Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 grudnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSA Piotr Prusinowski (spr.)

Sędziowie SO del. Teresa Suchcicka

SA Bohdan Bieniek

Protokolant Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 grudnia 2015 r. w B.

sprawy z odwołania W. U. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

emeryturę pomostową

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Łomży III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 marca 2015 r. sygn. akt III U 558/14

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 665/15

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w B. decyzją z 21.08.2014 r. odmówił W. U. (1) prawa do emerytury pomostowej z tytułu pracy w szczególnych warunkach uznając, iż wnioskodawca nie udowodnił wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a zatem - nie spełnił niezbędnego warunku do przyznania tego świadczenia. Nie uznano za taką pracę od 01.01.1991 r. do 19.08.1999 r. gdyż zakład pracy nie potwierdził faktu pracy w warunkach szczególnych, od 20.08.1999 r. do 23.01.2000 r., od 01.06.2000 r. do 28.02.2005 r., od 27.06.2005 r. do 22.05.2007 r. , od 13.08.2007 r. do 31.12. 2008 r., z uwagi na wady świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, od 01.01.2009 r. do 24.03.2011 r. ponieważ stanowisko kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3.5 tony nie jest praca w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych.

Ostatecznie ZUS uznał że wnioskodawca pracował w warunkach szczególnych 11 lat, 11 miesięcy i 10 dni.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł W. U. (1) twierdząc, że od 01.03.1988 r. pracował w pełnym wymiarze czasu pracy jako kierowca karetki sanitarnej w Poliklinice MSWiA. Był zatem kierowcą pojazdu uprzywilejowanego w ruchu drogowym. Transportował chorych , jeździł do ratowania życia, dostarczał zaopatrzenie , zabezpieczał z lekarzem ćwiczenia i strzelanie funkcjonariuszy resortu MSWiA. W warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze pracował też od 20.08.1999 r. do 23.01.2000 r. i od 01.06.2000 r. do 28.02.2005 r. w Przedsiębiorstwie (...) J. W. w Ł.. Był kierowcą autobusu i dwa razy dziennie woził pasażerów z Ł. do W.. Pierwszy kurs był o 4.30 , powrót o 9.00 , a drugi kurs o 15.30 , powrót o 21.00.

Sąd Okręgowy w Łomży wyrokiem z dnia 17 marca 2015 r. zmienił zaskarżony wyrok i przyznał wnioskodawcy od dnia 1 czerwca 2014 r. prawo do emerytury pomostowej. Sąd ten ustalił, że W. U. (1) urodził się (...), w dniu 14.05.2014 r. ukończył 60 lat. 16.06.1954 r. wniósł o przyznanie mu emerytury pomostowej.

Zaskarżoną decyzją z 21.08.2014 r. ZUS odmówił W. U. (1) prawa do emerytury pomostowej uznając, iż wnioskodawca nie udowodnił wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Nie uznano za taką pracę od 1.01.1991 r. do 19.08.1999 r. gdyż zakład pracy nie potwierdza faktu pracy w warunkach szczególnych, od 20.08.1999 r. do 23.01.2000 r., od 01.06.2000 r. do 28.02.2005 r., od 27.06.2005 r. do 22.05.2007 r. , od 13.08.2007 r. do 31.12. 2008 r., z uwagi na wady świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, od 01.01.2009 r. do 24.03.2011 r. ponieważ stanowisko kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3.5 tony nie jest praca w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych.

Ostatecznie ZUS uznał że wnioskodawca pracował w warunkach szczególnych 11 lat, 11 miesięcy i 10 dni. Nie podważał pozostałych przesłanek

Kwestią podlegającą rozpoznaniu było, czy wnioskodawcy przysługuje prawo do emerytury pomostowej z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze na podstawie art. 4 albo art. 4 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 19 12 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. nr 237 poz. 1656).

