Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 listopada 2015 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 23 października 2015r. w Kaliszu na rozprawie

sprawy z powództwa A. M.

przeciwko A. J.

o uznanie

1.  Uznaje za bezskuteczną w stosunku do powódki A. M. umowę o częściowy podział majątku wspólnego zawartą aktem notarialnym z dnia 11 września 2008r., Repertorium (...)w Kancelarii Notarialnej w P., (...) przed notariuszem E. Ś. pomiędzy M. J. a pozwaną A. J., której przedmiotem było przyznanie pozwanej A. J. na wyłączną własność nieruchomości zabudowanej, położonej w miejscowości S., gm. O., o powierzchni 0,090ha, nr ewid. (...), dla której Sąd Rejonowy w Kaliszu Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), do wysokości wierzytelności powódki A. M., przysługującej od M. J. wynikającej z prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 26 stycznia 2010r., sygn. akt I ACa 965/09 w kwocie 70.362,86 zł. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 listopada 2008 roku do dnia zapłaty i kosztami procesu w kwocie 2.450,05 zł., z tym, że bezskuteczność dotyczy udziału ½ (jednej drugiej) wyżej opisanej nieruchomości i zezwala powódce na prowadzenie egzekucji z udziału ½ (jednej drugiej) wyżej opisanej nieruchomości.

2.  Nakazuje pobrać od pozwanej A. J. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Kaliszu kwotę 5852,00 zł. tytułem nieuiszczonej opłaty sądowej.

3.  Zasądza od pozwanej A. J. na rzecz powódki A. M. kwotę 3.617,00 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Mirosława Marciniak

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym dnia 6 września 2013 r. (k. 2-13) powodowie A. M. i M. S. (1) wnieśli przeciwko pozwanej A. J. o uznanie za bezskuteczną wobec powodów zawartej w dniu 11 września 2008r. między M. J. a pozwaną umowy o częściowy podział majątku dorobkowego przyznającej pozwanej na wyłączną własność zabudowaną nieruchomość położoną w S., gm. O., ujawnioną w księdze wieczystej prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Kaliszu (...) oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Powodowie podali, że dysponują przeciwko dłużnikowi M. J. – mężowi pozwanej wierzytelnością stwierdzoną tytułem wykonawczym w postaci wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 26 stycznia 2010 r., sygn. akt I ACa 965/09. Natomiast dłużnik z małżonką powyższą umową przyznali pozwanej wyłączną własność wskazanej nieruchomości bez spłat na rzecz dłużnika. Dłużnik wyzbył się także swoich udziałów w spółkach. Egzekucja przeciwko dłużnikowi została umorzona. Natomiast przeciwko m.in. dłużnikowi toczy się postępowanie karne o utrudnianie egzekucji poprzez zbywanie majątku (art. 300 § 2 k.k.).

Prawomocnym zarządzeniem z dnia 12 listopada 2013 r. w sprawie I C 1335/13 zwrócono pozew powoda M. S. (1) (k. 192, 194).

W odpowiedzi na pozew z dnia 3 stycznia 2014 r. pozwana A. J. wniosła o oddalenie powództwa w całości (k.199). W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwana podniosła, że jej mąż M. J. posiadał wobec niej zadłużenie alimentacyjne, gdyż od 2006 r. nie przyczyniał się do zaspokajania potrzeb rodziny. Podział majątku dorobkowego miał na celu częściowe zaspokojenie pozwanej z tytułu wierzytelności alimentacyjnej. Pozwana wskazała, że także była wierzycielem M. J., a jej wierzytelności alimentacyjne były uprzywilejowane wobec wierzytelności powódki, dlatego czynność prawna nie została dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, gdyż nie narusza kolejności zaspokajania wierzycieli.

Prawomocnym postanowieniem z dnia 9 stycznia 2014 r. w sprawie I C 1335/13 Sąd Okręgowy w Kaliszu stwierdził swoją niewłaściwość i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Kaliszu (k. 200, 204).

Na rozprawie w dniu 15 maja 2014 r. powódka sprecyzowała wartość przedmiotu sporu na kwotę 117.021 zł (k. 223).

