Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 grudnia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XII Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Hanna Ratajczak

Ławnicy: ---------------------

Protokolant: K. O.

po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 2015 roku w Poznaniu

sprawy z powództwa B. W.

przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez P. O. wP.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  odstępuje od obciążania powódki kosztami sądowymi ponad dotychczas poniesionymi

III.  zasądza od powódki na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

/-/SSO Hanna Ratajczak

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym 20 marca 2013 r. powódka B. W. wniosła o zasądzenie od Skarbu Państwa P. O. w P. 126.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania w związku z utratą wartości mienia powódki wykorzystywanego do celów zarobkowych zajętego i przetrzymywanego przez pozwanego znaczenie ponad potrzebę. Wskazała, że od 2006 r. trudniła się prowadzeniem działalności gospodarczej polegającej na sprowadzaniu z krajów Unii Europejskiej samochodów osobowych i furgonetek oraz ich sprzedaży. Od 2007 r. współpracowała w zakresie sprzedaży sprowadzonych samochodów z P. Z.. 2 października 2008 r. CBŚ przeprowadziło przeszukanie komisu samochodowego prowadzonego przez P. Z., w czasie którego zajęto także mienie powódki, w tym 37 samochodów osobowych i 3 komplety dokumentów dotyczących innych pojazdów powódki. Łącznie pozbawiono jej władztwa nad 40 pojazdami. W toku postępowania przygotowawczego powódce postawiono kilkanaście zarzutów i stała się ona osobą podejrzaną. Część z zajętych samochodów uznano za dowody rzeczowe i stanowią one dowód w sprawie. Czternaście z nich okazało się jednak za nieprzydatne dla potrzeb postępowania. Powódka wskazała, że władztwo nad tymi pojazdami przywrócono jej w pełni 1 kwietnia 2010 r. Argumentowała, że nastąpiło to z nadmierną i nieuzasadnioną zwłoką, bowiem czas przeznaczony przez Prokuraturę na ustalenie, czy zajęcie pojazdów jest niezbędne z punktu widzenia potrzeb postępowania nie był uzasadniony rzeczywistymi potrzebami. Istniały duże przerwy pomiędzy okresami podejmowania konkretnych czynności mających na celu ustalenie istotnych okoliczności. Zdaniem powódki działanie Prokuratury w tym zakresie było bezprawne, gdyż nie dokonała niezbędnych ustaleń w rozsądnym czasie. Będące jej własnością pojazdy z każdym miesiącem traciły na wartości. W wyniku przetrzymania pojazdów ponad potrzebę straciły one na wartości, a powódka poniosła szkodę bowiem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej trudniła się sprzedażą samochodów. Podała, że wystąpiła do S. R. P. –S. M. w P. z pozwem o zasądzenie odszkodowania z tytułu utraty wartości dwóch z czternastu zwróconych pojazdów. Sąd Rejonowy oddalił powództwo, jednak na skutek apelacji powódki Sąd Okręgowy w P. zmienił wyrok sądu I instancji i częściowo żądanie powódki uwzględnił. Sąd odwoławczy wskazał w uzasadnieniu wyroku, że w jego ocenie działanie Prokuratury na pewnych etapach było obarczone przewlekłością i w związku z tym powódce można było zwrócić pojazdy wcześniej. Niniejszym pozwie powódka dochodzi odszkodowania z tytułu utraty wartości pozostałych opisanych w pozwie pojazdów.

