Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 stycznia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Płocku IV Wydział Cywilny – Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodnicząca – SSO Małgorzata Szeromska

Sędziowie SO Wacław Banasik (spr.)

SO Katarzyna Mirek – Kwaśnicka

Protokolant sekr. sądowy Anna Bałdyga

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 stycznia 2016 r. w P.

sprawy z powództwa J. A.

przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej (...) w M.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Mławie z dnia 26 sierpnia 2015 r.

sygn. akt I C 544/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok: w punkcie 1 i zasądza od pozwanej Wspólnoty Mieszkaniowej (...) w M. na rzecz powoda J. A. kwotę 587,99 (pięćset osiemdziesiąt siedem i 99/100) złotych z ustawowymi odsetkami od 27 października 2014 r.; w punkcie 2 i obniża zasądzoną kwotę kosztów procesu do 17,64 (siedemnaście i 64/100) złotych;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  nakazuje zwrócić powodowi J. A. ze SKarbu Państwa Sądu Rejonowego w Mławie kwotę 10 (dziesięć) złotych nadpłaconej opłaty od apelacji;

4.  zasądza od pozwanej Wspólnoty Mieszkaniowej (...) w M. na rzecz powoda J. A. kwotę 29,64 (dwadzieścia dziewięć i 64/100) złotych tytułem zwrotu części kosztów procesu za II instancję.

IV Ca 774/15

UZASADNIENIE

Powód J. A. wystąpił z powództwem przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej (...) w M. o zapłatę kwoty 769,99 zł. z ustawowymi odsetkami od dnia 1.07.2014 r. do dnia zapłaty. Na dochodzoną kwotę składają się :

- kwota 9 zł tytułem kosztów blokady kwoty 13.000 zł przez komornika w dniach 18-20.06.2014 r.,

- kwota 43 zł tytułem całkowitego kosztu realizacji zajęcia kwoty 12.111,40 zł w dniach 20-30.06.2014 r.,

- kwota 687,99 zł tytułem prowizji pobranej przez komornika i kosztów realizacji zajęcia,

- kwota 30 zł tytułem opłaty sadowej od zażalenia wniesionego na nadanie przez Sąd klauzuli wykonalności wyrokowi Sądu Rejonowego w Mławie z dnia 16.10.2013 r. , sygn. I Cupr 619/12 i wyrokowi Sądu Okręgowego w Płocku z dnia 12.03.2014 r., sygn. IV Ca 18/14.

Sąd Rejonowy w Mławie wyrokiem z dnia 26 sierpnia 2015 r. w sprawie I C 544/14 powództwo to oddalił i zasądzi ł od powoda na rzecz pozwanego kwote 197 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Podstawą orzeczenia były następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu I instancji.

Wyrokiem z dnia 16.10.2013 r., sygn. akt I C 619/12 upr , Sąd Rejonowy w Mławie zasądził od powoda J. A. na rzecz pozwanej Wspólnoty Mieszkaniowej(...) w M. kwotę 6.651,74 zł z ustawowymi odsetkami oraz kwotę 1.467 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania. Od tego wyroku powód wniósł apelację, która została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego Płocku z dnia 12.03.2014 r. , sygn. IV Ca 18/14. Odpis orzeczenia sądu II instancji doręczono powodowi w dniu 6.05.2014 r.

W dniu 10.04.2014 r. pozwana Wspólnota Mieszkaniowa złożyła wniosek o nadanie klauzuli wykonalności prawomocnemu wyrokowi Sądu Rejonowego w Mławie z dnia 16.10.2013 r. Taką klauzulę Sąd nadał wyrokowi w dniu 26.05.2014 r. i wówczas w dniu 6.06.2014 r. pozwana złożyła wniosek o wszczęcie egzekucji.

W dniach 19-21.05.2014 r., zaraz po doręczeniu wyroku Sądu Okręgowego w Płocku, powód dokonał przelewów obejmujących zasądzoną kwotę, koszty procesu i odsetki ustawowe na konto Wspólnoty Mieszkaniowej, wskazując w tytule przelewu sygnaturę akt IV Ca 18/14, o czym nie powiadomił w żaden sposób wierzyciela.

