Pełny tekst orzeczenia

378/4/B/2015

POSTANOWIENIE
z dnia 29 września 2014 r.
Sygn. akt Ts 155/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Zbigniew Cieślak,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej A.K. w sprawie zgodności:
1) art. 2 ust. 1 lit. e dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 17) z art. 2, art. 21 ust. 1 i 2, art. 32 ust. 1 i 2, art. 46 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 2 ust. 2 dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 17) z art. 2, art. 21 ust. 1 i 2, art. 32 ust. 1 i 2, art. 46 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji;
3) art. 3 ust. 2 lit. e dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 17) z art. 2, art. 21 ust. 1 i 2, art. 32 ust. 1 i 2, art. 46 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji;
4) art. 7 dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 17) z art. 2, art. 21 ust. 1 i 2, art. 32 ust. 1 i 2, art. 46 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji;
5) art. 17 ust. 1 dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 17) z art. 2, art. 21 ust. 1 i 2, art. 32 ust. 1 i 2, art. 52 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji;
6) art. 3981 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

1. W skardze konstytucyjnej sporządzonej przez adwokata i wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 17 czerwca 2014 r. (data nadania) A.K. (dalej: skarżąca) zarzuciła niezgodność: (1) art. 2 ust. 1 lit. e dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 17; dalej: dekret) – „w zakresie, w jakim dla nieruchomości określonych w tym przepisie artykuł ten przewidywał przeznaczenie nieruchomości na cele reformy rolnej” – z art. 2, art. 21 ust. 1 i 2, art. 32 ust. 1 i 2, art. 46 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji; (2) art. 2 ust. 2 dekretu – „w zakresie, w jakim przewidywał nieważność wszystkich prawnych lub fizycznych działów nieruchomości ziemskich wymienionych w art. 2 ust. 1 lit e dekretu” – z art. 2, art. 21 ust. 1 i 2, art. 32 ust. 1 i 2, art. 46 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji; (3) art. 3 ust. 2 lit. e dekretu – „w zakresie, w jakim dopuszczał zbycie nieruchomości wskazanych w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu, przejętych na cele reformy rolnej” – z art. 2, art. 21 ust. 1 i 2, art. 32 ust. 1 i 2, art. 46 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji; (4) art. 7 dekretu – „w zakresie, w jakim dopuszczał dokonanie przez pełnomocników delegowanych przez Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych usunięcia w terminie trzydniowym dotychczasowych właścicieli z nieruchomości wskazanych w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu” – z art. 2, art. 21 ust. 1 i 2, art. 32 ust. 1 i 2, art. 46 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji; (5) art. 17 ust. 1 dekretu – „w zakresie, w jakim wykluczał otrzymanie przez wywłaszczonych właścicieli lub współwłaścicieli nieruchomości ziemskich wymienionych w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu samodzielnych gospodarstw rolnych w obrębie powiatu, w którym znajdował się wywłaszczony majątek” – z art. 2, art. 21 ust. 1 i 2, art. 32 ust. 1 i 2, art. 52 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji; (6) art. 3981 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji.

2. Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą:


2.1. Skarżąca wniosła pozew przeciwko Agencji Nieruchomości Rolnych w Warszawie (dalej też: ANR) oraz Pawłowi Barczakowi (dalej: dzierżawca). Domagała się w nim: po pierwsze – ustalenia nieważności lub orzeczenia bezskuteczności względnej, zawartej w dniu 10 września 2007 r. między pozwanymi umowy dzierżawy działki rolnej o powierzchni 82,9 ha położonej w Dobiesławicach w gminie Rojewo; po drugie – stwierdzenia bezskuteczności wobec niej aneksu do tej umowy, na mocy którego dzierżawa została przedłużona do 2022 r. W toku sprawy skarżąca zgłosiła dalsze żądania. Wniosła o: ustalenie, że spadkobiercy H.M. zostali bezprawnie pozbawieni majątku Dobiesławice o pow. ponad 330 ha; ustalenie że pozwanym nie przysługuje skuteczne uprawnienie do władania nieruchomością; wydanie spadkobiercom objętej sporem nieruchomości i zakazanie zawierania kolejnych umów dzierżawy.


