Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 grudnia 2015r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu IV Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Bożena Ziółkowska

SSO Ewa Taberska

SSO Dariusz Śliwiński (spr.)

Protokolant: p. o. stażysty M. W.

przy udziale H. P. Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Poznaniu

po rozpoznaniu w dniu 9 grudnia 2015r.

sprawy A. G.

oskarżonego z art. 177 § 2 i inne

na skutek apelacji wniesionych przez prokuratora, pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych oraz obrońcę.

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w P.

z dnia 17.07.2015r. sygn. akt III K 297/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, iż:

- orzeczoną w punkcie III karę pozbawienia wolności podwyższa do 8 (ośmiu) lat pozbawienia wolności,

- uchyla rozstrzygnięcie zawarte w punkcie V i na podstawie art. 85 kk i art. 86 § 1 kk łączy orzeczone wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności
w punkcie 1 niniejszego wyroku oraz w punkcie I zaskarżonego wyroku
i wymierza mu karę łączną 8 (ośmiu) lat i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności,

2.  w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy,

3.  zasądza od oskarżonego na rzecz każdego z oskarżycieli posiłkowych kwoty po 420zł. tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej przez pełnomocnika w postępowaniu odwoławczym,

4.  zwalnia oskarżonego od obowiązku zwrotu Skarbowi Państwa kosztów procesu za postępowanie odwoławcze, w tym opłaty za obie instancje.

E. T. B. D. Ś.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 17 lipca 2015 r. Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w P. w sprawie sygn. akt III K 297/15 uznał oskarżonego A. G. za winnego popełnienia przestępstw z art. 178a § 1 kk oraz art.177 § 2 kk w zw. z art. 178 kk, za które wymierzył mu odpowiednio kary: 10 miesięcy pozbawienia wolności i 6 lat pozbawienia wolności, które połączył w karę łączną 6 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności. Nadto Sąd Rejonowy orzekł wobec oskarżonego dożywotni zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych, zaliczył mu na poczet kary łącznej okres tymczasowego aresztowania i orzekł o kosztach procesu (k. 354-354v).

Apelacje od powyższego wyroku w części dotyczącej wymiary kary wnieśli prokurator (k. 416-420), pełnomocnik oskarżycieli posiłkowych (k. 421-426) – na niekorzyść oskarżonego, a także obrońca oskarżonego na korzyść swojego mandanta (k. 448-452).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja prokuratora okazała się zasadna, apelacja pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych okazała się częściowo zasadna, natomiast apelacja obrońcy oskarżonego okazała się bezzasadna.

Na wstępie Sąd Okręgowy pragnie zaznaczyć, iż analiza przesłanek wymiaru kary oskarżonemu w niniejszej sprawie prowadzi do stwierdzenia, że przemawiały one za zaostrzeniem kary wymierzonej oskarżonemu za przypisany mu czyn z art. 177 § 2 kk w zw. z art. 178 kk. W tym zakresie podzielić należało zasadność argumentacji prokuratora w całości i pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych, jednak tylko co do kierunku zmiany orzeczenia. Argumentacja obrońcy oskarżonego jawiła się natomiast jako nieprzekonująca.

Nie sposób zgodzić się z obrońcą oskarżonego, jakoby Sąd I instancji nie uwzględnił istotnej okoliczności zdarzenia, mającej według skarżącego znaczenie dla jego przebiegu, mianowicie faktu, że w samochodzie R. (...) na przedniej osi były zamontowane dwie opony o różnych parametrach technicznych, tj. letnia i zimowa, które co oczywista miały również zupełnie inny kształt bieżnika. Sąd Rejonowy okoliczność tą dostrzegł i uwzględnił w świetle treści opinii biegłego K. Z.. Problem w tym, że skarżący wskazuje jedynie na część wypowiedzi biegłego w tym przedmiocie. Otóż obrońca oskarżonego akcentuje stanowisko biegłego, zgodnie z którym fakt ten miał wpływ na poślizg – utratę stabilnego toru jazdy samochodu R.. Jednakże pomija wypowiedź biegłego, który wskazał dodatkowo, że oskarżony nawet z takim ogumieniem mógłby pokonać bezpiecznie łuk drogi, gdyby jechał z prędkością administracyjnie dopuszczalną na tym odcinku, tj. z prędkością 40 km/h a ponadto jego zdolności psychomotoryczne nie były zakłócone przez działanie alkoholu oraz środków odurzających. Co więcej z wyliczeń biegłego wynikało, że oskarżony nawet przy prawidłowym ogumieniu nie utrzymałby swojego pojazdu na mokrej nawierzchni pokonując łuk drogi z prędkością wyższą niż prędkość graniczna w przedziale 92,9-113,8 km/h. Tymczasem oskarżony jechał, jak sam przyznał z prędkością 130 km/h.

