Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Wrocław, dnia 21 grudnia 2015 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSO Sławomir Urbaniak

Protokolant:Aneta Zajączkowska

po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 2015 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa E. S.

przeciwko M. K.

o ustalenie

oraz z powództwa M. K.

przeciwko E. S., A. P., D. P. (1), P. P. (1) i M. P.

o nakazanie

I oddala powództwo E. P. przeciwko M. K.;

II zasądza od powódki E. P. na rzecz pozwanej M. K. kwotę 7.217 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego;

III nie obciąża powódki E. P. kosztami sądowymi;

IV nakazuje pozwanym D. P. (1) i A. P., aby opuścili, opróżnili oraz wydali powódce M. K. lokal mieszkalny numer (...) położony we W., przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy we Wrocławiu prowadzi księgę wieczysta (...);

V oddala powództwo M. K. w stosunku do E. P., P. P. (1) i małoletniego M. P.;

VI zasądza od pozwanych D. P. (1) i A. P. na rzecz powódki M. K. kwoty po 1.471 zł tytułem zwrotu kosztów procesu ;

VII zasądza od M. K. na rzecz E. P., P. P. (1) i małoletniego M. P. kwoty po 805,66 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

VIII przyznaje adwokatowi R. M. od Skarbu Państwa ( Sądu Okręgowego we Wrocławiu) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu A. P. z urzędu kwotę 2.952 zł ( w tym 552 zł równowartość podatku VAT).

Sygn. akt I C 1665/12

UZASADNIENIE

Powódka E. P. w pozwie wniesionym w dniu 27.04.2011r. do Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze przeciwko pozwanej M. K. domagała się stwierdzenia nieważności umowy pożyczki oraz umowy przewłaszczenia nieruchomości na zabezpieczenie jaką zawarła z pozwaną 23.05.2008 r.

Uzasadniając swoje żądanie podniosła, że dnia 23.05.2008 r. zawarła z M. K. w formie aktu notarialnego, umowę pożyczki na podstawie której, jako pożyczkobiorca otrzymała kwotę 280.000 zł, którą zobowiązała się zwrócić wraz z oprocentowaniem wynoszącym 1,7% w stosunku miesięcznym w terminie do dnia 25.08.2008r. Jako zabezpieczenie udzielonej jej pożyczki przeniosła ona na pozwaną własność nieruchomości położonej we W. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy we Wrocławiu prowadzi księgę wieczysta (...), natomiast pozwana zobowiązała się do powrotnego przeniesienia na powódkę własności przedmiotowej nieruchomości oraz jej wydania w terminie 7 dni od dnia zwrotu pożyczki. E. P. podniosła, że umowę zawarła znajdując się trudnej sytuacji materialnej oraz działając pod wpływem dużego stresu i emocji, nie mając równocześnie dostatecznego rozeznania sytuacji. Dodatkowo zawarła powyższą umowę w wyniku nacisków ze strony komornika, prowadzącego przeciw niej postępowania egzekucyjne oraz brata pozwanej M. M. (1), który zainicjował zawarcie umowy przed notariuszem. Natomiast przeniesienie na zabezpieczenie nieruchomości o wartości ponad 670.000 zł - całego majątku powódki - w zamian za udzielenie pożyczki w kwocie 280.000 zł, zdaniem powódki, świadczyło, iż była ona ofiarą wyzysku ze strony M. K.. W konsekwencji stwierdziła, że obydwie umowy, znajdujące się w jedynym akcie notarialnym, są sprzeczne z art. 353 k.c. oraz z art. 58 § 2 a także wypełniają warunki ujęte w art. 388 k.c.

W odpowiedzi na pozew (k. 36-37) pozwana M. K. podniosła zarzut res iudicata podając, że to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi osobami zostało już prawomocnie osądzone wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 21.09.2010 r. utrzymanym w mocy wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 22.12.2010 r. w sprawie I ACa 1232/10.

Pozwana M. K. w odrębnym postępowaniu prowadzonym pod sygnaturą I C 356/09 wniosła w dniu 5.06.2011 r. przeciwko pozwanym: D., A. i E. P. pozew o nakazanie opuszczenia, opróżnienia oraz wydania zajmowanej, bez żadnego tytułu prawnego, nieruchomości - lokalu mieszkalnego numer (...) położonego we W., przy ul. (...), o powierzchni 49,5 m2, będącego przedmiotem umowy z 23.05.2008 r. ( k. 78-80).

W uzasadnieniu swojego żądania wskazała, że jest właścicielem opisanej w żądaniu nieruchomości, natomiast pozwani zajmują przedmiotowy lokal bezumownie. Pozwani mimo wielokrotnych wezwań do dobrowolnego wydania, opróżnienia oraz opuszczenia przedmiotowej nieruchomości nie wykonali zobowiązania. Ponadto zamieszkiwanie przez pozwanych spowodowało narastający konflikt pomiędzy stronami, który w efekcie doprowadził do szeregu interwencji organów ścigania, oraz wszczęcia postępowań karnych przygotowawczych.

W odpowiedzi na pozew w sprawie o wydanie nieruchomości pozwani D., A. i E. P. wnieśli o oddalenie powództwa (k.96-100).

M. K. wnosząc o oddalenie powództwa E. P. ( k. 305-314) w piśmie z 18.06.2011 r. podała, że pozwana - pożyczając powódce kwotę 280.000,00 zł stała się właścicielem lokalu mieszkalnego położonego we W., przy ul. (...), związanego z tym lokalem udziału wynoszącego (...) części nieruchomości wspólnej. Przewłaszczenie nieruchomości nastąpiło tytułem zabezpieczenia zwrotu przez pozwaną pożyczki, która została jej udzielona w kwocie 280.000,00 zł przez pozwaną. Strony uzgodniły termin spłaty pożyczki na dzień 23.05.2008 r. Działając w ramach causy zabezpieczającej, strony przyjęły, iż terminowe dokonanie spłaty aktualizuje roszczenie o zwrotne przeniesienie własności nieruchomości. A contrario brak spłaty należności w przyjętym terminie skutkuje wygaśnięciem zobowiązania do przeniesienia własności będącej przedmiotem zabezpieczenia nieruchomości, a także, w zakresie rozpatrywanej causy, powoduje wygaśnięcie zobowiązania do zwrotu pożyczki. Skutek ten wynika z samego celu dokonanej czynności, a także z charakteru rozpatrywanego kontraktu, będącego umową ekwiwalentną, wzajemną, dwustronnie zobowiązującą. Powódka sama potwierdziła, że kwota pożyczki została jej przekazana. Pozwana udzieliła pożyczki w znacznej kwocie. Zrozumiałym jest, iż przy tak wysokiej wartości świadczenia, dążyła do zabezpieczenia zwrotu tego świadczenia. Ponieważ powódka nie mogła dać innego zabezpieczenia zwrotu pożyczki, pozwana zgodziła się na przewłaszczenie nieruchomości na zabezpieczenie. Powódka nie zwróciła pożyczki. Tym samym pozwana wniosła o wykreślenie roszczenia powódki z księgi wieczystej pozostając przekonaną, iż jej roszczenie w stosunku do powódki zostało w całości zaspokojone.