Na wniosek skarżącej, postanowieniem Sądu Okręgowego w Bydgoszczy – I Wydział Cywilny z 26 lipca 2010 r. (I C 197/09), do udziału w sprawie w charakterze pozwanego został wezwany Skarb Państwa – Minister Skarbu Państwa.


W piśmie z 12 października 2010 r., zawierającym przedmiotową zmianę powództwa, skarżąca wskazała, że oprócz roszczeń zgłoszonych w pozwie wnosi o: ustalenie, że majątek ziemski Dobiesławice o pow. 317,99 ha został przejęty na rzecz Skarbu Państwa w sposób sprzeczny z prawem; ustalenie, że spadkobiercy H.M. do dziś nie zostali pozbawieni prawa własności przedmiotowego majątku w sposób legalny i z tego względu nadal są właścicielami tego majątku; nakazanie wszystkim pozwanym, by wydali tę nieruchomość spadkobiercom H.M.





2.2. Wyrokiem z 4 lutego 2011 r. (sygn. akt I C 197/09) Sąd Okręgowy w Bydgoszczy – I Wydział Cywilny oddalił powództwo skarżącej przeciwko dzierżawcy, ANR oraz Skarbowi Państwa – Ministrowi Skarbu Państwa „w części dotyczącej żądania ustalenia nieważności umowy dzierżawy, ustalenia prawa własności nieruchomości oraz wydania nieruchomości” (pkt 1) i odrzucił pozew w pozostałym zakresie (pkt 2).





2.2.1. Sąd ustalił, że skarżąca jest jednym ze spadkobierców H.M. – byłej właścicielki nieruchomości ziemskiej położonej w Dobiesławicach (gmina Roje w powiecie inowrocławskim województwa kujawsko-pomorskiego) o powierzchni ponad 300 ha. H.M. zmarła 5 sierpnia 1944 r. w Warszawie. Dla przedmiotowej nieruchomości pierwotnie urządzono księgę wieczystą Kw Dobiesławice, tom I, karta 1, która obejmuje m.in. sporną działkę o powierzchni 82,9 ha, będącą przedmiotem żądania skarżącej o unieważnienie umowy dzierżawy zawartej z pozwanym dzierżawcą.


Majątek ziemski Dobiesławice został przejęty na rzecz Skarbu Państwa 12 sierpnia 1946 r. i obecnie wchodzi w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. W imieniu Skarbu Państwa prawo własności w stosunku do przedmiotowej nieruchomości wykonuje Oddział Terenowy w Białymstoku ANR.


Od początku lat dziewięćdziesiątych XX w. skarżąca podejmowała czynności zmierzające do odzyskania utraconego majątku (kierowanie pism do ANR oraz do Skarbu Państwa, które okazały bezskuteczne). W 2004 r. ponownie wystąpiła do ANR – w imieniu swoim i pozostałych spadkobierców – o umożliwienie im objęcia w posiadanie majątku wchodzącego w skład spadku. Agencja Nieruchomości Rolnych wezwała skarżącą do udokumentowania swoich roszczeń.


W dniu 30 stycznia 2006 r. ANR ogłosiła przetarg ustny na dzierżawę przedmiotowej nieruchomości. Miał się on odbyć 21 lutego 2006 r., jednak 14 lutego 2009 r., już po wpłaceniu wadium przez skarżącą, przetarg został odwołany.


