Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 stycznia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Tomasz Pawlik

Sędzia SO Leszek Dąbek (spr.)

SR (del.) Roman Troll

Protokolant Agnieszka Wołoch

po rozpoznaniu w dniu 13 stycznia 2016 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa W. P., K. P., S. P. (1), M. P., S. P. (2)

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w Ł.

o odszkodowanie

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Rybniku

z dnia 19 maja 2015 r., sygn. akt II C 96/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 3 o tyle, że zasądzone w punkcie 1 odsetki ustawowe należą się powódce W. P. od dnia 28 sierpnia 2013 roku;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki W. P. kwotę 300 zł (trzysta złotych) z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym oraz oddala w pozostałej części jej wniosek o zasądzenie na jej rzecz od pozwanej zwrotu kosztów postępowania odwoławczego;

3.  nakazuje pobrać od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej

w Ł. na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Rybniku kwotę 408 zł (czterysta osiem złotych) z tytułu nieuiszczonej przez powódkę W. P. opłaty od apelacji;

4.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 8 o tyle, że zasądzone w punkcie 6 odsetki ustawowe należą się powódce K. P. od dnia 28 sierpnia 2013 roku;

5.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki K. P. kwotę 300 zł (trzysta złotych) z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym oraz oddala w pozostałej części jej wniosek o zasądzenie na jej rzecz od pozwanej zwrotu kosztów postępowania odwoławczego;

6.  nakazuje pobrać od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej

w Ł. na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Rybniku kwotę 255 zł (dwieście pięćdziesiąt pięć złotych) z tytułu nieuiszczonej przez powódkę K. P. opłaty od apelacji;

7.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 13 o tyle, że zasądzone w punkcie 11 odsetki ustawowe należą się powodowi M. P. od dnia 28 sierpnia 2013 roku;

8.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda M. P. kwotę 300 zł (trzysta złotych) z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym oraz oddala w pozostałej części jego wniosek o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej zwrotu kosztów postępowania odwoławczego;

9.  nakazuje pobrać od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej

w Ł. na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Rybniku kwotę 255 zł (dwieście pięćdziesiąt pięć złotych) z tytułu nieuiszczonej przez powoda M. P. opłaty od apelacji;

10.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 18 o tyle, że zasądzone w punkcie 16 odsetki ustawowe należą się powodowi S. P. (1) od dnia 28 sierpnia 2013 roku;

11.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda S. P. (1) kwotę 300 zł (trzysta złotych) z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym oraz oddala w pozostałej części jego wniosek o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej zwrotu kosztów postępowania odwoławczego;

12.  nakazuje pobrać od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej

w Ł. na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Rybniku kwotę 255 zł (dwieście pięćdziesiąt pięć złotych) z tytułu nieuiszczonej przez powoda S. P. (1) opłaty od apelacji;

13.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 23 o tyle, że zasądzone w punkcie 21 odsetki ustawowe należą się powodowi S. P. (2) od dnia 28 sierpnia 2013 roku;

14.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda S. P. (2) kwotę 300 zł (trzysta złotych) z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym oraz oddala w pozostałej części jego wniosek o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej zwrotu kosztów postępowania odwoławczego;

15.  nakazuje pobrać od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w Ł. na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Rybniku kwotę 255 zł (dwieście pięćdziesiąt pięć złotych) z tytułu nieuiszczonej przez powoda S. P. (2) opłaty od apelacji.

SSR (del.) Roman Troll SSO Tomasz Pawlik SSO Leszek Dąbek

Sygn. akt III Ca 1489/15,

III Ca 57/16,

III Ca 58/16,

III Ca 59/16,

III Ca 60/16

UZASADNIENIE

Powodowie W. P., K. P., S. P. (1), M. P., S. P. (2) żądali zasądzenia na ich rzecz od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w Ł. kwoty po 70 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 28 08 2013 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia

oraz zasądzenie od pozwanej na ich rzecz zwrotu kosztów procesu.