W dniu 12.06.2014 r. komornik wszczął postępowanie egzekucyjne w sprawie sygn. akt Km 2041/14 i w dniu 18.06.2014 r. doręczył dłużnikowi zawiadomienie o wszczęciu egzekucji wraz ze wskazaniem tytułu wykonawczego i daty wydania postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności wyrokowi Sądu Rejonowego w Mławie z dnia 16.10.2013 r. , sygn. I Cupr 619/12 i wyrokowi Sądu Okręgowego w Płocku z dnia 12.03.2014 r., sygn. IV Ca 18/14. Jednocześnie komornik dokonał zajęcia m.in. wierzytelności rachunku bankowego dłużnika w Polskim Banku Spółdzielczym w C., w wyniku czego bank przekazał na konto komornika kwotę 12.111,40 zł. Jeszcze tego samego dnia 18.06.2014 r. dłużnik poinformował komornika pocztą elektroniczną, że zobowiązanie wynikające z tytułu wykonawczego zostało uregulowane i dołączył kopie przelewów bankowych. Komornik bezzwłocznie w dniu 18.06.2014 r. wezwał wierzyciela do potwierdzenia czy wierzyciel popiera postępowanie egzekucyjne. W dniu 20.06.2014 r. powód ( dłużnik ) wniósł zażalenie na postanowienie z dnia 26.05.2014 r. o nadaniu klauzuli wykonalności powyższemu tytułowi egzekucyjnemu, które zostało oddalone postanowieniem Sądu Okręgowego w Płocku z dnia 29.08.2014 r. Wnosząc zażalenie powód uiścił opłatę w kwocie 30 zł. Wierzyciel w piśmie z dnia 23.06.2014 r. ( które wpłynęło do kancelarii komornika w dniu 26.06.2014 r., cofnął wniosek egzekucyjny, w następstwie czego .w tym samym dniu komornik wydał postanowienie, w którym umorzył postępowanie egzekucyjne i ustalił koszty egzekucyjne na kwotę 587,99 zł obciążając nimi dłużnika J. A. oraz zwrócił dłużnikowi kwotę 11.523,41 zł. Strony nie wniosły skargi na powyższe postanowienie, a dłużnik jedynie złożył skargę na komornika do Rady Izby Komorniczej w Ł.. Na skutek niezaskarżenia postanowienie komornika z dnia 26.06.2014 r. uprawomocniło się.

W ocenie Sądu Rejonowego powód swoje roszczenie oparł na art. art. 405 k.c. Roszczenie to jest niezasadne, gdyż nie zostały spełnione przesłanki określone w tym przepisie. Postanowienie wydane przez komornika w dniu 26.06.2014 r. jako prawomocne wiąże strony, sąd ( w tym przypadku – komornika ), inne sądy, inne organy państwowe i organy administracji publicznej (art. 365 k.p.c. ). Istnienie prawomocnego orzeczenia wyłącza przyjęcie zaistnienia bezpodstawnego wzbogacenia w niniejszej sprawie. Ponadto celowe koszty egzekucyjne (art. 770 k.p.c. ) powinny być ustalone w postępowaniu egzekucyjnym, z którego wynikły. Nie mogą być ustalone w innym postępowaniu. W trybie nadzoru judykacyjnego ( art. 759 § 2 k.p.c. ) Sąd nie może wzruszać tych czynności komornika, które uprawomocniły się. Niedopuszczalne byłoby zatem uchylenie przez Sąd - w trybie art. 759 § 2 k.p.c. - prawomocnego rozstrzygnięcia komornika w przedmiocie kosztów postępowania egzekucyjnego, nawet postanowienia wadliwego. Tymczasem z uzasadnienia pozwu wynika, że żądanie zapłaty trzech pierwszych kwot: 9 zł tytułem kosztów blokady kwoty 13.000 zł przez komornika w dniach 18-20.06.2014 r., 43 zł tytułem całkowitego kosztu realizacji zajęcia kwoty 12.111,40 zł w dniach 20-30.06.2014 r., 687,99 zł tytułem prowizji pobranej przez komornika i kosztów realizacji zajęcia, dotyczy kosztów egzekucyjnych , o których orzekł komornik w prawomocnym postanowieniu z dnia 26.06.2014 r., które jest wiążące dla sądu i innych organów. Przepis art.49 ust. 4 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji daje komornikowi możliwość obciążenia wierzyciela kosztami niecelowego wszczęcia egzekucji, ale tylko opłatami, o których mowa w art. 49 ust.1 i 2 ustawy o komornikach i egzekucji, a nie wszystkimi kosztami; w tym celu komornik wydaje postanowienie. W niniejszym postępowaniu egzekucyjnym komornik nie uznał, że wszczęcie egzekucji było niecelowe, gdyż opłatami i kosztami obciążył dłużnika. Gdyby dłużnik wniósł skargę do sądu cywilnego na postanowienie komornika z dnia 26.06.2014 r., wówczas Sąd musiałby ocenić kwestię celowego lub niecelowego wszczęcia egzekucji i w zależności od tej oceny Sąd rozstrzygnąłby w przedmiocie skargi; jednakże wobec niezaskarżenia przez strony postanowienie komornika z dnia 26.06.2014 r. uprawomocniło się i jest wiążące.