Agencja Nieruchomości Rolnych 27 marca 2006 r. ogłosiła kolejny przetarg na dzierżawę przedmiotowej nieruchomości, jednak tym razem skarżąca – ze względu na warunki przetargu – nie mogła wziąć w nim udziału. Do przetargu przystąpił między innymi pozwany dzierżawca, który reprezentował w nim występującą jako jeden podmiot grupę dwudziestu czterech rolników. W wyniku licytacji na dzierżawców zostali wytypowani wskazani wcześniej rolnicy, ale ze względu na postępowanie wyjaśniające dotyczące przebiegu i wyników przetargu czynności zmierzające do podpisania z nimi umowy zostały wstrzymane. Pomimo to rolnicy ci rozpoczęli uprawę gruntów bezumownie, o czym powiadomili pisemnie ANR.


W dniu 9 czerwca 2006 r. ze względu na naruszenie przepisów ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o ukształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U. z 2012 r., poz. 803), tj. niespełnianie warunków przez grupę dwudziestu czterech rolników, przetarg ten został unieważniony zarządzeniem Prezesa ANR. W wyniku przeprowadzonych w dniu 14 sierpnia 2007 r. rozmów z wiceprezesem ANR rolnicy użytkujący bezumownie przedmiotową nieruchomość poinformowali go, że gdyby wiedzieli o warunkach przetargu, to jedynym licytującym byłby reprezentujący ich dzierżawca.


W dniu 10 września 2007 r. z pozwanym dzierżawcą zawarto umowę dzierżawy spornej działki o powierzchni 82,9 ha na okres ośmiu lat. Pismem z 18 września 2007 r. dzierżawca wniósł o podpisanie aneksu do umowy, który dotyczył m.in. przedłużenia okresu jej trwania z ośmiu do piętnastu lat. Agencja Nieruchomości Rolnych w osobie Dyrektora Oddziału Terenowego w Białymstoku wyraziła na to zgodę pismem z 17 października 2007 r. Aneks został spisany przez strony umowy 7 kwietnia 2008 r. Przedłużał okres trwania umowy dzierżawy do 2022 r. i zmieniał postanowienie § 3 tej umowy w ten sposób, że umożliwiał przedłużenie jej trwania na dalsze lata, gdyby na trzy miesiące przed jej wygaśnięciem jedna ze stron wyraziła chęć jej przedłużenia i strony dojdą do porozumienia co do istotnych postanowień.





2.2.2. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy ocenił, że skarżąca nie miała interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieważności umowy dzierżawy (art. 189 k.p.c.), gdyż przysługuje jej jedynie prawo pierwszeństwa w nabyciu nieruchomości wtedy, gdyby ANR postanowiła ją sprzedać, tymczasem procedura sprzedaży nie została rozpoczęta. Czyniło to bezprzedmiotowym ustalanie, czy w toku przetargu na dzierżawę nieruchomości doszło do jakichkolwiek nieprawidłowości, obejścia czy naruszenia prawa lub naruszenia zasad współżycia społecznego. Pierwszeństwo w nabyciu nieruchomości przed innymi podmiotami występuje wyłącznie, w sytuacji gdy ANR postanowiła o sprzedaży nieruchomości. Uprawnienie byłego właściciela bądź jego spadkobiercy aktualizuje się dopiero w chwili rozpoczęcia procedury mającej na celu zbycie nieruchomości (art. 28 i 29 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, Dz. U. z 2012 r., poz. 1187, dalej: u.g.n.r.).


Sąd pierwszej instancji uznał, że powództwo o ustalenie nieważności prawa dzierżawy powinno być skierowane przeciwko podmiotowi, z którym wytaczający powództwo pozostaje w stosunku prawnym. Tymczasem skarżąca nie była stroną stosunku dzierżawy, ani nie brała udziału w przetargu jako uczestnik. Gdyby nawet w przyszłości skarżąca nabyła sporną nieruchomość, to wstąpiłaby w prawa wydzierżawiającego. Sąd podkreślił przy tym, że gdyby obecny dzierżawca wystąpił z wnioskiem o nabycie dzierżawionych przez niego gruntów, skarżącej nadal przysługiwałoby pierwszeństwo, co wprost wynika z art. 29 ust. 1f u.g.n.r.


