Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 czerwca 2013r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący- Sędzia SO Urszula Kubowska- Pieniążek (spr.)

Sędzia SO Czesław Chorzępa

Sędzia SR del. Małgorzata Bojarska

Protokolant: Katarzyna Dudejcz

po rozpoznaniu w dniu 12 czerwca 2013r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy Ż.

przeciwko G. K.

o wydanie nieruchomości

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Trzebnicy

z dnia 16 listopada 2012r.

sygn. akt IC 366/11

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanej na rzecz strony powodowej 1200zł kosztów zastępstwa w postępowaniu apelacyjnym;

III.  zasądza od Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Trzebnicy na rzecz adw. M. J. 1200zł wraz z należnym podatkiem VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt II ca 362/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Trzebnicy nakazał pozwanej G. K., aby opuściła i opróżniła nieruchomość stanowiącą działkę nr (...), położoną w Ż.przy ul. (...)wraz ze wszystkimi osobami i rzeczami ich prawa reprezentującymi oraz wydała ją stronie powodowej Gminie Ż.w stanie wolnym ( pkt I), w pkt II zasądził od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 1 860 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, w pkt III natomiast zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. J.kwotę 442,80 zł tytułem nieopłaconej pomocy udzielonej pozwanej z urzędu.

Powyższe rozstrzygniecie Sąd Rejonowy opar! o następujące ustalenia faktyczne:

S. J.od 1946 r. użytkowała działkę nr (...)w Ż.. Decyzją z dnia 23 września 1977 r. Naczelnik Miasta i Gminy Ż.orzekł przejęcie na własność Państwa od S.)' J.w zamian za rentę gospodarstwo rolne bez budynków, obejmujące m. in. działkę nr (...). Po przekazaniu gospodarstwa (...)nadal użytkowała działkę nr (...).Działka ta następnie została oznaczona numerem (...). W 1998 r. dokonana no podziału tej działki wydzielając działkę nr (...)o po. 0,2122 ha jako niezbędną do korzystania z budynków na niej posadowionych oraz niezabudowaną działkę nr (...)o pow. 0,0849 ha. S. J.zmarła dnia 27 sierpnia 1996 r., a wkrótce po tej dacie do nieruchomości wprowadziła się jej córka G. K., będąca spadkobierczynią matki z mocy testamentu. Pozwana cały czas użytkuje działkę nr (...). Decyzją z dnia 12 maja 2005 r. Starosta (...)w oparciu o art. 6 ustawy z dnia 24 lutego 1989 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin oraz o zmianie ustawy o podatku rolnym , art. 94 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację, publiczną w zw. z art. 104 k.p.a. przyznał G. K.i R. J.na współwłasność w udziale po Vz działkę zabudowaną oznaczoną nr (...)o pow. 0,(...)położoną w mieście Ż., będącą własnością Gminy Ż.. Z uzasadnienia decyzji wynikało, że decyzją Naczelnika Miasta i Gminy w. Ż.z dnia 23 września 1977 r. nr (...) S. J.przekazała na rzecz Skarbu Państwa gospodarstwo rolne położone w Ż.oraz 3/7 części w działce oznaczonej nr (...)(obecnie nr (...)i nr (...)), pozostawiając zabudowania mieszkalne i gospodarcze jako odrębny od gruntu przedmiot własności.

Właścicielem działki nr (...)jest Gmina Ż.na podstawie decyzji Wojewody (...)z dnia 13 lutego 1992 r. Pismem dnia 10 stycznia 2008 r., doręczonym w dniu

