Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 25 marca 2015 roku Sąd Rejonowy w Rawie Mazowieckiej w sprawie z wniosku H. W. i S. W. z udziałem Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad w Ł. o zasiedzenie:

1.  stwierdził, że H. W. córka T. i M. oraz S. W. syn J. i J. nabyli przez zasiedzenie z dniem 11 maja 2007 roku udziały po 12/100 (dwanaście setnych) części we współwłasności zabudowanej nieruchomości położonej we wsi Z., gmina K., o powierzchni 0,6095 ha, oznaczonej, jako działka numer (...) na stanowiącej integralną część orzeczenia mapie zaewidencjonowanej w Starostwie Powiatowym w R. pod numerem (...).II. (...), dla której to nieruchomości w IV Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej jest prowadzona księga wieczysta (...),

2.  w pozostałym zakresie oddalił wniosek,

3.  przyznał ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej na rzecz radcy prawnego M. S. kwotę 3600 zł wraz z kwotą 828 zł podatku VAT, tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną powódce z urzędu,

4.  pozostawił strony przy poniesionych kosztach postępowania.

W pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawcy S. W. i jego żona H. W. w dniu 10 maja 1977 roku zamieszkali w lokalu oznaczonym numerem (...), znajdującym się w folwarcznym budynku mieszkalnym tzw. "czworaku" usytuowanym na działce nr (...) we wsi Z., gmina K.. Nieruchomość ta stanowiła wówczas własność Skarbu Państwa i pozostawała w zarządzie Rolniczej Spółdzielnia Produkcyjna w W..

W skład pomieszczenia zajętego przez rodzinę W. wchodził duży pokój, kuchnia, sieni i komórka (spiżarnia). Bezpośrednio po wprowadzeniu się S. W. dokonał gruntownego remontu mieszkania, naprawił również znajdujący się nad nim dach. Pismem z dnia 19 grudnia 1980 roku Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w W. poinformowała wnioskodawcę, że budynek nie stanowi jej własności i nie zamierza dokonywać na przedmiotowej nieruchomości żadnych nakładów, a w rozmowie z wnioskodawcą wójt Gminy K. przyzwolił wnioskodawcy tam mieszkać i traktować nieruchomość jako swoją własność. Wnioskodawca nigdy nie płacił nikomu żadnego czynszu za użytkowany lokal, a w przydomowym ogródku rodzina W. uprawiała warzywa, kartofle, maliny. Po około 2005 roku wnioskodawca zajął na własne potrzeby, znajdujący się także w tym samym budynku, lokal numer (...), zamieszkały uprzednio przez T. S..

Ogólna powierzchnia użytkowa budynku mieszkalnego, w którym znajdowało się mieszkanie wnioskodawców wynosiła 172,4 m ², z czego lokal oznaczony numerem (...) posiadał powierzchnię 41,4 m ², a lokal nr (...) powierzchnię 44,8 m ². Powyższe lokale spełniają wymogi stawiane samodzielnym lokalom określone w art. 2 ustawy o własności lokali, jednakże nigdy formalnie nie doszło do ustanowienia odrębnej własności tychże lokali.

W wyniku kompleksowych pomiarów i odnowy operatu ewidencji gruntów obrębu Z., które miały miejsce w 1994 roku, działka nr (...) o powierzchni 0,84 ha otrzymała numer 216/1, a jej powierzchnia wynosiła 0,87 ha. Następnie w 2006 roku nastąpił podziału działki (...) na dwie odrębne nieruchomości oznaczone w ewidencji gruntów numerami 216/2 i 216/3.

Wyrokiem z dnia 16 listopada 2005 roku w sprawie XIII RC 334/05 Sąd Okręgowy w Łodzi XIII Wydział Cywilny z siedzibą w S. rozwiązał przez rozwód małżeństwo H. W. i S. W.. Orzeczenie uprawomocniło się w dniu 8 grudnia 2005 roku

Na mocy ostatecznej decyzji Wojewody (...) nr (...) z dnia 13 marca 2008 roku znak (...)-30/RC/07/08 o ustaleniu lokalizacji dla inwestycji polegającej na rozbudowie drogi krajowej nr (...) do parametrów drogi ekspresowej na odcinku od granic powiatu (...) do granic województwa (...) od km 379 =110 do km 408 = 805, działka (...) znalazła się w trwałym zarządzie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad.