Postanowieniem z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie I C 477/14 Sąd Rejonowy w Kaliszu stwierdził swoją niewłaściwość i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Kaliszu (k. 224).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 11 września 2008 r. pozwana A. J. i jej mąż M. J. zawarli umowę o ustanowieniu rozdzielności majątkowej. Tego samego dnia M. J. z pozwaną zawarli umowę o częściowy podział majątku wspólnego w ten sposób, że zabudowaną nieruchomość o powierzchni 0,09.00 ha, działka nr (...) położoną w S. gmina O. ujawnioną w księdze wieczystej nr (...) Sądu Rejonowego w Kaliszu otrzymała pozwana na wyłączną własność bez spłat.

(dowód: akty notarialne – k. 46-47, 48, 243, 244-246, odpis księgi wieczystej – k. 49-51v, wydruk księgi wieczystej – k. 52-61)

W dniu 2 września 2008 r. m.in. powódka A. M. przeniosła na rzecz M. J. wszystkie swoje udziały w spółce (...) T. S. w Z.. M. J. zobowiązał się zapłacić powódce kwotę 312.200 zł oraz świadczenia dodatkowe określone w § 6 pkt 3 umowy. Płatność rozłożono na 3 raty. W dniu 3 września 2008 r. strony zmieniły powyższą umowę określając płatność M. J. na rzecz powódki w kwocie 132.060 zł.

(dowód: akty notarialne – k. 38-41, 42-43, 44-45)

Oprócz powódki swoje udziały w powyższej spółce zbyli T. S. i jej mąż M. S. (2), M. S. (1) oraz M. P.. Nabywcą udziałów w spółce oprócz M. J. była G. M.. W chwili sprzedaży M. J. miał udziały w spółce (...) oraz we wspólności małżeńskiej działkę zabudowaną domem mieszkalnym. Kupujący zapłacili pierwszą ratę i nie wywiązali się z zapłaty reszty ceny i wyzbyli się majątku. Powódka i pozostali sprzedawcy udziałów wnieśli pozew przeciwko M. J. i G. M. o zapłatę reszty ceny.

(dowód: zeznania powódki – nagranie 00:07:41-00:23:45 płyta k. 284 i świadków: T. S. – nagranie 00:14:12-00:24:19 płyta k. 276, M. P. – nagranie 00:24:19-00:43:41 płyta k. 276, M. S. (1) – nagranie 00:45:56-01:05:41 płyta k. 276)

Prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie I ACa 965/09 zasądzono m.in. od M. J. na rzecz m.in. A. M. kwotę 70.362,86 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 listopada 2008 r. oraz kwotę 961,21 zł tytułem zwrotu kosztów procesu oraz kwotę 1.488,84 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

(dowód: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi – k. 16-17; k. 219-220 akt I C 711/09 Sądu Okręgowego w Kaliszu)

W dniu 27 października 2008 r. do spółki (...)sp. j. w Z. przystąpiła M. S. (3), która uzyskała większość udziałów (60 %). W dniu 18 lutego 2009 r. powyższą spółkę przekształcono w (...)sp. z o.o. w Z.. Aktualnie M. S. (3) jest jedynym wspólnikiem przedmiotowej spółki.

(dowód: aneks – k. 65, odpis KRS – k. 66-68)

W 2009 r. powódka wszczęła przeciwko M. J. postępowanie egzekucyjne – zabezpieczające roszczenia.

(dowód: zajęcia komornicze – k. 69-79)

W dniu 8 lutego 2010 r. M. J. zbył na rzecz S. W. udziały w firmie (...)sp. z o.o. w Z. o wartości 336.000 zł za kwotę 150.000 zł.

(dowód: umowa sprzedaży udziałów – k. 83)

Przeciwko M. J. w 2010 r. toczyła się egzekucja, która wykazała, że nie jest właścicielem nieruchomości, z konta bankowego ściągnięto drobne kwoty, a wynagrodzenie jest w kwocie wolnej od potrąceń. Egzekucja przeciwko M. J. okazała się bezskuteczna, a powódka nie ściągnęła od niego żadnej kwoty.