Sąd ocenił, że żądanie skarżącej, aby aneks do umowy dzierżawy w odniesieniu do niej i dalszych spadkobierców byłej właścicielki uznać za bezskuteczny jest bezpodstawne, gdyż roszczenie chronione na podstawie art. 59 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.) nie musi być wprawdzie wymagalne, ale musi istnieć, a tę przesłankę musi wykazać powód. Zauważył także, że gdy dana umowa uniemożliwia uznanie roszczenia osoby trzeciej, możliwe jest ustalenie jej nieważności na podstawie art. 58 § 2 k.c. Niedopuszczalne jest jednak wtedy oparcie się tylko na wiedzy stron o roszczeniu osoby trzeciej. Konieczną przesłanką powództwa z art. 189 k.p.c. w związku z art. 58 § 2 k.c. jest wykazanie interesu prawnego i istnienia innych (poza wiedzą) okoliczności świadczących o sprzeczności czynności fraudacyjnej z zasadami współżycia społecznego. Gdy stan faktyczny sprawy odpowiada hipotezie art. 58 § 2 k.c., poszukiwanie ochrony prawnej na podstawie art. 59 k.c. jest bezprzedmiotowe. Sankcja w postaci bezwzględnej nieważności występuje z mocą wsteczną (ex tunc) i nie istnieje czynność prawa, która miałaby być ubezskuteczniona.


Sąd Okręgowy w Bydgoszczy wskazał także, że roszczenie o wydanie nieruchomości należało rozpoznać w świetle regulacji zawartej w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu. Odwoławszy się do przeważającego nurtu judykatury, wyraził pogląd, że kwestia, czy dana nieruchomość podpada pod działanie art. 2 ust. 1 ust. 1 lit. e dekretu należy do kompetencji organu administracji i sąd powszechny nie jest w tym zakresie uprawniony do orzekania. Z tego względu – na podstawie art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. – odrzucił powództwo w zakresie żądania ustalenia, że „Skarbowi Państwa nie przysługuje prawo własności spornej nieruchomości, bowiem, w/w nieruchomość została przejęta na rzez Skarbu Państwa w sposób sprzeczny z prawem i ustalenia prawa własności przedmiotowej nieruchomości na rzecz powódki”, uzasadniając to tym, że „żądanie wydania nieruchomości powódce podlegało oddaleniu, jako przedwczesne, z uwagi na brak – w chwili zamknięcia rozprawy – tytułu prawnego do władania w/w nieruchomością przez powódkę”.





2.3. Wyrokiem z 23 października 2012 r. (sygn. akt V ACa 812/12) Sąd Apelacyjny w Gdańsku – V Wydział Cywilny oddalił apelację skarżącej od wyroku sądu pierwszej instancji.





2.4. W wyniku rozpoznania skargi kasacyjnej skarżącej, na podstawie art. 39815 § 1 k.p.c., Sąd Najwyższy – Izba Cywilna wyrokiem z 30 stycznia 2014 r. (sygn. akt IV CSK 229/13) uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 23 października 2012 r. i poprzedzający go wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z 4 lutego 2011 r. oraz przekazał sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.


3. Zdaniem skarżącej kwestionowane przepisy dekretu są niezgodne z zasadą demokratycznego państwa prawnego oraz naruszają prawo własności. Z kolei art. 3981 § 1 k.p.c. jest sprzeczny z konstytucyjną zasadą równości i niedyskryminacji.
Jako orzeczenie uprawniające do wniesienia skargi konstytucyjnej skarżąca wskazała wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 23 października 2012 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ust. 1 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny bada, czy spełnia ona warunki określone przez prawo, a także czy postępowanie wszczęte na skutek jej wniesienia podlegałoby umorzeniu na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.

2. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 46 ust. 1 ustawy o TK skarga konstytucyjna może być wniesiona w sytuacji, gdy sąd lub organ administracji orzekły ostatecznie o wolnościach, prawach lub obowiązkach skarżącego na podstawie aktu normatywnego, któremu w skardze zarzuca się niekonstytucyjność.
Jak podkreślił Trybunał w postanowieniu z 4 grudnia 2000 r. o sygn. SK 10/99 (OTK ZU nr 8/2000, poz. 300), „konstytucyjne pojęcie »orzeczenia« o wolnościach, prawach lub obowiązkach jednostki obejmuje rozstrzygnięcia, które nakładają, zmieniają lub uchylają obowiązki albo przyznają, zmieniają lub znoszą uprawnienia”. Są to również orzeczenia, które „autorytatywnie stwierdzają istnienie obowiązku lub uprawnienia, jeżeli rozstrzygnięcia te mają znaczenie dla realizacji określonych uprawnień lub obowiązków jednostki”, a także „rozstrzygnięcia polegające na odmowie wydania jednego z wymienionych wcześniej rozstrzygnięć”. Istotą orzeczenia o wolnościach, prawach lub obowiązkach jednostki jest zawsze jego wiążący charakter, wyrażający się w powstaniu, zmianie lub zniesieniu obowiązków ciążących na określonych podmiotach (zob. również postanowienia TK z: 5 grudnia 1997 r., Ts 14/97, OTK ZU nr 1/1998, poz. 9; 17 lutego 1999 r., Ts 164/98, OTK ZU nr 4/1999, poz. 83 oraz 24 listopada 2004 r., Ts 57/04, OTK ZU nr 5/B/2004, poz. 300; a także wyrok TK z 10 lipca 2000 r., SK 21/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 144).
Charakter orzeczenia, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, został sprecyzowany w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, zgodnie z którym skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana. Orzeczenie musi mieć zatem walor ostateczności. Złożenie skargi konstytucyjnej jest więc związane z bezskutecznym wyczerpaniem zwykłych środków zaskarżenia przewidzianych w stosownych przepisach proceduralnych. Przy tym forma prawomocnego orzeczenia wydanego przez sąd nie ma znaczenia, gdyż użyte w art. 46 ust. 1 ustawy o TK sformułowanie „inne ostateczne rozstrzygnięcie” ma tak szerokie znaczenie, że odnosi się do wszelkich innych niż wyroki orzeczeń sądowych (zob. postanowienia TK z 5 grudnia 1997 r., Ts 1/97, OTK ZU nr 2/1998 r., poz. 17 oraz 21 marca 2000 r., SK 6/99, OTK ZU nr 2/2000, poz. 66). Powyższe warunkowane jest tym, że instytucja skargi konstytucyjnej ma ze swej istoty charakter subsydiarny wobec innych środków służących ochronie praw i wolności konstytucyjnych (zob. postanowienie TK z 1 września 1998 r., Ts 97/98, OTK ZU nr 6/1998, poz. 104). Toteż w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i w doktrynie prawnej (zob. Z. Czeszejko-Sochacki, Sądownictwo konstytucyjne w Polsce na tle porównawczym, Warszawa 2003, s. 275 i n. i przywołane tam orzecznictwo) stale akcentuje się, że skarga nie jest samoistnym środkiem prawnym, lecz środkiem ochrony wolności i praw, który może być wykorzystany dopiero wtedy, gdy w jednostkowej sprawie sądowej lub administracyjnej postępowanie zostało przeprowadzone i ostatecznie zakończone.

3. W uzasadnieniu analizowanej skargi konstytucyjnej skarżąca wskazała jako ostateczne orzeczenie o jej konstytucyjnych wolnościach i prawach wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 23 października 2012 r. Wyrok ten oraz poprzedzający go wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z 4 lutego 2011 r. zostały jednak uchylone, a sprawa została przekazana sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania wskutek uwzględnienia przez Sąd Najwyższy skargi kasacyjnej wniesionej przez skarżącą na wydane w jej sprawie rozstrzygnięcie (wyrok z 30 stycznia 2014 r.). Wskazane przez skarżącą orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku utraciło zatem walor ostatecznego rozstrzygnięcia w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 46 ust. 1 i art. 47 ust. 2 ustawy o TK, zanim jeszcze skarżąca zainicjowała postępowanie skargowe przed Trybunałem Konstytucyjnym.
Powyższe przekłada się na odmowę nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej z powodu niedopuszczalności orzekania (art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK).