14  stycznia 2008 r., G. K.została wezwana do uprzątnięcia należących do niej przedmiotów znajdujących się na działce nr (...)w Ż.oraz wydanie tej działki Gminie Ż.do dnia 29 lutego 2008 r. pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. Starosta (...)w dniu 27 października 2009 r. wydał decyzję nr 1717/09 o zatwierdzeniu projektu budowlanego i udzieleniu pozwolenia na budowę Przedsiębiorstwu (...) Sp. z o.o.w M.dla inwestycji przebudowa i rozbudowa sieci kanalizacji deszczowej i sanitarnej wraz z przyłączami w ramach zadania pn. „Modernizacja sieci kanalizacji ogólnospławnej w Ż.", na działkach oznaczonych w decyzji, m. in. nr (...). Postanowieniem nr 171/11 z dnia 22 września 2011 r. sprostowano błąd pisarski odnośnie zapisu arkusza mapy. Burmistrz pismami z dnia 7 września 2011 r. oraz 26 września 2011 r. wzywał G. K.do wydania działki, informując o przystąpieniu do realizacji projektów Gminy. Pisma nie zostały podjęte przez pozwaną. Sąd Rejonowy w Trzebnicy postanowieniem z dnia lutego 2006 r. (I Ns 316/04) oddalił wniosek G. K.i R. J.o zasiedzenie działek nr

(...)i (...)położonych w Ż.. W uzasadnieniu Sąd wskazał, że nie spełniono przesłanek zasiedzenia określonych w art. 172 k.c. Uwzględniono przy tym treść przepisu art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny. Ustalono, że poprzedniczki prawne wnioskodawców posiadały nieruchomość zależnie i w złej wierze, to jest wiedząc, że nie służy im prawo własności, a obecni posiadacze nie władali nieruchomością przez czas wystarczający do zasiedzenia. Podniesiono, iż zarówno wobec A. P.i S. J.orzeczono przejęcie gospodarstwa na Skarb Państwa, z wyłączeniem zabudowań mieszkalnych i gospodarczych, które pozostawiono jako odrębny od gruntu przedmiot własności. Sąd uznał, że A. P.i S. J.nie były posiadaczkami samoistnymi albowiem korzystały z działki siedliskowej w zakresie i sposób odpowiadający korzystaniu ze służebności. Sąd wskazał'fta samoistność posiadania G. K.i R. J., jednak jako posiadaczy w złej wierze. Mieli bowiem świadomość losów gospodarstw rolnych prowadzonych przez A. P.i S. J., a przede wszystkim wiedzieli o przekazaniu obydwu gospodarstw w zamian za świadczenie z ubezpieczenia społecznego dla ich poprzedniczek prawnych i w związku z brakiem następców gotowych kontynuować produkcję rolną prowadzoną przez poprzedniczki. Powinni więc zdawać sobie sprawę, że A. P.ani S. J.nie przysługiwała własność nieruchomości w chwili ich śmierci. Stan prawny nie mógł się zmienić z chwilą objęcia wydzielonych części działek przez G. K.i R. J.. Otrzymanie darowizny bądź nabycie spadku nie doprowadziły do zmiany w zakresie praw rzeczowych działki nr (...). Powołując się na treść art. 176 k.c. Sąd wyjaśnił, że nie było możliwe doliczenie okresu posiadania przez poprzedniczki prawne z uwagi na brak samoistności ich posiadania. Apelacja G. K.od tego orzeczenia została oddalona postanowieniem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 22 sierpnia 2006 r. (II Ca 726/06).Ponadto oddalony został wniosek G. K.o nabycie własności działki siedliskowej nr (...)wraz z zabudowaniami, położonej w Ż.przy ulicy (...), postanowieniem Sądu Rejonowego w Trzebnicy z dnia 13 lutego 2008 r. zapadłym w sprawie o sygnaturze I Ns 355/07.

Przy tak poczynionych ustaleniach Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie. Jako podstawę prawną żądania Sąd podał przepis art. 222 § 1 k.c. Wskazał, iż spór w sprawie sprowadził się do ustalenia, czy pozwana G. K.posiadała prawo do nieruchomości, skutkujące niezasadnością żądania strony powodowej. Pozwana podnosiła bowiem, że z uwagi na okres posiadania spornej nieruchomości przez jej matkę jako poprzedniczkę prawną oraz samą pozwaną nabyła własność działki nr (...)w Ż.przez zasiedzenie.

Sąd Rejonowy zważył przy tym, iż stan faktyczny nie budzi wątpliwości opiera się bowiem w znacznej mierze się na dokumentach urzędowych, których prawdziwość nie została zakwestionowana oraz na niekwestionowanych przez stronę przeciwną zeznaniach pozwanej G. K.odnośnie posiadania przez nią jak i S. J. działki nr (...), a następnie nr (...).