Powódka wnosiła o unieważnienie zawartego kontraktu ze względu na rzekomy wyzysk. Zdaniem pozwanej nie sposób jest zaaprobować tego zapatrywania, bowiem świadczenia stron były ekwiwalentne. Pozwana otrzymała kwotę 280.000,00 zł tytułem pożyczki, której nie mogłaby uzyskać w banku. Otrzymane pieniądze wykorzystała do spłaty natychmiast wymagalnych zobowiązań, w tym egzekwowanych w drodze egzekucji komorniczej, tym samym umorzyła zobowiązania w stosunku do swojej osoby za środki pochodzące od pozwanej. Uzyskanie przez powódkę zamierzonego efektu spowodowałoby, że pozwana zostałaby pozbawiona ochrony, a odzyskanie kwoty 280.000,00 zł byłoby niemożliwe. Do dnia sporządzenia przytaczanego pisma procesowego powódka nie podjęła żadnych działań mających na celu zwrot pożyczki lub wydanie lokalu. Żądanie unieważnienia umowy stanowiło, zdaniem pozwanej, nadużycie przysługującego prawa podmiotowego co stanowiło również naruszenie treści art. 5 k.c., gdyż w wyniku unieważnienia umowy pozwana nie otrzymałaby żadnego świadczenia a powódka stałaby się ponownie właścicielem lokalu w zakresie wolnym od wszelkich obciążeń, co powodowałoby jej bezpodstawne wzbogacenie. Wartość nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie udzielonej pożyczki nie przekracza uzyskanej przez powódkę kwoty. E. P. nie przysługuje wobec powódki żadne roszczenie. Sytuacja majątkowa powódki była i jest niewątpliwie trudna. Nie sposób jednakże w stanie faktycznym sprawy przyjąć, iż niekorzystna sytuacja finansowa powódki została przez pozwaną wyzyskana. M. K. zaprzeczała kategorycznie twierdzeniu powódki, jakoby wymuszała czynności na powódce, groziła powódce, podstępnie wykorzystała powódkę i zagarnęła jej majątek.

Sprawa zawisła przed Sądem Okręgowym w Jeleniej Górze pod sygnaturą I C 557/11 została przekazana do rozpoznania Sądowi Okręgowemu we Wrocławiu (k. 375 ) oraz połączona ze sprawą z powództwa M. K. o wydanie nieruchomości (I C 356/09).

Do postępowania w sprawie o wydanie nieruchomość wezwani zostali także P. i M. P. ( k. 431), którzy wnieśli o oddalenie powództwa.

Pozwany A. P., reprezentowany przez pełnomocnika z urzędu wniósł o oddalenie powództwa o wydanie nieruchomości. Wskazał, że pozwanemu przysługuje skuteczne wobec właściciela prawo władania rzeczą (ius retentio). Podał bowiem, że pozwana (powódka wzajemna) została pozwana przez E. P. o zapłatę różnicy między wartością przewłaszczonej nieruchomości będącej przedmiotem tego postępowania a wartością pożyczki i dotychczas nie uczyniła zadość temu roszczeniu. Dodatkowo, powództwo o wydanie nieruchomości podlega oddaleniu na podstawie art. 5 k.c. albowiem realizacja roszczenie M. K. doprowadziłoby do nadużycia prawa. Ponadto powódka nie wykazała okoliczności, iż wielokrotnie wzywała rodzinę P. do opuszczenia lokalu, a to na powódce w zakresie jej żądania spoczywał ciężar dowodu. Skoro zatem powódka nie wskazała dowodów na okoliczność, że wielokrotnie wzywała pozwanych do wydania nieruchomości uznać należało, w ocenie pozwanego, że powyższych czynności faktycznych nie wykonała, co również przemawiało za oddaleniem powództwa i uznaniem roszczenia za co najmniej przedwczesne.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 23.05.2008 r. M. K. i E. P. zawarły w formie aktu notarialnego umowę pożyczki i umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie. W § 1 i 2 aktu notarialnego M. K. udzieliła E. P. pożyczki w kwocie 280.000 zł, a E. P. pożyczkę tę przyjęła, zobowiązując się do zwrotu kwoty pożyczki z oprocentowaniem wynoszącym 1,7% w stosunku miesięcznym w terminie do 25.08.2008 r. Kwota pożyczki została w całości wydana pożyczkobiorcy. W § 4 aktu notarialnego E. P. oświadczyła, że w celu zabezpieczenia terminowego zwrotu pożyczki przenosi na rzecz M. K. prawo własności lokalu mieszkalnego nr (...), o powierzchni 49,50 m2, położonego we W. przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...), M. K. wyraziła zaś zgodę na przeniesienie własności do majątku osobistego (w jej małżeństwie panował ustrój rozdzielności majątkowej). W § 5 strony oświadczyły, że wydanie lokalu już nastąpiło. W § 6 umowy M. K. zobowiązała się do powrotnego przeniesienia własności opisanego lokalu oraz jego wydania najpóźniej w terminie siedmiu dni roboczych liczonych od dnia zwrotu pożyczki, tj. od 25.08.2008 r. Strony zawarły ponadto w akcie notarialnym wniosek o dokonanie przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków IV Wydział Ksiąg Wieczystych wpisów w księdze wieczystej prowadzonej dla lokalu przy ul. (...): w dziale II wpisu M. K. jako właściciela, w dziale III wpisu roszczenia o powrotne przeniesienie własności lokalu na rzecz E. P. zgodnie z § 6. W § 8 aktu notarialnego E. P. oświadczyła, że w przypadku, gdyby nie dokonała spłaty pożyczki wraz z oprocentowaniem w terminie do 25.08.2008 r., wyraża zgodę na wykreślenie z działu III księgi wieczystej roszczenia o powrotne przeniesienie na jej rzecz prawa własności lokalu.

