Ts 175/15
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
350/3/B/2015
POSTANOWIENIE
z dnia 22 czerwca 2015 r.
Sygn. akt Ts 175/15
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marek Zubik,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej B.R. Przedszkole Niepubliczne im. Przyjaciół Kubusia Puchatka w Białej Podlaskiej w sprawie zgodności:
art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 111, ze zm.) z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 4 maja 2015 r., sporządzonej przez pełnomocnika, B.R. Przedszkole Niepubliczne im. Przyjaciół Kubusia Puchatka w Białej Podlaskiej (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 111, ze zm.; dalej: ustawa o funduszu) z art. 2 Konstytucji. Skarżąca zarzuciła, że zakwestionowany przepis w zakresie, w jakim „posługuje się ogólnikowym zwrotem »kryterium socjalne«” jest niezgodny z zasadą prawidłowej legislacji, gdyż nieprecyzyjne sformułowanie zawarte w tym unormowaniu „nie zapewnia należytych gwarancji dla praw jego adresatów”.
Skarga została wniesiona w związku z następującą sprawą. Decyzją z 26 października 2012 r. (nr 510/2012) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie ustalił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne jednej z pracownic przedszkola prowadzonego przez skarżącą, przyjąwszy, że bony towarowe oraz świadczenia pieniężne, które otrzymała jej pracownica nie były przyznawane według kryterium socjalnego. W konsekwencji były one dodatkowymi świadczeniami do wynagrodzenia i podlegały obowiązkowemu oskładkowaniu. Od powyższej decyzji skarżąca złożyła odwołanie, które wyrokiem z 16 lipca 2014 r. (sygn. akt VIII U 4013/12) oddalił Sąd Okręgowy w Lublinie. W uzasadnieniu wyroku sąd zgodził się z oceną prawną dokonaną przez organ rentowy. Apelację, którą skarżąca wniosła od tego orzeczenia, oddalił Sąd Apelacyjny w Lublinie wyrokiem z 30 grudnia 2014 r. (sygn. akt III AUa 923/14).
W uzasadnieniu swoich zarzutów skarżąca stwierdziła, że „nieprecyzyjność pojęcia »kryterium socjalne« powoduje liczne rozbieżności w orzecznictwie”, a następnie przytoczyła dwa odmienne orzeczenia sądów apelacyjnych dotyczące kwestionowanego art. 8 ust. 1 ustawy o funduszu, co uzasadnia – według niej – jej stanowisko, zgodnie z którym przepis ten jest niejasno sformułowany, a w konsekwencji – niezgodny z Konstytucją.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna jest kwalifikowanym środkiem ochrony wolności lub praw. Musi ona spełniać wiele przesłanek warunkujących jej dopuszczalność. Zasadniczo zostały one określone w art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowane w art. 46 i art. 47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z przywołanymi regulacjami skarga, poza spełnieniem warunków określonych dla pisma procesowego, powinna zawierać: dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekły ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach określonych w Konstytucji i w związku z którym skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją; wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone; a także uzasadnienie z dokładnym opisem stanu faktycznego. Z wcześniej przywołanych przepisów wynika, że zarzuty sformułowane w skardze muszą uprawdopodabniać niekonstytucyjność kwestionowanej regulacji, co oznacza konieczność wywiedzenia z zaskarżonych przepisów określonej normy, wskazania adekwatnych wzorców konstytucyjnych wyrażających podmiotowe prawa przysługujące osobom fizycznym bądź prawnym i – w wyniku porównania treści wynikających z obu regulacji – wykazania ich wzajemnej niezgodności.
Skarga dotyczy art. 8 ust. 1 ustawy o funduszu. Przepis ten stanowi, że przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu.
