Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2015 roku w sprawie z powództwa M. M. i J. M. przeciwko Towarzystwu (...) w Ł. o zapłatę, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi zasądził od pozwanego Towarzystwa (...)
w Ł. na rzecz: powoda M. M. kwoty: 17 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od kwot: 6 000 zł od dnia 23 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 11 000 zł od dnia 4 marca 2015 r. do dnia zapłaty (pkt. 1.a) aa) oraz kwotę 400 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 23 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty (pkt. 1 ab) oraz na rzecz powódki J. M. kwoty: 20 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od kwot: 3 500 zł od dnia 23 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 11 500 zł pięćset złotych od dnia 4 marca 2015 r. do dnia zapłaty (pkt. 1b. aa) oraz kwotę 22 452 zł wraz z odsetkami ustawowymi od kwot: 600 zł od dnia 23 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 21 852 zł od dnia 4 marca 2015 r. do dnia zapłaty (pkt. 1b. bb). Ponadto w pkt. 2 wyroku umorzył postępowanie w zakresie kwoty 3 000 zł z powództwa M. M. i 1 000 zł z powództwa J. M., zaś w pkt. 3. oddalił powództwo M. M. w pozostałym zakresie. Sąd zasądził także od pozwanego Towarzystwa (...) w Ł. na rzecz powoda M. M. kwotę 2 400 zł oraz na rzecz powódki J. M. kwotę 1 200 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt. 4), a także nakazał pobrać od pozwanego Towarzystwa (...) w Ł. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi kwotę 4 294,71 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Apelację od powyższego wyroku wniosła strona pozwana, zaskarżając go w części, tj. w zakresie pkt. 1. lit. a) aa) wyroku w części zasądzającej dla M. M. zadośćuczynienie ponad kwotę 6000 zł z ustawowymi odsetkami, to jest w zakresie kwoty 11.000,00 zł z ustawowymi odsetkami, w zakresie pkt. 1 li.b) aa) wyroku – w części zasądzającej zadośćuczynienie dla J. M. ponad kwotę 8.500,00 zł z ustawowymi odsetkami, to jest w zakresie kwoty 11.500,00 zł z ustawowymi odsetkami; w zakresie pkt. 1 lit. b) bb) w części zasądzającej odszkodowanie ponad kwotę 600 złotych, to jest co do kwoty 21.852,00 zł z ustawowymi odsetkami oraz w zakresie pkt. 4 i 5 wyroku w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1.  obrazę przepisów prawa procesowego, tj. art. 187 k.p.c. w zw. z art. 193 § 2 ¹ k.p.c.
i art. 321 § 1 k.p.c. poprzez uznanie za skuteczne dokonanie rozszerzenia powództwa w sytuacji, gdy pismo procesowe powodów rozszerzające powództwo zostało doręczone bezpośrednio pełnomocnikowi strony, a nie złożone w dwóch egzemplarzach do Sądu i doręczone za pośrednictwem Sądu;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, a polegający na wadliwym ustaleniu, że zdarzenie drogowe z dnia 7 września 2011 roku z którego powodowie wywodzą swoje roszczenia było występkiem określonym
w art. 177 § 1 k.k., pomimo braku podstaw do stwierdzenia, że w zdarzeniu tym doszło do naruszenia czynności narządów ciała powodów na czas powyżej siedmiu dni z uwagi na nieprzeprowadzenie w tym zakresie postępowania dowodowego i wyprowadzeniu tezy o wystąpieniu takich skutków wypadku z opinii biegłych psychiatrów, które nie były wydane na tę okoliczność i nie stanowią przydatnego dowodu do dokonania ustaleń w kwestii kwalifikacji prawnej zdarzenia drogowego
z dnia 7.09.2011 roku jako przestępstwo, a w konsekwencji takich błędnych ustaleń obrazę przepisu prawa materialnego, tj. art. 444 ¹ § 2 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie, pomimo nie spełnienia jego przesłanki – powstanie szkody w wyniku występku, a w konsekwencji bezzasadne nie uznanie za skuteczny podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia roszczeń;

3.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia polegających na wadliwym ustaleniu, że małoletnia powódka wymagała w związku ze zdarzeniem komunikacyjnym, za którego skutki odpowiada pozwany opieki ze strony rodziców
w wymiarze wyższym, niż byłaby na jej rzecz świadczona przez rodziców z tytułu jej małoletności i związanej z tym życiowej niesamodzielności również wówczas, gdyby zdarzenie z 07.09.2011 roku nie zaistniało, a w konsekwencji takich błędnych ustaleń obrazę prawa materialnego, tj. art. 361 k.c. poprzez uznanie za normalne następstwo zdarzenia komunikacyjnego z dnia 07.09.2011 roku kosztów opieki nad małoletnią powódką, którą to opiekę uzyskiwałaby ze strony rodziców nawet gdyby do zdarzenia nie doszło z racji swej niesamodzielności życiowej na podstawie przepisu art. 95 k.r.o.