Sąd Rejonowy stwierdził ponadto, że żądanie zapłaty kwoty 9 zł i 43 zł nie zostało w ogóle udowodnione co do wysokości; podobnie żądanie zapłaty kwoty 687,99 zł też nie zostało udowodnione co do wysokości ( ta akurat kwota jest o 100 zł wyższa niż kwota orzeczona przez komornika w postanowieniu z dnia 26.06.2014 r. i prawdopodobnie obejmuje kwotę 587,99 zł. ) ; nie wiadomo czego jednakże dotyczy żądanie zapłaty kwoty 100 zł. Nie znajduje uzasadnienia również żądanie zapłaty kwoty 30 zł tytułem opłaty sądowej od zażalenia wniesionego przez powoda na nadanie przez Sąd klauzuli wykonalności wyrokowi Sądu Rejonowego w Mławie z dnia 16.10.2013 r. , sygn. I Cupr 619/12 i wyrokowi Sądu Okręgowego w Płocku z dnia 12.03.2014 r., sygn. IV Ca 18/14, albowiem zażalenie okazało się niezasadne. Wyrok Sądu I instancji uprawomocnił się w dniu 12.03.2014 r., a pozwana Wspólnota Mieszkaniowa dopiero po miesiącu od tej daty, bo w dniu 10.04.2014 r., złożyła wniosek o nadanie klauzuli wykonalności prawomocnemu wyrokowi SR w Mławie z dnia 16.10.2013 r. Taką klauzulę Sąd nadał wyrokowi w dniu 26.05.2014 r. W dacie złożenia wniosku (10.04.2014 r.) powód nie uregulował należności wynikającej z tytułu egzekucyjnego, a zatem złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności było jak najbardziej zasadne.

Apelację od tego wyroku złożył powód J. A.. Zarzucił on Sadowi Rejonowemu naruszenie prawa materialnego – art. 415 k.c. przez jego niezastosowanie oraz art. 6 k.c. przez nieuprawnione przyjęcie, że ciężar dowodu spoczywa wyłącznie na powodzie i wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie od pozwanego kosztów procesu za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest częściowo zasadna.

Sąd Rejonowy błędnie rozważał zasadność roszczenia powoda jedynie pod kątem odpowiedzialności pozwanego z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Takie ograniczenie nie wynikało ze złożonego przez J. A. pozwu. Przewidziane w art. 321 k.p.c. związanie sądu żądaniem, poza wyjątkiem przewidzianym w ustawie, ma w zasadzie charakter bezwzględny. Zgodnie z tym unormowaniem, Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Zakaz orzekania ponad żądanie, będący przejawem zasad dyspozycyjności i kontradyktoryjności, oznacza, że o treści wyroku zarówno w sensie pozytywnym, jak i negatywnym decyduje żądanie strony. Sąd nie może zasądzać czego innego od tego, czego żądał powód, więcej niż żądał powód, ani na innej podstawie faktycznej niż wskazana przez powoda.

Zakaz orzekania ponad żądanie odnosi się zatem, bądź do samego żądania, bądź do jego podstawy faktycznej. W art. 321 § 1 k.p.c. jest bowiem mowa o żądaniu w rozumieniu art. 187 § 1 k.p.c., a w myśl tego unormowania obligatoryjną treść każdego pozwu stanowi dokładnie określone żądanie oraz przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie. Innymi słowy, sąd jest związany granicami żądania powództwa i nie może w tym wypadku dysponować przedmiotem procesu przez określenie jego granic niezależnie od zakresu żądania ochrony określonej przez powoda. Sąd nie może zasądzić ponad żądanie, a więc uwzględnić roszczenia w większej wysokości niż żądał powód, również wtedy, gdy z okoliczności sprawy wynika, że powodowi przysługuje świadczenie w większym rozmiarze. Nie można zasądzić coś innego niż strona żądała i na podstawie, którą strona w toku procesu wyłącza.