Sąd pierwszej instancji wskazał, że wnioskodawca spełnił warunki określone przepisami w zakresie wieku, stażu pracy, rozwiązania stosunku pracy. Okoliczności te nie były kwestionowane przez organ rentowy.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że art. 3 ust 1 ustawy z dnia 19 12 2008 r. o emeryturach pomostowych stanowi, że pracami w szczególnych warunkach są prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy. Przy czym w art. 3 ust 7 ustanowione jest , iż za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważa się również osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W rezultacie Sąd pierwszej instancji wskazał, iż stosownie do treści art. 32 ust. 1 ustawy z dnia l7 grudnia l998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013r. ,poz. 1440) ubezpieczonym będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1, a więc 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Zgodnie z ustępem 2 powołanego art. 32 - dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości dla zdrowia oraz wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Istotny w tym względzie jest ponadto ust. 4 powołanego art. 32, albowiem zgodnie z nim wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. W niniejszej sprawie wskazane powyżej przepisy dotychczasowe, to przepisy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U.83.8.43 z późn. zm.). Zgodnie z jego § 3 za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Przy czym, zgodnie z § 4 pkt 1, pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Wnioskodawca wykazał okres 11 lat, 11 miesięcy i 10 dni pracy w warunkach szczególnych. Do spełnienia warunku z art. 4 ustawy z dnia 19 12 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. nr 237 poz. 1656) konieczne stało się wykazanie okresu 3 lat i 20 dni pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze.

Sąd pierwszej instancji zauważył, że wnioskodawca wykazywał zatrudnienie w warunkach szczególnych jako kierowca karetki sanitarnej w okresie 01.03.1988 r. do 19.08.1999 r. w Poliklinice MSWiA w Ł. [wcześniej Komendzie Wojewódzkiej Policji]. Fakt, że przez cały okres zatrudnienia odwołujący się pracował jako kierowca karetki sanitarnej nie budził żadnych wątpliwości. Potwierdzają go dokumenty z akt osobowych oraz treść zeznań świadków. Odwołujący się wyjaśnił , że karetka, na której jeździł przez pierwszy rok miała sygnalizację świetlną tzw. koguta . Potem jeździł nowym samochodem, który miał dwa „koguty”. Karetka obsługiwała sąd, prokuraturę, służbę więzienną, straż i milicję. Wożono nią chorych policjantów, skazanych i poszkodowane dzieci do szpitali w B., L., W.. Dużo kursów było z chorymi na transfuzje krwi do W., dużo było też transportów pacjentów z urazami. Karetka służyła również do zaopatrzenia. Przewożono nią lekarstwa z B., rzeczy potrzebne do laboratorium, krew do szpitala. Okoliczności te potwierdził świadek J. N. [ znacznik czasowy 00:45:05- 00:52:45 protokół rozprawy 02.12.2014 r.], który wskazał, że karetka sanitarna to był F. (...) wyposażony w sygnalizację dźwiękową i świetlną. Była jasnego koloru z niebieskim pasem wokoło. Przewożono nią chorych do Ł., B., Ł.. Takie kursy były czasem trzy razy w tygodniu , czasem wcale. Przewożono nią krew na badania, pielęgniarkę, która robiła zastrzyki, ale również zaopatrzenie z Ł. do G. czy K.. Sygnałów świetlnych używano jak wieziono chorego.

Świadek R. P. [ znacznik czasowy 00:03:12- 00:12:36 protokół rozprawy z 20.01.2015 r. ] zeznała, że karetkę sanitarną obsługiwał jedynie kierowca, nie było sanitariuszy. Kierowca cały czas miał łączność z radiostacją. Używana była do wszystkiego tj i do wypadków, przewożenia chorych na badania do szpitala, na rehabilitację, do załatwiania wizyt domowych z udziałem pielęgniarki, wożenia krwi, odbierania narzędzi ze sterylizacji ale i wożenia np. rzeczy do pralni czy odbierania z B. pieniędzy na wypłaty dla pracowników. Za pracę w wymiarze ponad 8 godzin nie był odbierany dzień wolny, bo karetka potrzebna była cały czas. Dodatkowo zabezpieczała imprezy. Kierowcy za transport chorego otrzymywali tzw. noszowe. Kierowcy często się zmieniali, bo ich rodziny nie wytrzymywały rytmu tej pracy. Karetka wyposażona była w tzw. koguty i czerwony pas.