(dowód: akt notarialny – umowa pożyczki i umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie – k. 7-12, odpis księgi wieczystej nr (...)–k. 85-89)

W czasie zawarcia powyższych umów w stosunku do E. P. toczyły się postępowania egzekucyjne z wniosku M. M. (1) co do kwoty 182.096,27 zł i z wniosku Banku (...) S.A. co do należności głównej w kwocie 118.410,73 zł wraz z odsetkami i kosztami. Egzekucja, prowadzona przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Śródmieścia J. K. (sygn. akt IX KM 1582/2004), była skierowana do nieruchomości – lokalu mieszkalnego przy ul. (...) we W.. Pożyczka udzielona przez M. K. miała służyć powódce do spłaty należności wobec wymienionych wierzycieli i uniknięcia egzekucji z lokalu mieszkalnego.

(dowód: zeznania M. M. (1), e-protokół z 7.01.2014 r. 06:35- 30:42, przesłuchanie pozwanych: D. P. (1), e-protokół z 24.03.2015 r.07:50- 27:08, oraz pozwanego A. P., e-protokół z 24.03.2015 r. 27:52 56:43, wyrok SA z 22.12.2010r., IACa 1232/10 – k. 366- 374)

W dniu zawarcia umowy pożyczki i umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie E. P. dokonała uznania długu wobec M. M. (1) (łącznie 206.000 zł) i zobowiązała się spłacić należność do 25.08.2008 r. Jednocześnie poręczenia za dług E. P. udzielili jej syn D. P. (1) i mąż A. P., ponadto powódka i D. P. (1) zobowiązali się do ustanowienia hipotek zabezpieczających wierzytelność.

(dowód: przesłuchanie pozwanych: D. P. (1), e-protokół z 24.03.2015 r.07:50- 27:08, oraz pozwanego A. P., e-protokół z 24.03.2015 r. 27:52 56:43, wyrok SA z 22.12.2010r., IACa 1232/10 – k. 366- 374)

Po podpisaniu umów obecnemu w kancelarii notarialnej komornikowi sądowemu J. K. przekazana została kwota 202.000 zł na poczet należności egzekwowanej przez Bank (...) S.A. W dniu 26.05.2008 r. wydane zostało postanowienie o zakończeniu postępowania egzekucyjnego przeciwko powódce z wniosku Banku (...) S.A. I Oddział w Z. z uwagi na spłatę należności przez dłużnika.

(dowód: zeznania M. M. (1), e-protokół z 7.01.2014 r. 06:35- 30:42, przesłuchanie pozwanych: D. P. (1), e-protokół z 24.03.2015 r.07:50- 27:08, oraz pozwanego A. P., e-protokół z 24.03.2015 r ., 27:52 56:43, wyrok SA z 22.12.2010r IACa 1232/10 – k. 366- 374)

Na dzień 6.06.2008 r. przewidziana była pierwsza licytacja nieruchomości przy ul. (...) we W.. Wartość nieruchomości oszacowana została na kwotę 351.700zł, zaś cena wywoławcza sprzedaży na sumę 263 775 zł.

(dowód: obwieszczenie o licytacji – k. 365, zeznania świadka M. M. (1), e-protokół z 7.01.2014 r. 06:35- 30:42)

Zgodnie z wyceną opracowaną na zlecenie D. P. (1) przez rzeczoznawcę majątkowego wartość rynkowa mieszkania przy ul. (...) wynosiła na dzień 9.06.2008 r. 670.186 zł.

(dowód: przesłuchanie pozwanych: D. P. (1), e-protokół z 24.03.2015 r.07:50- 27:08, oraz pozwanego A. P., e-protokół z 24.03.2015 r ., 27:52 56:43, wyrok SA z 22.12.2010r., IACa 1232/10 – k. 366- 374)

E. P. nie spłaciła pożyczki w uzgodnionym terminie. M. K. wniosła o wykreślenie z działu III księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości przy ul. (...) wpisu roszczenia o powrotne przeniesienie własności lokalu na rzecz E. P..

(okoliczność bezsporna, nadto odpis księgi wieczystej –k. 85-89)

Wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 21. (...). (sprawa o sygn. akt I C 518/09) oddalone zostało powództwo dotyczące żądania „unieważnienia” umowy pożyczki oraz przewłaszczenia na zabezpieczenie z dnia 23.05.2008 r. Sąd uznał, że ustalony w sprawie stan faktyczny nie uzasadniał uwzględnienia powództwa Sąd nie podzielił stanowiska powódki, jakoby umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie była nieważna, czy też dokonana została z naruszeniem zasad współżycia społecznego. Oddalając powództwo uznał, że żądanie konstytutywnego „unieważnienia” umowy przewłaszczenia w zakresie przeniesienia własności lokalu zamiast żądania deklaratoryjnego orzeczenia o ustalenie nieważności tej czynności, nie mogło prowadzić do pozytywnego rozstrzygnięcia nawet w przypadku ustalenia owej nieważności, co nie miało miejsca.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wyrokiem z 22.12.2010 r. oddalił apelację E. P. od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 21.09.2010r. (Sygn. akt IACa 1232/10).

(dowód: wyrok SA z 22.12.2010r., IACa 1232/10 – k. 366- 374)

Sąd Rejonowy dla Wrocławia Śródmieścia V Wydział Karny w wyroku z 13.06.2013 r. we W. w sprawie VK 1071/10 uniewinnił oskarżonego M. M. (1) od zarzutu popełnienia zarzucanych mu czynów polegających na tym, że:

- w okresie od sierpnia 2003 r. do 23.05.2008 r. we W., wyzyskując przymusowe położenie E., A. i D. P. (1) zawarł z nimi szereg poświadczonych notarialnie umów, nakładając na w/w obowiązek świadczenia niewspółmiernego ze świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że udzielił im pożyczki w kwocie 70.000 zł, z czego dotychczas pożyczkobiorcy zwrócili nie mniej niż 26.800 zł w gotówce oraz nie mniej niż 81.635 zł w świadczeniach rzeczowych, a następnie doprowadził do zawarcia umowy na mocy której E. P. uznała, a D. i A. P. poręczyli dług w kwocie 206.000 zł, czym działał na szkodę w/w pokrzywdzonych; tj. o czyn z art. 304 kk w zw. z art. 12 kk, oraz., że:

- w okresie od sierpnia 2003 r. do maja 2009 r. we W. i B. zmuszał E., A. i D. P. (1) do zwrotu wierzytelności w różnych kwotach stosując wobec pokrzywdzonych groźby bezprawne, czym działał na szkodę wyżej wymienionych; tj. o czyn z art. 191 §2 kk w zw. z art. 12 kk.