Wskazanie przez powoda przepisów prawa materialnego, mających stanowić podstawę prawną dochodzonego roszczenia, jakkolwiek niewymagane, nie pozostaje bez znaczenia dla przebiegu i wyniku sprawy, gdyż pośrednio określa, jakie są istotne okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie pozwu. Niemniej, nie można z tego względu przyjąć, że powołanie określonej podstawy prawnej oznacza, iż powód poddaje pod osąd tylko te fakty, które mogą służyć zastosowaniu wskazanej przez niego normy prawa materialnego. Powołanie przez powoda podstawy faktycznej żądania, która może być kwalifikowana według różnych podstaw prawnych uzasadnia rozważenie przez sąd każdej z nich przy rozpoznaniu sprawy. Wyłącznie wówczas gdy w toku sprawy powód dokonuje zmiany powództwa opartego na różnych podstawach prawnych i wnosi o jego rozpoznanie tylko w oparciu o niektóre z nich, to przedmiotem procesu staje się tak zmodyfikowane roszczenie. Tymczasem powód w pozwie nie wskazał na żadną podstawę prawną swego żądania, przytaczając tylko okoliczności faktyczne, uzasadniające jego zdaniem zasadność zgłoszonego roszczenia o zapłatę. Podstawa prawna – art. 405 k.c. - wskazana została wyłącznie w przedsądowym wezwaniu do zapłaty (karta 77 akt), jednakże bez zastrzeżenia wyłączenia innych podstaw prawnych zgłaszanego roszczenia. W tej sytuacji obowiązkiem Sądu Rejonowego było rozważenia innych podstaw prawnych dochodzonego roszczenia. Powód zasadnie przywołał w apelacji, że taką podstawę stanowić winien przepis art. 415 k.c.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego co do zasady wszczęcie i prowadzenie przez wierzyciela egzekucji przeciwko dłużnikowi na podstawie tytułu wykonawczego w postaci prawomocnego orzeczenia Sądu zapatrzonego w klauzulę wykonalności, nie może być uznane za czyn niedozwolony uzasadniający odpowiedzialność odszkodowawczą na podstawie art. 415 k.c. (zobacz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24.09.2008 r. II CSK 200/08). W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy wskazał, że warunkiem odpowiedzialności, na podstawie art. 415 k.c. jest wykazanie winy sprawcy szkody i odnosząc się do pojęcia winy, jako zasady odpowiedzialności deliktowej skonkludował, że „co do zasady nie jest czynem sprzecznym z prawem bądź z zasadami współżycia społecznego wykonywanie przez wierzyciela uprawnień wynikających z tytułu wykonawczego w postaci prawomocnego orzeczenia sądowego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, gdy dłużnik nie stosuje się do treści tego tytułu”.

Przytoczone wyżej fragmenty uzasadnienia omawianego wyroku Sądu Najwyższego wskazują, że stanowisko tego Sądu w kwestii uznania za czyn niedozwolony zachowania się wierzyciela polegającego na wszczęciu i prowadzeniu egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego w postaci prawomocnego orzeczenia Sądu zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, nie jest kategoryczne ani bezwzględne. Każdorazowo Sąd Najwyższy odwołuje się do zasady („co do zasady”), a więc ogólnych reguł rządzących reżimem odpowiedzialności deliktowej, uwzględniających typowe okoliczności przemawiające za wyłączeniem bezprawności działania sprawcy szkody. Zasada ta może doznać jednak wyjątków w sytuacji, gdy w konkretnej sprawie nie występują takie typowe okoliczności lecz okoliczności szczególne wskazujące na możliwość działania wierzyciela prowadzącego egzekucje w warunkach bezprawności. Zwrócił na to także uwagę Sąd Najwyższy w omawianym orzeczeniu stwierdzając, że „postępowanie wierzyciela polegające na wykonywaniu swoich uprawnień wynikających z prawomocnego orzeczenia Sądu jest zgodne z przepisami prawa i nie narusza zasad współżycia społecznego, jeżeli pomiędzy powstaniem tytułu egzekucyjnego, a skierowaniem tego tytułu do egzekucji, po wcześniejszym nadaniu mu klauzuli wykonalności, nie nastąpiły żadne zdarzenia mające wpływ na treść obowiązku dłużnika wynikającego z tytułu wykonawczego, wskutek których wygasłby, czy uległ ograniczeniu ten obowiązek”. A contrario - w sytuacji, gdy pomiędzy wydaniem tytułu egzekucyjnego a skierowaniem go do egzekucji nastąpiły zdarzenia mające wpływ na treść obowiązku dłużnika wynikającego z tego tytułu, wskutek których wygasł lub uległ ograniczeniu ten obowiązek, wszczęcie i prowadzenie postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi może być uznane za sprzeczne z przepisami prawa i naruszające zasady współżycia społecznego, a więc stanowić czyn niedozwolony rodzący odpowiedzialność odszkodowawczą z art. 415 k.c.