Sąd Rejonów}' podkreślił, iż w jego ocenie pozwana pozostaje w błędnym przekonaniu, iż nabyła własność działki nr (...)poprzez zasiedzenie, z uwzględnieniem okresu posiadania działki przez jej matkę i nią samą. G. K.uprzednio występowała do tut. Sądu z wnioskami o stwierdzenie zasiedzenia działki nr (...)- w sprawach I Ns 316/04 oraz I Ns 355/07 a wnioski te zostały oddalone. Równocześnie z rozpoznawaną sprawą toczyło się kolejne postępowanie o stwierdzenie zasiedzenia działki nr (...)(I Ns 150/12).

W szczegółowym uzasadnieniu postanowienia z dnia 15 lutego 2006 r. zapadłym w sprawie o sygnaturze I Ns 316/04 Sąd wskazał, iż nie zostały spełnione przesłanki zasiedzenia określone w art. 172 k.c., przy uwzględnieniu przy tym treści przepisu art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny. Sprawa dotyczyła działek nr (...)-

Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie przytoczył wskazane w uzasadnieniu kwestie dotyczące jedynie działki ni* (...). Zaznaczył, że postanowieniem z dnia 7 listopada 2012 r. w sprawie I Ns 150/12 Sąd oddalił wniosek G. K.o stwierdzenie zasiedzenia podzielając argumentację Sądu zawartą w powołanym wyżej uzasadnieniu postanowienia z dnia 15 lutego 2006 r. (I Ns 316/04) oraz wskazując, iż nie upłynął okres konieczny do zasiedzenia nieruchomości w złej wierze. Ponadto wskazano, że wytoczenie przez Gminę Ż.powództwa o wydanie działki nr (...)przerwało bieg zasiedzenia (art. 175 k.c. w zw. z art. 123§1 pkt 1 k.p.c).

Sąd Rejonowy wyjaśnił ponadto, iż pomimo oczywistego związku pomiędzy toczącymi się równolegle sprawami o stwierdzenie zasiedzenia o*sygnaturze I Ns 150/12 i niniejszej - o wydanie nieruchomości Sąd oddalił wniosek pozwanej o zawieszenie postępowania o wydanie. Jak wyjaśnił, w myśl art. 177§ 1 pkt 1 k.p.c. Sąd może zawiesić postępowanie z urzędu jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego. Dalej odwołując się na orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Katowicach w z dnia 27 maja 2010 r. (V ACa 597/09) wskazał, że „rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego postępowania cywilnego, jeżeli orzeczenie, które zapadnie, w tym drugim postępowaniu będzie stanowić podstawę rozstrzygnięcia zawieszonego postępowania. Wynik zatem innego postępowania musi być objęty podstawą rozstrzygnięcia zawieszonego postępowania. Chodzi tutaj o sytuację, w której rozstrzygnięcie wydane w innej toczącej się sprawie dotyczyć będzie kwestii o charakterze prejudycjalnym dla toczącego się postępowania, bez wcześniejszego rozstrzygnięcia której niemożliwe jest rozstrzygnięcie sprawy w toczącym się postępowaniu cywilnym". Rozstrzygniecie sprawy o stwierdzenie zasiedzenia niewątpliwie wyjaśniłoby podstawową przesłankę wystąpienia przez Gminę Ż.z roszczeniem opartym o art. 222§1 k.c. tj. wprost czy Gmina Ż.jest właścicielem. Mimo tego nie można zawieszać postępowania bez zbadania wszystkich okoliczności. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 lipca 2002 r. (II CKN 826/00) „Przepis art. 177 k.p.c. dający sądowi możność zawieszenia postępowania w określonych wypadkach nie oznacza pozostawienia kwestii zawieszenia do dowolnego uznania sądu, lecz nakłada na sąd obowiązek rozważenia wszystkich okoliczności i wydania decyzji w danej sytuacji celowej". Ponadto w tym samym orzeczeniu Sąd Najwyższy stwierdził, iż zawieszenie postępowania w sprawie o wydanie nieruchomości tylko dlatego, że strona spowodowała wszczęcie innego postępowania dotyczącego tej samej nieruchomości, może doprowadzić do bezpodstawnego wstrzymania na czas bliżej nieokreślony orzeczenia co do istoty sprawy, a tym samym do szkodliwego społecznie wstrzymania wymiaru sprawiedliwości.". Tezę tę powtórzono w wyroku z dnia 18 stycznia 2012 r. (II CSK231/11).

Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie mając na uwadze treść postanowienia tut. Sądu z dnia 15 lutego 2006 r. wydanego w sprawie o sygnaturze I Ns 316/04 i motywy szczegółowo przedstawione w jego uzasadnieniu uznał, że nieprawidłowym byłoby podjęcie decyzji procesowej o zawieszeniu postępowania. Ponadto Sąd Rejonowy miał na uwadze interes ogólny - jak bowiem wynikało z uzasadnienia pozwu wydanie działki stronie powodowej jest pilne z uwagi na niezbędność działki do realizacji projektu „Modernizacja sieci kanalizacyjnej w Ż." realizowanego na podstawie ostatecznej decyzji Starosty (...)o pozwoleniu na budowę z dnia 27 października 2009 r., a finansowanego ze środków unijnych. Z decyzji tej w istocie wynika, iż działka nr (...)jest objęta tym projektem. Zdaniem Sądu Rejonowego powołane okoliczności wskazują iż zawieszając postępowanie mogłoby dojść szkodliwego społecznie wstrzymania wymiaru sprawiedliwości, na który wskazywał Sąd Najwyższy.

Ostatecznie Sąd Rejonówyprzywołując przepis art. 316 §1 k.p.c. wskazał, iż w dacie zamknięcia rozprawy Gmina Ż.była właścicielem działki nr (...)i przysługiwało jej roszczenie z art. 222§1 k.c. konsekwentnie więc nakazano pozwanej wydanie nieruchomości. Orzeczenie o kosztach procesu oparto na zasadzie przepisu art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiodła pozwana zaskarżając go w

całości i zarzucając naruszenie przepisu art. 233 §1 k.p.c. poprzez wyprowadzenie z materiału dowodowego wniosku polegającego na przyjęciu, że działka nr (...)o powierzchni 849m2 położona w Ż.przy ul. (...)nie stanowi własności pozwanej, podczas gdy znaniem skarżącej z uwagi na pozostawanie ww. nieruchomości w posiadaniu pozwanej i jej rodziny przez okres 67 lat świadczy, iż stanowi ona jej własność. Skarżącą zarzuciła także obrazę przepisu art. 177 § 1 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku o zawieszenie postępowania w niniejszej sprawie do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia w sprawie o nabycie spornej nieruchomości przez pozwaną w drodze zasiedzenia, podczas gdy korzystne dla pozwanej rozstrzygniecie w sprawie o zasiedzenie, może skutkować bezprzedmiotowością niniejszego postępowania.

Wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości, i o zawieszenie niniejszego postępowania do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia w sprawie o zasiedzenie toczącej się przed Sądem Rejonowym w Trzebnicy sygn. akt I Ns 306/12. Ponadto wniosła o zasądzenie od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu na rzecz adwokata M. J. za postępowanie przed Sądem II instancji.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 12 czerwca 2013 r. Sąd Okręgowy oddalił wniosek skarżącej o zawieszenie niniejszego postępowania do czasu prawomocnego zakończenia sprawy o syn. II Ca 265/13.

Sąd Okręgowy zważył co następuje: ,

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego w rozpoznawanej sprawie postępowanie dowodowe przeprowadzone zostało w sposób właściwy, zgodny z przepisami kodeksu postępowania cywilnego. Ustalenia faktyczne zostały poczynione przez Sąd I instancji prawidłowo, na podstawie całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego i Sąd Odwoławczy przyjmuje je za własne.

W wywiedzionej apelacji skarżąca zarzuciła, iż działka będąca przedmiotem niniejszego spory pozostaje w posiadaniu jej i jej rodziny od 67 lat co, zdaniem skarżącej stanowi o tym , że to własnej jej przysługuje prawo własności działki.