Pracodawca, obecnie Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej MSW w B., odmówił W. U. (1) wystawienia świadectwa pracy w warunkach szczególnych twierdząc, że praca kierowcy karetki sanitarnej nie jest uwzględniona w wykazie A Rozporządzenia Rady Ministrów z 07.02.1983 r. oraz Załączniku nr 1 Zarządzenia nr 11 Ministra Spraw Wewnętrznych z 04.03.1986 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach resortu spraw wewnętrznych.

Sąd stwierdził, że ocena, czy praca kierowcy karetki sanitarnej jest pracą w szczególnych warunkach bądź w szczególnym charakterze wymaga pogłębionej analizy przepisów Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U.83.8.43 z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 19 12 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. nr 237 poz. 1656

Zgodnie z § 1 i 2 rozporządzenia z 07.02.1983 r. pracą w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze była praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymieniona w przepisach i wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. Zgodnie z Wykazem A działem VIII w transporcie i łączności, pkt 2 za taką pracę uważana była praca kierowców samochodów uprzywilejowanych w ruchu drogowym. Ustawa o emeryturach pomostowych w załączniku 2 poz. 9 pracę kierowców pojazdów uprzywilejowanych traktuje jako pracę w szczególnym charakterze.

Definicję pojazdu uprzywilejowanego zawiera, nieobowiązujaca już, ustawa z 01.02.1983 r. Prawo o ruchu drogowym stanowiąc w art. 4 pkt 15, że jest to pojazd wysyłający sygnały świetlne w postaci niebieskich świateł błyskowych i jednocześnie sygnały dźwiękowe o zamiennym tonie; określenie to obejmuje również pojazdy jadące w kolumnie, na której początku i na końcu znajdują się pojazdy uprzywilejowane Sił Zbrojnych lub Milicji Obywatelskiej, wysyłające dodatkowo czerwone światło błyskowe. Taki pojazd w razie, gdy uczestniczy w akcji związanej z ratowaniem życia lub zdrowia ludzkiego albo mienia lub w razie konieczności zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego może korzystać z ułatwień w ruchu drogowym po włączeniu jednocześnie sygnału dźwiękowego i świetlnego- art. 43 ust 1. Pojazdami uprzywilejowanymi są m.in. karetki sanitarne pogotowia ratunkowego i pojazdy organów i jednostek organizacyjnych podległych MSW z wyjątkiem przedsiębiorstw - § 23 pkt 2 i 5 Rozporządzenia Ministra Komunikacji z 08.12.1983 r. w sprawie warunków technicznych i badań pojazdów. Wyposażone są one w sygnały ostrzegawcze: dźwiękowy o zmiennym tonie i świetlny błyskowy o niebieskiej barwie umieszczone na zewnątrz pojazdu [świetlny na dachu]- § 24 i 25 rozporządzenia. Karetki sanitarne pogotowia ratunkowego powinny mieć barwę kremową lub żółtą samochodową z niebieskim pasem wyróżniającym. Dla karetek reanimacyjnych dopuszczono dodatkowo pasy wyróżniające barwy czerwonej, umieszczone wokół dachu oraz bezpośrednio pod pasem barwy niebieskiej - § 27. Podobne regulacje zawiera § 23 , 24 i 27 Rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z 01.02.1993 r. w sprawie warunków technicznych i badań pojazdów [Dz,U., nr 21 poz. 91]