Wnioskodawcy zamieszkiwali na przedmiotowej nieruchomości do dnia 7 lutego 2011 roku. Budynek posadowiony na działce numer (...) został wyburzony i aktualnie znajduje się na niej zbiornik wodny. W chwili obecnej w rejestrze gruntów jako właściciel działki nr (...) figuruje Skarb Państwa, zaś jako zarządca Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad. Natomiast w księdze wieczystej numer (...) prowadzonej dla wyżej wskazanej działki jako właściciel wymieniony jest Starosta (...) jako organ reprezentujący Skarb Państwa.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dokumentów urzędowych i prywatnych, których autentyczność i wiarygodność nie była kwestionowana przez strony, a także na podstawie zeznań świadków oraz przesłuchania uczestników, które w ocenie Sądu Rejonowego zostały uznane w całości za wiarygodne jako logiczne, spójne i wzajemnie się uzupełniające, korespondujące z dowodami z dokumentów.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy zważył, że wniosek S. W. i H. W. okazał się częściowo zasadny. W ocenie Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdził, iż wnioskodawcy od dnia 10 maja 1977 roku objęli w samoistne posiadanie udział wynoszący 24/100 części zabudowanej nieruchomości, stanowiącej obecnie działkę ewidencyjną numer (...). Dla Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej nie budziło wątpliwości, w jakiej dacie wnioskodawcy wprowadzili się do domu i w jakiej zostali w nim zameldowani i w ocenie tegoż Sądu od tego czasu czuli się oni jak jej właściciele, tak się zachowywali i tak byli traktowani przez otoczenie. Powyższe pozwoliło więc uznać ich za posiadaczy samoistnych w złej wierze lokalu nr (...), gdyż uzyskali posiadanie bez żadnej formalnej umowy i nie dysponowali w stosunku do tej nieruchomości jakimkolwiek tytułem prawnym. W ocenie Sądu Rejonowego samoistność posiadania udziału w budynku rozciągała się na samoistność posiadania udziału w nieruchomości gruntowej, na której zlokalizowany był budynek poprzez zastosowanie przez analogię przepisów regulujących kwestie odrębnej własności lokalu.

Mając na względzie powyższe Sąd uznał, iż termin do zasiedzenia w/w udziału w nieruchomości upłynął dnia 11 maja 2007 roku i na podstawie 172, art. 336 k.c. i art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy - kodeks cywilny (Dz. U. z 1990 r. Nr 55 poz. 321) orzekł jak w pkt l sentencji orzeczenia uwzględniając iż w dacie orzeczenia wnioskodawcy nie byli już małżeństwem, każdy z nich nabył więc własność w częściach ułamkowych, a dalej idący wniosek jako niezasadny oddalił. W ocenie Sądu Rejonowego nie zasługiwało na uwzględnienie stwierdzenie zasiedzenia w udziałach po 1/4 części, gdyż objęcie w posiadanie w przedmiotowym budynku lokalu numer (...), uprzednio zamieszkałego przez T. S. nastąpiło dopiero od około 2005 roku, a zatem nie upłynął jeszcze wymagany okres do stwierdzenia zasiedzenia. Nie wykazano natomiast, aby wnioskodawcy mogli w jakikolwiek sposób skorzystać z dobrodziejstwa art. 176 k.c., aby doszło do przeniesienie posiadania.

