Pełny tekst orzeczenia

70/1/B/2015


POSTANOWIENIE

z dnia 28 sierpnia 2014 r.
Sygn. akt Ts 63/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Zubik,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Przedsiębiorstwa Komunikacyjno-Spedycyjnego Tychy Sp. z o.o. w sprawie zgodności:
art. 117 § 3 w zw. z art. 117 § 2 i art. 1171 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101) oraz art. 48 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) z art. 32 w zw. z art. 45 ust. 1 i w zw. z art. 79 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,


p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 4 marca 2014 r. Przedsiębiorstwo Komunikacyjno-Spedycyjne Tychy Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) wystąpiła o zbadanie zgodności art. 117 § 3 w zw. z art. 117 § 2 i art. 1171 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101; dalej: k.p.c.) oraz art. 48 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) z art. 32 w zw. z art. 45 ust. 1 i w zw. z art. 79 ust. 1 Konstytucji.
Skargę sformułowano na podstawie następującego stanu faktycznego. Skarżąca wystąpiła z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej i reprezentowania skarżącej przed Trybunałem Konstytucyjnym. Postanowieniem z 27 listopada 2012 r. (sygn. akt VI GCo 175/12) Sąd Rejonowy w Tychach – Wydział VI Gospodarczy oddalił wniosek skarżącej. Sąd ten stwierdził, że skarżąca nie wykazała braku dostatecznej ilości środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata i radcy prawnego. Na powyższe postanowienie skarżąca wniosła zażalenie, które oddalił Sąd Okręgowy w Katowicach – XIX Wydział Gospodarczy Odwoławczy postanowieniem z 31 stycznia 2013 r. (sygn. akt XIX Gz 71/13).
Zdaniem skarżącej zaskarżone przepisy naruszają prawo do równego traktowania przez władze publiczne oraz prawo do niedyskryminacji z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32 Konstytucji). Jak podkreśla skarżąca, jej pozycja procesowa jako osoby prawnej jest – w zakresie uzyskiwania pomocy prawnej z urzędu – odmienna od pozycji procesowej osób fizycznych, znajdujących się w takiej samej sytuacji jak ona. W przekonaniu skarżącej zakwestionowane przepisy naruszają również prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) oraz prawo do wniesienia skargi konstytucyjnej (art. 79 ust. 1 Konstytucji), ponieważ uniemożliwiły jej dochodzenie praw przed Trybunałem Konstytucyjnym. Według skarżącej odmienne traktowanie sytuacji prawnej osób prawnych i fizycznych jest rażąco niesprawiedliwe. Skarżąca twierdzi, że osoba prawna musi wykazać brak dostatecznych środków na pokrycie kosztów wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika, podczas gdy osoba fizyczna ma jedynie złożyć oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Ponadto – jak podkreśla skarżąca – ustawodawca nie określił, w jaki sposób osoba prawna ma wykazać brak środków na pokrycie kosztów wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika. Zdaniem skarżącej prowadzi to do niekorzystnego ukształtowania sytuacji prawnej osób prawnych w porównaniu z sytuacją prawną osób fizycznych.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 1 w związku z art. 49 ustawy o TK skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny bada, czy spełnia ona warunki określone przez prawo, a także czy postępowanie wszczęte na skutek wniesienia skargi nie podlegałoby umorzeniu na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK. W rozpatrywanej sprawie znaczenie ma art. 36 ust. 3 ustawy o TK, zgodnie z którym w przypadku oczywistej bezzasadności skargi konstytucyjnej sędzia Trybunału wydaje postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu.
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że rozpoznawana skarga konstytucyjna jest oczywiście bezzasadna, co uniemożliwia jej merytoryczne rozpoznanie.