W oparciu o powyższe zarzuty pozwany wniósł o zmianę wyroku poprzez zasądzenie dla powoda M. M. kwoty 6.000 zł zaś dla powódki J. M. kwoty 5.500 zł i oddalenie powództw o zadośćuczynienie w pozostałej części, a także zasądzenie dla powódki J. M. kwoty 600 zł i oddalenie powództwa o odszkodowanie w pozostałej części, a także orzeczenie o kosztach procesu według zasady odpowiedzialności za wynik sporu, jak również o zwrocie kosztów postępowania za instancję odwoławczą.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu.

Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zakwestionowania prawidłowości ustaleń Sądu Rejonowego i w pełni je podzielił. Ustalenia te mają bowiem oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym, zaś wyprowadzone wnioski nie naruszają zasady swobodnej oceny dowodów. Wszelkie elementy stanu faktycznego niniejszej sprawy zostały ustalone w oparciu o wszechstronną analizę materiału dowodowego, zgromadzonego zgodnie z przepisami procesowymi i poddanego kompleksowej ocenie, czemu Sąd pierwszej instancji dał wyraz
w szczegółowych motywach zaskarżonego wyroku. Powzięte na tej podstawie wnioski nie budzą zastrzeżeń i zasługują na uwzględnienie, zatem ustalenia te Sąd Okręgowy przyjął, jako podstawę swojego rozstrzygnięcia.

W pierwszej kolejności jako niezasadny należało uznać zarzut naruszenia
art. 187 k.p.c. w zw. z art. 193 § 2 ¹ k.p.c. i art. 321 § 1 k.p.c. poprzez błędne uznanie dokonania rozszerzenia powództwa za skuteczne w sytuacji, gdy w ocenie apelującego pismo procesowe powodów rozszerzające powództwo zostało doręczone bezpośrednio pełnomocnikowi strony, a nie złożone w dwóch egzemplarzach do Sądu i doręczone za pośrednictwem Sądu.

Wbrew stanowisku apelującego rozszerzenie powództwa o którym mowa
w art. 193 § 1 k.p.c. w zw. z art. 193 § 2 ² k.p.c. dokonane w piśmie procesowym przez stronę powodową w toku postępowania było skuteczne. Wskazać należy, że zgodnie
z art. 132 § 1 k.p.c. w toku sprawy adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy oraz radca Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa doręczają sobie nawzajem bezpośrednio odpisy pism procesowych z załącznikami. Do pisma procesowego wniesionego do sądu dołącza się dowód doręczenia drugiej stronie odpisu albo dowód jego wysłania przesyłką poleconą. Pisma, do których nie dołączono dowodu doręczenia albo dowodu wysłania przesyłką poleconą, podlegają zwrotowi bez wzywania do usunięcia tego braku. Z kolei przepis § 1 ¹ zawiera enumeratywny katalog szczególnych pism procesowych, do których nie ma zastosowania norma art. 132 § 1 k.p.c., a który nie obejmuje pisma rozszerzającego powództwo. Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu Apelacyjnego w Łodzi wyrażone w wyroku z dnia 26 listopada 2014 roku (sygn. akt I ACa 733/14, Lex numer 1623926), w którym Sąd ten stwierdził, że pismem w rozumieniu art. 132 § 1 k.p.c. jest między innymi pismo procesowe rozszerzające powództwo. Pismo takie nie może być rozumiane jako całkowicie nowy, odrębny pozew, na co wskazuje już chociażby samo sformułowanie wyrażone w art. 193 § 2 ¹ zdanie drugie k.p.c., że przepis art. 187 k.p.c. stosuje się jedynie odpowiednio. Tym samym pisma procesowego, które zawiera rozszerzenie powództwa poprzez żądanie zasądzenia wyższej niż pierwotnie dochodzonej pozwem kwoty, nie należy utożsamiać stricte z pozwem. Pismo takie nie ma bowiem autonomicznego charakteru, całkowicie oderwanego od procesu, w którym zostało złożone. Tożsame stanowisko wyraził Sąd Apelacyjny w Krakowie, który
w wyroku z dnia 19 maja 2015 roku (I ACa 297/15, LEX nr 1746815) stanowiąc, że przepis
art. 132 § 1 k.p.c. ma charakter wyjątkowy i nie powinien być wykładany w sposób rozszerzający, gdyż jego celem jest wyłącznie przyspieszenie rozpoznania sprawy. Oznacza to, że skoro ustawodawca enumeratywnie wskazał w art. 132 § 1 ¹ k.p.c. pisma, których nie doręcza się bezpośrednio drugiej stronie i skoro jest to katalog zamknięty, to nie jest możliwym uznanie, że zastosowanie art. 132 § 1 k.p.c. wyłączono również w stosunku do pisma procesowego zawierającego rozszerzenie powództwa. Pozwany nie wykazał nadto, że bezpośrednie doręczenie pisma rozszerzającego powództwo wpłynęło na wynik sprawy. Pozwany otrzymał przedmiotowe pismo oraz ustosunkował się do zmodyfikowanego roszczenia. W tym stanie rzeczy, wobec skutecznego rozszerzenia powództwa zarzut naruszenia art. 321 k.p.c. jest bezzasadny.