Skarb Państwa reprezentowany przezP. O. w P., zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pisma przyznano, że P. O. wP. nadzoruje śledztwo prowadzone przez (...) Biuro (...) Komendy Głównej Policji – Zarząd w P. dotyczące zorganizowanej grupy przestępczej mającej na celu popełnienie przestępstw oszustwa polegającego na legalizacji i sprzedaży samochodów do Polski z innych krajów, podrabiania i używania za autentyczne dokumentów, dotyczących tych pojazdów oraz poświadczania nieprawdy w dokumentach rejestracyjnych. Śledztwo to prowadzone jest przeciwko 19 osobom, w tym P. Z. i B. W.. Przyznano, że w toku przeszukania w dniu 2 października 2008 r. zabezpieczone zostały między innymi opisane w pozwie pojazdy, których właścicielką jest powódka. W czasie przesłuchania 28 października 2008 r. powódka przyznała, że zabezpieczone u P. Z. samochody stanowią jej własność, wcześniej Prokuratura wiedzy takiej nie posiadała. 23 grudnia 2008 r. pełnomocnik powódki skierował do pozwanego pismo w tej sprawie informując, że część pojazdów zabezpieczonych należy do B. W.. Powódka odebrała samochody oddane jej na przechowanie 21 kwietnia 2009 r., ze zwłoką. Dokumenty pojazdów po ich zweryfikowaniu zostały powódce zwrócone 1 kwietnia 2010 r., przy czym dotyczy to tylko pojazdów których dokumenty uznane zostały za „legalne”. Podkreślił, ze zebrany materiał dowodowy dał podstawy dla przyjęcia, że dokumenty dotyczące części zabezpieczonych samochodów zostały podrobione, bądź poświadczono w nich nieprawdę celem legalizacji i rejestracji sprowadzonych aut. Za pośrednictwem autokomisów, w tym P. Z., oferowano je do sprzedaży. Zaprzeczył temu, by podejmowane przez niego czynności obarczone były zwłoką. Wskazał, że sprawę przewlekłości postępowania (...) badał Sąd Apelacyjny wP. ze skargi P. Z. w 2010 r. Postanowieniem z dnia 25 sierpnia 2010 r. sygn. (...) skarga ta została oddalona. Sąd
Apelacyjny uznał, że z uwagi na zawiłość faktyczną, wielość dowodów rzeczowych i konieczność zwracania się przez pozwanego o pomoc prawną do krajów UE, wszystkie te czynności rzutowały na czas postępowania przygotowawczego. Argument ten podkreślił pozwany. Wskazał, że uzyskanie pomocy prawnej wymagało czasu. Wszystkie czynności podejmowane w śledztwie znajdowały oparcie w przepisach k.p.k. Zajęcie pojazdów znajdowało uzasadnienie w treści art. 228 k.p.k., natomiast sposób postępowania z dowodami rzeczowymi uregulowany jest w treści art. 230 § 2 k.p.k. Podkreślił, że dowody rzeczowe zwrócone zostały uprawnionemu niezwłocznie po stwierdzeniu ich zbędności dla postępowania. Pozwany zakwestionował też wysokość dochodzonego odszkodowania wskazując, że powódka nie wykazała wysokości ewentualnej szkody. Nie udowodniła, za ile pojazd nabyła a także czy i za ile go zbyła.

W toku postępowania powódka wniosła także o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Wyjaśniła, że wysokość szkody obliczyła na podstawie tabel E. G. poprzez porównanie cen z daty zaboru pojazdów z ich cenami z daty zwrotu ich dokumentów. Bez znaczenie pozostaje w jej ocenie fakt, czy pojazdy te później sprzedała i za jaką cenę oraz za jaką kwotę pojazdy te kupiła bowiem szkoda wyraża się w różnicy między ceną, jaką powódka mogła osiągnąć ze sprzedaży pojazdów, gdyby działanie organów ścigania nie było obarczone zwłoką a ceną jaką mogła osiągnąć biorąc pod uwagę spadek wartości pojazdów powodowany zwłoką. Podkreśliła również że mimo skomplikowanego charakteru korzystania z pomocy prawnej obcych państw proces ten nie powinien trwać dwa lata. Powódka jest przecież osobą prowadzącą przedsiębiorstwo, a zabezpieczone samochody były jej potrzebne do prowadzenia interesów. Podkreśliła, że w jej odczuciu organy ścigania nie miały tego zupełnie na względzie i postrzegały ją jako osobę skazaną mimo domniemania niewinności.

Ostatecznie powódka wskazała, że domaga się zapłaty odszkodowania z tytułu utraty wartości opisanych w pozwie pojazdów za cały okres od zabezpieczenia przedmiotów do dnia ich zwrotu bowiem Prokuratura mogła w taki sposób zabezpieczyć dowody, by nie pozbawiać powódki władztwa nad pojazdami. Od dnia następnego pod dniu zajęcia powódka nie mogła dysponować pojazdami, a obowiązujące przepisy chronią przysługujące jej prawo własności. W przypadku, gdyby Sąd nie podzielił argumentacji powódki w tym zakresie wniosła o zasądzenie na jej rzecz odszkodowania w wysokości co najmniej połowy utraty wartości pojazdów bowiem w jej ocenie działanie Prokuratury było opieszałe i nieefektywne.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka B. W. (z domu K.) od 2006 r. prowadziła jednoosobową działalność gospodarczą pod nazwą Firma Handlowa (...) z siedzibą w G.. Jej przedmiotem był zakup samochodów osobowych i furgonetek w krajach Unii Europejskiej, sprowadzanie ich i sprzedaż w Polsce. W maju 2007 r. powódka zawarła umowę o współpracy z P. Z., prowadzącym komis samochodowy w G. przy ul. (...). W jej ramach powódka korzystała z placu komisu, wystawiając tam na sprzedaż swoje samochody, a P. Z. pośredniczył w sprzedaży samochodów, których właścicielką była powódka.