Jako jedyny wzorzec kontroli zakwestionowanego przepisu skarżąca wskazała art. 2 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny przypomina jednak, że –jak wynika z art. 79 ust. 1 Konstytucji – wzorcami kontroli w sprawie zainicjowanej złożeniem skargi konstytucyjnej mogą być tylko przepisy wyrażające wolności lub prawa skarżącego (zob. postanowienia pełnego składu TK z: 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001 poz. 225; 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60; 16 lutego 2009 r., Ts 202/06, OTK ZU nr 1/B/2009, poz. 23). Orzecznictwo w tym zakresie jest utrwalone, a Trybunał Konstytucyjny nie widzi podstaw do zmiany przyjętego poglądu. Wynikająca z art. 2 Konstytucji zasada demokratycznego państwa prawnego (oraz inne zasady) co do zasady nie stanowi samoistnego źródła praw podmiotowych, których ochrony skarżąca mogłaby się domagać za pomocą skargi konstytucyjnej. Wyznacza ona jedynie standard kreowania wolności i praw przez ustawodawcę oraz korzystania z nich, nie wprowadzając konkretnej wolności czy konkretnego prawa (zob. postanowienia TK z 10 stycznia 2001 r., Ts 72/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 12 oraz 20 lutego 2008 r., SK 27/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 22). Ze względu na sposób, w jaki skarżąca sformułowała uzasadnienie skargi niemożliwe jest zrekonstruowanie konkretnego konstytucyjnego prawa podmiotowego, które miałoby zostać naruszone w jej sprawie.
Niezależnie od powyższego Trybunał stwierdza, że ustawodawca – wbrew opinii skarżącej – nie posłużył się w treści zaskarżonego przepisu kwestionowanym przez nią pojęciem „kryterium socjalne”. Rozpatrzenie zarzutu skarżącej jest niedopuszczalne, gdyż nie można poddać ocenie konstytucyjności pojęcia, którego w przepisie nie użyto.
Trybunał zauważa również, że naruszenie zasad zawartych w art. 2 Konstytucji (w odniesieniu do konkretnego prawa podmiotowego) może uzasadniać zarzut niedopuszczalnego wkroczenia przez władzę publiczną w sferę konstytucyjnie chronionych wolności i praw jednostki, jednak obowiązkiem skarżącego jest określenie sposobu, w jaki zaskarżony przepis, będący podstawą ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, naruszył jego konstytucyjne wolności lub prawa. Samo odwołanie się do zasad przyzwoitej legislacji nie jest wystarczające (zob. wyroki TK z 10 lipca 2000 r., SK 21/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 144 oraz 12 grudnia 2005 r., SK 20/04, OTK ZU nr 11/A/2005, poz. 133; postanowienia TK z 26 czerwca 2002 r., SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53 oraz 17 lutego 1999 r., Ts 154/98, OTK ZU nr 2/1999, poz. 34).
Jako naruszenie wymagań konstytucyjnych należy oceniać także niejasne i nieprecyzyjne formułowanie przepisu, które powoduje niepewność jego adresatów co do ich praw i obowiązków. Kryterium na podstawie którego stwierdza się, czy dany przepis jest niejasny, jest ustalenie, czy powoduje on trudności w interpretacji i stosowaniu. Podstawowym wyznacznikiem w tej kwestii jest zróżnicowanie indywidualnych rozstrzygnięć, opartych na tym samym przepisie. Skarżąca podała przykłady dwóch różniących się orzeczeń sądowych dotyczących zakwestionowanego przez nią art. 8 ust. 1 ustawy o funduszu. Takie uzasadnienie zarzutu sformułowanego w skardze jest z kilku względów wadliwe. Pominąwszy, że zarzut nie został odniesiony do prawa podmiotowego, Trybunał stwierdza, że przywołane orzeczenia potwierdzają socjalny charakter świadczeń wypłacanych pracownikom z funduszu świadczeń socjalnych. Ponadto, zdaniem Trybunału, skarżąca pobieżnie przeanalizowała orzecznictwo sądów powszechnych dotyczące zaskarżonego przepisu, gdyż pominęła liczne orzeczenia sądów apelacyjnych i Sądu Najwyższego w których podkreśla się, że przyznanie świadczeń z funduszu świadczeń socjalnych musi być uzależnione od sytuacji rodzinnej, majątkowej i osobistej pracowników (tak m.in. wyrok SN z 23 października 2008 r., sygn. akt II PK 74/08 oraz wyroki Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 10 września 2014 r., sygn. akt III AUa 2167/13 i 7 sierpnia 2014 r., sygn. akt III AUa 2028/13). Utrwalony sposób rozumienia art. 8 ust. 1 ustawy o funduszu podważa trafność stanowiska skarżącej, zgodnie z którym przepis ten jest niejasno sformułowany.