Jednocześnie Sąd ten uznał, iż M. K. w dniu 23.05.2008 r. we W., wyzyskała przymusowe położenie D. P. (1) wynikające z sytuacji majątkowej E. P. i zawarła z nim umowę najmu lokalu mieszkalnego położonego we W. przy ul. (...), która nakładała na niego obowiązek świadczenia niewspółmiernego ze świadczeniem wzajemnym, to jest ustalała wysokość czynszu najmu na kwotę 25.800 zł za każdy miesiąc przez okres pierwszych trzech miesięcy, a następnie 400 złotych za każdy kolejny miesiąc i na podstawie art. 66 § 1 k.k. i art. 67 § 1 k.k., warunkowo umarzył postępowanie karne wobec oskarżonej M. K. na okres 2 (dwóch) lat próby, przyjmując, iż swoim czynem, wyczerpała znamiona z art. 304 kk.

(dowód: wyrok Sądu Rejonowego dla Wrocławia Śródmieścia V Wydział Karny z 13.06.2013 r., k. 437- 439)

W mieszkaniu przy ul. (...) zamieszkuje obecnie A. P. i D. P. (1). Zameldowany pod tym adresem jest równiż syn D. M..

Pod tym adresem siedzibę umieściła również spółka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, zarejestrowana w dniu 22.07.2010 r. przez Sąd dla Wrocławia-Fabrycznej, VI Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego (...). Wspólnikami tej spółki są D. P. (1) i żona P. W..

Żona D. P. (1) P. W. wraz z małolenim M. P. zamieszkują oddzielnie ( przy ul. (...)).

E. P. ( obecnie S. ) zamieszkuje w B. przy ul. (...).

(dowód: zaświadczenie o miejscu zamieszkania P. W. (zaświadczenie lekarskie) – k. 501, decyzja Urzędu Miejskiego we W. – k. 513 -515 , odpis z rejestru spółki (...) sp. z o.o. i odpis z księgi wieczystej nieruchomości - k. 650 656,

wydruk z Centrum Personalizacji Dokumentów– k. 649 ).

Zamieszkiwanie przez pozwanych w mieszkaniu przy ul. (...) wbrew woli M. K. i jej brata M. M. (1) spowodowało narastający konflikt pomiędzy stronami, który w efekcie doprowadził do szeregu interwencji organów ścigania, oraz wszczęcia postępowań karnych przygotowawczych.

(dowód: zeznania K. L. – k. 159 162, zeznania M. M. (1), e- protokół z 07.01.2014 r. 06:35- 30:42, przesłuchanie pozwanych: D. P. (1), e-protokół z 24.03.2015 r.07:50- 27:08, oraz pozwanego A. P., e-protokół z 24.03.2015 r ., 27:52 56:43, wyrok SA z 22.12.2010r IACa 1232/10 – k. 366- 374)

Sąd zważył co następuje:

Powódka E. P. wniosła o stwierdzenie nieważności umowy pożyczki oraz umowy przewłaszczenia nieruchomości na zabezpieczenie z dnia 23.05.2008 r. Powódka swoje żądanie opierała na twierdzeniach, że umowę zawarła znajdując się w trudnej sytuacji materialnej oraz działając pod wpływem dużego stresu i emocji, nie mając równocześnie dostatecznego rozeznania sytuacji. Dodatkowo zawarła powyższą umowę w wyniku nacisków ze strony komornika, prowadzącego przeciw niej postępowania egzekucyjne oraz brata pozwanej M. M. (1), który zainicjował zawarcie umowy przed notariuszem. W tym kontekście wskazywała, że przeniesienie na zabezpieczenie nieruchomości o wartości jak wskazała ponad 670.000 zł - całego majątku powódki - w zamian za udzielenie pożyczki w kwocie 280.000 zł, zdaniem powódki, świadczyło, iż była ona ofiarą wyzysku ze strony M. K.. W związku z tym uważała, że zapisy dotyczące umowy przewłaszczenia, zawarte w akcie notarialnym z 23.05.2008r należy uznać za nieważne na podstawie 58 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c.

Pozwana M. K. wniosła o oddalenie powództwa, a w odrębnym postępowaniu, wywodząc swój tytuł prawny z owej kwestionowanej przez E. P. umowy przewłaszczenia na zabezpieczanie, wniosła o nakazanie pozwanym - D., A. i E. P. opuszczenia, opróżnienia oraz wydania zajmowanego bez żadnego tytułu prawnego lokalu mieszkalnego numer (...) położonego we W., przy ul. (...), którego dotyczyła umowa z 23.05.2008 r.

I. W pierwszej kolejności należy się odnieść do żądania powódki E. P. dotyczącego stwierdzenia nieważności w/w umów, albowiem w przypadku uwzględnienia tego roszczenia bezpodstawnym byłoby w całości roszczenie wywiedzione przez M. K. o wydanie spornej nieruchomości.

Powódka E. P. domagała się ustalenia, że kwestionowane przez nią umowy są nieważne. Z treści tak sformułowanego żądania wynika, że powódka domaga się wydania deklaratoryjnego orzeczenia o ustaleniu nieważności tych czynności. Nieważność przejawia się w tym, że czynność w ogóle nie wywołuje właściwych dla danego typu czynności (uważanych za zamierzone przez strony) skutków prawnych. Nie wywołuje tych skutków od początku, z mocy prawa. Roszczenie swoje powódka opierała na przepisie art. 189 k.p.c. Wykładnia tego przepisu prowadzi do wniosku, że powództwo o ustalenie stosunku prawnego lub prawa może być uwzględnione wtedy, gdy spełnione są dwie przesłanki merytoryczne: istnienie interesu prawnego oraz wykazanie prawdziwości twierdzeń powoda o tym, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje (bądź nie istnieje –w zależności od kształtu żądania). Przy czym pierwsza z wymienionych przesłanek, określana jako przesłanka skuteczności, decyduje o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda, czyli ustalania istnienia przesłanki zasadności powództwa (por. uchwałę Sądu Najwyższego z 19.11.1996 r., III CZP 115/96, OSNC 1997, Nr 4, poz. 35; wyrok Sądu Najwyższego z 27.06.2001 r., II CKN 898/00 - LEX nr 52 613). Przyjmuje się powszechnie w orzecznictwie i doktrynie, iż interes prawny, w rozumieniu art. 189 k.p.c., jest to obiektywna, a nie tylko hipotetyczna potrzeba prawna uzyskania wyroku odpowiedniej treści, występująca wówczas, gdy powstała sytuacja rzeczywistego naruszenia albo zagrożenia naruszenia określonej sfery prawnej. Interes prawny występuje wtedy, gdy sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości, a jednocześnie interes ten nie podlega ochronie w drodze innego środka (por. komentarz do art. 189 k.p.c., Małgorzata Manowska, Lex Polonica). Powództwo z art. 189 k.p.c. musi być celowe, ma bowiem spełniać realną funkcję prawną ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29.03.2012 r. I CSK 325/11, LEX nr 1171285). Zważywszy zatem na wyprzedzający, w stosunku do przesłanki zasadności powództwa, charakter przesłanki interesu prawnego, Sąd w pierwszej kolejności zbadał tę właśnie kwestię i uznał, że powódka w tym procesie taki interes posiada. Uznanie jej roszczenia o ustalenie nieistnienia umowy za zasadne prowadziłoby w rezultacie do unicestwienia skutków tej umowy ex tunc, a zatem powódka odzyskałaby własność nieruchomości przy ul. (...) we W.. I to jest ten skutek do którego powódka w tym postępowaniu dążyła.

