Pełny tekst orzeczenia

8/1/B/2015

POSTANOWIENIE

z dnia 15 stycznia 2015 r.

Sygn. akt Ts 55/12



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Zbigniew Cieślak – przewodniczący

Marek Kotlinowski – sprawozdawca

Piotr Tuleja,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 lipca 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej RWE Polska S.A.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.





UZASADNIENIE



1. W skardze konstytucyjnej sporządzonej przez radcę prawnego i wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 5 marca 2012 r. (data nadania) RWE Polska S.A. (dalej: skarżąca) zarzuciła niezgodność: (1) art. 47 ust. 2c ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, ze zm.; dalej: prawo energetyczne) w związku z art. 155 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, ze zm.; dalej: k.p.a.) – w zakresie, w jakim nie pozwala na zmianę decyzji zatwierdzającej taryfę na energię elektryczną w przypadku, gdy przedsiębiorstwo energetyczne obowiązuje dotychczasowa taryfa na mocy art. 47 ust. 2c pkt 2 prawa energetycznego – z art. 22 w związku z art. 64 ust. 1 i 2 oraz w związku z art. 2 Konstytucji; (2) art. 47953 § 2 w związku z art. 39821 w związku z art. 391 § 1 w związku z art. 365 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) – w zakresie, w jakim Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (dalej: Prezes URE) oraz sądy są związani jedynie sentencją wyroku, uchylającego lub zmieniającego poprzednie wyroki i poprzednią decyzję Prezesa URE, a nie motywami wydania wyroku, które doprowadziły do uchylenia lub zmiany wyroków oraz poprzedniej decyzji Prezesa URE – z art. 45 ust. 1 oraz art. 78 w związku z art. 2 Konstytucji.

Zdaniem skarżącej „[p]rzyjęcie niedopuszczalności zmiany taryfy przedsiębiorstwa energetycznego w okresie stosowania tej taryfy na mocy przepisu art. 47 ust. 2c prawa energetycznego, pomimo spełnienia pozytywnych przesłanek określonych w art. 155 k.p.a. stanowi zaprzeczenie idei państwa prawa, gdyż uniemożliwia RWE Polska prowadzenie racjonalnej działalności gospodarczej”. Z kolei art. 47953 § 2 w związku z art. 39821 w związku z art. 391 § 1 w związku z art. 365 § 1 k.p.c. naruszać ma prawo do sądu, gdyż „[s]karżąca wprawdzie uzyskuje wyrok Sądu Najwyższego, uchylający wcześniejszą decyzję Prezesa URE, jednak Prezes URE oraz sądy powszechne rozstrzygają wbrew temu wyrokowi”.



2. Postanowieniem z 30 lipca 2014 r. Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) – odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej z powodu niedopuszczalności orzekania, gdyż skarżąca zaskarżyła w istocie praktykę stosowania prawa.

Trybunał wskazał, że z art. 155 k.p.a. w związku z art. 47 ust. 2c prawa energetycznego – wbrew temu, co sugeruje skarżąca – nie wynika wprost niedopuszczalność wydania przez Prezesa URE decyzji w sprawie zmiany decyzji taryfowej po jej wygaśnięciu, w sytuacji gdy jest ona stosowana tymczasowo (w myśl art. 47 ust. 2c in principio prawa energetycznego). Nie można również przyjąć, że w niniejszej sprawie zakwestionowana przez skarżącą norma prawna wywodzona z zaskarżonych przepisów (uniemożliwiająca – zdaniem skarżącej – zmianę decyzji zatwierdzającej taryfę w przypadku, gdy przedsiębiorstwo energetyczne obowiązuje tymczasowo dotychczasowa taryfa) jest utrwalona, upowszechniona i jednolita w orzecznictwie sądowym, co przemawiałoby za dopuszczalnością merytorycznego rozpoznania analizowanej skargi. Przeciwnie – pogląd o niedopuszczalności wydania przez organ decyzji zmieniającej został sformułowany jedynie przez Sąd Najwyższy orzekający w sprawie skarżącej (por. uzasadnienie wyroku kasacyjnego z 14 stycznia 2009 r., sygn. akt III SK 23/08) i powtórzony następnie przez Prezesa URE przy ponownym rozpatrzeniu wniosku skarżącej (por. uzasadnienie decyzji z 10 lipca 2009 r., znak: DTA-4211-60(3)/2009/2720/VI/JD).

