Pełny tekst orzeczenia

751/II/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 11 lutego 2010 r.

Sygn. akt Ts 20/08



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Stanisław Biernat – przewodniczący

Marian Grzybowski – sprawozdawca

Wojciech Hermeliński,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym ponownego zażalenia wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu do wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 sierpnia 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej R.P.,



p o s t a n a w i a:



1) odrzucić wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia zażalenia,

2) odrzucić zażalenie.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 15 stycznia 2008 r. pełnomocnik skarżącego wniósł o stwierdzenie niezgodności: po pierwsze, art. 55 § 1, art. 330 § 2, art. 426 § 1 oraz art. 540 § 1 i 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 w zw. z art. 2, art. 10 ust. 1, art. 47, art. 51 ust. 1, 2, 4 i 5, art. 176 ust. 1 i art. 190 ust. 4 Konstytucji; po drugie, art. 49 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926, ze zm.; dalej: u.o.d.o.) w zw. z art. 55 § 1, art. 330 § 2, art. 426 § 1 i art. 540 § 1 i 2 k.p.k. z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 w zw. z art. 2, art. 10 ust. 1, art. 47, art. 51 ust. 1, 2, 4 i 5, art. 176 ust. 1 i art. 190 ust. 4 Konstytucji; po trzecie, art. 266 § 1, art. 267 § 1 oraz art. 276 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k.) w zw. z art. 55 § 1, art. 330 § 2, art. 426 § 1 i art. 540 § 1 i 2 k.p.k. z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 w zw. z art. 2, art. 10 ust. 1, art. 47, art. 51 ust. 1, 2, 4 i 5, art. 176 ust. 1 i art. 190 ust. 4 Konstytucji.

Skarżący zarzucił, że przepisy art. 55 § 1, art. 330 § 2, art. 426 § 1 oraz art. 540 § 1 i 2 k.p.k. naruszają prawo do sprawiedliwego, rzetelnego, dwuinstancyjnego postępowania sądowego. Skarżący wskazał także, że w razie „nieuznania niezgodności” zaskarżonych przepisów z wskazanymi wzorcami kontroli wnosi o stwierdzenie naruszenia przez art. 49 u.o.d.o. oraz art. 266 § 1, art. 276 § 1 i art. 276 k.k. w związku z zaskarżonymi przepisami k.p.k. prawa do sprawiedliwego, rzetelnego, dwuinstancyjnego postępowania sądowego. Skarżący podniósł, że wszystkie zaskarżone przepisy naruszają podmiotowe prawo do sądu przez dopuszczenie w sprawie skarżącego ostatecznej odmowy prawa do sądu w trybie sądowej czynności kontrolnej działań prokuratora, która nie jest realizacją prawa do sądu. Wskazał także, że art. 540 § 1 i 2 k.p.k. narusza prawo wyrażone w art. 190 ust. 4 Konstytucji, wyklucza bowiem wznowienie czynności w razie uznania przez Trybunał Konstytucyjny niekonstytucyjności przepisu, który był podstawą orzeczenia.

Postanowieniem z 21 sierpnia 2009 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu tego postanowienia Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że podstawowymi powodami odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej były: uznanie, że w oparciu o zaskarżone przepisy nie zostało wydane rozstrzygnięcie w sprawie, a także zbędność orzekania, brak ostatecznego orzeczenia wydanego na podstawie zaskarżonego przepisu, zaś w części – niesamodzielność wzorców konstytucyjnych oraz niedopuszczalność orzekania.

Jak wynika z adnotacji na zwrotnym potwierdzeniu odbioru, odpis postanowienia Trybunału Konstytucyjnego został doręczony pełnomocnikowi skarżącego 28 sierpnia 2009 r.

Pismo zatytułowane „Zażalenie na odmowę nadania biegu skardze konstytucyjnej”, sporządzone przez skarżącego, zostało nadane 4 września 2009 r. Wskazane pismo zawierało informację, że „doręczenie skarżącemu postanowienia o odmowie nadania biegu skardze [nastąpiło] w dniu, w którym upływał 7-dniowy termin liczony od złożenia pisma w kancelarii”. Zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, sporządzone przez pełnomocnika skarżącego, zostało nadane 11 września 2009 r. W uzasadnieniu skarżący zarzucił nadużycie instytucji wstępnego rozpoznania skargi konstytucyjnej. W szczególności wskazał na naruszenie art. 45 ust. 1, art. 79 ust. 1 i art. 190 ust. 4 Konstytucji, a także art. 36 ust. 3 i art. 39 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W uzasadnieniu skarżący podniósł między innymi, że przyjęto wadliwą wykładnię przepisów konstytucyjnych i ustawowych, a także błędnie zastosowano instytucję odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej, co jego zdaniem godzi w konstytucyjne prawo do skargi konstytucyjnej. W zażaleniu skarżący podał także w wątpliwość uznanie zbędności orzekania w zakresie art. 55 § 1 zdanie pierwsze i art. 330 § 2 zdanie trzecie k.p.k.

Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 27 października 2009 r. o pozostawieniu bez rozpoznania zażalenia z 11 września 2009 r. na postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej wskazał, że pełnomocnik skarżącego wystąpił z zażaleniem po upływie przewidzianego w art. 36 ust. 4 ustawy o TK siedmiodniowego terminu do wniesienia tego środka odwoławczego. Natomiast pismo sporządzone przez samego skarżącego, będące „Zażaleniem na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania biegu skardze konstytucyjnej”, nadane zostało przed upływem siedmiodniowego terminu do wniesienia tego środka odwoławczego. Zgodnie jednak z art. 48 ust. 1 ustawy o TK, w postępowaniu przed Trybunałem obowiązuje instytucja przymusu adwokacko-radcowskiego. Z uwagi na to, że skarżący nie jest podmiotem legitymowanym, w świetle cytowanego przepisu ustawy o TK, do samodzielnego występowania z zażaleniem na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, należało wniesione przez niego zażalenie pozostawić bez rozpoznania.

Postanowienie z 27 października 2009 r. zostało doręczone skarżącemu 6 listopada 2009 r. Skarżący sporządził i nadał 12 listopada 2009 r. pismo zatytułowane „Zażalenie na postanowienie o pozostawieniu bez rozpoznania zażalenia na postanowienie o odmowie nadania biegu skardze konstytucyjnej”. Natomiast 13 listopada 2009 r. zostało wniesione zażalenie na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 21 sierpnia 2009 r. odmawiające nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu (sporządzone przez pełnomocnika skarżącego) wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu (sporządzonym przez skarżącego).

W zażaleniu z 13 listopada 2009 r. skarżący zarzucił naruszenie przepisów Konstytucji (art. 45 ust. 1, art. 79 ust. 1 oraz art. 190 ust. 4) oraz przepisów art. 36 ust. 3 oraz art. 39 ustawy o TK. Zarzuty i ich uzasadnienie są identyczne jak w zażaleniu z 11 września 2009 r., zatem ponowne ich przytaczanie jest zbędne. We wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia zażalenia, sporządzonym przez skarżącego, zarzucono, że niewłaściwie została zaadresowana korespondencja – doręczenie postanowienia z 21 sierpnia 2009 r. Skarżący podniósł, że uchybienie terminowi nie nastąpiło z jego winy, ponieważ każdemu pismu, jakie wnosił w sprawie, towarzyszyło powiadomienie o jego adresie do korespondencji i osobistym udziale w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Przepis art. 20 ustawy o TK stanowi, że w sprawach nieuregulowanych w ustawie do postępowania przed Trybunałem stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. Instytucja przywrócenia terminu do dokonania czynności procesowej, uregulowana w art. 167 i następnych ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.), może mieć zastosowanie w postępowaniu sądowokonstytucyjnym (por. także pogląd A. Zielińskiego, Zakres stosowania przepisów k.p.c. w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, „Palestra” nr 7-8/1997, s. 62). Zgodnie z art. 169 § 1 k.p.c., strona powinna równocześnie z wnioskiem o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej, któremu uchybiła, dokonać tej czynności. Z kolei art. 169 § 2 k.p.c. stanowi, że w piśmie tym należy uprawdopodobnić okoliczności uzasadniające wniosek. Natomiast art. 169 § 3 k.p.c. przewiduje, że równocześnie z wnioskiem strona powinna dokonać czynności procesowej. Spóźniony lub z mocy ustawy niedopuszczalny wniosek o przywrócenie terminu sąd odrzuci na posiedzeniu niejawnym (art. 171 k.p.c.).

Wskazać należy, że skarżący 11 września 2009 r. skierował do Trybunału Konstytucyjnego sporządzone przez pełnomocnika zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Zażalenie to, jako wniesione po terminie, a niezawierające wniosku o przywrócenie terminu, zostało pozostawione bez rozpoznania postanowieniem Trybunału Konstytucyjnego z 27 października 2009 r.

Czynność procesowa podjęta przez stronę po upływie terminu jest bezskuteczna (art. 167 k.p.c.). Oznacza to, że zażalenie z 11 września 2009 r., wniesione po upływie siedmiodniowego terminu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 4 ustawy o TK), nie wywołało skutków przewidzianych dla tej czynności i należało pozostawić je bez rozpoznania na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 5 ustawy o TK.

Tym samym czynność wniesienia zażalenia została dokonana, a wstępne rozpoznanie skargi konstytucyjnej w trybie art. 49 w zw. z art. 36 ustawy o TK zakończone. Dlatego wniosek z 13 listopada 2009 r. o przywrócenie terminu jako niedopuszczalny podlega odrzuceniu na podstawie art. 20 ustawy o TK w zw. z art. 171 w zw. z art. 169 § 3 k.p.c.