Ustawa z 20.06.1997 r. Prawo o ruchu drogowym w pierwotnym tekście w podobny sposób określiła rodzaje pojazdów uprzywilejowanych wskazując w art. 53 ust 1, że takim pojazdem jest m.in. pojazd samochodowy pogotowia ratunkowego ale też Policji czy jednostki nie wymienionej w pkt 1-8, jeżeli jest używany w związku z ratowaniem życia lub zdrowia ludzkiego - na podstawie zezwolenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Ogólną definicję pojazdu uprzywilejowanego zawiera natomiast art. 2 pkt 38 ustawy stanowiąc, że jest to pojazd wysyłający sygnały świetlne w postaci niebieskich świateł błyskowych i jednocześnie sygnały dźwiękowe o zmiennym tonie, jadący z włączonymi światłami mijania lub drogowymi; określenie to obejmuje również pojazdy jadące w kolumnie, na której początku i na końcu znajdują się pojazdy uprzywilejowane wysyłające dodatkowo sygnały świetlne w postaci czerwonego światła błyskowego.

Korzystanie z uprzywilejowania pojazdu polega na możliwości nie stosowania się do przepisów o ruchu pojazdów, zatrzymaniu i postoju, do znaków i sygnałów drogowych w razie uczestnictwa w akcji związanej z ratowaniem życia lub zdrowia ludzkiego albo z koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa lub porządku publicznego lub w przejeździe kolumny pojazdów uprzywilejowanych, w wykonywaniu zadań związanych bezpośrednio z zapewnieniem bezpieczeństwa osób zajmujących kierownicze stanowiska. Korzystanie z uprzywilejowania wymaga włączenia sygnałów świetlnych i dźwiękowego.

Zacytowane regulacje wskazują na sens uprzywilejowania pojazdów w ruchu drogowym, który polega na ułatwieniu możliwie szybkiego dotarcia do określonego miejsca pojazdom biorącym udział w akcjach ratowniczych albo w celu zmniejszenia skutków katastrofy. Używanie zatem pojazdu jako uprzywilejowany nie musi mieć charakteru ciągłego, permanentnego. Z pojęciem akcji ratowania życia i zdrowia łączy się element nagłości, związany z wystąpieniem nieprzewidzianych zdarzeń zagrażających życiu, zdrowiu, mieniu, w sposób wymagający podjęcia natychmiastowego, nie cierpiącego zwłoki działania np. transport chorego w stanie bezpośredniego zagrożenia życia. Za takie działania został uznany też np. transport krwi i to nie tylko ten, który polega na dostarczaniu jej na ratunek do szpitala, ale każdy, który ograniczony jest wymogami czasowymi. Krew i tkanki nie są bowiem artykułami konsumpcyjnymi, ale elementami niezbędnymi przy zabiegach medycznych, składnikami nie porównywalnymi do żadnego innego. Ich transport wymaga rygorów czasowych aby mogły nadawać się do zastosowania [por. wyrok WSA w Warszawie z 27.03.2008 r. (...) SA/Wa 205/08 LEX Nr 505362] . W orzecznictwie sądów administracyjnych pojazdy służące do transportu krwi i jej składników są traktowane jako pojazdy używane w związku z ratowaniem życia i zdrowia.

Zdaniem Sądu Okręgowego pojazd ma status uprzywilejowanego zawsze jeśli spełnia kryteria ustawowe, a jedynie, korzystanie z uprzywilejowania jest dozwolone w sytuacjach określonych prawem. W konsekwencji kierowca pojazdu, który to pojazd ma status uprzywilejowanego jest zawsze „kierowcą samochodu uprzywilejowanego w ruchu drogowym” niezależnie od tego, czy przez cały czas pracy korzysta z uprzywilejowania uczestnicząc w akcjach ratowniczych.

Jego praca ma bowiem charakter szczególny, wymagając szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, a możliwość należytego wykonywania jej w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; - art. 3 ust 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W konsekwencji okres pracy odwołującego się na stanowisku kierowcy karetki sanitarnej [pojazdu uprzywilejowanego] jest okresem pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu Wykazu A dział VIII pkt 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U.83.8.43 z późn. zm.) oraz załącznika 2 poz. 9 ustawy z dnia 19 12 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. nr 237 poz. 1656). W konsekwencji okres zatrudnienia odwołującego się W Poliklinice MSWiA w Ł. od 01.03.1988 r. do 19.08.1999 r. [ z wyłączeniem okresu urlopu bezpłatnego od 01.01.1993 r. do 30.11.1993 r.] – około 10 lat, jest okresem uprawniającym do emerytury pomostowej.