Stąd też Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, iż powyższa okoliczność nie mogła mieć znaczenia dla prawnokarnej oceny zachowania oskarżonego.

Ponadto Sąd I instancji miał na uwadze wiek oskarżonego, jego wcześniejszą niekaralność, jak również jego postawę procesową, skruchę, a także przeprosiny oraz wyrażenie żalu wobec rodziny ofiary wypadku. Niemniej jednak okoliczności te nie mogły przemawiać za koniecznością znacznego złagodzenia sankcji karnej. Fakt, iż oskarżony nie zbiegł z miejsca wypadku oraz nie utrudniał postępowania, nie uzasadniał w żadnym wypadku jakiegoś szczególnego premiowania jego osoby przy wymiarze kary. Oskarżony nie uczynił w tym zakresie nic ponad to, do czego zobowiązywały go obowiązujące przepisy prawa. Dalej młody wiek oskarżonego, jego nieposzlakowana przeszłość oraz incydentalny charakter zdarzenia stanowią okoliczności niepodważalne. Nie mniej jednak winny być one oceniane łącznie z okolicznościami czynu oskarżonego, które są dla oskarżonego jednoznacznie obciążające. Oskarżony w sposób rażący naruszył bowiem i to umyślnie więcej niż jedną zasadę bezpieczeństwa w ruchu lądowym. Nie można zgodzić się ze skarżącym, iż na wymiar kary wymierzonej oskarżonemu decydujące znaczenie miał jedynie tragiczny skutek zdarzenia, którego spowodowanie należało do znamion występku z art. 177 § 2 kk. Warto również przypomnieć, że wzgląd na wychowawczą rolę kary wobec sprawcy młodocianego nie może być utożsamiany z postulatem łagodniejszego traktowania takich sprawców.

Za nietrafioną uznać należało również argumentację obrońcy oskarżonego, jakoby za koniecznością złagodzenia kary wymierzonej oskarżonemu za czyn z art. 177 § 2 kk przemawiać miało jednoczesne orzeczenie wobec niego środka karnego dożywotniego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na podstawie art. 42 § 3 kk. Prawdziwe jest twierdzenie, iż współmierność wymiaru kary w stosunku do stopnia społecznej szkodliwości czynu i stopnia zawinienia oskarżonego winna być oceniana z perspektywy wszystkich kar, środków karnych oraz innych dolegliwości skazania. Niemniej jednak nie sposób zasadnie twierdzić, iż kara zasadnicza – podstawowa sankcja wynikająca z ustawowego zagrożenia, może być w istotny sposób łagodzona z uwagi na orzekane obok niej środki karne o znacznej dolegliwości dla oskarżonego. Przede wszystkim w jej wymiarze znaleźć winny odzwierciedlenie wszystkie ustawowe przesłanki wymiaru kary. Ponadto podkreślenia wymaga, iż Sąd Rejonowy, może nie orzekać dożywotniego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych wobec sprawcy czynu z art. 177 § 2 kk, popełnionego w stanie nietrzeźwości lub odurzenia tylko w razie zajścia wyjątkowego wypadku, uzasadnionego dodatkowo szczególnymi okolicznościami. Z takiego sformułowania art. 42 § 3 kk wynika, iż zamiarem ustawodawcy było ustanowienie w zasadzie reguły orzekania tego środka karnego wobec tego rodzaju sprawców. Niezwykle wąski luz decyzyjny sądu karnego w tym zakresie przemawia zatem również przeciw przyjęciu, że znaczna dolegliwość tego środka karnego miałaby przemawiać za miarkowaniem wymiaru kary pozbawienia wolności za wskazany w treści art. 42 § 3 kk występek z art. 177 § 2 kk.

Reasumując, obrońca oskarżonego w ocenie Sądu Okręgowego, nie przedstawił merytorycznej argumentacji, która przemawiałaby za przyjęciem, iż kara wymierzona oskarżonemu za występek kwalifikowany z art. 177 § 2 kk w zw. z art. 178 kk była niewspółmiernie surowa.

Jak już wyżej wspomniano, Sąd Okręgowy podzielił natomiast stanowisko prokuratora i częściowo pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych w przedmiocie istnienia podstaw do uznania kary wymierzonej oskarżonemu za przestępstwo z art. 177 § 2 kk w zw. z art. 178 kk za rażąco łagodną.