Jedynie na marginesie Trybunał wskazuje, że z uwagi na przymus adwokacko-radcowski ustanowiony w art. 48 ust. 1 ustawy o TK, wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia zażalenia na postanowienie odmawiające nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej także powinien być sporządzony przez profesjonalnego pełnomocnika.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zażalenie z 13 listopada 2009 r., jako niedopuszczalne podlega odrzuceniu na podstawie art. 20 ustawy o TK w zw. z art. 397 § 2 w zw. z art. 370 k.p.c. Zażalenie przysługuje bowiem w określonej fazie postępowania przed Trybunałem, a mianowicie we wstępnej kontroli. Skoro ten etap postępowania został zakończony wydaniem postanowienia z 27 października 2009 r., dalsze czynności strony nie mogą spowodować „powrotu” do etapu wstępnej kontroli.

Trybunał uznał za stosowne przypomnieć, jaka jest rola procesowa profesjonalnych pełnomocników w postępowaniu zainicjowanym skargą konstytucyjną. Przymus adwokacko-radcowski został wprowadzony w interesie skarżącego (por. postanowienia TK z: 25 października 2000 r., Ts 24/00, OTK ZU nr 7/2000, poz. 268 oraz 15 lipca 2004 r., Ts 11/04, OTK ZU nr 3/B/2004, poz. 206). U podstaw jego wprowadzenia znajduje się, obok nadzwyczajnego charakteru tego środka jako instrumentu ochrony praw i wolności konstytucyjnych, przede wszystkim dążenie do zapewnienia prawidłowego sformułowania skargi konstytucyjnej i uczynienia jej środkiem zdolnym do wszczęcia postępowania wstępnego przed Trybunałem Konstytucyjnym, a równocześnie chęć ograniczenia spraw, w których skarga byłaby środkiem przedwczesnym, zbędnym lub niedopuszczalnym z punktu widzenia ochrony interesów osób skargę taką składających.

Ponadto, jak wskazał Trybunał w postanowieniu z 6 lipca 2006 r., (Ts 62/06, OTK ZU nr 5/B/2006, poz. 240), obowiązkowe zastępstwo w postępowaniu sądowokonstytucyjnym nie ogranicza się do sporządzenia skargi konstytucyjnej i zażalenia na postanowienie odmawiające nadania jej dalszego biegu, ale także obejmuje pismo procesowe stanowiące uzupełnienie wskazanych w trybie art. 36 ust. 2 ustawy o TK braków skargi.

Trybunał Konstytucyjny w niniejszym składzie – podzielając pogląd wyrażony w postanowieniu z 25 stycznia 2005 r. (Ts 109/04, OTK ZU nr 1/B/2005, poz. 38) – podkreśla, że w postępowaniu sądowokonstytucyjnym odmowa przekazania skargi do merytorycznego rozpoznania następuje nie dlatego, że skarżący wniósł osobiście pismo procesowe objęte przymusem adwokackim, ale z tego względu, iż pisma takiego nie sporządziła osoba legitymowana, czyli adwokat lub radca prawny. Jeżeli skarżący osobiście sporządzi i złoży pismo procesowe stanowiące uzupełnienie skargi konstytucyjnej, sporządzonej uprzednio przez adwokata względnie radcę prawnego, lub też zażalenie, to można odmówić nadania skardze dalszego biegu jedynie w wypadku, gdy pismo dotyczące tego samego zagadnienia nie zostanie sporządzone przez adwokata lub radcę prawnego.

Trybunał uznał, że wymaga omówienia również zagadnienie doręczania pism pełnomocnikowi skarżącego w toku postępowania zainicjowanego wniesieniem skargi konstytucyjnej, choć nie miało ono bezpośrednio wpływu na niniejsze rozstrzygnięcie. Jak słusznie wskazano w doktrynie, w postępowaniu sądowokonstytucyjnym znajdzie zastosowanie art. 133 § 3 k.p.c., zgodnie z którym jeśli ustanowiono pełnomocnika procesowego, doręczenia należy dokonywać temu pełnomocnikowi (por. M. Hauser, Odesłania w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, Warszawa 2008, s. 176). Z przepisu tego, stosowanego odpowiednio w związku z art. 20 ustawy o TK, a także interpretowanego systemowo z art. 48 ustawy o TK, ustanawiającym przymus adwokacko-radcowski, wynika konieczność doręczania pełnomocnikowi skarżącego tych pism i orzeczeń Trybunału, które mogą (jak np. postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej) albo powinny (jak np. wezwanie do uzupełnienia braków) skutkować podjęciem przez profesjonalnego pełnomocnika odpowiednich czynności.



Mając powyższe na względzie należało orzec jak w sentencji.