Wziąwszy pod uwagę powyższe względy, Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – postanowił odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
POSTANOWIENIE
z dnia 22 czerwca 2015 r.
Sygn. akt Ts 175/15
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marek Zubik,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej B.R. Przedszkole Niepubliczne im. Przyjaciół Kubusia Puchatka w Białej Podlaskiej w sprawie zgodności:
art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 111, ze zm.) z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 4 maja 2015 r., sporządzonej przez pełnomocnika, B.R. Przedszkole Niepubliczne im. Przyjaciół Kubusia Puchatka w Białej Podlaskiej (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 111, ze zm.; dalej: ustawa o funduszu) z art. 2 Konstytucji. Skarżąca zarzuciła, że zakwestionowany przepis w zakresie, w jakim „posługuje się ogólnikowym zwrotem »kryterium socjalne«” jest niezgodny z zasadą prawidłowej legislacji, gdyż nieprecyzyjne sformułowanie zawarte w tym unormowaniu „nie zapewnia należytych gwarancji dla praw jego adresatów”.
Skarga została wniesiona w związku z następującą sprawą. Decyzją z 26 października 2012 r. (nr 510/2012) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie ustalił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne jednej z pracownic przedszkola prowadzonego przez skarżącą, przyjąwszy, że bony towarowe oraz świadczenia pieniężne, które otrzymała jej pracownica nie były przyznawane według kryterium socjalnego. W konsekwencji były one dodatkowymi świadczeniami do wynagrodzenia i podlegały obowiązkowemu oskładkowaniu. Od powyższej decyzji skarżąca złożyła odwołanie, które wyrokiem z 16 lipca 2014 r. (sygn. akt VIII U 4013/12) oddalił Sąd Okręgowy w Lublinie. W uzasadnieniu wyroku sąd zgodził się z oceną prawną dokonaną przez organ rentowy. Apelację, którą skarżąca wniosła od tego orzeczenia, oddalił Sąd Apelacyjny w Lublinie wyrokiem z 30 grudnia 2014 r. (sygn. akt III AUa 923/14).
W uzasadnieniu swoich zarzutów skarżąca stwierdziła, że „nieprecyzyjność pojęcia »kryterium socjalne« powoduje liczne rozbieżności w orzecznictwie”, a następnie przytoczyła dwa odmienne orzeczenia sądów apelacyjnych dotyczące kwestionowanego art. 8 ust. 1 ustawy o funduszu, co uzasadnia – według niej – jej stanowisko, zgodnie z którym przepis ten jest niejasno sformułowany, a w konsekwencji – niezgodny z Konstytucją.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna jest kwalifikowanym środkiem ochrony wolności lub praw. Musi ona spełniać wiele przesłanek warunkujących jej dopuszczalność. Zasadniczo zostały one określone w art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowane w art. 46 i art. 47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z przywołanymi regulacjami skarga, poza spełnieniem warunków określonych dla pisma procesowego, powinna zawierać: dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekły ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach określonych w Konstytucji i w związku z którym skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją; wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone; a także uzasadnienie z dokładnym opisem stanu faktycznego. Z wcześniej przywołanych przepisów wynika, że zarzuty sformułowane w skardze muszą uprawdopodabniać niekonstytucyjność kwestionowanej regulacji, co oznacza konieczność wywiedzenia z zaskarżonych przepisów określonej normy, wskazania adekwatnych wzorców konstytucyjnych wyrażających podmiotowe prawa przysługujące osobom fizycznym bądź prawnym i – w wyniku porównania treści wynikających z obu regulacji – wykazania ich wzajemnej niezgodności.
Skarga dotyczy art. 8 ust. 1 ustawy o funduszu. Przepis ten stanowi, że przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu.