Nagromadzenie okoliczności obciążających oskarżonego i to nawet wyłączając tragiczny skutek w postaci spowodowanie śmierci N. S., było znaczące. Podkreślenia wymaga, że oskarżony naruszył podstawowe zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym umyślnie i w znacznym stopniu. Nie dość, że był nietrzeźwy, przy czym poziom tej nietrzeźwości przekraczał ponad dwukrotnie ustawowy próg, to jeszcze pozostawał pod wpływem oddziaływania środków odurzających i substancji psychotropowych. Oczywiście oskarżony spożywał alkohol i narkotyzował się z własnej woli. Poza tym oskarżony prowadził pojazd ze znaczną prędkością – o 90 km/h szybciej niż prędkość administracyjnie dopuszczalna w miejscu zdarzenia. Przy czym zignorował zupełnie stan nawierzchni ograniczającej przyczepności oraz fakt wjazdu na łuk drogi. Co więcej oskarżony nie miał żadnych ważnych powodów, aby wsiadać za kierownicę samochodu w niedługim czasie od spożywania alkoholu i zażywaniu narkotyków. Jechał zakupić kolejną partię alkoholu oraz papierosów. W końcu nie reagował również na uwagi pasażera, że prowadzi pojazd niebezpiecznie i powinien zwolnić.

Stopień społecznej szkodliwości czynu oskarżonego oraz stopień jego zawinienia ocenić należało zatem jako bardzo wysoki. Zgodzić się wypada z prokuratorem i pełnomocnikiem oskarżycieli posiłkowych, że wskazane okoliczności, potrzeby z zakresu prewencji szczególnej i ogólnej, przy braku znaczących okoliczności łagodzących, przemawiały za zasadnością wymierzenia oskarżonemu za ten czyn kary pozbawienia wolności w wymiarze wyższym niż połowa ustawowego zagrożenia, przy uwzględnieniu nadzwyczajnego obostrzenia kary na podstawie art. 178 kk.

Sąd Okręgowy podzielił zapatrywanie prokuratora, iż karą współmierną do stopnia społecznej szkodliwości wskazanego czynu oskarżonego oraz stopnia jego zawinienia, odpowiednio dolegliwą dla oskarżonego, jak również sprawiedliwą w odczuciu społecznym, będzie kara 8 lat pozbawienia wolności.

Natomiast nie zasługiwały na uwzględnienie postulaty pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych, który wnosił o wymierzenie oskarżonemu za spowodowanie wypadku ze skutkiem śmiertelnym kary pozbawienia wolności w wymiarze lat 10, tj. zbliżonej do górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianej w art. 177 § 2 kk w zw. z art. 178 kk.

Sąd I instancji trafnie zauważył, iż rozmiary tragicznych następstw czynu kwalifikowanego z art. 177 § 2 kk mogą być znacznie większe. Mianowicie jego skutkiem może być śmierć lub obrażenia ciała większej liczby osób. Skarżący nietrafnie podniósł, iż ustawodawca takie stany faktyczne objął znamionami przestępstwa kwalifikowanego z art. 173 § 3 kk. W znamionach tego występku wskazuje się, iż tego rodzaju skutki mają dotknąć wielu osób, przy czym w orzecznictwie i doktrynie na ogół przyjmuje się, iż pod terminem „wiele” rozumieć trzeba liczbę co najmniej 10 osób.

Ponadto nie sposób zgodzić się ze skarżącym, iż przeciwko wymierzeniu oskarżonemu kary za przypisany mu występek z art. 177 § 2 kk w górnych granicach ustawowego zagrożenia nie może przemawiać fakt, iż oskarżony dopuścił się przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji po raz pierwszy. Zdaniem pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych wcześniejsza karalność oskarżonego za podobne czyny skutkować mogłaby jedynie wystąpieniem kolejnej przesłanki nadzwyczajnego obostrzenia kary w postaci recydywy. Z taką argumentacją nie sposób się zgodzić, gdyż abstrahuje ona od treści art. 64 kk. Instytucja recydywy specjalnej podstawowej w obecnie obowiązującym kodeksie karnym dotyczy bowiem tylko występków umyślnych, do których występek z art. 177 § 2 kk się nie zalicza. Wcześniejsza karalność za występki popełnione nieumyślnie może zatem znaleźć odzwierciedlenie w wymiarze kary pozbawienia wolności w granicach jej ustawowego wymiaru, przy braku innych podstaw do nadzwyczajnego obostrzenia kary.

Reasumując, w niniejszej sprawie, w ocenie Sądu Okręgowego, nie zachodziły podstawy do wymierzenia oskarżonemu za czyn z art. 177 § 2 kk w zw. z art. 178 kk kary pozbawienia wolności w górnych granicach ustawowego zagrożenia, wbrew odmiennym zapatrywaniom pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych. Jak wyżej wskazano w ramach tej kwalifikacji prawnej można wyobrazić sobie znacznie bardziej tragiczne skutki zdarzenia, w czym co oczywista nie można upatrywać deprecjonowania wartości życia jednego człowieka. Ponadto sankcja karna za tego rodzaju zachowanie nie mogła abstrahować od przeszłości oskarżonego w niniejszej sprawie, tj. jego niekaralności za przestępstwa przeciwko komunikacji oraz wykroczenia drogowe.