Uzasadniając żądanie twierdzili, że w dniu 11 03 2008r. w G. doszło do wypadku komunikacyjnego, wskutek którego śmierć poniósł jadący rowerem R. P., będący ojcem powodów K. P., S. P. (1), M. P. i S. P. (2) i mężem powódki W. P.. Sprawca wypadku był ubezpieczony
w pozwanym zakładzie ubezpieczeń. Pozwana uznała swoją odpowiedzialność co do zasady i wypłaciła im odszkodowanie za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej – powódce K. P. i S. P. (1) w kwocie po 30 000 zł, powodowi S. P. (2) w kwocie 25 000 zł, a powodowi M. P. 20 000 zł. Ponadto przyznała renty dla każdego z powodów po 60 zł netto miesięcznie. W 2010 r. pozwana zwróciła koszty pogrzebu w kwocie 8 050 zł.

W toku postępowania powodowie w piśmie z dnia 5 11 2013 r. ograniczyli żądanie pozwu o kwoty po 10 000 zł.

Pozwana (...) Spółka Akcyjna w Ł. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz od powodów zwrotu kosztów procesu.

Pozwana nie kwestionowała swej odpowiedzialność oraz zarzuciła, iż żądana kwota tytułem zadośćuczynienia jest wygórowana. Podniosła także, iż w przypadku ustalenia wysokości zadośćuczynienia według stanu istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy uzasadnione jest przyznanie odsetek dopiero od chwili wyrokowania.

Sąd Rejonowy w Rybniku w wyroku z dnia 19 05 2015r. zasądził
od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w Ł. na rzecz powódki W. P. kwotę 40 000 zł, na rzecz powodów K. P., M. P., S. P. (1) oraz S. P. (2) kwoty po 25 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 05 2015 r. do dnia zapłaty, umorzył postępowanie w części dotyczącej powodów co do kwoty 10 000 zł, oddalił powództwa w pozostałym zakresie i orzekł
o kosztach procesu.

W ustalonym stanie faktycznym w motywach orzeczenia, przywołał regulacje art. 23 k.c. oraz orzecznictwo Sądu Najwyższego. Następnie dokonał oceny poczynionych ustaleń i w jej wyniku stwierdził, że kwotą zadośćuczynienia adekwatną do doznanej przez powódkę W. P. w wyniku wypadku krzywdy psychicznej jest kwota 40 000 zł i w tym zakresie uznał żądanie pozwu zapłaty zadośćuczynienia za uzasadnione. Kwota ta jest adekwatna do stopnia naruszenia dobra prawnego i cierpień powódki. Odnośnie powodów S. P. (1), M. P., S. P. (2) oraz K. P. uznał, iż zmarły ojciec był dla nich podporą, dobrze ich wychowywał, pomagał w nauce i w rozwiązywaniu życiowych problemów, uwzględnił przy tym wiek powodów w chwili śmierci ojca i ich odmienne uczucia po stracie ojca. Stwierdził, iż śmierć ojca poza spowodowaniem skutku w postaci zerwania z nim więzi emocjonalnej i bolesnym przeżyciem nie spowodowała dalszych następstw w życiu powodów.

W ograniczonej części żądań Sąd umorzył postępowanie w części dotyczącej powodów co do łącznej kwoty 50 000 zł wobec cofnięcia powództwa w tym zakresie.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie się pozwanej w zapłacie zasądzonego zadośćuczynienia orzekał na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c., a o kosztach procesu orzekał stosując regulację o art. 100 k.p.c.

Orzeczenie zaskarżyli powodowie W. P., K. P., S. P. (1), M. P. i S. P. (2) w części oddalającej ich powództwa

w zakresie ich żądań zasądzenia na ich rzecz od pozwanej odsetek ustawowych

od zasądzonych zadośćuczynień za okres od dnia od dnia 28 08 2013r. do dnia wydania zaskarżonego wyroku, wnosząc o zmianę zaskarżonych rozstrzygnięć przez uwzględnienie ich powództw w tej części oraz zasądzenie na ich rzecz od pozwanej zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

Zarzucali, że przy ferowaniu wyroku naruszono prawo materialne, regulację: art. 455 k.c., art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 817 § 1 i 2 k.c. poprzez ich błędną wykładnię
i niewłaściwe zastosowanie polegające na mylnym przyjęciu, że dopiero w orzeczeniu kończącym postępowanie sąd przesądził o zasadności roszczenia powodów,
a w konsekwencji odsetki ustawowe należą się powodom od ogłoszenia wyroku.