Powyższe postanowienie zaskarżył w zakresie punktu 1-go uczestnik postępowania Skarb Państwa – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad tj. w zakresie w jakim Sąd uwzględnił wniosek o zasiedzenie, a co za tym idzie również w zakresie postanowienia o kosztach pkt 3 i 4 postanowienia.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie:

przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na wynik postępowania a to:

⚫

art. 233 § 1 i 2 k.p.c. poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny okoliczności i dowodów, nieprzeprowadzenie postępowania dowodowego w koniecznym zakresie, brak wszechstronnego rozpatrzenia sprawy i przez to dokonanie błędnych ustaleń stanu faktycznego, w szczególności, iż wnioskodawcy w dacie 11 maja 1977r. stali się posiadaczami samoistnymi a nie najemcami udziału w nieruchomości położonej we wsi Z. o powierzchni 0,6095 ha oznaczonej jako działka (...), a przez to mogło nastąpić zasiedzenie ww. nieruchomości przed datą 4 lipca 2008 r.,

⚫

art. 609 § 2 k.p.c., art. 610 k.p.c. w zw. z art. 510 k.p.c. poprzez zaniechanie ustalenia kręgu wszystkich uczestników postępowania i ich wezwania do udziału w sprawie, w tym znanych Sądowi z akt, zaniechania ogłoszenia mimo wystąpienia ku temu przesłanek,

przepisów prawa materialnego, przez ich zastosowanie w sprawie:

⚫

art. 336 k.c. i 339 k.c. przez przyjęcie, iż w okolicznościach niniejszej sprawy zachodziły przesłanki samoistnego posiadania począwszy od 11 maja 1977 roku,

⚫

art. 172 § 1 i 2 k.c. przez jego zastosowanie po ustaleniu iż upłynął okres konieczny do zasiedzenia nieruchomości w złej wierze w dniu 11 maja 2007r.

Mając na uwadze powyższe, Skarb Państwa – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i oddalenie wniosku względnie o uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie na rzecz uczestnika kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przed dokonaniem merytorycznej oceny wniesionej przez uczestnika apelacji należy na wstępie wskazać, iż dla Sądu Okręgowego w Łodzi nie ulegało wątpliwości, iż uczestnikiem przedmiotowego postępowania, także przed Sądem I instancji, nie była Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, jako to zostało wskazane przez Sąd Rejonowy w Rawie Mazowieckiej w zaskarżonym postanowieniu, ale Skarb Państwa reprezentowany przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad. Powyższy fakt wynikał ze wszelkich pism procesowych składanych przez wskazanego uczestnika w toku postępowania pierwszoinstancyjnego, pełnomocnictw procesowych udzielanych przez Skarb Państwa – Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad pracownikom reprezentującym uczestnika w niniejszym postępowaniu. Już tylko dla porządku należy dodać, iż Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, określana jako (...) jest jedynie centralnym urzędem administracji rządowej, obsługującym Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad i nie posiada osobowości prawnej.

Przechodząc do oceny apelacji uczestnika należy uznać ją za w pełni zasadną już tylko ze względu na najdalej idący w apelacji zarzut zaniechania ustalenia pełnego kręgu uczestników niniejszego postępowania. Nie przesądzając bowiem o końcowym rozstrzygnięciu, należy podnieść, że postępowanie przed Sądem I instancji dotknięte było istotnymi błędami polegającymi na dokonaniu jedynie częściowych ustaleń odnośnie stanu prawnego nieruchomości w okresie zasiedzenia i nie wyciągnięciu wniosku z ustalonego faktu, że aktualnie właścicielem nieruchomości jest Skarb Państwa reprezentowany przez Starostę (...).