Żądania powódki Sąd jednak nie uwzględnił z tego powodu, że uznał je niezasadne.

Zgodnie z przepisem 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy; nieważna jest też czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Według zaś przepisu art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Nieważna jest również czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art.58 par 2 k.c.).

Sprzeczności z ustawą i zasadami współżycia powódka upatrywała w treści umowy o przewłaszczanie nieruchomości na zabezpieczenie, zwłaszcza w kontekście przeniesienia własności nieruchomości wartej według jej oceny około 670.000 zł w zamian za udzielenie pożyczki w kwocie 280.000 zł.

Zacząć może trzeba od tego, że umowa o przewłaszczenie na zabezpieczenie należy do umów nienazwanych, czyli bezpośrednio nieregulowanych w ustawie. Przewłaszczenie rzeczy na zabezpieczenie wierzytelności jest stosunkiem prawnym, który strony mogą ułożyć według własnego uznania, byle jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości stosunku, ustawie lub zasadom współżycia społecznego (art. 353 ¹ k.c.). Umowa ta polega na bezwarunkowym przeniesieniu prawa własności rzeczy na wierzyciela, z równoczesnym zobowiązaniem go do powrotnego przeniesienia własności rzeczy na dłużnika, pod warunkiem uiszczenia w terminie przewidzianym w umowie zabezpieczonego długu. W wypadku, kiedy dłużnik w przewidzianym terminie nie uiści długu, traci uprawnienie do żądania powrotnego przeniesienia prawa własności przewłaszczonej rzeczy, wierzyciel zaś definitywnie nabywa jej własność i może zaspokoić się. W tym miejscu należy podkreślić, że przewłaszczenie na zabezpieczenie stanowi instytucję służącą zabezpieczeniu wierzytelności. Cechą charakterystyczną tego rodzaju umowy jest wykorzystanie prawa własności, jako prawa zabezpieczającego. W zawieranej umowie dłużnik, jako zabezpieczenie spłaty oznaczonej wierzytelności zobowiązuje się przenieść na wierzyciela własność rzeczy, zobowiązując jednocześnie wierzyciela do zwrotnego przeniesienia własności w przypadku spłaty wierzytelności. Przeniesienie własności służy jedynie osiągnięciu celu prawidłowego spełnienia świadczenia przez jedną ze stron.

Nie można podzielić poglądu powódki, że zawarta przez strony umowa nie jest zgodna z naturą stosunku prawnego, bo w jej § 8, doszło do zmiany causy z zabezpieczającej na przysparzającą. Sugeruje powódka, że zapis ten powoduje, iż umowa zabezpieczająca w rzeczywistości prowadzi do przysporzenia, bez istnienia tytułu prawnego do takiego przysporzenia. Za niedopuszczalne uznaje również postanowienie umowne z § 6 i § 8 umowy, stanowiące, że w przypadku braku spłaty pożyczki w umówionym terminie (tj. do dnia 25.08.2008 r.), roszczenie powódki o powrotne przeniesienie prawa własności nieruchomości wygaśnie i zostanie wykreślone z księgi wieczystej.