Dowód: okoliczności bezsporne, a nadto zeznania B. W. (protokół na płycie CD k. 428), zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej (k. 32), kopia odpisu skróconego aktu małżeństwa (k. 33), umowa pośrednictwa (k. 34-35)

3 października 2007 r.P. O. wP.wszczęła śledztwo w sprawie (...) powierzając je w całości Zarządowi w P. (...) Biura (...) Komendy głównej Policji. Śledztwo to nadzorowane było przez P. O. w P. i dotyczyło działania zorganizowanej grupy przestępczej mającej na celu popełnianie przestępstw oszustwa, polegającego na legalizacji i sprzedaży samochodów sprowadzanych do Polski z innych krajów, podrabiania i używania za autentyczne dokumentów dotyczących tych pojazdów oraz poświadczania nieprawdy w dokumentach rejestracyjnych. Postępowanie przygotowawcze prowadzone jest przeciwko 19 osobom, w tym P. Z. i B. W.. 24 września 2008 r. P. O. w P. wydał postanowienie o przedstawieniu P. Z. zarzutów, obejmujących kierowanie grupą przestępczą mającą na celu dokonywanie przestępstw, a 26 września 2008 r. postanowił o dokonaniu przeszukania pomieszczeń mieszkalnych i przynależności zajmowanych przez P. Z. w miejscu jego zameldowania, to jest w G. przy ul. (...) w celu znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie oraz podlegających zajęciu w postepowaniu karnym i wykonanie tych czynności zlecił funkcjonariuszom Zarządu w P. (...) Biura (...) Komendy Głównej w Policji. 2 października 2008 r. na CBŚ na zlecenie Prokuratury przeprowadziło przeszukanie komisu samochodowego należącego do P. Z.. W jego toku zabezpieczono łącznie 56 samochodów i innych przedmiotów, w tym dokumentów dotyczących tych samochodów. 37 z zabezpieczonych samochodów było własnością powódki. Pojazdy te w dniu ich zabezpieczenia oddane zostały na przechowanie osobie godnej zaufania, wujkowi P. Z. S. S.. 28 października 2008 r. powódkę przesłuchano w charakterze świadka i wówczas przyznała ona, że część zabezpieczonych samochodów stanowi jej własność. Pismem z 23 grudnia 2008 r. pełnomocnik powódki poinformował P. O. wP., że część zabezpieczonych u P. Z. pojazdów jest własnością B. W. i wezwał do ich wydania. Pismem z 22 stycznia 2009 r. prokurator P. O.w P. odpowiedział, że pojazdy zabezpieczone zostały na potrzeby śledztwa (...), dlatego wydane zostaną niezwłocznie po przeanalizowaniu wszelkich dokumentów znajdujących się w aktach sprawy i stwierdzeniu ich zbędności dla prowadzonego postępowania przygotowawczego.

Dowód: postanowienie o przedłużeniu śledztwa na dalszy czas oznaczony (k. 95-99), postanowienie o przeszukaniu (k. 106-107), protokół przeszukania (k. 108-109), spis i opis rzeczy (k. 110-126), materiał poglądowy (k. 127-150), protokół przesłuchania świadka (k. 151-154), pismo pełnomocnika powódki z 23.12.2008 r. (k. 155-156), zeznania S. S. (k. 284-285), zeznania P. Z. (k. 285-286), protokół z oględzin (k. 294-325), zeznania B. W. (protokół na płycie CD k. 428)

Pismem z 24 marca 2009r. powódka wezwała Prokuraturę do niezwłocznego wydania stanowiących jej własność samochodów i dokumentów. Postanowieniem z 1 kwietnia 2009 r. Wydział do Zwalczania Zorganizowanej Przestępczości Kryminalnej Zarządu w P. CBŚ KGP uznał za dowody rzeczowe m. in. samochody stanowiące własność powódki. Zadecydowano również o oddaniu samochodów na przechowanie B. W.. Powódka wywiodła od postanowienia tego zażalenie. Postanowieniem z 15 czerwca 2009 r. Prokurator P. O. w P. utrzymał postanowienie z 1 kwietnia 2009 r. w mocy. 1 kwietnia 2009 r. powódka pojazdów nie odebrała. W tej sytuacji pismem z 3 kwietnia 2009 r. poinformowano ówczesnego pełnomocnika powódki S. K. (1), że kolejny termin odbioru pojazdów wyznaczony został na 6 kwietnia 2009 r. Pismem z 7 kwietnia 2009 r. powódka wypowiedziała pełnomocnictwo S. K. (1) i poinformowała Prokuraturę, że samochodów odebrać nie mogła. Pismem z 9 kwietnia 2009 r. Prokurator wezwał powódkę do niezwłocznego tj. do 17 kwietnia 2009 r. odbioru pojazdów. Powódka uczyniła to 21 kwietnia 2009 r.