W uzasadnieniu wskazali, iż przy orzekaniu zadośćuczynienia wyrok ma charakter deklaratoryjny. Powołując się na treść art. 455 k.c., art. 817 §1 ,2 k.c. w zw. z art. 14 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152 z późn. zm.) podnieśli, iż roszczenie o zadośćuczynienie jest roszczeniem bezterminowym i jego wymagalność następuje z datą zgłoszenia zobowiązanemu roszczenia sprecyzowanego co do jego wysokości. Pozwana otrzymała zgłoszenie najpóźniej w dniu 27 07 2013r., a zatem winna była w terminie do dnia 27 08 2013 r. rozliczyć niniejszą szkodę.

W odpowiedzi na apelację pozwana (...) Spółka Akcyjna w Ł. wnosiła o oddalenia apelacji powód jako bezzasadnej

oraz zasądzenie na jej rzecz od powodów zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu apelacji miedzy innymi podniosła, iż nie można zgodzić się

ze stanowiskiem powodów, gdyż najnowsze orzecznictwo zmierza w kierunku uznania swobody Sądu w zakresie ustalenia daty wymagalności roszczeni i dopiero moment wyrokowania pozwala ostatecznie określić wysokość należnego powodom zadośćuczynienia.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył co następuje:

Sąd pierwszej instancji prawidłowo zakwalifikował roszczenia powodów przyjmując, że mają ono źródło w umowie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, łączącej pozwaną ze sprawcą wypadku, w którym zmarł mąż i ojciec powodów oraz w reżimie odpowiedzialności deliktowej.

Ustalenia faktyczne składające się na nią podstawę faktyczną orzeczenia

nie były kwestionowane w apelacji i mają podstawę w informacjach zawartych
w przywołanych w uzasadnieniu wiarygodnych źródłach dowodowych,

Z tych też względów Sąd odwoławczy przyjął za własne ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji.

Odpowiedzialność pozwanej za skutki przedmiotowego wypadku drogowego nie była negowana w toku postępowania.

Ma ona źródło w regulacji 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c.
i postanowieniach umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, zawartej przez pozwaną ze sprawcą wypadków drogowego oraz w regulacji art. 822 § 4 k.c. uprawniającej powodów do dochodzenia roszczeń bezpośrednio od pozwanego zakładu ubezpieczeń.

Powodowie w apelacji zaskarżyli jedynie rozstrzygnięcia dotyczące części ich żądań zasądzenia na ich rzecz od pozwanej odsetek ustawowych od zasądzonych zadośćuczynień za okres od dnia 28 08 2013r. do dnia wydania zaskarżonego wyroku.

W kwestii wymagalności roszczeń o zadośćuczynienie i co za tym idzie chwili od której należą się poszkodowanemu od sprawcy krzywdy odsetki ustawowe

za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia dominowały w orzecznictwie dwa przeciw-stawne nurty (zostały one przedstawione oraz przeprowadzono ich analizę
w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 02 2011r. I CSK 243/10, LEX 84).

Jakkolwiek odnoszą się one wprost do zadośćuczynienia przewidzianego

w art. 455 k.c., to z uwagi na jego konstrukcyjne podobieństwo do zadośćuczynieniem przewidzianym w art. 448 k.c. należy je uwzględnić przy ocenie prawidłowości zaskarżonych rozstrzygnięć.

Pierwotny pogląd, który zdominował judykaturę po wejściu w życie Kodeksu cywilnego, przyjmuje, że zadośćuczynienie za krzywdę zobowiązany ma zapłacić,
z zastrzeżeniem wyjątków - obecnie wynikających z art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152 z późn. zm.) - niezwłocznie po wezwaniu przez uprawnionego, w związku z czym odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia powinny być zasądzone od dnia,

w którym zobowiązany ma zadośćuczynienie zapłacić (np. wyroki Sądu Najwyższego

z dnia 18 września 1970 r., II PR 257/70, OSNC 1971, nr 6, poz. 103, z dnia 12 lipca 2002 r., V CKN 1114/00, LEX nr 56055, z dnia 18 lutego 2010 r., II CSK 434/09, LEX 602683).

W drugim nurcie, który ukształtował się w okresie panującej w Polsce
w latach 90-tych ubiegłego wieku hiperinflacji, prezentuje się pogląd,
że zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę jest wymagalne dopiero z dniem wyrokowania przez sąd (art. 316 k.p.c.) i zobowiązany dopiero od tego dnia pozostaje
w opóźnieniu w zapłacie zasądzonego zadośćuczynienia i tym samym dopiero od tego dnia należą się od niego odsetki za opóźnienie (np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia
8 grudnia 1997 r., I CKN 361/97, LEX nr 477638, z dnia 20 marca 1998 r., II CKN 650/97, LEX nr 477665, z dnia 4 września 1998 r., II CKN 875/97, LEX nr 477579,
z dnia 9 września 1999 r., II CKN 477/98, LEX nr 477661).