Status pracy w szczególnym charakterze w ma również praca odwołującego się w Przedsiębiorstwie (...) od 20.08.1999 r. do 23.01.2000 r. [ 5 miesięcy i 3 dni] i od 01.06.2000 r. do 28.02.2005 r. [ 4 lata i 9 miesięcy]. Łącznie 5 lat 2 miesiące i 3 dni. Akta osobowe odwołującego się oraz treść zeznań świadka J. W. [ protokół rozprawy z 17.02.2015 r. znacznik czasowy 00:01:19- 00:13:10] wskazują, że zatrudniony był na stanowisku kierowcy autobusu.

Autobusem w rozumieniu prawa o ruchu drogowym jest pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą - art. 2 pkt 41. Odwołujący się dwa razy dziennie jeździł do W.. Pierwszy kurs był rano o 4 , wracał o 12, potem wyjeżdżał o 16 i wracał o 21. Kursy były codziennie, nawet w soboty i niedziele. W. U. początkowo jeździł autobusem I. przeznaczonym do przewozu 17 osób, a potem M. służącym do przewozu 35 osób plus kierowca. Pracodawca wystawił odwołującemu się świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych [ k. 7 akt] . Praca wykonywana przez odwołującego się w tym okresie jest niewątpliwie pracą kierowcy autobusu wymienioną w załączniku nr 2 pod poz. 8 ustawy o emeryturach pomostowych

W konsekwencji należy uznać, że odwołujący się do końca roku 1998 już osiągnął staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze ponad 15 lat. Pracę tę kontynuował do 19.08.1999 r. i potem od 20.08.1999 r. do 23.01.2000 r. i od 01.06.2000 r. do 28.02.2005 r. przy czym praca ta ma szczególny charakter również w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych. Zatem, mimo iż nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze po dniu 31.12.2008 r. nabył prawo do emerytury pomostowej na zasadzie art. 49 ustawy.

Apelację wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych

Zaskarżył wyrok w całości, zarzucając mu naruszenie:

1. przepisów prawa materialnego, to jest art. 49 w zw. z art. 3 ust. 3 i ust. 5 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.) w zw. z pkt 9 załącznika nr 2 do tejże ustawy, poprzez błędną wykładnię i przyjęcie przez Sąd, że praca wykonywana przez W. U. (1) na stanowisku kierowcy karetki sanitarnej była pracą o szczególnym charakterze, tj. pracą kierowców pojazdów uprzywilejowanych i wobec tego udowodnił co najmniej 15-letni okres zatrudnienia o szczególnym charakterze, uprawniający do przyznania emerytury pomostowej od 1 czerwca 2014 r.,

2. przepisów postępowania:

-art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie przez Sąd ustaleń faktycznych sprzecznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegająca na przyjęciu , że odwołujący się w Poliklinice MSWiA w Ł. od 01.03.1988 r. do 19.08.1999 r. (z wyłączeniem urlopu bezpłatnego od 01.01.1993 r. do 30.11.1993 r.) wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy pracę kierowcy samochodu uprzywilejowanego, w sytuacji gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w tym zeznania świadków, wskazuje, że był on kierowcą karetki sanitarnej, która używana była nie tylko jako pojazd uprzywilejowany w ruchu drogowym w przypadkach bezpośrednich działań związanych z ratowaniem życia lub zdrowia ludzkiego ale również jako zwykły środek transportu, który w ruchu drogowym poruszał się bez używania sygnałów świetlnych i dźwiękowych, tj. „do wożenia szefa", do wożenia rzeczy do pralni, przewożenia sekretarki z korespondencją, wożenia pielęgniarki na zabiegi domowe, pobierania pieniędzy na pobory, rozwożenia środków czystości do podległych placówek. Zatem W. U. (1) w ramach podstawowych obowiązków pracowniczych wykonywał również karetką sanitarną transporty nie wymagające uprzywilejowania w ruchu drogowym, tym samym nie wykonywał prac wymagających szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej.