Dowód: postanowienie z 1.04.2009 r. (k. 159-161), protokół rzeczy oddanych na przechowanie (k. 163), notatka urzędowa (k. 167), pismo do S. K. z 3 kwietnia 2009 r. (k.168), oświadczenie o wypowiedzeniu pełnomocnictwa (k. 169), pismo powódki z 7 kwietnia 2009 r. (k. 170), pismo Prokuratora z 9.04.2009 r. (k. 171), protokół oddania rzeczy na przechowanie z wykazem (k. 172-173), pokwitowanie (k. 174), zeznania B. W. (protokół na płycie CD k. 428), postanowienie z 15.06.2009 r. (k. 36-39), wezwanie z 24.03.2009 r. (k. 53)

Pismami z 12 maja 2009 r. Zastępca P. O. wP. zwrócił się do organów niemieckich z dwoma wnioskami o udzielenie pomocy prawnej w czynnościach mających na celu ustalenie okoliczności istotnych dla sprawy, między innymi, czy dokumenty dotyczące zabezpieczonych samochodów są autentyczne. Pismem z 27 maja 2009 r. ProkuratorP. O. w P. poinformował pełnomocnika powódki adw. J. B. o stanie wniosków o udzielenie pomocy prawnej. Pisma zostały przetłumaczone na język niemiecki przez tłumacza przysięgłego w czerwcu 2009 r. i przesłane organom niemieckim. Prokurator Naczelny w B. zwrócił część dokumentów związanych z udzieleniem pomocy prawnej Prokuraturze pismem z 10 września 2009 r. Dokumenty te przetłumaczone zostały na język polski i zwrócone Prokuraturze 2 grudnia 2012 r. Jako że drugi ze złożonych wniosków nie został zwrócony Prokuratura wystąpiła do organów niemieckich z zapytaniem o stan wniosku w piśmie z 6 października 2009 r. Pismem z 20 października 2009 r. strona niemiecka odpowiedziała, że nadal trwają prace nad opracowaniem żądanych czynności, a wniosek zostanie zwrócony niezwłocznie po wykonaniu. Wykonany wniosek zwrócony został 9 listopada 2009 r., natomiast 24 listopada 2009 r. powołał tłumacza dla przetłumaczenia zwróconych materiałów. Przetłumaczone dokumenty zwrócone zostały Prokuraturze w styczniu 2010 r.

Dowód: wniosek o udzielenie pomocy prawnej w sprawie karnej (k. 178-188), pismo z 29.04.2008 r. (k. 186), wniosek o pomoc prawną w sprawie karnej z załącznikami (k. 187-203), pismo z 12.05.2009 r. (k. 204), pismo tłumacza (k. 207), pismo Prokuratora naczelnego (k. 208), wniosek o pomoc prawną z załącznikiem (k. 217-223), pismo przewodnie (k. 224), tłumaczenie pisma (k. 226), pismo z 20 października 2009 r. (k. 227), postanowienie z 24.11.2009 r. (k. 228, tłumaczenie pisma z 9.11.2009 r. (k. 229), postanowienie o przedłużeniu okresu śledztwa (k. 231-233, 234-236, 237-241, 242-246), raport z czynności (k. 400-409), pismo z 10.09.2009 r. (k. 410), zeznania B. W. (protokół na płycie CD k. 428), pismo z 27.05.2009 r. (k. 57)

Postanowieniem z 19 stycznia 2010 r. Prokurator P. O. wP. postawił powódce 26 zarzutów. Postanowieniem z 22 lutego 2010 r. Wydział do Zwalczania Zorganizowanej Przestępczości Kryminalnej Zarządu w P. CBŚ KGP uznał za zbędne w dalszym biegu postępowania przedmioty uznane za dowody rzeczowe, między innymi stanowiące własność powódki pojazdy:

⚫

V. (...) S. K. (...). nr VIN: (...)

⚫

S. (...) SportSedan 1.9 (...)/(...). nr VIN: (...)

⚫

R. (...) dCi (...)/(...). nr VIN: (...)

⚫

L. (...) 20V (...)/(...)r. nr VIN: (...)

⚫

M. (...) lea KOM/(...)nr VIN: (...)

⚫

J. (...) LTD (...)/(...). nr VIN: (...)

⚫

N. (...) E. K./(...). nr VIN: (...)

⚫

B. (...) KOM/(...) nr VIN: (...)

⚫

P. (...) S. K./(...)r. nr VIN: (...)

⚫

A. (...) KOM/(...). nr VIN: (...)

⚫

M. (...) KOM/(...) nr VIN: (...)

⚫

M. (...) E. (...)/(...)nr VIN: (...)

Dokumentacja dotycząca w/w samochodów wydana została powódce 1 kwietnia 2010 r.