W ostatnich latach zaakcentował się w judykaturze kolejny pogląd (stanowi on w istocie próbę syntezy zapatrywań prawnych leżących u podstaw wcześniejszych nurtów), w którego ramach podjęto próbę wyeliminowania z praktyki orzeczniczej negatywnych następstw wynikających ze stosowania sposób bezwzględny w praktyce orzeczniczej dwóch wcześniejszych poglądów prawnych.

Znalazł on pełne odzwierciedlenie w przywołanym powyżej wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 02 2011r. (I CSK 243/10), w którym podkreślono prawo poszkodowanego do czerpania korzyści z zadośćuczynienia i co za tym idzie przyznanie mu – co do zasady - prawa do należnych odsetek za późnienie się zobowiązanego
do zapłaty zadośćuczynienia (w terminie wynikającym z przepisu szczególnego
lub w terminie ustalonym zgodnie z art. 455 in fine k.c.) dopuszczono równocześnie możliwość ich naliczania – w zależności od okoliczności sprawy – od dnia późniejszego, w tym także od dnia wyrokowania.

Akceptując co do zasady pierwszy z przedstawionych poglądów,
za którym przemawiają: jednoznaczna regulacja art. 481 § 1 k.c. w związku
z art. 455 in fine k.c. oraz główne funkcje realizowane przez odsetki za opóźnienie się dłużnika w spełnieniu świadczenia w obrocie prawnym (stanowią one w istocie wynagrodzenie za korzystanie z cudzych pieniędzy oraz dyscyplinują dłużnika
w wykonaniu świadczenia i tylko w ograniczonym zakresie pełnią one funkcję waloryzacyjną), należy dopuścić - w realiach konkretnej sprawy - możliwość
ich naliczania od dnia późniejszego od formalnej daty wymagalności świadczenia, gdyż w części w jakim spełniają one funkcję waloryzacyjną ich zasądzenie od daty wymagalności świadczenia prowadziłoby do podwójnej waloryzacji świadczenia

i w tym zakresie ich dochodzenie należy uznać za sprzeczne z ich społeczno-gospodarczym przeznaczeniem w rozumieniu art. 5 k.c.

Dlatego możliwość ich naliczania po dacie wezwania do zapłaty, stanowi wyjątek od reguły, który co należy podkreślić, został uzależniona przez Sąd Najwyższy od występowania w sprawie szczególnych okoliczności uzasadniających tego rodzaju odstępstwo.

Odstąpienie od powyższej zasady każdorazowo wymaga zatem wykazania w toku postępowania szczególnych okoliczności przemawiających za zasądzeniem odsetek od zadośćuczynienia po dniu wymagalności wynikającym z przepisu szczególnego lub w terminie ustalonym zgodnie z art. 455 in fine k.c., a ciężar ich wykazania - stosownie do regulacji art. 6 k.c. – spoczywa na zobowiązanym do świadczenia.

W realiach niniejszej sprawy spoczywał on na pozwanej, która z tego obowiązku się nie wywiązała, wobec czego mając na uwadze, iż okres żałoby powodów

po śmierci R. P. w zasadzie zakończył przed dniem 28 08 2013r., stosownie do regulacji art. 14 ust 1 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych oraz art. 481 § 1 i 2 k.c. powodom należą się od pozwanej od zasądzonego zadośćuczynienia ustawowe odsetki za cały okres wskazany w pozwie.

W połączeniu z powyższym czyni to apelację uzasadnioną i prowadziło

do zmiany zaskarżonego wyroku.

Reasumując zaskarżony wyrok jest częściowo wadliwy i dlatego apelację powodów jako uzasadnioną uwzględniono na mocy art. 386 § 1 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono w oparciu regulację
art. 98 k.p.c. i § 13 ust. 1 pkt 1 i § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 09 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. z 2013r. poz. 490 j.t.), biorąc pod uwagę, iż pozwana uległa
w całości w postępowaniu odwoławczym i dlatego powinna zwrócić powodom poniesione przez nią w tym postępowaniu koszty zastępstwa przez fachowego pełnomocnika.

SSR (del.) Roman Troll SSO Tomasz Pawlik SSO Leszek Dąbek