Przede wszystkim należy wskazać, iż stosownie do przepisu art. 222§ 1 k.c. roszczenie windykacyjne przysługuje właścicielowi, wszak właściciel może żądać, ażeby rzecz została mu wydana. Przesłanką roszczenia windykacyjnego jest więc w pierwszym rzędzie przymiot właściciela. Zatem ustalenie przysługującego powódce prawa własności było przesłanką skuteczności wszczętego przez nią procesu i pozytywnego (zasądzającego) orzeczenia sądu. A niekwestionowanym w sprawie pozostawał fakt ( ustalony w oparciu o dokumentny urzędowe ( księgę wieczystą nr (...)prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Trzebnicy i decyzję Wojewody (...)z dnia 13 lutego 1992 r. ), iż powódka jest właścicielem spornej nieruchomości gruntowej o nr (...) AM położonej w Ż..

Pozwany w procesie windykacyjnym może natomiast bronić się zarzutem, że „przysługuje mu skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą". Skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania jego rzeczą może wynikać z różnych stosunków prawnych tj. ze stosunku prawnorzeczowego (np. użytkowania, zastawu, służebności mieszkania, spółdzielczego prawa do lokali), ze stosunku obligacyjnego (najem, dzierżawa, leasing, użyczenie), ze stosunku prawnorodzimiego (wykonywany przez rodziców zarząd majątkiem dziecka), czy też z przysługującego pozwanemu prawa zatrzymania.

W niniejszej sprawie natomiast, pozwana zwalczając powództwo Gminy Ż. powoływała się na fakt posiadania przez nią przedmiotowej nieruchomości przez określony okres czasu. Zważyć jednak należy, iż posiadanie nie jest okolicznością prawną a stanem faktycznym określonego władztwa nad rzeczą którego nie można skutecznie przeciwstawić roszczeniu windykacyjnemu. Co prawda ustawodawca wiąże pewne skutki prawne z posiadaniem, w szczególności zaś w zakresie zasiedzenia, do którego nota bene posiadanie przez pozwaną działki o nr (...) AM w Ż. nie doprowadziło - co zostało już dwukrotnie prawomocnie przesądzone i co jest równipż przedmiotem kolejnego postępowania sądowego zainicjowanego przez pozwaną i jeszcze prawomocnie nie zakończonego (I Ns 150/12 i II Ca 265/13). Sąd Rejonowy w Trzebnicy w sprawach I Ns 316/04 i I Ns 355/07 szeroko odniósł się do kwestii braku przesłanek zasiedzenia przedmiotowej działki przez pozwaną. Sąd Okręgowy podziela argumentację Sądu wyrażoną w powyższych sprawach i nie widzi jednocześnie powodu by szerzej odnosić się do tej kwestii na gruncie niniejszej sprawy.

Reasumując uznać należy, iż skoro powódka jest właścicielką spornej działki i zgodnie z art. 222 §1 k.c. ma prawo żądać od pozwanej, która włada tą nieruchomością jej wydania, gdyż jak ustalono ( na chwilę zamknięcia rozprawy - art. 316 k.p.c.) pozwanej nie przysługuje skuteczne względem powódki prawo do zajmowania przedmiotowej działki.

Tym samym powołany przez apelującą zarzut i okoliczności należało uznać za bezzasadny, nie mające wpływu na treść wyroku, którego trafność nie budziła wątpliwości Sądu Okręgowego.

Wobec faktu, że pozwana poza powyższym zarzutem nie podniosła w apelacji innych zarzutów które skutecznie zwalczyłoby uwzględnione przez Sąd Rejonowy roszczenie powódki, apelację należało oddalić jako bezzasadną działając na zasadzie przepisu art. 385 k.p.c.

Konsekwencją powyższego rozstrzygnięcia było orzeczenie o kosztach procesu, które oparto na zasadzie przepisu art. 98'k.p.c. w zw. z § 6 pkt 5 i § 13 pkt lust 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( pkt. II wyroku) oraz przepisu art. 29 ust. 1 ustaw)' z 1982 r. - Prawo o adwokaturze^ pkt. III wyroku).