Na zaistnienie takiej sytuacji powołuje się powód w niniejszej sprawie, zasadnie wskazując, że egzekucja wszczęta została przez pozwanego po spełnieniu przez niego całego świadczenia, objętego wyrokiem Sądu Rejonowego w Mławie I C 177/13 i Sądu Okręgowego w Płocku IV Ca 480/13. W tej sytuacji uznać należy, że pozwana wspólnota przez złożenie wniosku egzekucyjnego w sytuacji, gdy roszczenie jej zostało już zaspokojone, działała bezprawnie i w sposób zawiniony doprowadziła do powstania po stronie powoda szkody. Jest co najmniej niedbalstwem ze strony pozwanego składanie wniosku o wszczęcie egzekucji, bez uprzedniego sprawdzenia na prowadzonym rachunku bankowym, czy dłużnik nie spełnił świadczenia. Zaznaczyć przy tym należy, że na powodzie nie ciążył obowiązek, odrębnego informowania pozwanego o spełnieniu świadczenia, przelanego na rachunek bankowy. Takie zachowanie pozwanego stanowi czyn niedozwolony w rozumieniu art. 415 k.c. i zgodnie z zawartą w tym artykule normą rodzi obowiązek odszkodowawczy. Jeżeli zaspokojony wierzyciel wykorzystuje istnienie tytułu w celu ponownego wyegzekwowania już spełnionego świadczenia, to jego działanie zawsze spotkać musi się z negatywną oceną w sensie nie tylko moralnym, ale i prawnym. Organ egzekucyjny nie jest wszak uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym, postępowanie zatem - w razie jego bezpodstawności - toczy się na ryzyko wierzyciela, który winien naprawić wyrządzone takim postępowaniem szkody. Uruchomienie przez pozwanego postępowania egzekucyjnego wyrządziło powodowi szkodę w wysokości wyegzekwowanej w tym postępowaniu egzekucyjnym kosztów postępowania egzekucyjnego, w kwocie 587,99 zł.

Pozostałe, określone w pozwie, elementy składowe roszczenia, albo nie zostały udowodnione (kwoty 9 zł, 43 zł i 100 zł), albo nie stanowią składnika szkody (30 zł). Sąd Okręgowy podziela wywody w tym zakresie, zaprezentowane przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Powód w apelacji w żaden sposób nie odniósł się do stanowiska Sądu I instancji, a zatem nie podważył skutecznie orzeczenia Sądu rejonowego w tym zakresie.

Z podanych wyżej względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok, orzekając o częściowym oddaleniu apelacji z mocy art. 385 k.p.c. Rozstrzygnięcie o kosztach procesu za obie instancje znajduje uzasadnienie w art. 100 zd. 1 k.p.c., przy uwzględnieniu, że powód wygrał swoje roszczenie w 76%. W I instancji suma kosztów procesu to kwota 236 zł ( powód uiścił 39 zł opłaty od pozwu, a pozwany kwotę 187 zł wynagrodzenia pełnomocnika wraz z opłatą skarbową). Pozwany winien pokryć 76% tych kosztów tj. 179,36 zł., a ponieważ poniósł je w większym rozmiarze, na jego rzecz została zasądzona różnica w kwocie 17,64 zł. W II instancji koszty poniósł wyłącznie powód – opłatę od apelacji w kwocie 39 zł, dlatego należy mu się zwrot 76% tej kwoty, tj. 29,64 zł. Ponieważ powód nadpłacił o 10 zł opłatę od apelacji (wartość przedmiotu zaskarżenia Sąd Rejonowy błędnie uznał za kwotę 966,99 zł, a nie 769,99 zł.) na podstawie art. 80 ust 1 uksc Sąd Okręgowy nakazał zwrócić tę kwotę.