Istotą umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie jest, że wierzyciel z umowy przewłaszczenia, w przypadku nie zaspokojenia przez dłużnika długu, nabywa własność rzeczy i może zaspokoić się w jeden z trzech sposobów: zatrzymać rzecz z zarachowaniem jej wartości na poczet długu i zwrotem ewentualnej nadwyżki dłużnikowi, sprzedać rzecz z zarachowaniem uzyskanej ceny na poczet długu oraz zwrotem ewentualnej nadpłaty dłużnikowi oraz poprzez zachowanie rzeczy dla siebie na pewien czas i zaspokojenie się z pożytków rzeczy. Umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie, wobec braku przepisów ustawy, które regulują tę kwestię, winna przewidywać sposób i warunki zaspokojenia się wierzyciela z przewłaszczonej rzeczy. W braku postanowień umownych odnoszących się do zaspokojenia, wierzyciel może zaspokoić się według własnego wyboru, byle by nie był on sprzeczny z treścią stosunku prawnego łączącego strony, a więc w granicach potrzebnych do zaspokojenia, umową lub zasadami współżycia społecznego. W tym kontekście nie sposób podzielić zarzutów powódki do sformułowań w § 6 i 8 umowy. Brzmią one bowiem następująco: „§ 6. M. K. zobowiązuje się do powrotnego przeniesienia na rzecz E. P. prawa własności lokalu opisanego w § 3 tego aktu, oraz jego wydania, najpóźniej w terminie siedmiu dni roboczych liczonych od dnia zwrotu pożyczki tj. od dnia dwudziestego piątego sierpnia dwa tysiące ósmego roku (25.08.2008r)” i „§ 8. E. P. oświadcza, że w przypadku gdyby nie dokonała spłaty pożyczki w kwocie 280.000 zł (dwieście osiemdziesiąt tysięcy złotych) wraz z oprocentowaniem w wysokości 1,7 % w stosunku miesięcznym, w terminie do dnia 25.08.2008r wyraża zgodę na wykreślenie z działu III księgi wieczystej numer (...) roszczenia do powrotnego przeniesienia na rzecz E. P., prawa własności lokalu opisanego w § 3 tego aktu”. Zdaniem Sądu nie można doszukać się tutaj zmiany causy czynności prawnej tj. umowy przewłaszczenia, a użyte sformułowania oznaczają nic innego jak tylko potwierdzenie przez strony, że celem (causa) umowy przewłaszczenia jest zabezpieczenie spłaty udzielonej pożyczki. Wyrażenia „wyraża zgodę na wykreślenie z księgi wieczystej roszczenia do powrotnego przeniesienia prawa własności lokalu” nie należy zarazem odczytywać jako przyzwolenia na uzyskanie przez pożyczkodawcę podwójnego przysporzenia. Jak już bowiem wskazano, wierzyciel z umowy przewłaszczenia, w przypadku niezaspokojenia przez dłużnika długu, nabywa własność rzeczy i może zaspokoić się w jeden z trzech sposobów: zatrzymać rzecz lub ją sprzedać z zarachowaniem jej wartości na poczet długu i zwrotem ewentualnej nadwyżki dłużnikowi lub poprzez zachowanie rzeczy dla siebie na pewien czas i zaspokojenie się z pożytków rzeczy. W kontekście sformułowania z § 8 umowy trzeba przyjąć (art. 65 k.c.), iż zamiarem stron było ustalenie, że w przypadku niespłacenia w umówionym terminie udzielonej pożyczki, pozwana zatrzyma przewłaszczony lokal za zwrotem ewentualnej nadwyżki powódce. Pamiętać bowiem trzeba, że zaspokojenie wierzyciela następuje nie z chwilą definitywnego nabycia prawa własności (ostateczny termin spłaty długu), a z chwilą dokonania czynności powodującej zaspokojenie wierzyciela z tej rzeczy i prowadzącej do umorzenia w całości lub w części zabezpieczonej wierzytelności (tak też wyrok SN z dnia 27.06.1995 r., Sąd Najwyższy I CR 7/95, OSNC 1995/12/183, z glosą aprobującą: L. M. (...)). Należy wyraźnie zaznaczyć, że celem przewłaszczenia na zabezpieczenie nie jest nabycie przez wierzyciela własności przedmiotu przewłaszczenia. Jak powszechnie przyjmuje się (por. np. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19.11.1992 r., II CRN 87/92, OSNCP 1993, z. 5, poz. 89 i uchwałę tego sądu z dnia 5.05.1993r III CZP 54/93, OSNCP 1993, z. 12, poz. 219), przewłaszczenie na zabezpieczenie jest czynnością prawną kauzalną. Przyczyną przysporzenia jest w tym wypadku zabezpieczenie wierzytelności przysługującej wierzycielowi (causa cavendi). Przeniesienie własności na zabezpieczenie służy jedynie zabezpieczeniu wierzytelności, nie zaś jej zaspokojeniu.

W każdym wypadku zaspokojenie się wierzyciela z przewłaszczonej rzeczy następuje nie z chwilą nabycia przez wierzyciela własności rzeczy, lecz z chwilą dokonania czynności powodujących zaspokojenie się wierzyciela z tej rzeczy i prowadzącej do umorzenia w całości lub w części zabezpieczonej wierzytelności, przewłaszczenie służy bowiem jedynie zabezpieczeniu wierzytelności. Należy z cała mocą podkreślić, że oświadczenie o zaspokojeniu się poprzez samo zatrzymanie rzeczy, bez względu na jej rzeczywistą wartość nie mieści się we właściwości umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie, ze względu na wskazany wyżej cel jej zawarcia (art. 353(1) k.c.). (tak też J. Gołaczyński : „Przewłaszczenie na zabezpieczenie” Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2004, a także I ACr 231/96 wyrok SA 1996.09.19 w Lublinie Apel.-Lub. 1997/1/4).

Należy jeszcze zastanowić się, czy w świetle zasad współżycia społecznego (art. 58 § 2 kc) dopuszczalne jest zabezpieczenie spłaty długu rzeczą, której wartość przekracza wysokość wierzytelności. W ocenie Sądu umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie nie może być oceniania przez pryzmat wartości wierzytelności w stosunku do wartości przedmiotu zabezpieczenia. Zauważyć bowiem należy, że celem przewłaszczenia jest zapewnienie możliwości zaspokojenia wierzyciela z przewłaszczanej rzeczy. Zaspokojenie się wierzyciela następuje natomiast nie z chwilą nabycia przez niego własności rzeczy, ale z chwilą dokonania czynności powodującej zaspokojenie się z tej rzeczy i prowadzącej do umorzenia w całości lub w części zabezpieczonej wierzytelności. W przypadku, gdy wartość wierzytelności jest niższa niż wartość przewłaszczonej rzeczy różnica pozostała po zaspokojeniu wierzyciela stanowi świadczenie nienależne. Brak jest bowiem podstawy prawnej dla takiego przysporzenia. Wierzyciel po zaspokojeniu swojej wierzytelności obowiązany jest do zwrotu dłużnikowi powstałej różnicy. Dłużnik może dochodzić ochrony swoich praw w drodze powództwa z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Przewłaszczenie na zabezpieczenie nie stanowi bowiem instytucji, w ramach której może dojść do rażącego pokrzywdzenia dłużnika, który drobną wierzytelność zabezpieczył przeniesieniem własności posiadanej nieruchomości. Z tego względu nie możemy mówić o tym, aby dysproporcja wartości zabezpieczenia i jego przedmiotu prowadziła do uznania zawartej umowy za nieważną. Żaden przepis prawa, czy też zasady obrotu prawnego, nie sprzeciwiają się ustanowieniu na rzecz wierzyciela takiego rodzaju zabezpieczenia, który zapewnia mu daleko idącą możliwość egzekwowania długu. Nie można również uznać, aby naruszało to jakiekolwiek zasady moralne. Naturalnym bowiem jest, że wierzyciel podejmuje działania zmierzające do zapewnienia sobie jak najlepszego sposobu zabezpieczenia spłaty wierzytelności. Praktyka taka nie może zostać uznana za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. Nadmienić jeszcze trzeba, że powódka E. P. dochodzi w odrębnym postępowaniu od M. K. zapłaty kwoty 200.412 zł z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia wynikającej z różnicy wartości przewłaszczonego lokalu (jak twierdzi wartość nie mniejsza niż 495 000 zł) oraz sumy pożyczki.