Wskazując na powyższe podstawy apelacji organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania od decyzji ZUS, a w razie nieuwzględnienia tego wniosku o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja nie ma uzasadnionych podstaw.

Nie można zanegować stanowiska Sądu pierwszej instancji, że pojazd ma status uprzywilejowanego zawsze jeśli spełnia kryteria ustawowe, a korzystanie z uprzywilejowania jest dozwolone w sytuacjach określonych prawem. W konsekwencji kierowca pojazdu, który to pojazd ma status uprzywilejowanego jest zawsze „kierowcą samochodu uprzywilejowanego w ruchu drogowym” niezależnie od tego, czy przez cały czas pracy korzysta z uprzywilejowania uczestnicząc w akcjach ratowniczych. Na gruncie załącznika nr 2 poz. 9 do ustawy o emeryturach pomostowych (analogicznie wykazu A dział VIII pkt 2 stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.) stanowisko to nie jest jednak pełne. W obu przypadkach chodzi przecież o prace kierowców pojazdów uprzywilejowanych. Oznacza to, że stałym przeznaczeniem pojazdu jest wykonywanie zadań, do których przyporządkowano uprzywilejowanie. Dopiero przy takim ustaleniu możliwe jest twierdzenie, że określona osoba wykonywała pracę kwalifikowaną (choćby w określonym momencie nie korzystała z uprzywilejowania przy poruszaniu się w ruchu drogowym). Inaczej rzecz ujmując, właściwość „pojazdu uprzywilejowanego” nie jest skutkiem jego oznakowania, czy też parametrów technicznych. Do spełniania „ustawowych kryteriów”, o których wspomina Sąd pierwszej instancji, konieczne jest również przypisanie określonej funkcji, z którą wiąże się konieczność okresowego wykorzystywania z sygnałów dźwiękowych i świetlnych, dających uprzywilejowanie. Dopiero tego rodzaju sprzężenie prowadzi do wyróżnienia pojazdu, a w rezultacie kierowcy, który go prowadzi. W ujęciu prawa ubezpieczeń społecznych wykonywanie pracy w takich warunkach daje podstawę do przyznania promocyjnego świadczenia. Wnioskowanie to opiera się na spostrzeżeniu, że praca kierowców co do zasady nie jest traktowana jako świadczona w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. W konsekwencji kierowca nie prowadzi pojazdu przywilejowanego, jeśli nie można powiązać przypisanego mu zadania z funkcją upoważniająca do wykorzysującego owego uprzywilejowania.

Rozważania te należy skonfrontować z zebranym w sprawie materiałem dowodowym. Oczywiste jest, że wnioskodawca w trakcie pracy w okresie 01.03.1988 r. do 19.08.1999 r. w Poliklinice MSWiA w Ł. nie wykonywał stale pracy w szczególnych warunkach. Wystarczy otworzyć akta osobowe aby zorientować się, że do jego obowiązków należało między innymi wożenie kadry kierowniczej (wyjaśnienie i notatka co do pracy w dniu 6 stycznia 1999 r. k. 18 i 19), przywiezienie poborów z B., dostarczenia i oddania badań do laboratorium (zeznania świadka R. K. k. 45v), dowóz środków czystości (zeznania świadka J. N. k. 25). Analizując zeznania świadków i zgromadzone dokumenty staje się jednocześnie jasne, że rolą wnioskodawcy jako kierowcy karateki było także wożenie chorych i przewożenie krwi. Pewne jest jednocześnie, że wnioskodawca poruszał się pojazdem uprzywilejowanym. Wskazany aspekt stał się podłożem skomponowania zarzutów naruszenia prawa procesowego i materialnego.