4. Niezależnie od powyższego Trybunał zwraca uwagę na to, że zaskarżony art. 3981 § 1 k.p.c. nie stanowił podstawy wydanego w sprawie skarżącej wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, a zatem nie została w tym zakresie spełniona przesłanka z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy o TK.
Ponadto skarżąca nieprawidłowo zakwestionowała zgodność przywołanego przepisu k.p.c. wyłącznie z art. 32 Konstytucji. Wywodzona z art. 32 ustawy zasadniczej zasada równości i niedyskryminacji nie ma bowiem charakteru abstrakcyjnego i absolutnego. Zgodnie z powszechnie przyjętym założeniem nie oznacza ona identyczności (tożsamości) praw wszystkich jednostek. Prawo do równego traktowania i niedyskryminacji funkcjonuje zawsze w pewnym kontekście sytuacyjnym; musi być odniesione do zakazów lub nakazów albo nadania uprawnień określonym jednostkom (grupom jednostek) w porównaniu ze statusem innych jednostek (grup). Konstytucja nie formułuje założenia równości i zakazu dyskryminacji w rozumieniu uniwersalnego egalitaryzmu jednostek, ale jako równą możliwość realizacji wolności i praw. W postanowieniu pełnego składu z 24 października 2001 r. o sygn. SK 10/01 (OTK ZU nr 7/2001, poz. 225) Trybunał Konstytucyjny, uznawszy prawo do równego traktowania za konstytucyjne prawo jednostki, podkreślił, że „ma ono charakter niejako prawa »drugiego stopnia« (»metaprawa«), tzn. przysługuje (…) w związku z konkretnymi normami prawnymi lub innymi działaniami organów władzy publicznej, a nie w oderwaniu od nich – niejako »samoistnie«. Jeżeli te normy lub działania nie mają odniesienia do konkretnych określonych w Konstytucji wolności i praw, prawo do równego traktowania nie ma w pełni charakteru prawa konstytucyjnego, a to sprawia, że nie może ono być chronione za pomocą skargi konstytucyjnej”. Oznacza to, że art. 32 Konstytucji wyraża przede wszystkim zasadę ogólną i dlatego powinien być odnoszony – jako tzw. wzorzec związkowy – do konkretnych przepisów Konstytucji, nawet jeżeli konstytucyjna regulacja danego prawa lub wolności jest niepełna i wymaga konkretyzacji ustawowej. Tym samym w sprawach inicjowanych skargą konstytucyjną dopuszczalność czynienia z konstytucyjnej zasady równości wzorca kontroli kwestionowanych przepisów byłaby możliwa wyłącznie w sytuacji gdyby skarżący doprecyzował, w zakresie jakiego konstytucyjnego prawa lub wolności upatruje naruszenie zasady równości wobec prawa oraz niedyskryminacji. Brak takiego odniesienia wyłącza możliwość oparcia skargi konstytucyjnej samoistnie na zarzucie naruszenia konstytucyjnej zasady równości.
W związku z powyższym merytoryczne rozpoznanie zarzutu niezgodności art. 3981 § 1 k.p.c. z art. 32 Konstytucji byłoby niedopuszczalne (art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK).

5. Jedynie na marginesie Trybunał przypomina, że niniejsze postanowienie nie stoi na przeszkodzie ewentualnemu ponownemu złożeniu przez skarżącą skargi konstytucyjnej. Skarżąca może to jednak zrobić wyłącznie po uzyskaniu, wskutek ponownego rozpatrzenia jej sprawy po wyroku Sądu Najwyższego przez sądy powszechne obu instancji, nowego rozstrzygnięcia Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, któremu będzie można przypisać walor ostateczności w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji.

Wziąwszy pod uwagę powyższe, Trybunał postanowił jak w sentencji.