Dowód: pokwitowanie (k. 58-59), postanowienie o przedstawieniu zarzutów (k. 100-105)

Postanowieniem z 25 sierpnia 2010 r. Sąd Apelacyjny w P. oddalił skargę P. Z. z 10 czerwca 2010 r. na naruszenie jego prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki w toku śledztwa (...) P. O. w P.. W uzasadnieniu orzeczenia wskazano między innymi, że z uwagi na znaczną zawiłość sprawy rozległy podmiotowo-przedmiotowy zakres sprawy, która zasięgiem obejmuje 18 osób i ponad 400 samochodów nie można zarzucić organom prowadzącym postępowanie przygotowawcze przewlekłości.

Dowód: postanowienie z 25.08.2010 r. (k. 417-422)

Postępowanie przygotowawcze (...) w jego toku było kilkakrotnie przedłużane. Postanowieniem z 1 lipca 2008 r. przedłużono je do 8 grudnia 2008 r., następnie postanowieniem z 27 listopada 2008 r. przedłużono je do 12 czerwca 2009 r. Postanowieniem z 26 maja 2009 r. przedłożono jego 12 grudnia 2009 r., a postanowieniem z 30 listopada 2009 r. przedłożono do 12 czerwca 2010 r.

Dowód: postanowienie z 31 marca 2008 r. (k. 95-99), postanowienie z 1.07.2008 r. (k. 231-233), postanowienie z 27.11.2008 r. (k. 234-236, postanowienie z 26.05.2009 r. (k. 237-241, postanowienie z 30.11.2009 r. (k. 242-246)

B. W. wystąpiła doS. R. P. – S. M. w P. o zasądzenie na swoją rzecz od Skarbu Państwa P. O. wP. 6.500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty tytułem szkody polegającej na obniżeniu wartości dwóch ze zwróconych jej samochodów – F. (...) o nr VIN (...) oraz F. (...) nr VIN (...).W toku postępowania cofnęła żądanie o zasądzenie 6.500 zł z pierwotnie dochodzonych 13.000 zł. Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 9 marca 2012 r. (sygnat. Akt (...)) umorzył postępowanie co do kwoty 6.500 zł, a w pozostałym zakresie powództwo oddalił. Sąd Okręgowy w P., Wydział II Cywilny Odwoławczy wyrokiem z 3 lipca 2012 r. (sygnat.(...)) wydanym na skutek apelacji powódki zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz powódki 2.800 zł z odsetkami ustawowymi od 5 stycznia 2011 r. do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie powództwo oddalił.

Dowód: wyrok Sądu Okręgowego w P.sygnat. (...)z 3 lipca 2012 r. (k. 19-31)

Pismem z 5 marca 2013 r. B. W. wezwała pozwanego do zapłaty odszkodowania w wysokości 126.000 zł z tytułu utraty wartości mienia ruchomego tj. 12 samochodów osobowych uznanych za zbędne dla postępowania karnego i zwróconych powódce. Pozwany odmówił uznania roszczenia i dobrowolnej jego wypłaty.

Dowód: przedsądowe wezwanie do zapłaty (k. 60-61), pismo Prokuratora z 11.03.2013 r. (k. 62), pismo powódki z 13.03.2013 r. (k. 63-64)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wymienione w treści uzasadnienia dokumenty urzędowe i prywatne, zeznania świadków S. S. i P. Z. oraz zeznań B. W..

W toku postępowania Sąd przeprowadził dowód z opinii biegłego z zakresu wyceny pojazdów dr inż. W. D.. W ocenie Sądu opinia ta została rzetelnie sporządzona, odnosiła się do tezy dowodowej postawionej przez Sąd. Biegły wskazał swój tok myślenia oraz wyliczenia. Podczas przesłuchania na rozprawie biegły wyjaśnił powstałe na jej tle wątpliwości. Mając to na uwadze Sąd oddalił wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego. Zaznaczyć przy tym należy, że Sąd nie kwestionując samej treści opinii, uznał ją w świetle oceny prawnej roszczenia powódki za nieprzydatną dla potrzeb postępowania.

Sąd zaliczył w poczet materiału dowodowego sprawy zeznania świadków i powódki. Zeznania te ocenić należy jako wiarygodne, jednak dla ustalenia stanu faktycznego sprawy miały jedynie uboczne, uzupełniające znacznie. Okoliczności sprawy w zakresie ustalanym przez Sąd były w zasadzie bezsporne, ustalono je w oparciu o zgromadzone w aktach sprawy dokumenty. Zeznania świadków i powódki miały jedynie znaczenie uzupełniające.