Przedstawione okoliczności faktyczne, które są w istocie niesporne (twierdzenia stron różnią się bowiem jedynie rozłożeniem akcentu na ilość pracy wykonywanej jako kierowca pojazdu uprzywilejowanego), dają podstawę do podjęcia rozważań prawnych. Nie ma wątpliwości, że wnioskodawca po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 ust 1 i ust 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Oznacza to, że jego prawo do świadczenia może być wyprowadzane wyłącznie z art. 49 w związku z art. 4 pkt 1-5 i pkt 7 ustawy. Dla stron pewne jest, że wnioskodawca spełnił wszystkie przesłanki, z wyjątkiem stażu pracy w szczególnych warunkach. Dodać w tym miejscu należy, że ustawa o emeryturach pomostowych jest autonomicznym aktem prawnym, co oznacza, że nie mają do niej co do zasady zastosowanie przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w związku z art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W tym kontekście nie ma znaczenia, na co zwrócił uwagę Sąd pierwszej instancji, czy wnioskodawca przed 31 grudnia 1999 r. wypracował 15 lat w szczególnych warunkach według zasad obowiązujących przed wejściem w życie ustawy o emeryturach pomostowych. Nadto, warunek postawiony w art. 4 pkt 5 ustawy nie uposażania do sumowania okresów pracy kwalifikowanej w rozumieniu rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. (przypadających przed 1 stycznia 1999 r.) i ustawy o emeryturach pomostowych (przypadających później). Przesłanka ta ma inne zadanie – jest łącznikiem ze „starym” systemem emerytalnym (M. Z., Emerytura pomostowa w nowym systemie emerytalnym, G. 2011, s. 244). Oznacza to, że zostaje ona spełniona, gdy ubezpieczony choć jeden dzień świadczył pracę w szczególnych warunkach przed ta datą. W rezultacie warunek ten statuuje epizodyczny charakter ustawy o emeryturach pomostowych. Zasadnicze znaczenie ma treść art. 49 pkt 3 ustawy, zgodnie z którym ubezpieczony powinien w dniu wejścia w życie ustawy legitymować się wymaganym 15 letni okres pracy w szczególnych warunkach. Wyraźnie jednak zastrzeżono, że chodzi o okres w rozumieniu art. 3 ust 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Oznacza to, że niemiarodajne jest zaliczenie okresów wskazanych w przepisach poprzedzających ustawę. Powoduje to, że z zatrudnienia w (...) w Ł. można zaliczyć wyłącznie okres przypadający od 1 września 1983 r. do dnia 1 lutego 1988 r. (4 lata, 5 miesięcy i 1 dzień), pomijając okresy od 1 lutego 1974 r. do 27 października 1974 r. i od 19 listopada 1976 r. do 31 sierpnia 1983 r. W tym względzie racje ma Zakład Ubezpieczeń Społecznych kontestujący w apelacji swoje poprzednie stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Dla porządku dodać należy, że w apelacji skarżący przyznał, że nie jest już sporny czas pracy w Przedsiębiorstwie (...) przypadający od 20 sierpnia 1999 r. do 23 stycznia 2000 r. i od 1 czerwca 2000 r. do 28 lutego 2005 r. (łącznie 5 lat, 2 miesiące i 3 dni). Oznacza to, że bezsporny jest staż 9 lat, 7 miesięcy i 4 dni.

