób, wspomina go podczas uroczystości rodzinnych. Po śmierci brata w 2007 roku urodziła jeszcze jednego syna, a także podjęła pracę.

(dowód: zeznania świadka G. S. – k.37, 38; zeznania świadka A. S. – k.38, 39; oświadczenia R. Ł., G. S. i A. S. w aktach szkody; zeznania powoda R. Ł. – k. 101, 102)

Dnia 3 października 2014 roku R. Ł., działając za pośrednictwem swojego pełnomocnika, zgłosiła Towarzystwu (...) S.A. roszczenie w trybie art. 448 k.c. w związku z art. 24§1k.c. o zapłatę kwoty 40.000 zł z powodu śmierci brata W. S.. W dniu 3 grudnia 2014 roku R. Ł. zostało przyznane zadośćuczynienie w kwocie 3.500 zł przyjmując 30% przyczynienia się poszkodowanego.

(dowód: pismo z dnia 29 września 2014 roku – akta szkody; pismo z dnia 3 grudnia 2014 roku – k.26, akta szkody; uzasadnienie pozwu – k. 2; okoliczność nie kwestionowana przez pozwanego)

Odpowiedzialność sprawcy wypadku opisanego wyżej była objęta ochroną ubezpieczeniową od odpowiedzialności cywilnej udzieloną przez Towarzystwie (...) S.A. W wyniku przekształceń i przejęć odpowiedzialność z tytułu ubezpieczenia oc sprawcy wypadku ponosi (...) S.A. z siedzibą w Ł..

(akta szkody; okoliczność bezsporna)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dokumentów, a także zeznań świadków G. S. (k.37, 38), A. S. (k.38, 39), P. C. (k.73, 74) a także zeznań powoda R. Ł. ).

Sąd uwzględnił zeznania wszystkich powołanych wyżej świadków, jak również zeznania powoda. Zeznania G. S. i A. S. były spójne i konsekwentne, przedstawiały pełny obraz relacji R. Ł. ze zmarłym bratem, a także smutku i traumy, jaki przeżywała powódka po stracie brata. Zeznania złożyli członkowie rodziny powódki. Ze względu na charakter sprawy informacji istotnych o relacjach uczuciowych między stronami mogły udzielić tylko osoby będące w bliskich kontaktach z powódką i zmarłym. Z tego powodu nie sposób jednak dyskredytować tych zeznań. W ocenie Sądu, biorąc pod uwagę niezwykle osobisty dla powódki charakter sprawy, niezbędne było poznanie też relacji samej powódki zarówno odnośnie jej związków z bratem jak i przeżywania jego śmierci. Zeznania świadka P. C. potwierdziły okoliczności wypadku, ale nie dały odpowiedzi na pytanie, czy W. S. miał zapięte pasy bezpieczeństwa. W sprawie nie został przedstawiony dostateczny materiał dowodowy do zweryfikowania tej okoliczności.

Pozostałe załączone do akt dokumenty, nie wymienione jako podstawa ustaleń faktycznych, nie miały żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. W szczególności złożone do akt kopie dokumentów z akta Sądu Rejonowego w Wałczu o sygn. II K 194/99 poza potwierdzeniem winy sprawcy wypadku P. C., ze względu na swoją niską, jakość nie dały możliwości ustalenia, czy poszkodowany W. C. miał zapięte pasy bezpieczeństwa, a jeżeli nie, to czy miało to wpływ na jego śmierć. Same akta zostały już bowiem zniszczone (k.46). Natomiast dokumenty przytoczone w ustaleniach faktycznych nie były kwestionowane przez strony i Sąd.

Sąd uchylił postanowienia o powołaniu biegłego z zakresu rekonstrukcji wypadku wraz z biegłym z zakresu medycyny sądowej wobec cofnięcia wniosku o przeprowadzenie tego dowodu pismem z dnia 5 listopada 2015 roku i nie sprzeciwienia się temu cofnięciu przez powoda.