Zgodnie z zaskarżonym art. 117 § 3 k.p.c. osoba prawna niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych może domagać się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego. W myśl art. 117 § 2 k.p.c. niezwolniona od kosztów sądowych osoba fizyczna może domagać się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Kolejny z zaskarżonych przepisów, art. 1171 k.p.c., normuje treść oświadczenia, które osoba fizyczna ubiegająca się o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego jest zobowiązania sporządzić według określonego wzoru i dołączyć do wniosku. W § 4 wskazanego przepisu została przewidziana możliwość składania tego oświadczenia także ustnie do protokołu. Zgodnie zaś z art. 48 ust. 2 ustawy o TK w razie niemożności poniesienia kosztów pomocy prawnej skarżący może zwrócić się do sądu rejonowego jego miejsca zamieszkania o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej i reprezentowania go przed Trybunałem Konstytucyjnym.
Trybunał przypomina, że art. 32 Konstytucji, wskazany przez skarżącą jako wzorzec kontroli, powinien być odnoszony do konkretnych przepisów Konstytucji. Dopiero bowiem współstosowanie dwóch przepisów Konstytucji, a więc nie tylko prawa do równego traktowania, ale również skonkretyzowanego prawa do równej realizacji określonych wolności i praw konstytucyjnych, wyznacza konstytucyjny status jednostki, który mógł zostać naruszony przez przepis będący podstawą ostatecznego orzeczenia w sprawie skarżącej (zob. postanowienia TK z: 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225 oraz 26 listopada 2009 r., SK 7/08, OTK ZU nr 10/A/2009, poz. 16).
Odnosząc wskazaną przez skarżącą zasadę równości do prawa do sądu w związku z prawem do wniesienia skargi konstytucyjnej, Trybunał stwierdza, że każda strona postępowania sądowego niezwolniona od kosztów sądowych, która domaga się sfinansowania zastępstwa procesowego przez Skarb Państwa, musi wykazać swoją sytuację finansową. Ustawodawca uznał, że w przypadku osób fizycznych wystarczy złożenie oświadczenia zawierającego dane wskazane w art. 1171 § 1 k.p.c. (według wzoru określonego w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 15 kwietnia 2010 r. w sprawie określenia wzoru oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby fizycznej ubiegającej się o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego [Dz. U. Nr 65, poz. 418]). Nie sprecyzował natomiast sposobu wykazania – przez osobę prawną lub inną jednostkę organizacyjną mającą zdolność prawną – braku dostatecznych środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego. Trybunał zwraca jednak uwagę na to, że ocenę możliwości poniesienia takich kosztów należy poprzedzić analizą dokumentów obrazujących sytuację majątkową i finansową strony ubiegającej się o udzielenie pomocy prawnej z urzędu, a rodzaj tych dokumentów zależy od konkretnego przypadku. W odniesieniu do podmiotów takich jak skarżąca nie jest zatem możliwe określenie katalogu wymaganych dokumentów (zob. postanowienia TK z: 14 stycznia 2014 r., Ts 300/13 niepubl. i 24 stycznia 2014 r., Ts 298/13, niepubl.). Poza tym skarżąca porównuje podmioty, które nie mają wspólnej istotnej cechy uzasadniającej konieczność ich równego traktowania. Tymczasem zgodnie z zasadą równości należy jednakowo traktować podmioty podobne, przy czym nie zakazuje się przyjmowania odmiennych rozwiązań prawnych wobec podmiotów różniących się pewnymi cechami istotnymi.
W kontekście przedstawionych uwag zarzut skarżącej należy zatem ocenić jako oczywiście bezzasadny (art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Ponadto Trybunał zwraca uwagę na to, że zarzut skarżącej, jakoby zaskarżone przepisy uniemożliwiły jej uzyskanie pomocy prawnej z urzędu, nie ma potwierdzenia w treści orzeczeń wydanych w jej sprawie. Jak bowiem stwierdził Sąd Okręgowy w Katowicach, skarżąca nie wykonała zarządzenia sędziego wzywającego ją do przedłożenia bilansu i sprawozdania finansowego, a brak tych dokumentów nie pozwolił na całościową ocenę sytuacji finansowej spółki. W dokumentach przedstawionych przez skarżącą pojawiły się, według sądu, rozbieżności, które uniemożliwiły przyznanie jej profesjonalnego pełnomocnika. Zdaniem Trybunału takie stanowisko sądu przenosi ciężar rozważań na płaszczyznę stosowania prawa, pozostającą zasadniczo poza kognicją Trybunału Konstytucyjnego (zob. postanowienia TK z: 21 czerwca 1999 r., Ts 56/99, OTK ZU nr 6/1999, poz. 143 oraz 21 czerwca 2000 r., Ts 33/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 222; 20 czerwca 2006 r., Ts 191/05, OTK ZU nr 5/B/2006, poz. 214).

Wziąwszy powyższe pod uwagę Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK – odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.