Sąd oddalił wniosek dowodowy pozwanego o zwrócenie się do właściwych wydziałów komunikacji o przekazanie kserokopii dokumentów zakupu pojazdów oraz uznając, że dowody te będą nieprzydatne dla potrzeb postepowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd uznał powództwo za nieuzasadnione.

Powódka domagała się niniejszym pozwem naprawienia szkody, jaka wyrządzona jej została przez organy państwowe poprzez pozbawienie jej władania mieniem stanowiącym jej własność. Argumentowała, że mienie to stanowiły pojazdy będące majątkiem obrotowym prowadzonej przez nią działalności. Na skutek zabezpieczenia pojazdów powódka nie mogła ich sprzedać przez 18 miesięcy. Z uwagi na fakt, że pojazdy w czasie zajęcia straciły na wartości, powódka osiągnęła z ich sprzedaży niższy zysk niż gdyby do zajęcia nie doszło. Różnica między zyskiem (przychodem) jaki powódka mogła osiągnąć gdyby pojazdy nie zostały zajęte, a tym jaki mogła uzyskać po ich zwrocie stanowiła, w ocenie powódki, jej szkodę. Formułując ostatecznie swoje stanowisko B. W. wskazała, że domaga się zasądzenia odszkodowania za cały czas trwania zajęcia pojazdów tj. od 2 października 2008 r. do 1 kwietnia 2010 r. argumentując, że organy prowadzące postępowanie przygotowawcze w ogóle nie respektowały faktu, że zabezpieczone pojazdy są niezbędne powódce dla prowadzenia działalności gospodarczej. Pojazdy powinny były zostać zwrócone powódce niezwłocznie po ich opisie i sporządzeniu niezbędnej dokumentacji tj. najpóźniej w ciągu kilku dni.

Roszczenie powódki oparte jest na treści art. 417 § 1 k.c. który stanowi, że za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Z konstrukcji cytowanego przepisu wynika, że dla powstania odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa koniecznym jest łączne wystąpienie trzech przesłanek: niezgodnego z prawem działania przy wykonywaniu władzy publicznej, wystąpienia szkody oraz istnienia związku przyczynowego między działaniem, a powstaniem szkody.

W ocenie Sądu niewątpliwym jest, że powódka poniosła szkodę majątkową na skutek zabezpieczenia w toku postępowania przygotowawczego pojazdów stanowiących jej własność. Z zebranego materiału dowodowego wynika, że B. W. prowadziła działalność gospodarczą polegającą na sprowadzaniu z krajów UE samochodów i sprzedaży ich z zyskiem na terenie Polski. Powszechnie wiadomym jest, że wartość pojazdów ulega zmniejszeniu wraz z upływem czasu. A zatem można wysnuć twierdzenie, że gdyby nie doszło do zabezpieczenia samochodów w toku postępowania przygotowawczego powódka osiągnęłaby z ich sprzedaży wyższy zysk. Zdaniem Sądu nie budzi też wątpliwości związek przyczynowy między zajęciem pojazdów w toku postępowania przygotowawczego, a zaistnieniem szkody. Powódka faktycznie mogła zbyć pojazdy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej dopiero po ich fizycznym zwrocie oraz zwrocie dokumentów pojazdów, gdy przedmioty te uznane zostały za zbędne dla śledztwa. W świetle zasad doświadczenia życiowego trudno zakładać, że powódka mogła w ramach prowadzonej działalności gospodarczej uczynić to wcześniej.

Z treści cytowanego art. 417 § 1 k.c. wynika jednak wyraźnie, że odpowiedzialność odszkodowawcza Skarbu Państwa powstaje tylko wówczas, gdy jest ona wynikiem niezgodnego z prawem działania przy wykonywaniu władzy publicznej. Sąd Okręgowy takiego niezgodnego z prawem działania się nie dopatrzył.

Powódka niezgodnego z prawem działania pozwanego upatrywała w jego przewlekłym działaniu, które nie miało w zupełności na uwadze jej interesu. Wskazywała, że 18 miesięcy na ustalenie, czy i które pojazdy i dokumenty będą przydatne dla śledztwa jest zbyt długim okresem. Formułując ostatecznie swe stanowisko wskazała, że organy ścigania powinny były zwrócić jej pojazdy i dokumenty niezwłocznie po ich udokumentowaniu. Argumentowała, że poszczególne czynności podejmowane były opieszale i nieefektywnie.