Pełnomocnik oskarżycieli posiłkowych nie podniósł również merytorycznych argumentów, które mogłyby podważyć orzeczenie Sądu I instancji o karze i środku karnym w części dotyczącej skazania go za występek z art. 178a § 1 kk, do których Sąd Okręgowy mógłby się odnieść. W zasadzie ograniczył się jedynie do zakwestionowania orzeczenia Sądu I instancji i sformułował swoją propozycję wymiaru kary za ten czyn – 2 lata pozbawienia wolności i 3 lata zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych.

Mając na względzie wcześniejszą niekaralność oskarżonego, poziom stężenia alkoholu w jego organizmie oraz pozostawanie przez niego dodatkowo pod wpływem narkotyków uznać należało, iż wymierzona mu kara 10 miesięcy pozbawienia wolności oraz środek karny 2 lat zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych nie mogą być zasadnie uznane za sankcje rażąco łagodną.

Z uwagi na zaostrzenie kary wymierzonej oskarżonemu za występek z art. 177 § 2 kk Sąd Okręgowy zobligowany był również wymierzyć oskarżonemu A. G. nową karę łączną w oparciu o art. 85 kk i art. 86 § 1 kk. Kara łączna pozbawienia wolności w niniejszej sprawie mogła kształtować się w granicach od 8 lat pozbawienia wolności do 8 lat i 10 miesięcy pozbawienia wolności. Uwzględniając zbliżony czas i miejsce działania oskarżonego, tożsame dobro prawne, w które godziły przypisane mu czyny, jak również mając na względzie, iż instytucja kary łącznej nie ma na celu poprawy sytuacji sprawców popełniających wielokrotnie przestępstwa, Sąd Okręgowy wymierzył oskarżonemu karę łączną 8 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Sąd Okręgowy w pełni aprobuje również rozstrzygnięcia Sądu I instancji w przedmiocie środków karnych zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych na podstawie art. 42 § 2 kk w zw. z art. 4 § 1 kk oraz art. 42 § 3 kk, jak również orzeczenie w przedmiocie połączenia orzeczonych wobec oskarżonego środków karnych i orzeczenia wobec niego dożywotniego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych. Ilość i zakres naruszenia norm bezpieczeństwa ruchu lądowego przypisanych oskarżonemu, które skutkowały spowodowaniem przez niego wypadku komunikacyjnego ze skutkiem śmiertelnym w pełni uzasadniał dożywotnie pozbawienie go możliwości prowadzenia pojazdów mechanicznych. Natomiast odpowiednio stosowane przepisy o karze łącznej, tj. art. 88 kk w zw. z 90 § 3 kk obligowały Sąd I instancji do połączenia obu zakazów prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych poprzez orzeczenie wobec oskarżonego dożywotniego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych.

Sąd Rejonowy prawidłowo zaliczył również oskarżonemu na poczet orzeczonej wobec niego kary łącznej pozbawia wolności okres rzeczywistego pozbawienia wolności w niniejszej sprawie z tytułu tymczasowego aresztowania w oparciu o art. 63 § 1 kk.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy na podstawie art. 437 § 1 kpk zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

- orzeczoną w punkcie III karę pozbawienia wolności podwyższył do 8 lat pozbawienia wolności,

- uchylił rozstrzygnięcie zawarte w punkcie V i na podstawie art. 85 kk i art. 86 § 1 kk połączył orzeczone wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności, tj. kary 10 miesięcy pozbawienia wolności i 8 lat pozbawienia wolności i wymierzył oskarżonemu karę łączną 8 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności.

W pozostałym zakresie zaskarżony wyrok został utrzymany w mocy.

Na podstawie art. 635 kpk w zw. z art. 627 kpk oraz art. 29 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (Dz. U. t. jedn. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188 ze zm.) w zw. z § 14 ust. 2 pkt 4 i rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. t. jedn. z 2013 r., poz. 461) zasądzono od oskarżonego na rzecz każdego z oskarżycieli posiłkowych kwoty po 420 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

O pozostałych kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 624 § 1 kpk w zw. z art. 634 kpk oraz art. 17 ust. 1 ustawy z 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. t. jedn. z 1983 r. Nr 49, poz. 223 ze zm.) zwalniając oskarżonego od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze w całości, w tym od opłaty za obie instancje, albowiem poniesienie tych kosztów w sytuacji braku możliwości zarobkowania związanym z koniecznością odbycia kilkuletniej kary pozbawienia wolności oraz stanem majątkowym oskarżonego byłoby dla niego zbyt uciążliwe.

E. T. B. D. Ś.