Na podstawie art.19ust.1 ust. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych z dnia 22 maja 2003 roku (tekst jedn. Dz. U. z 2013r., poz. 392) poszkodowany w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczeń bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń. Art.9ust.1 powołanej ustawy stanowi, iż umowa ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej obejmuje odpowiedzialność cywilną podmiotu objętego obowiązkiem ubezpieczenia za szkody wyrządzone czynem niedozwolonym. Mocą art. 34 ust. 1 omawianej ustawy, z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia. Z kolei art. 35 tej ustawy stanowi, ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest objęta odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu.

W niniejszej sprawie (...) S.A. z siedzibą w Ł. związane było umową ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej samochodu osobowego marki F. (...) o nr rej. (...). Pozwany nie kwestionował swojej odpowiedzialność wobec powódki z tytułu wypadku drogowego spowodowanego przez P. C. dnia 24 stycznia 1999 roku.

Ponieważ zdarzenie będące podstawa powództwa miało miejsce przez nowelizacją art.446 k.c., podstawą roszczenia jest art. 448 k.c. w związku z art. 24§1 k.c. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14 października 2014 r.(I ACa 475/14, LEX nr 1537487; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 24 września 2014 r. (I ACa 405/14 , LEX nr 1563607). Zgodnie z art. 448 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 stosuje się. Natomiast mocą art. 24 § 1 k.c. ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Podzielić należy pogląd wyrażony w wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2015 (II CSK 595/14, LEX nr 1809874), iż w przypadku śmierci osoby najbliższej czyn niedozwolony wyrządza krzywdę jego bliskim przez naruszenie ich dobra osobistego w postaci zerwania więzi emocjonalnej, szczególnie silnej w relacjach rodzinnych. Zadośćuczynienie o jakim mowa w art. 448 k.c. ma na celu złagodzenie cierpienia psychicznego wywołanego śmiercią osoby najbliższej, traumatycznych przeżyć z nią związanych oraz ułatwienie przystosowania się do zmienionej sytuacji życiowej. „W przypadku naruszenia dobra osobistego w postaci więzi rodzinnej, zadośćuczynienie przyznane na podstawie art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. obejmuje różne aspekty krzywdy spowodowanej śmiercią osoby bliskiej. Jego wysokość powinna być ustalona na takim poziomie, by spełniało ono swój cel, jakim jest wynagrodzenie krzywdy związanej z gwałtowną zmianą sytuacji członków rodziny zmarłego. Suma ta powinna jednak uwzględniać przede wszystkim rozmiary krzywdy realnie odczuwanej przez osoby występujące z danym roszczeniem według stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy (art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.).”(wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 24 czerwca 2015 r. ( I ACa 195/15, LEX nr 1761754). „Na rozmiar krzywdy spowodowanej śmiercią osoby bliskiej (art. 448 k.c.) wpływ mają przede wszystkim: wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią tej osoby, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania, wiek pokrzywdzonego.” (wyrok Sąd Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 czerwca 2015 roku (I ACa 1824/14, LEX nr 1766088).

W ocenie Sądu, powódka jednoznacznie udowodniła, iż W. S. był dla niej osobą najbliższą. Nie chodzi wyłącznie o pokrewieństwo, ale o żywą i intensywną więź z bratem. Rodzeństwo razem się wychowywało, razem bawiło, razem spędzało wolny czas. Powódka jako starsza siostra opiekowała się w młodości bratem. Powódka mieszkała w tej samej miejscowości co brat. Rodzina ta wzajemnie się wspierała, współpracowała, spędzała wspólnie wolny czas i wszelkie uroczystości. Jednoznacznie stwierdzić należy, iż W. S. był najbliższym członkiem rodziny powódki.