Zgodnie z poglądem wyrażonym w orzecznictwie SN: „należy przyjąć, że odwołanie się do zasad współżycia społecznego oznacza odwołanie się do idei słuszności w prawie i do powszechnie uznawanych wartości w kulturze naszego społeczeństwa. Ujmując rzecz ogólnie, można przyjąć, że przez zasady współżycia społecznego należy rozumieć podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania" (wyrok SN z dnia 28.11.2001r. IV CKN 1756/00, Lex nr 80259). Sąd w pełni aprobuje pogląd wyrażony w literaturze, że: „przewłaszczenie na zabezpieczenie nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nie można bowiem stwierdzić, że umowa stron, na podstawie której dłużnik (zbywca) przenosi własność rzeczy na wierzyciela (nabywcę) dla zabezpieczenia spłaty długu, jest naruszeniem norm moralnych, obyczajowych, czy też stanowi naruszenie zasad słuszności, dobrej wiary, lojalności wzajemnej kontrahentów. System prawa cywilnego przewiduje bowiem inne formy zabezpieczenia wierzytelności, które realizują ten sam cel np. zastaw, hipoteka, poręczenie. W tych wypadkach dłużnik obciąża swoją rzecz ograniczonym prawem rzeczowym, w przypadku zaś przewłaszczenia na zabezpieczenie zabezpieczeniem jest prawo własności. Ustawa nie reguluje w ogóle czynności prawnych powierniczych. W związku z tym zasady współżycia społecznego mogą wpływać na uelastycznienie sztywnych rozwiązań prawnych. Można zatem stwierdzić, iż przewłaszczenie na zabezpieczenie nie tylko nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, ale stanowi spełnienie ich funkcji.” (J. Gołaczyński, Przewłaszczenie na zabezpieczenie, Warszawa 2004).

Dodać jeszcze należy, że umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie nie jest umową wzajemną, świadczenie jednej że stron nie stanowi bowiem odpłaty za świadczenie drugiej. Umowa zaś jest wzajemna, gdy obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej (art. 487 § k.c.).), tak m.in. .Z. R., [w:] (...) pr. cyw., t. III, cz. 1, s. 387; W. P., [w:] P., KC. Komentarz, (...), t. I, s. (...) i nast.; C. Ż., [w:] Komentarz do KC, W. 2005, ks.III,1.1, s. 161).

Skoro zatem brak jej przymiotu wzajemności, nie może mieć tu zastosowania przepis art. 388 k.c. (wyzysk) na który również się powołuje powódka (nb. żądanie zgłoszone przez E. P. zostało skonstruowane w taki sposób, że mamy do czynienia z powództwem o ustalenie – żądanie oparte na treści art. 388 kpc jest żądaniem, które może być dochodzone w ramach powództwa o ukształtowanie stosunku prawnego). Pamiętać należy, iż w rozstrzyganym stanie faktycznym, pomimo połączenia w jednym akcie notarialnym, strony zawarły tak naprawdę dwie umowy; pierwszą z nich była umowa pożyczki, której elementy definiują art. 720 – 724 k.c., a drugą nienazwana umowa przewłaszczenia nieruchomości na zabezpieczenie. Powódka żądając ustalenia nieważności umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie w zakresie przeniesienia własności lokalu mieszkalnego zdaje się niejako zapominać o tej dwoistości aktu notarialnego z 23.05.2008r, i „mieszać” przy definiowaniu stawianego zarzutu wyzysku, elementy obu umów. Twierdzenie powódki sprowadza się bowiem do wskazania, że wyzyskiem jest pożyczenie kwoty 280.000 zł przy zabezpieczeniu przewłaszczeniem lokalu mieszkalnego. Z przyczyn oczywistych twierdzenie takie nie może się ostać.

Powódka swoje żądanie opierała również na twierdzeniach, że umowę zawarła znajdując się w trudnej sytuacji materialnej oraz działając pod wpływem dużego stresu i emocji, nie mając równocześnie dostatecznego rozeznania sytuacji. Dodatkowo zawarła powyższą umowę w wyniku nacisków ze strony komornika, prowadzącego przeciw niej postępowania egzekucyjne oraz brata pozwanej M. M. (1), który zainicjował zawarcie umowy przed notariuszem.

Tu wypada wskazać, że zarzuty jakie kierowała powódka pod adresem M. M. (1), a pośrednio do M. K. dotyczące wykorzystania trudnej sytuacji rodziny P. zmuszając ich niejako do zawarcia umowy nie zostały potwierdzone, albowiem wyrokiem Sądu Rejonowego we Wrocławiu w sprawie VK 1071/10. (k. 437- 439) Sąd uniewinnił oskarżonego M. M. (1) od popełnienia zarzucanych mu czynów z art. 304 kk w zw. z art. 12 kk oraz z art. 191 §2 kk w zw. z art. 12 kk polegających na tym, że w okresie od sierpnia 2003 r. do 23.05.2008 r. we W., wyzyskując przymusowe położenie E., A. i D. P. (1) zawarł z nimi szereg poświadczonych notarialnie umów, nakładając na w/w obowiązek świadczenia niewspółmiernego ze świadczeniem wzajemnym(…) a następnie doprowadził do zawarcia umowy na mocy, której E. P. uznała, a D. i A. P. poręczyli dług w kwocie 206.000 zł, czym działał na szkodę w/w pokrzywdzonych; oraz że w okresie od sierpnia 2003 r. do maja 2009 r. we W. i B. zmuszał E., A. i D. P. (1) do zwrotu wierzytelności w różnych kwotach stosując wobec pokrzywdzonych groźby bezprawne,.

Sąd ten uznał jednocześnie, iż M. K. w dniu 23.05.2008 r. we W., co prawda wyzyskała przymusowe położenie D. P. (1) wynikające z sytuacji majątkowej E. P. ale dotyczyło to jedynie zawarcia z nim umowy najmu mieszkania położonego we W. przy ul. (...), która nakładała na niego obowiązek świadczenia niewspółmiernego ze świadczeniem wzajemnym, nie dotyczyło to w żadnym zakresie roszczeń powódki E. P. w stosunku do M. K. wynikającej z umowy pożyczki i przewłaszczenia na zabezpieczenia

Ponadto powódka na przywołane przez siebie okoliczności nie przedstawiła żadnych dowodów, sama też, pomimo wielokrotnych wezwań pod rygorem pominięcia jej zeznań, nie stawiła się i nie złożyła żadnych wyjaśnień. W tej sytuacji nie można było uznać, że okoliczności, na jakie się powoływała miały miejsce, a tym samym, że zachodziły jakiekolwiek podstawy do stwierdzenia nieważności umowy z 23.05.2008 r. Skoro tak to uznać należało, że pozwana M. K. posiada tytuł prawny do władania nieruchomości, którą nabyła na podstawie umowy z 23.05.2008 r.