Jako jedyny wzorzec kontroli zakwestionowanego przepisu skarżąca wskazała art. 2 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny przypomina jednak, że –jak wynika z art. 79 ust. 1 Konstytucji – wzorcami kontroli w sprawie zainicjowanej złożeniem skargi konstytucyjnej mogą być tylko przepisy wyrażające wolności lub prawa skarżącego (zob. postanowienia pełnego składu TK z: 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001 poz. 225; 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60; 16 lutego 2009 r., Ts 202/06, OTK ZU nr 1/B/2009, poz. 23). Orzecznictwo w tym zakresie jest utrwalone, a Trybunał Konstytucyjny nie widzi podstaw do zmiany przyjętego poglądu. Wynikająca z art. 2 Konstytucji zasada demokratycznego państwa prawnego (oraz inne zasady) co do zasady nie stanowi samoistnego źródła praw podmiotowych, których ochrony skarżąca mogłaby się domagać za pomocą skargi konstytucyjnej. Wyznacza ona jedynie standard kreowania wolności i praw przez ustawodawcę oraz korzystania z nich, nie wprowadzając konkretnej wolności czy konkretnego prawa (zob. postanowienia TK z 10 stycznia 2001 r., Ts 72/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 12 oraz 20 lutego 2008 r., SK 27/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 22). Ze względu na sposób, w jaki skarżąca sformułowała uzasadnienie skargi niemożliwe jest zrekonstruowanie konkretnego konstytucyjnego prawa podmiotowego, które miałoby zostać naruszone w jej sprawie.
Niezależnie od powyższego Trybunał stwierdza, że ustawodawca – wbrew opinii skarżącej – nie posłużył się w treści zaskarżonego przepisu kwestionowanym przez nią pojęciem „kryterium socjalne”. Rozpatrzenie zarzutu skarżącej jest niedopuszczalne, gdyż nie można poddać ocenie konstytucyjności pojęcia, którego w przepisie nie użyto.
Trybunał zauważa również, że naruszenie zasad zawartych w art. 2 Konstytucji (w odniesieniu do konkretnego prawa podmiotowego) może uzasadniać zarzut niedopuszczalnego wkroczenia przez władzę publiczną w sferę konstytucyjnie chronionych wolności i praw jednostki, jednak obowiązkiem skarżącego jest określenie sposobu, w jaki zaskarżony przepis, będący podstawą ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, naruszył jego konstytucyjne wolności lub prawa. Samo odwołanie się do zasad przyzwoitej legislacji nie jest wystarczające (zob. wyroki TK z 10 lipca 2000 r., SK 21/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 144 oraz 12 grudnia 2005 r., SK 20/04, OTK ZU nr 11/A/2005, poz. 133; postanowienia TK z 26 czerwca 2002 r., SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53 oraz 17 lutego 1999 r., Ts 154/98, OTK ZU nr 2/1999, poz. 34).
Jako naruszenie wymagań konstytucyjnych należy oceniać także niejasne i nieprecyzyjne formułowanie przepisu, które powoduje niepewność jego adresatów co do ich praw i obowiązków. Kryterium na podstawie którego stwierdza się, czy dany przepis jest niejasny, jest ustalenie, czy powoduje on trudności w interpretacji i stosowaniu. Podstawowym wyznacznikiem w tej kwestii jest zróżnicowanie indywidualnych rozstrzygnięć, opartych na tym samym przepisie. Skarżąca podała przykłady dwóch różniących się orzeczeń sądowych dotyczących zakwestionowanego przez nią art. 8 ust. 1 ustawy o funduszu. Takie uzasadnienie zarzutu sformułowanego w skardze jest z kilku względów wadliwe. Pominąwszy, że zarzut nie został odniesiony do prawa podmiotowego, Trybunał stwierdza, że przywołane orzeczenia potwierdzają socjalny charakter świadczeń wypłacanych pracownikom z funduszu świadczeń socjalnych. Ponadto, zdaniem Trybunału, skarżąca pobieżnie przeanalizowała orzecznictwo sądów powszechnych dotyczące zaskarżonego przepisu, gdyż pominęła liczne orzeczenia sądów apelacyjnych i Sądu Najwyższego w których podkreśla się, że przyznanie świadczeń z funduszu świadczeń socjalnych musi być uzależnione od sytuacji rodzinnej, majątkowej i osobistej pracowników (tak m.in. wyrok SN z 23 października 2008 r., sygn. akt II PK 74/08 oraz wyroki Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 10 września 2014 r., sygn. akt III AUa 2167/13 i 7 sierpnia 2014 r., sygn. akt III AUa 2028/13). Utrwalony sposób rozumienia art. 8 ust. 1 ustawy o funduszu podważa trafność stanowiska skarżącej, zgodnie z którym przepis ten jest niejasno sformułowany.
Wziąwszy pod uwagę powyższe względy, Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – postanowił odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.