W wyniku śmierci brata powódka przeżyła rozpacz, które pozostawiły trwały ślad w jej psychice. Utrata więzi z bratem spowodowała u niej poczucie smutku. Wraz ze śmiercią brata powódka utraciła pewną część swojego dotychczasowego życia, którego stałym elementem były odwiedziny, spotkania, rozmowy z bratem, świadomość, iż może w trudnej sytuacji na niego liczyć. Część świata powódki niewątpliwie zginęła bezpowrotnie razem ze śmiercią W. S.. Pozwany zapłacił powódce tytułem zadośćuczynienia za śmierć brata W. S. kwotę 3.500 zł, którą trudno traktować jako jakąkolwiek realną rekompensatę po stracie brata. Ustalając zadośćuczynienie w tej sprawie Sąd musi wziąć pod uwagę zakres odczuwanej przez powódkę krzywdy na chwilę wyrokowania. Pamiętać należy, iż o zadośćuczynienie powódka wystąpiła po 15 latach od chwili śmierci brata. Z upływem lat siła negatywnych przeżyć, odczuwane początkowo cierpienie i skala poczucia krzywdy u powódki musiały ulec osłabieniu. Żadne podniesione w sprawie okoliczności nie wskazują, aby powódka przeszła przez okres żałoby w sposób nietypowy. Oczywiste jest bowiem, iż śmierć brata była dla niech początkowo szokiem. Powódka nie leczyła się ani psychiatrycznie, ani psychologicznie po śmierci brata. Prawidłowo realizuje swoje role społeczne, pozostaje cały czas w związku małżeńskim, urodziła trzecie dziecko, podjęła pracę. Z pewnością odczuwany przez powódkę żal i smutek są dużo mniejsze niż w chwili śmierci brata. Przyjęcie, iż po 15 latach są równie intensywne, jak zaraz po śmierci brata, byłoby sprzeczne z doświadczeniem życiowym. Ustalając zadośćuczynienie Sąd uwzględnił też fakt, iż niezwłocznie po zgłoszeniu roszczenia o zadośćuczynienie pozwany określoną kwotę wypłacił. Uwzględniając znaczny upływ czasu, który przynajmniej częściowo złagodził żal i rozpacz przeżywane po śmierci brata, Sąd uznał za współmierne zasądzenie zadośćuczynienia w kwocie 20.000 zł. Co do pozostałej dochodzonej kwoty 16.500 zł oraz odsetek od tej kwoty Sąd powództwo oddalił jako niezasadne.

Zgodnie z art. 362 k.c. jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. W niniejszej sprawie pozwany podnosił 30% przyczynienie się poszkodowanego do śmierci. Okoliczność ta nie została jednak udowodniona. Akta sprawy karnej II K 194/99 zostały zniszczone i nie można przeprowadzić dowodu potwierdzającego lub przeczącego takiemu przyczynieniu. Nie dało się jednoznacznie ustalić, czy W. S. miał zapięty pas bezpieczeństwa, a jeżeli nawet dałoby się stwierdzić, iż nie był przypięty pasem bezpieczeństwa, to czy przy bocznym zderzeniu samochodu z drzewem miało to jakiekolwiek znaczenie dla jego śmierci. Nie da się bowiem wykluczyć, iż przy uderzeniu bocznym od strony pasażera pas bezpieczeństwa nie dawał żadnej ochrony. Nie można też przyjąć, iż możliwe jest tu przerzucenie na powoda ciężaru dowodzenia tej okoliczności. W postępowaniu likwidacyjnym pełnomocnik powódki proponował przyjęcia 10% przyczynienia się dnia 23 grudnia 2014 roku, ale przy przyjęciu 30.000 zł zadośćuczynienia. O przerzuceniu ciężaru dowodu możnaby mówić w sytuacji, gdy powódka dysponowałaby materiałem dowodowym umożliwiającym dokonanie stosowanych ustaleń, ale uniemożliwiałaby skorzystanie z niego lub w jakiś inny sposób utrudniała ustalenie przedmiotowej okoliczności. Tutaj natomiast niemożliwość przygotowania opinii wynikła z okoliczności obiektywnej – zniszczenia akt sprawy karnej po upływie przepisanego okresu ich archiwizowania.