Odnośnie zaś do art. 47953 § 2 w związku z art. 39821 w związku z art. 391 § 1 w związku z art. 365 § 1 k.p.c. Trybunał stwierdził, że w razie uchylenia decyzji o odmowie zmiany decyzji taryfowej przez sąd powszechny (pierwszej lub drugiej instancji) albo Sąd Najwyższy (w ramach kontroli kasacyjnej) i ponownego rozpoznania wniosku przedsiębiorstwa energetycznego przez Prezesa URE, motywy sądu są wiążące dla organu przy wydawaniu nowej decyzji. Na gruncie art. 365 § 1 k.p.c. Sąd Najwyższy przyjął bowiem, że moc wiążącą ma wprawdzie jedynie sentencja orzeczenia, niemniej jednak w niektórych przypadkach, ze względu na ogólność rozstrzygnięcia, doniosłość przy ustalaniu zakresu mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia, czyli granic prawomocności materialnej orzeczenia, mogą mieć taką moc również zawarte w uzasadnieniu orzeczenia motywy rozstrzygnięcia (zob. np. wyroki z 15 lutego 2007 r., sygn. akt II CSK 452/06, OSNC-ZD 2008, nr A, poz. 20 oraz 29 września 2011 r., sygn. akt IV CSK 652/10, niepubl.). Ponadto, Sąd Najwyższy w wyroku z 22 czerwca 2011 r. o sygn. II PK 4/11 (OSNP 2012, nr 15-16, poz. 192) zaznaczył, że powaga rzeczy osądzonej rozciąga się również na motywy wyroku w takich granicach, w jakich stanowią one konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia, niezbędne do wyjaśnienia jego zakresu. Z kolei w wyrokach z 10 lutego 2010 r. o sygn. II PK 212/09 oraz 16 lipca 2009 r. o sygn. I CSK 456/08 (oba niepubl.) Sąd Najwyższy przyjął, że treść prawomocnego orzeczenia, o którym stanowi art. 365 § 1 k.p.c., a więc treść wyrażonej w nim indywidualnej i konkretnej normy prawnej, w tym zwłaszcza zakres jej obowiązywania (związania stron i sądów), często nie jest i z obiektywnych względów nie może być w pełni wysłowiona w sentencji orzeczenia. Z tego względu ustalenie tej treści, a przede wszystkim zakresu związania prawomocnym wyrokiem, wymaga niejednokrotnie wykładni orzeczenia w świetle sporządzonego do niego uzasadnienia.

Z tego też względu Trybunał nie podzielił stanowiska skarżącej, w myśl którego z zaskarżonych przepisów wynika bezspornie zasada niezwiązania Prezesa URE wykładnią prawa dokonaną w wyroku uchylającym decyzję o odmowie zmiany decyzji taryfowej, a tym bardziej niezwiązania tego organu wskazówkami odnośnie do dalszego sposobu załatwienia sprawy. Przeciwnie – pogląd taki został wyrażony jedynie przez orzekające w sprawie skarżącej sądy powszechne obu instancji.

Odpis postanowienia Trybunału został doręczony pełnomocnikowi skarżącego 4 sierpnia 2014 r.



3. W piśmie procesowym sporządzonym przez radcę prawnego i wniesionym do Trybunału Konstytucyjnego 11 sierpnia 2014 r. (data nadania) skarżąca złożyła zażalenie na postanowienie z 30 lipca 2014 r. Skarżąca zarzuciła Trybunałowi naruszenie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK „przez jego niewłaściwe zastosowanie i odmowę nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej (…) z powodu jej niedopuszczalności, pomimo iż skarga konstytucyjna (…) była skierowana przeciwko zaskarżonym w skardze przepisom a nie aktom stosowania prawa”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w związku z art. 36 ust. 6 i 7 w związku z art. 49 ustawy o TK). Na etapie rozpatrzenia zażalenia Trybunał Konstytucyjny przede wszystkim bada, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.



2. Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe.



3. Trybunał nie uwzględnia – jako niezasadnego – zarzutu naruszenia w zaskarżonym postanowieniu art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK przez odmowę nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie badania konstytucyjności art. 155 k.p.a. w związku z art. 47 ust. 2c prawa energetycznego oraz art. 47953 § 2 w związku z art. 39821 w związku z art. 391 § 1 w związku z art. 365 § 1 k.p.c.



3.1. W pierwszej kolejności należy przypomnieć, że skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony wolności lub praw konstytucyjnych, który musi spełniać przesłanki jej dopuszczalności. Zostały one uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz uszczegółowione w art. 46 i art. 47 ustawy o TK.

Przede wszystkim, w obowiązującym stanie prawnym do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego należy ocena zgodności aktów normatywnych z Konstytucją. Trybunał nie może orzekać o stosowaniu prawa czy też w sposób prawnie doniosły oceniać działalności organów państwa, w tym sądów. Trybunał jest bowiem „sądem prawa”, a nie „sądem faktów”. W wypadku skargi konstytucyjnej powoduje to konieczność wykazania, że to zaskarżony przepis, a nie wadliwa praktyka jego stosowania stanowi źródło naruszenia wolności i praw skarżącego. Niedopuszczalna jest więc taka skarga, której zarzuty odnoszą się do sposobu interpretowania prawa przez sądy, wadliwego ustalenia stanu faktycznego czy też wskazania okoliczności, które są argumentami ze sfery pozaprawnej (tzw. skarga na stosowanie prawa). Skarga konstytucyjna dotyczy bowiem ochrony takich praw lub wolności konstytucyjnych, których ograniczenie wynika bezpośrednio z ustawy bądź innego aktu normatywnego, a nie dopiero z wydania aktu indywidualnego.