Konstrukcja przewidziana w art. 49 pkt 3 ustawy o emeryturach pomostowych przymierzana do okresu pracy wnioskodawcy w Poliklinice MSWiA (w wymiarze 9 lat, 6 miesięcy i 19 dni) zmusza do rozważań prawnych, które nie stały się udziałem Sądu pierwszej instancji, jak również organu rentowego. Powstaje pytanie, czy odesłanie do art. 3 ust 1 i 3 ustawy jest równoznaczne z potrzebą uwzględnienia zastrzeżenia z art. 3 ust 5 ustawy, a jeśli tak to w jaki sposób rozumieć warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach w pełnym wymiarze czasu pracy. Przekierowanie zawarte w art. 49 pkt 3 ustawy ma literalnie wymiar zakresowy. Odwołuje się do wyłącznie do art. 3 ust 1 i 3 ustawy (pomijając zawężenie zawarte w ust 4 i 5). Nie można też pominąć, że z treści art. 3 ust 4 i 5 ustawy wynika, że praca w pełnym wymiarze czasu pracy odnosi się do wykonujących pracę w szczególnych warunkach (o szczególnym charakterze) „po wejściu w życie ustawy”. Oznacza to, że między przywołanymi przepisami nie ma konfliktu. W przedmiotowej sprawie zresztą nie o „pełny wymiar” chodzi. Wątpliwości organu rentowego dotyczą stałości pracy w charakterze pracy kierowcy uprzywilejowanego. Rzecz w tym, że „stare” przepisy (§ 2 ust 2 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r.) pozwalały uwzględnić tylko taką prace, która w szczególnych warunkach była wykonywana stale (i w pełnym wymiarze czasu pracy). Dyskusyjne jest, czy warunek ten jest nadal aktualny. Autonomiczność ustawy o emeryturach pomostowych przeczy tego rodzaju zabiegowi. W ustawie tej ustawodawca ani razu nie odwołał się do elementu „stałości” pracy w szczególnych warunkach. Skłania to do zapatrywania, że mimo treści art. 3 ust 4 i ust 5 ustawy (odnoszącej się do pracy po wejściu w życie ustawy), w sytuacji opisanej w art. 49 pkt 3 ustawy (odwołującej się do prac kwalifikowanych w rozumieniu „nowej” regulacji) pracą w szczególnych warunkach jest również praca nie wykonywana stale w tym charakterze. Oznacza to, że rozważania organu rentowego zawarte w apelacji, a koncentrujące uwagę na tym, że wnioskodawca nie był tylko kierowcą pojazdu uprzywilejowanego, nie znajdują posłuchu, jeśli za punkt odniesienia weźmie się regulację zawarta w art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych. Decydujące i wystarczające jest to, że wnioskodawca w okresie 01.03.1988 r. do 19.08.1999 r. (z wyłączeniem urlopów bezpłatnych) będąc zatrudnionym w Poliklinice MSWiA w Ł., przez okres 9 lat, 6 miesięcy i 19 dni, wykonywał pracę w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust 3 w związku z pkt 9 załącznika nr 2 do ustawy. Nie ma przy tym znaczenia, że we wcześniejszym stanie prawnym, a w szczególności w rozumieniu § 2 ust 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., praca ta nie uprawniałaby do otrzymania wcześniejszej emerytury.

Z procesowego punktu widzenia uznać należy, że po części zasadne są uwagi oparte na art. 233 § 1 k.p.c. Nie znaczy to, że podkreślenie wykonywania przez wnioskodawcę również innych czynności (nie wchodzących w zakres prac kierowcy pojazdu uprzywilejowanego), przy bezspornym wykazaniu wykonywania również prac wymienionych w załączniku do ustawy o emeryturach pomostowych, ma ostatecznie znaczenie dla zastosowania prawa materialnego. Dodać należy, że poza tym aspektem organ rentowy nie kwestionował ustaleń faktycznych, a dla Sądu odwoławczego są one również miarodajne, gdyż zostały oparte na korespondujących ze sobą dowodach.

Rozstrzygniecie Sądu pierwszej instancji ostatecznie odpowiada art. 49 w związku z art. 3 ust 3 ustawy (art. 3 ust 5 ustawy nie ma zastosowania do ubezpieczonego). Zarzut oparty na tych podstawach nie jest trafny. Oznacza to, że wnioskodawca udowodnił wymagany 15 letni okres pracy w szczególnym charakterze lub w szczególnych warunkach.

Sąd Apelacyjny zgodnie z art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.