Nie można zgodzić się również z zarzutami błędu w ustaleniach faktycznych. Poczynione przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne znajdują bowiem pełne oparcie
w przeprowadzonych dowodach w szczególności w postaci zebranych dokumentów oraz opinii biegłych z zakresu psychiatrii. Sąd Okręgowy nie stwierdza w tym zakresie żadnych uchybień. Pozwoliło to Sądowi Okręgowemu na przyjęcie ustaleń Sądu Rejonowego za własne. Sąd I instancji w sposób trafny, a przy tym zgodny z regułami wyznaczonymi w art. 233 k.p.c. ocenił materiał dowodowy, z którego wyprowadził trafne wnioski stanowiące podstawę poczynienia prawidłowych ustaleń faktycznych, zaś zarzuty w tym zakresie sprowadzają się do forsowania własnej, korzystnej dla apelującego, oceny stanu faktycznego i jako takie nie mogły się ostać.

W ocenie Sądu Okręgowego, wbrew twierdzeniom apelującego, materiał dowodowy zebrany w niniejszej sprawie dawał podstawy do uznania, iż przedmiotowe zdarzenie wyczerpywało znamiona przestępstwa z art. 177 § 1 k.k. Sąd I instancji słusznie wskazał, że
o ile w niniejszej sprawie nie toczyło się postępowanie karne o czyn z art. 177 § 1 k.k., to nie oznacza, że przedmiotowe zdarzenie nie wyczerpało znamion stypizowanych we wskazanym przepisie i Sąd miał prawo do poczynienia ustaleń w tym zakresie. Jak wynika bowiem
z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego, w takim przypadku dla ustalenia faktu popełnienia przestępstwa jako przesłanki zastosowania dłuższego terminu przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody (art. 442 § 2 k.c.) - do tego bowiem w istocie sprowadza się rozważany zarzut - niezbędne jest ustalenie przez sąd cywilny istnienia znamion przestępstwa oznaczonych w prawie karnym i ustalenia te muszą być dokonywane z uwzględnieniem reguł prawa karnego ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2000 r., sygn. I CKN 208/98, LEX nr 960515, Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 1969 r., sygn. I PR 157/69, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21.12.1967 r., sygn. III PZP 34/67, opubl. OSN 6/68, poz. 94).