Jednocześnie, z uwagi na domniemanie konstytucyjności przepisów prawa, skarżący obowiązany jest przedstawić konkretne i przekonywające argumenty świadczące o niekonstytucyjności zakwestionowanych regulacji. Tym samym skarżący nie tylko winien wskazać, jakie konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone kwestionowaną regulacją, lecz także opisać „sposób” tego naruszenia. Argumenty te muszą koncentrować się na problemie merytorycznej niezgodności zachodzącej między unormowaniami stanowiącymi przedmiot skargi konstytucyjnej oraz tymi, które określone są w niej jako wzorce kontroli (zob. postanowienie TK z 8 maja 2009 r., Ts 242/07, OTK ZU nr 5/B/2009, poz. 373). Tym samym nie wystarczy, że skarżący wskaże określone przepisy oraz przepisy konstytucyjne, z którymi są one – jego zdaniem – niezgodne. Musi on także wyjaśnić, na czym owa niezgodność polega. Jest to przesłanka konieczna do uznania dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Z obowiązku poprawnego wykonania powyższej powinności nie może przy tym zwolnić skarżącego, działający z własnej inicjatywy, Trybunał Konstytucyjny, który – zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 66 ustawy o TK – związany jest granicami wniesionej skargi konstytucyjnej (zob. np. postanowienie TK z 2 lutego 2012 r., SK 14/09, OTK ZU nr 2/A/2012, poz. 17).



3.2. Nie budzi wątpliwości, że przy badaniu zgodności aktu normatywnego z Konstytucją należy wziąć pod uwagę sposób rozumienia przepisów prawa przyjęty w praktyce i w doktrynie. Jeżeli jednolita i konsekwentna praktyka stosowania prawa w sposób bezsporny ustaliła wykładnię danego przepisu, a jednocześnie przyjęta interpretacja nie jest kwestionowana przez przedstawicieli doktryny, to przedmiotem kontroli konstytucyjności jest norma prawna dekodowana z danego przepisu zgodnie z ustaloną praktyką (zob. postanowienie TK z 4 grudnia 2000 r., SK 10/99, OTK ZU nr 8/2000, poz. 300). W rozpoznawanej sprawie nie można jednak mówić o tym, że praktyka ustaliła wykładnię zaskarżonych przepisów.



3.3. Uzasadnienie skargi konstytucyjnej – z jednej strony – oraz dokonana przez Trybunał w zaskarżonym postanowieniu analiza orzecznictwa dotyczącego wykładni art. 155 k.p.a. (w kontekście decyzji taryfowych, o których mowa w art. 47 ust. 2c prawa energetycznego) oraz art. 47953 § 2 w związku z art. 39821 w związku z art. 391 § 1 w związku z art. 365 § 1 k.p.c. – z drugiej – wskazują, że skarżąca w istocie zakwestionowała praktykę stosowania prawa. Skarżąca wiązała bowiem naruszenie przysługujących jej konstytucyjnych praw i wolności wyłącznie z wydanymi w jej sprawie rozstrzygnięciami sądowymi oraz decyzją administracyjną; nie udowodniła ani nie uprawdopodobniła natomiast, że przyjęte w jej sprawie zapatrywanie prawne ma powszechnie przyjęty charakter, a tym samym determinuje wykładnię zaskarżonych przepisów. Także w uzasadnieniu rozpatrywanego zażalenia nie przedstawiła argumentów, które podważyłyby ustalenia Trybunału, poprzestała jedynie na krytyce stosowania art. 155 k.p.a. w dotyczącym jej postępowaniu regulacyjnym przed Prezesem URE oraz przyjętej wykładni odnośnie do mocy wiążącej uzasadnienia (motywów merytorycznych) orzeczenia sądowego uchylającego niekorzystną dla skarżącej decyzję Prezesa URE przy ponownym rozpoznaniu sprawy przez ten organ.



3.4. W związku z powyższym należy stwierdzić, że w zaskarżonym postanowieniu z 30 lipca 2014 r. Trybunał prawidłowo stwierdził, że skarga konstytucyjna nie spełniała przesłanek określonych w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, które przemawiałyby za przyjęciem wniesionego środka prawnego do rozpoznania merytorycznego.



Z wyżej przedstawionych powodów – na podstawie art. 36 ust. 7 w związku z art. 49 ustawy o TK – Trybunał Konstytucyjny postanowił nie uwzględnić zażalenia.