(dowód: zeznania powódki – nagranie 00:07:41-00:23:45 płyta k. 284 i świadków: T. S. – nagranie 00:14:12-00:24:19 płyta k. 276, M. P. – nagranie 00:24:19-00:43:41 płyta k. 276, M. S. (1) – nagranie 00:45:56-01:05:41 płyta k. 276, zawiadomienie – k. 86, pisma – k. 87-88, postanowienie – k. 89, wykaz majątku – k. 90-91; k. 39-41 akt I Co 2628/10 Sądu Rejonowego w Kaliszu)

Przeciwko M. J. toczy się sprawa karna o utrudnianie egzekucji poprzez zbywanie majątku (art. 300 § 2 k.k.) i spłatę niektórych wierzycieli na szkodę innych wierzycieli (art. 302 § 1 k.k.). M. J. w 2010 r. spłacił wierzytelności na rzecz (...) sp. z o.o. w kwocie 211.000 zł oraz w okresie od 18 września 2008 r. do 2010 r. spłacił kwotę 183.042,60 zł na rzecz (...) z tytułu kredytu, czym działał na szkodę pozostałych wierzycieli m.in. powódki. M. J. dobrowolnie poddał się karze pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. M. J. chciał spłacić chociaż kilku wierzycieli, a bank i spółka, byli dla niego ważniejsi.

(dowód: postanowienia – k. 97, 104-105, akt oskarżenia – k. 269-271, 291v-292v, wniosek – k. 272, 293, wyjaśnienia M. J. – k. 290-291)

Powódka jest na emeryturze w wysokości 1.115 zł miesięcznie. Mąż powódki jest bezrobotny, bez prawa do zasiłku. Powódka ma troje dorosłych i samodzielnych dzieci.

(dowód: zeznania powódki – nagranie 00:07:41-00:23:45 płyta k. 284)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów w postaci dokumentów znajdujących się w aktach niniejszej sprawy oraz zeznań powódki i świadków.

Sąd pominął wniosek pozwanej (k. 199) o przesłuchanie świadka M. J. na okoliczność braku wypełniania przez niego obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, ponieważ świadek odmówił składania zeznań (k. 273v, 275v).

Na podstawie art. 302 § 1 k.p.c. Sąd ograniczył przesłuchanie stron do zeznań powódki, gdyż pozwana mimo prawidłowego wezwania zarządzeniem z dnia 28 sierpnia 2015 r. (k. 275v) na rozprawę z pouczeniem o skutkach niestawiennictwa (k. 280) nie stawiła się na rozprawę nie usprawiedliwiając swojej nieobecności.

Sąd zważył, co następuje:

Powódka dochodzi uznania za bezskuteczną wobec niej umowy częściowego podziału majątku wspólnego, na podstawie której powódka stała się wyłączną właścicielką zabudowanej nieruchomości.

Podstawę prawną roszczenia powódki stanowi art. 527 k.c. Okolicznością bezsporną jest to, że M. J. jest dłużnikiem powódki z tytułu zapłaty za zakupione udziały w powyższej spółce oraz miał świadomość, że powódka i inni wierzyciele będą dochodzić od niego zapłaty reszty ceny. Pozwana nie kwestionowała tych okoliczności. Bezsporna była również okoliczność dokonania zaskarżonej czynności częściowego podziału majątku wspólnego oraz nabycie wyłącznej własności zabudowanej nieruchomości bez spłat.

Warunkami formalnymi wierzytelności powódki w sprawie o uznanie za bezskuteczną wobec wierzyciela czynności dłużnika z osobą trzecią są jej istnienie i zaskarżalność. Powódka wykazała istnienie wierzytelności w kwocie 70.362 zł z ustawowymi odsetkami i kosztami w kwocie 2.450,05 zł orzeczonej prawomocnym wyrokiem w sprawie I ACa 965/09 Sądu Apelacyjnego w Łodzi. Przedmiotowym wyrokiem Sąd jest związany na podstawie art. 365 § 1 k.p.c.

Sąd ocenił, że pozwana uzyskała korzyść majątkową, gdyż do jej majątku wszedł udział jej męża w przedmiotowej nieruchomości w wysokości ½, który powstał w wyniku ustalonej przez małżonków tego samego dnia rozdzielności majątkowej.

Pozwana otrzymała przedmiotowy udział w nieruchomości bez spłat, a więc pod tytułem darmym. Co prawda powódka podniosła zarzut, że udział w nieruchomości uzyskała w wyniku spłaty należności alimentacyjnych pozwanej wobec M. J.. Należy jednak podkreślić, że okoliczności należności alimentacyjnych pozwana nie wykazała mimo obciążającego ją ciężaru dowodu (art. 6 k.c.), bowiem wnioskowany przez pozwaną świadek M. J. odmówił zeznań, a ona sama nie stawiła się na rozprawę i dowód z jej zeznań został pominięty. Pozwana nie wskazała tytułu wykonawczego przeciwko mężowi, nie podała też wysokości wierzytelności alimentacyjnej. Ponadto z czynności podziału majątku wspólnego nie wynika okoliczność, że brak spłat na rzecz M. J. wynika z uregulowania należności alimentacyjnych.