Choć przepisy kodeksu postępowania cywilnego regulujące postępowanie o stwierdzenie zasiedzenia nie określają kręgu zainteresowanych, odsyłając w tym zakresie, zgodnie z systematyką księgi drugiej do art. 510 § 1 k.p.c., który przewiduje, że zainteresowanym jest każdy, czyich spraw dotyczy wynik postępowania, to jednakże nawet przy tak szerokim ujęciu kręgu uczestników nie ulega wątpliwości, iż w sprawie, której przedmiotem jest zasiedzenie nieruchomości (bądź jej udziału) uczestnikami koniecznymi jest właściciel nieruchomości oraz inne osoby, którym do nieruchomości przysługuje prawo, którym w razie stwierdzenia jej zasiedzenia może ono wygasnąć lub jego treść może zostać zmieniona (czyli podmioty przeciwko którym biegnie zasiedzenie). Tym samym wnioskodawca powinien we wniosku o stwierdzenie zasiedzenia wskazać dotychczasowego właściciela nieruchomości, a także wszelkie inne podmioty przeciwko którym owo zasiedzenie biegło. Gdyby z przyczyn od siebie niezależnych tego nie uczynił, sąd powinien z urzędu podjąć czynności zmierzające do ustalenia właściciela i wezwania go do udziału w sprawie art. 510 § 2 k.p.c. a gdyby czynności te nie przyniosły rezultatu zarządzić ogłoszenie przewidziane w art. 609 § 2 k.p.c. (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 1993 r., II CRN 73/93, nie publ., z dnia 2 września 1993 r., II CRN 89/93, nie publ., z dnia 10 września 1993 r., I CRN 111/93, nie publ., z dnia 18 listopada 2003 r., II CK 233/02, nie publ., z dnia 10 listopada 2004 r., II CK 185/04, nie publ., z dnia 22 stycznia 2009 r., III CSK 287/08, nie publ. i z dnia 24 czerwca 2009 r., I CSK 453/08, nie publ.).

Powyższe rozważania w kontekście art. 67 § 2 k.p.c. odnoszą się również do ustalenia należytej reprezentacji Skarbu Państwa, nad którą to reprezentacją Sąd z urzędu ma obowiązek czuwać w toku prowadzonego postępowania. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż w sprawie o zasiedzenie nieruchomości należącej do Skarbu Państwa jej interesy, zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity Dz. U. z 2015 roku, poz.1774), reprezentuje jedynie właściwy starosta i interesów tych nie może reprezentować inna jednostka organizacyjna z której działalnością nie wiąże się dochodzone roszczenie. W przedmiotowej sprawie kwestia właściwej reprezentacji Skarbu Państwa w przedmiotowej sprawie wynikała jednakże wprost z załączonego do akt sprawy odpisu zwykłego księgi wieczystej (...), gdzie jako organ reprezentujący Skarb Państwa wskazano Starostę (...), który to niewątpliwie nie brał udziału w postępowaniu przed Sądem I instancji.

W przedmiotowej sprawie Sąd I instancji winien też wyjaśnić stan prawny nieruchomości sprzed daty, w której decyzja Wojewody (...) o ustaleniu lokalizacji dla inwestycji polegającej na rozbudowie drogi krajowej nr (...) stała się ostateczna, który to także ma wpływ na ustalenie pełnego kręgu uczestników przedmiotowej sprawy. Oparte bowiem na piśmie Starosty (...) z karty 113 akt sprawy ustalenia Sądu I instancji nie odpowiadają treści powyższego dokumentu – ze wskazanego dokumentu nie można skonstatować, iż także przed wydaniem wymienionej decyzji przedmiotowa nieruchomość należała do Skarbu Państwa, a tym samym niemożliwym jest obecnie ustalenie pełnego kręgu uczestników niniejszego postępowania.

Tym samym Sąd I instancji w pierwszej kolejności winien wezwać do udziału w sprawie Starostę (...) jako organ właściwy do reprezentowania interesów Skarbu Państwa w przedmiotowej sprawie, a także ustalić stan prawny nieruchomości objętej wnioskiem, jej poprzedniego właściciela, a jeśli jest to Skarb Państwa, to również i właściwą jednostkę organizacyjną reprezentującą jego interesy, a jeśli nie byłoby to możliwe, to zarządzić ogłoszenia przewidziane w art. 609 § 2 k.p.c.

Dopiero uzupełnienie tych braków pozwoli na ponowną ocenę dowodów, ewentualne uzupełnienie materiału dowodowego i prawidłowe oraz właściwie uzasadnione rozstrzygnięcie. Tym samym odnoszenie się do pozostałych zarzutów podniesionych w apelacji należało uznać za zbędne.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji postanowienia z mocy art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.