Z jej stanowiskiem nie sposób się zgodzić. W świetle brzmienia art. 217 § 1 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym w okresie zabezpieczenia pojazdów rzeczy mogące stanowić dowód w sprawie lub podlegające zajęciu w celu zabezpieczenia kar majątkowych, środków karnych o charakterze majątkowym albo roszczeń o naprawienie szkody należy wydać na żądanie sądu lub prokuratora, a w wypadkach nieciepiących zwłoki - także na żądanie Policji lub innego uprawnionego organu. Zajęcie pojazdów w toku postępowania przygotowawczego miało więc podstawę prawną. Pojazdy zajęte zostały w ramach prowadzonego śledztwa, w oparciu o odpowiednie orzeczenie Prokuratora. Powódka nie wykazała, by organy ścigania przekroczyły w tym zakresie swoje kompetencje. Z treści powołanego przepisu wynika, że przesłanką żądania przez uprawnione organy wydania rzeczy jest samo już prawdopodobieństwo, że mogą one stanowić dowód rzeczy w sprawie i w ocenie Sądu prawdopodobieństwo takie istniało, skoro część samochodów została ostatecznie objęta śledztwem, a powódce postawiono zarzuty. Zgodnie z treścią art. 230 § 2 k.p.k. należy zwrócić osobie uprawnionej zatrzymane rzeczy niezwłocznie po stwierdzeniu ich zbędności dla postępowania karnego. Art. 64 ust. 3 Konstytucji stanowi, że własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności. Powołane przepisy kodeksu postępowania karnego owo ustawowe ograniczenie prawa własności stanowią, bowiem na ich podstawie uprawnione organy państwowe mogą w prawo to ingerować, pozbawiając właściciela uprawnień w sferze właścicielskiej. A więc zabezpieczenie pojazdów opisanych w pozwie i związanych z nimi dokumentów nie było bezprawne. Niezasadnym było więc stanowisko powódki, że odszkodowanie za utratę wartości zabezpieczonych pojazdów należne jest jej za cały okres zabezpieczenia rzeczy przez organy ścigania. W tym okresie naruszenie jej prawa własności nie było niezgodne z prawem. Nie mogło więc co do zasady powodować po stronie pozwanego odpowiedzialności odszkodowawczej. B. W. wskazywała, że w jej ocenie naruszenie prawa stanowiło przede wszystkim zbyt opieszałe i obarczone zwłoką działanie organów ścigania, należało więc rozważyć, czy doszło w tej mierze do naruszenia prawa. W art. 4 § 1 pkt 4 k.p.k. wyrażony został nakaz rozsądnie szybkiego i sprawnego prowadzenia postępowania karnego. Powódka argumentowała, że zabezpieczone w październiku 2008 r. samochody i dokumenty powinny zostać jej zwrócone właściwie następnego dnia, gdyż po nich opisaniu nie istniała już potrzeba przetrzymywania. Z jej stanowiskiem nie sposób się zgodzić. Jak wynika z treści art. 230 § 2 k.p.k. organy prowadzące postępowanie przygotowawcze miały obowiązek zwrócić rzeczy stanowiące własność powódki niezwłocznie po stwierdzeniu ich zbędności dla postępowania karnego, a więc po ustaleniu, że nie będą one stanowiły dowodów rzeczowych. Organy ścigania nie miały zatem ustawowego obowiązku zwrotu powódce pojazdów i dokumentów niezwłocznie po ich spisaniu. Nie dopuściły się w tym zakresie działania niezgodnego z prawem. Zauważyć przy tym należy, że przed uznaniem dowodów za nieprzydatne postępowania powódka i tak nie mogłaby pojazdami tymi realnie rozporządzić. Trudno w ogóle uznać, że powódka znalazłaby nabywców na przedmioty które uznane mogą być za dowody rzeczowe w sprawie.