Pozwana zasadnie podniosła, że art. 527 k.c. ma zastosowanie do czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z jednym tylko z wierzycieli, wyłącznie wówczas, jeżeli jest to czynność naruszająca wynikającą z ustawy lub umowy kolejność zaspokajania wierzycieli; innymi słowy, jeżeli dłużnik dowolnie dokonał uprzywilejowania niektórych spośród jego wierzycieli kosztem pozostałych (por. wyrok SN z dnia 13 kwietnia 2012 r., III CSK 214/11, OSNC 2012/11/134). Ponadto podniosła, że art. 1025 § 1 pkt 2 k.p.c. wskazuje na uprzywilejowanie wierzytelności alimentacyjnych wobec wierzytelności powódki, a więc zaskarżona czynność nie naruszyła ustawowej kolejności zaspokajania wierzytelności. Tym niemniej pozwana nie wykazała istnienia wierzytelności alimentacyjnej wobec M. J., ani jej wysokości, a więc w konsekwencji podniesiony zarzut nie zasługiwał na uwzględnienie.

Przedmiotem skargi pauliańskiej zgodnie z art. 527 k.c. jest tylko taka czynność, która powoduje albo pogłębia stan niewypłacalności dłużnika oraz przynosi korzyść majątkową osobie trzeciej. Czynność podziału majątku wspólnego w zakresie nieruchomości spowodowała, że powstał stan niewypłacalności dłużnika, bowiem przed dokonaniem tej czynności dłużnik dysponował majątkiem w postaci udziału w zabudowanej nieruchomości, a po dokonaniu tej czynności dłużnik nie dysponował już tym składnikiem majątku, a ponadto nie uzyskał żadnego ekwiwalentu pieniężnego. Powódka wykazała okoliczność, że dłużnik nie ma żadnego majątku. W ten sposób dłużnik uniemożliwił powódce zaspokojenie jej wierzytelności.

Dłużnik miał świadomość pokrzywdzenia wierzyciela – powódki, gdyż czynności dokonał kilka dni po zakupie udziałów w spółce m.in. od powódki i wiedział, że nie zapłacił reszty ceny. Ponadto po wytoczeniu przeciwko niemu powództwa zbył swoje udziały w spółce (...) po cenie niższej niż ich wartość księgowa, spłacał kredyt i spłacił wierzytelność wobec (...) sp. z o.o. czym pozbawił się wszelkiego majątku. Dodatkowo dłużnik jest oskarżony o przestępstwo utrudniania egzekucji poprzez wyzbywanie się majątku i spłatę niektórych wierzycieli działając na szkodę innych wierzycieli (art. 300 § 1 k.k. i art. 302 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k.). M. J. przyznał się do popełnienia przestępstwa, złożył wyjaśnienia i dobrowolnie poddał się karze. Wszystkie te wskazane okoliczności łącznie prowadzą do wniosku, iż powódka wykazała przesłankę świadomości dłużnika pokrzywdzenia wierzyciela w chwili dokonywania zaskarżonej czynności.

Pozwana otrzymała korzyść majątkową nieodpłatnie, a więc na podstawie art. 528 k.c. powódka nie miała obowiązku wykazywać przesłanki świadomości pozwanej, że M. J. działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

W związku z powyższym Sąd uznał, że czynność podziału majątku wspólnego w zakresie nieruchomości została dokonana z pokrzywdzeniem powódki. Skutkiem tego jest spełnienie przesłanek koniecznych do uznania za bezskuteczną wobec powódki tej czynności w zakresie nabycia udziału ½ zabudowanej nieruchomości.

Sąd, mając na uwadze wynik sprawy, w którym uwzględniono powództwo rozstrzygnął o kosztach na podstawie art. 98 k.p.c., stosując zasadę odpowiedzialności stron za wynik postępowania i orzekł o poniesieniu kosztów sądowych przez pozwaną w całości. Z tego tytułu Sąd nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Kaliszu kwotę 5.852 zł tytułem opłaty od pozwu, gdyż powódka była w całości zwolniona od kosztów sądowych.

Ponadto Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, na którą składa się wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 3.600 zł obliczone na podstawie § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.) oraz 17 zł tytułem opłaty od pełnomocnictwa.

SSO Mirosława Marciniak