Odnośnie terminu, od którego mogą być liczone odsetki za opóźnienie w przypadku zadośćuczynienia Sąd podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 22 lutego 2007 roku (ICSK 433/06, LEX nr 274209), iż zobowiązanie do zapłaty zadośćuczynienia przekształca się w zobowiązanie terminowe w wyniku wezwania przez pokrzywdzonego skierowane wobec dłużnika do spełniania świadczenia (art. 455k.c.). Pozwany dowiedział się o roszczeniu o zadośćuczynienie w kwocie łącznej 40.000 zł dnia 3 października 2014 roku. Zgodnie z art. 817§1k.c. ubezpieczyciel obowiązany jest spełnić świadczenie w terminie 30 dni licząc od dnia otrzymania zawiadomienia o wypadku. Dnia 3 grudnia 2014 roku pozwany podjął ostateczną decyzję o nie płaceniu żadnego innego zadośćuczynienia, aniżeli 3.500 zł. Opierając się na wskazanej interpretacji art. 481§1k.c. Sąd orzekł od pozwanego na rzecz powódki odsetki od kwoty 20.000 zł od dnia 4 grudnia 2014 roku, bowiem wtedy pozwany wiedział już o wysokości roszczenia powoda, znał okoliczności wypadku i mógł zaspokoić to roszczenie nie narażając się na odsetki za opóźnienie.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 100k.p.c. dzieląc je stosunkowo między powódkę i pozwanego. Powódka uzyskała 20.000 zł z dochodzonych 36.500 zł, czyli wygrała w 54,79%. Pozwany wygrał w 45,21%. Na koszty składają się: opłata od pozwu – 1.825 zł, koszty zastępstwa prawnego – 2 x 2.400 zł (§6pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu- tekst jedn. Dz.U. z 2013r. poz. 461), opłata za pełnomocnictwa 2 x 17 zł (jedno pełnomocnictwo od powódki i jedno pełnomocnictwo od pozwanego), koszty jednej korespondencji (nadesłanie pozwu z dnia 18 lutego 2015 roku) 4,20 zł, koszty dojazdu pełnomocnika z P. do T. i w drodze powrotnej na rozprawę dnia 5 maja 2015 roku, 23 czerwca 2015 roku 48 km x 0.8358 zł/km = 80,20 zł. Sąd nie znalazł podstaw do przyznania powódce kosztów zastępstwa procesowego w wysokości podwójnej stawki minimalnej. Nie przemawia za tym analiza przeprowadzonych czynności. Nakład pracy pełnomocnika powódki był standardowy, postępowanie dowodowe nieskomplikowane, ilość rozpraw niewielka. Podobnie Sąd nie uznał za koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony kwoty 17 zł za pełnomocnictwo substytucyjne i 4.20 zł tytułem nadania korespondencji zawierającej pełnomocnictwo substytucyjne (art.98§1k.p.c.). Strona powodowa była reprezentowana przez pełnomocnika i mnożenie tych pełnomocników przez ustanowienie pełnomocnika substytucyjnego nie jest kosztem niezbędnym. Podobnie w sytuacji, gdy pełnomocnik substytucyjny przyjeżdża na rozprawę nie jest kosztem niezbędnym wysyłanie pełnomocnictwa substytucyjnego pocztą. Może on złożyć je na rozprawie. Powódka poniosła w sprawie celowe i niezbędne koszty w wysokości 4.326,40 zł (1.825 zł + 2.400 zł + 17 zł + 4.20 zł + 80,20 zł). Pozwany poniósł koszty związane z zastępstwem prawnym w wysokości 2.417 zł. Pozwany winien zatem zwrócić powódce tytułem zwrotu kosztów kwotę 2.370,44 zł, w tym 1.314 zł tytułem zwrotu wynagrodzenia pełnomocnika. Powódka winna zapłacić pozwanemu kwotę 1.092,73 zł, w tym kwotę 1.085,04 zł tytułem zwrotu kosztów wynagrodzenia pełnomocnika.

/-/ S.S.R. Piotr Chrzanowski