Sąd pierwszej instancji poczynił zaś wystarczające ustalenia w zakresie zaistnienia znamion wskazanego przestępstwa. Zważył bowiem – co było bezsporne między stronami – iż w wyniku wypadku drogowego z dnia 7 września 2011 roku powód doznał powierzchniowego urazu głowy, wstrząśnienia mózgu oraz powierzchniowego urazu kręgosłupa szyjnego, zaś J. M. doznała uogólnionych potłuczeń w przebiegu urazu w przebiegu urazu uogólnionego. W oparciu o opinię biegłych z zakresu psychiatrii Sąd ustalił nadto, że na skutek wypadku u powoda stwierdzono trwały, zaś u J. M. długotrwały uszczerbek na zdrowiu psychicznym i skutki doznanych urazów odczuwalne są przez powodów do dzisiaj, co szczegółowo zostało omówione przytoczonych ustaleniach faktycznych. Zasadnym jest zatem stanowisko Sądu I instancji, iż powodowie doznali
w wyniku wypadku co najmniej naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia trwającego dłużej niż 7 dni, o którym mowa w art. 157 § 1 k.k. Materiał dowodowy był przy tym wystarczający do poczynienia ustaleń w powyższym zakresie, których nie jest w stanie podważyć argumentacja apelującego. Choć opinie biegłych nie dotyczyły kwestii naruszenia narządów ciała na czas powyżej siedmiu dni, to były one miarodajne do poczynienia wniosków w tym zakresie. Wskazać również należy, że skoro pozwany zgłosił zarzut przedawnienia części roszczeń, podnosząc, iż zdarzenie z dnia 7 września 2011 roku stanowiło wykroczenie, nie zaś przestępstwo, to fakt ten wymagał udowodnienia przez zgłaszającego zarzut, którego ten, jak wskazuje materiał dowodowy przedmiotowej sprawy nie zdołał wykazać. Oceny tej nie jest w stanie podważyć również treść notatki urzędowej sporządzonej przez Policję na miejscu zdarzenia oraz przyjęta przez organ kwalifikacja prawna czynu z art. 86 § 1 k.w. Należy bowiem wskazać, że art. 86 k.w. określa wykroczenie formalne za spowodowanie zagrożenia w ruchu lądowym przez naruszenie zasad bezpieczeństwa. Fakt, iż, iż sprawcy zdarzenia przypisano spowodowanie zagrożenia w ruchu drogowym, tj. popełnienie wykroczenia z art. 86 § 1 k.w., nie wyłącza możliwości przypisania mu w postępowaniu cywilnym przestępstwa wyczerpującego znamiona z art. 177 § 1 k.k., jako że znamiona wykroczenia z art. 86 § 1 k.k. są jednocześnie znamionami przestępstwa z art. 177 § 1 k.k. i w tej sytuacji zachodzi pozorny zbieg przepisów.

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego podzielić należy stanowisko Sądu Rejonowego dopuszczeniu się przez kierującego pojazdem marki A. (...) o numerze rejestracyjnym (...) H. T. naruszenia zasad bezpieczeństwa
w ruchu drogowym (która to okoliczność nie była przedmiotem sporu) oraz spowodowanie wypadku, w którym poszkodowani odnieśli obrażenia ciała określone w art. 157 § 1 k.k., co stanowiło podstawę do przyjęcia, iż zachowanie tegoż kierowcy wypełniło znamiona
art. 177 § 1 k.k. i w konsekwencji zadecydowało o bezzasadności podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia roszczeń powodów. Powyższe rozważania implikują zatem konstatację, iż w przedmiotowym przypadku obowiązuje dziesięcioletni termin przedawnienia od dnia popełnienia przestępstwa, zgodnie z art. 442 § 2 k.c.

Niezasadny był także zarzut apelującego sprowadzający się do wykazania błędu w ustaleniach faktycznych polegający na wadliwym ustaleniu przez Sąd I instancji, że małoletnia powódka wymagała w związku ze zdarzeniem komunikacyjnym, za którego skutki odpowiada pozwany opieki ze strony rodziców w wymiarze wyższym, niż byłaby na jej rzecz świadczona przez rodziców z tytułu jej małoletności i związanej z tym życiowej niesamodzielności również wówczas, gdyby zdarzenie z 07.09.2011 roku nie zaistniało, a w konsekwencji takich błędnych ustaleń obrazę prawa materialnego, tj. art. 361 k.c.

Z powyższym stanowiskiem apelującego nie można się zgodzić. Z bezsprzecznych ustaleń Sądu I instancji, tj. z opinii biegłej I. G. wynika, że w związku z wypadkiem dziewczynka wymagała i wymaga nadal dodatkowej opieki ze strony rodziców. Biegła wskazała przy tym, że opieka ta, to nie to samo co zwykła opieka rodzica nad zdrowym dzieckiem. Dziecko lękowe, po traumatycznym przeżyciu, z uwagi na te stany lękowe, często irracjonalne, potrzebuje się tulić, rodzice muszą poświęcić czas na uspokajanie, czytanie (opinia biegłego – k. 143-145, ustna opinia uzupełaniająca – k. 220odwr.-221). Wnioski biegłej, jak trafnie dostrzegł Sąd I instancji korespondowały przy tym z opisem zachowania dziecka wynikającym z przesłuchania ojca. W tym stanie rzeczy Sąd słusznie uznał za wiarygodny zarówno okres i wymiar koniecznej opieki nad powódką pozostającej w związku z wypadkiem. W ocenie Sądu Okręgowego wszelkie podniesione w tym zakresie zarzuty stanowią w istocie jedynie niczym nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi i nieobarczonymi jakimkolwiek błędem ustaleniami Sądu pierwszej instancji.

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację.

Zważywszy na wynik kontroli instancyjnej o kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwoty po 1.200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego - § 6 pkt 5 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 461).