II. Zgodnie z przepisem art. 222 § 1 i 2 k.c. właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń. W § 1 powołanego przepisu uregulowano roszczenie windykacyjne (rei vindicatio), należące do petytoryjnych środków ochrony własności. Jest to roszczenie o wydanie rzeczy skierowane przez nieposiadającego właściciela przeciwko posiadającemu niewłaścicielowi, uzasadnione wówczas, gdy osoba władająca rzeczą nie opiera swego władztwa na uprawnieniu skutecznym względem właściciela. Wynika z bezwzględnego charakteru uprawnień właściciela do niezakłóconego posiadania i korzystania z rzeczy, w tym sensie stanowiąc ich korelat.

M. K. jak zostało to powyżej ustalone przysługuje tytuł własności do nieruchomości przy ul. (...) w związku z tym jako właściciel może domagać się niezakłóconego korzystania ze swojego prawa (art. 140 k.c.). Z istoty własności jako prawa podmiotowego i to o charakterze bezwzględnym wynika, że uprawnionemu przez cały okres, w którym jest właścicielem służy pełny zakres praw, a na innych podmiotach spoczywa bierny obowiązek nie przeszkadzania właścicielowi w wykonywaniu jego prawa (pati).

W toku postępowania w sprawie zostało udowodnione, że pozwani D. i A. P. zamieszkują w tej nieruchomości (poza okresem gdy przebywali w areszcie śledczym), czym powodują bezprawną ingerencję w sferę prawa własności M. K.. Sami bowiem zeznali, że odmawiają dobrowolnego opuszczenia i opróżnienia zajmowanego lokalu, nadal przechowują tam swoje rzeczy i dysponują kluczami. W 2010 r. w mieszkaniu tym zameldowany został D. P. (1) wraz z synem M.. Pod tym samym adresem mieściła się też siedziba spółki. Natomiast w lokalu przy ul. (...) nie zamieszkuje ani E. P., której adres zamieszkania i pobytu to B. oraz żona D. P. (2) P. (W.) wraz małoletnim synem M.. Potwierdził to pełnomocnik P. P. (1) i małoletniego M. P. na rozprawie w dniu 7.01.2014r. , przedkładając na to odpowiednie dowody z których wynika, że posiadają oni inny adres zamieszkania we W..

Błędne jest stanowisko pozwanych którego wynika, że przysługuje im prawo zatrzymania związane z wytoczeniem powództwa przeciwko M. K. o zapłatę z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia kwoty stanowiącej różnicę wartości przewłaszczonej nieruchomości i wartości udzielonej pożyczki. Prawo zatrzymania ( retencji) przysługuje tylko na zabezpieczenie roszczeń o zwrot nakładów na rzecz objętą w posiadanie oraz roszczeń o naprawienie szkody przez rzecz tę wyrządzonej (art. 461 § 1.k.c. ), przy czym cena nabycia nie jest nakładem na rzecz w rozumieniu art. 461 § 1 k.c. (wyrok SN z dnia 11.10.1990 r., III CZP 58/90, OSNC 1991, nr 5-6, poz. 57).

W ocenie Sądu nie można również dostrzec, by działania powódki M. K. stanowiły w tym zakresie nadużycie prawa. Wystąpienie z żądaniem wydania nieruchomości jest wykonywaniem prawa podmiotowego (roszczenia windykacyjnego). Dlatego w orzecznictwie Sądu Najwyższego za utrwalony można obecnie uznać pogląd, zgodnie z którym możliwość oddalenia roszczenia windykacyjnego na podstawie art. 5 k.c. wystąpi w sytuacjach zupełnie wyjątkowych, a zatem niezmiernie rzadkich. (wyrok z dnia 22.11.1994 r., II CRN 127/94, Lex nr 82293). Ostrożność w oddalaniu powództwa windykacyjnego na podstawie art. 5 k.c. jest tym bardziej konieczna, że oznacza to pozbawienie właściciela (lub użytkownika wieczystego) ochrony przysługującego mu prawa.

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie można dopatrzyć się takiej wyjątkowej sytuacji. Pomijając już to, że nie zostało wykazane by M. K. pożyczając pozwanym kwotę 280.000 zł z przewłaszczeniem nieruchomości na zabezpieczenie, w jakikolwiek sposób wykorzystała trudną sytuacją finansową pozwanych, to jeszcze dodać trzeba, że gdyby nie umowa zawarta w dniu 23.05.2008 r. z pozwaną, nieruchomość i tak zostałaby zlicytowana na zaspokojenie wymagalnych roszczeń pozwanych. W chwili bowiem gdy doszło do zawarcia umowy w stosunku do E. P. toczyły się postępowania egzekucyjne z wniosku M. M. (1) co do kwoty 182.096,27 zł i z wniosku Banku (...) S.A. co do należności głównej w kwocie 118.410,73 zł wraz z odsetkami i kosztami, a na dzień 6.06.2008 r. przewidziany był termin licytacji której cena wywoławcza wynosiła 263.000 zł.

Reasumując Sąd oddalił w całości powództwo E. P. przeciwko M. K. o stwierdzenie nieważności umowy z 23.05.2008 r. oraz nakazał D. P. (1) i A. P., aby opuścili, opróżnili oraz wydali zajmowaną, bez żadnego tytułu prawnego, nieruchomość - lokal mieszkalny numer (...) położony we W., przy ul. (...). W stosunku zaś do E. P., P. P. (1) (W.) i małoletniego M. P. Sąd oddalił powództwo o wydanie nieruchomości.

Orzeczenie o kosztach postępowania zawarte w punkcie II, VI VII wyroku Sąd wydał w oparciu o treść art. 98 k.p.c. Zgodnie z dyspozycją powołanego przepisu strona przegrywająca sprawę winna zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

Do niezbędnych kosztów procesu należnych M. K. w sprawie o stwierdzenie nieważności umowy należy zaliczyć wynagrodzenie należne pełnomocnikowi pozwanej będącego radcą prawnym. W oparciu o dyspozycję § 6 ust. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.02.163.1349 z późn.zm.), wynagrodzenie należne pełnomocnikowi powoda Sąd ustalił w wysokości 7.200 zł.

W punkcie III sentencji wyroku Sąd obciążył Skarb Państwa opłatą sądową od pozwu, od której powódka była zwolniona. Nie było bowiem podstaw, aby zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28.07.2005r o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398, z późn. zm.) nieuiszczonymi kosztami obciążyć którąś ze stron procesu.

Do niezbędnych kosztów procesu w sprawie o wydanie nieruchomości należały koszty zastępstwa procesowego pełnomocników oraz koszty opłąty uiszczonej przez M. K..