W ocenie Sądu nie sposób też dopatrzyć się zwłoki w działaniu organów ścigania w toku postępowania karnego. Sąd podziela stanowisko Sądu Okręgowego wP. wyrażone w wyroku z 3 lipca 2012 r. (sygnat. (...), że ocenie podlegać powinno w tym zakresie nie tyle samo postępowanie przygotowawcze, ile postępowanie wpadkowe polegające na ocenie przydatności zabezpieczonych dowodów. Zarzuty podnoszone przez powódkę dotyczą bowiem tej części postępowania przygotowawczego. W ocenie Sądu ocena przewlekłości postępowania powinna być w każdej sytuacji zindywidualizowana i pozostawać w odniesieniu do realiów danej sprawy. Oznacza to, że nie istnieją odgórne i ściśle wyznaczone terminy trwania takich postępowań, zależą one każdorazowo od okoliczności sprawy. Z drugiej jednak strony oceniając, czy czas trwania postępowania incydentalnego i podejmowania konkretnych czynności nie narusza art. 4 § 1 pkt 4 k.p.k. na względzie mieć należy zawsze przedmiot całego postępowania przygotowawczego w danej sprawie i jego skalę. W ocenie Sądu kwestie te są z sobą sprzężone i nie sposób ich oddzielać. Jest to widoczne na przykładzie niniejszej sprawy. Zgodzić się należy z powódką, że ustalanie, czy poszczególne zajęte pojazdy i ich dokumenty będą stanowiły dowody rzeczowe w sprawie trwało długo, bo przez około 18 miesięcy. Należy jednak zwrócić uwagę na skomplikowany charakter tych czynności. Organy ścigania weryfikowały dokumenty pojazdów, korzystały z pomocy prawnej. Nie miały wpływu na termin udzielenia odpowiedzi na skierowane zapytania przy czym z treści zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że organy niemieckie były w tej sprawie monitowane. Sam ten proces jest długotrwały. Tak więc Sąd nie podzielił stanowiska Sądu Okręgowego w P. wyrażonego w wyroku z 3 lipca 2012 r. i uznał, że oceniając terminowość i sprawność podejmowanych w toku postępowania przygotowawczego czynności należało mieć także na względzie również skalę całego postępowania. Zaznaczyć należy, że w toku przeszukania w dniu 2 października 2008 r. zajęto kilkadziesiąt samochodów i związanych z nimi dokumentów, w tym 37 pojazdów należących do powódki. Dokumenty dotyczące każdego z pojazdów musiały zostać zweryfikowane, co jest oczywiście czasochłonne. Na względzie mieć jednak należy, co wynika z akt sprawy i podkreślone zostało przez Sąd Apelacyjny w P. w uzasadnieniu postanowienia oddalającego skargę P. Z. na przewlekłość postępowania, że w danym śledztwie postawiono wiele zarzutów 19 osobom. W stosunku do każdej z nich musiały zostać dokonane czynności dowodowe. Jak wynika z uzasadnienia orzeczenia Sądu Apelacyjnego postępowaniem przygotowawczym objętych było ponad 400 samochodów. Nie jest więc tak, że organy ścigania przez 18 miesięcy zajmowały się ustalaniem legalności dokumentów w stosunku do 12 samochodów będących przedmiotem niniejszego postępowanie. Zauważyć też należy, że przeszukań i zabezpieczeń pojazdów i innych przedmiotów w postępowaniu przygotowawczym dokonano na początku postępowania przygotowawczego, a nie sukcesywnie przez kilka lat jego trwania. Świadczą o tym choćby postanowienia o przedłużaniu śledztwa. Tym samym konieczność przeprowadzenia wszystkich czynności dowodowych skupiła się na pierwszym okresie trwania śledztwa. W ocenie Sądu, choć badać należy sprawność postępowania dowodowego, oceny tego postępowania nie można oddzielić od skali całego postępowania przygotowawczego. Rozdzielenie tych kwestii stanowiło by zabieg sztuczny i nieuprawniony. W świetle tych okoliczności trudno uznać, że czynności organy prowadzące postępowanie przygotowawcze mogły podjąć wcześniej, czy sprawniej. Zrozumiałym jest niezadowolenie powódki z faktu utraty zysku wskutek zabezpieczenia jej mienia, jednak okoliczność ta nie stanowi przesłanki dla uznania odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanej. W ocenie Sądu powódka nie wykazała, by działanie organów ścigania na którymkolwiek etapie naruszało obowiązujące przepisy. W szczególności zaznaczyć należy, że biorąc pod uwagę skalę śledztwa, w którym dokonano zabezpieczenia pojazdów nie można, za Sądem Okręgowym w sprawie(...) „wyliczyć”, ile trwać powinna konkretna czynność. Zdaniem Sądu powódka nie przedstawiła żadnych argumentów które na wnioskowanie takie by pozwalało. Musiała by wykazać, że w tym czasie organy ścigania nie podejmowały żadnych innych istotnych dla śledztwa czynności, czego nie uczyniła. W ocenie Sądu Okręgowego w sytuacji, gdy organy podejmowały szereg czynności w toku śledztwa, samo wskazanie, że postępowanie incydentalne było długotrwałe nie jest wystarczającym dla uznania odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego. Powódka skupiła się na tym, że jej prawo własności w zasadzie w ogóle nie powinno zostać naruszone, jednak w świetle powołanych przepisów jej argumentacja nie ma podstaw prawnych. Mając powyższe na względzie Sąd uznał żądanie powódki o zasądzenie odszkodowania za nieuzasadnione.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. obciążając nimi powódkę jako stronę przegrywającą proces, przy czym na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych odstąpił od obciążania powódki nieuiszczonymi kosztami sądowymi, bowiem koszty te są znaczne, a z treści oświadczenia powódki o stanie rodzinnym i majątkowym wynika, że nie byłaby w stanie ich ponieść. Sąd zasądził natomiast od powódki na rzecz zastępującej pozwanego Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa koszty zastępstwa procesowego w wysokości 3.600 zł.

SSO Hanna Ratajczak