Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 grudnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach, Wydział VI Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Piotr Mika

Sędziowie SSO Bożena Żywioł

SSO Grzegorz Kiepura (spr.)

Protokolant Marzena Mocek

po rozpoznaniu w dniu 22 grudnia 2015 r.

przy udziale Marka Dutkowskiego

Prokuratora Prokuratury Okręgowej

sprawy 1. S. P. (1) ur. (...) w K.,

syna A. i K.

oskarżonego z art. 231§1 kk

2. K. W. (1) ur. (...) w Ż.,

syna J. i E.

oskarżonego z art. 231§1 kk

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonych od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 7 maja 2015 r. sygnatura akt IX K 371/12

oraz zażalenia pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego na zawarte w wyroku rozstrzygnięcie o kosztach

na mocy art. 437 kpk, art. 438 kpk, art. 636 § 1 kpk

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądza od oskarżonych S. P. (1) i K. W. (1) na rzecz oskarżyciela posiłkowego M. F. (1) kwoty po 546 (pięćset czterdzieści sześć) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem I instancji;

2.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

3.  zasądza od oskarżonych S. P. (1) i K. W. (1) na rzecz oskarżyciela posiłkowego M. F. (1) kwoty po 210 (dwieście dziesięć) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym;

4.  zasądza od oskarżonych na rzecz Skarbu Państwa wydatki postępowania odwoławczego w kwocie po 10 (dziesięć) złotych i wymierza im opłaty w kwotach po 100 (sto) złotych.

VI Ka 839/15

VI Kz 378/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 7.05.2015 r. Sąd Rejonowy w Gliwicach, na podstawie art. 66 § 1 i 2 kk i art. 67 § 1 kk, warunkowo umorzył postępowanie karne na okres próby wynoszący 1 rok wobec:

1.  S. P. (1) oskarżonego o to, że w dniu 3.07.2011 r. w G. przy ul. (...) nie dopełnił obowiązków nałożonych na niego ustawą o Policji z dnia 6.04.1990 r. oraz wydanym na tej podstawie § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26.07.2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów w ten sposób, iż podczas przeprowadzonej wobec M. F. (1) interwencji nie podał swojego stopnia, imienia i nazwiska w sposób umożliwiający odnotowanie tych danych oraz nie przedstawił podstawy prawnej i przyczyny podjęcia tej interwencji, co doprowadziło do niewłaściwego przebiegu tej interwencji i w efekcie do zatrzymania M. F. (1), przez co działał na szkodę ww., tj. o występek z art. 231 § 1 kk;

2.  K. W. (1) oskarżonego o to, że w dniu 3.07.2011 r. w G. przy ul. (...) nie dopełnił obowiązków nałożonych na niego ustawą o Policji z dnia 6.04.1990 r. oraz wydanym na podstawie tej ustawy § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26.07.2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów w ten sposób, iż podczas przeprowadzanej wobec M. F. (1) interwencji nie podał swojego stopnia, imienia i nazwiska w sposób umożliwiający odnotowanie tych danych oraz nie przedstawił podstawy prawnej i przyczyny podjęcia tej interwencji, co doprowadziło do niewłaściwego przebiegu tej interwencji, a następnie przekroczył swoje uprawnienia używając wobec M. F. (1) gazu pieprzowego, działając w ten sposób na szkodę ww., tj. o występek z art. 231 § 1 kk.

Na podstawie art. 67 § 3 kk w zw. z art. 39 pkt 7 kk zasądzono od oskarżonych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej świadczenie pieniężne w kwocie po 300 zł.

Na podstawie art. 627 kpk w zw. z art. 629 kpk i art. 7 ustawy z dnia 23.06.1973 r. o opłatach w sprawach karnych zasądzono od oskarżonych na rzecz Skarbu Państwa opłaty w wysokości po 100 zł oraz obciążono ich wydatkami w kwocie po 129,20 zł.

Apelację od tego wyroku wywiódł obrońca oskarżonych, który zaskarżył orzeczenie w całości, zarzucając mu naruszenie zasad postępowania dowodowego, a to art. 4 kpk, art. 5 kpk i art. 7 kpk, poprzez niezastosowanie zasady dotyczącej rozstrzygania nie dających się usunąć wątpliwości na korzyść oskarżonych, a także poprzez nieuwzględnienie okoliczności przemawiających na korzyść oskarżonych, jak również poprzez dokonanie przez sąd oceny wszystkich zgromadzonych w niniejszym postępowaniu dowodów z pominięciem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, a nadto naruszenie art. 424 kpk, poprzez niedostateczne odniesienie się do dowodów zgromadzonych w sprawie, a to spraw o sygn. III K 1487/11 i VI Ka 250/14, bez uzasadnienia dlaczego ustaleń zawartych w tych aktach nie uznał za wiążące w zakresie oceny przebiegu interwencji oraz adekwatnego odniesienia się do uznania za pełnowartościowy dowód odpisów sporządzonych z nośnika informatycznego (płyty CD) w sytuacji zniszczenia tego nośnika i niemożności skonfrontowania czy odpis uznany za pełnowartościowy dowód był zgodny z oryginałem.

W oparciu o podniesione zarzuty obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonych od zarzucanego im czynu, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego M. F. (1) wniósł zażalenie w przedmiocie kosztów procesu. Zarzucił orzeczeniu obrazę przepisów postępowania tj. art. 626 § 1 kpk i art. 629 kpk w zw. z art. 627 kpk, poprzez niezasądzenie od oskarżonych na rzecz oskarżyciela posiłkowego zwrotu poniesionych wydatków z tytułu ustanowienia w sprawie pełnomocnika – domagał się zasądzenia od oskarżonych na rzecz oskarżyciela posiłkowego kwoty 1.176 zł.

Apelacja obrońcy nie była zasadna. Wbrew jej wywodom sąd pierwszej instancji nie dopuścił się, mogącej mieć wpływ na treść orzeczenia, obrazy przepisów postępowania określonych w art. 4 kpk, art. 5 kpk, art. 7 kpk i art. 424 kpk. Sąd rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, przyjętych za podstawę wyroku, w oparciu o wszystkie dowody, ocenione zgodnie z zasadami prawidłowego rozumowania oraz wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, z uwzględnieniem okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonych, a stanowisko w przedmiocie sprawstwa i winy oskarżonych należycie uzasadnił w pisemnych motywach wyroku, wskazując jakie fakty uznał za udowodnione i na jakich w tej mierze oparł się dowodach. Z uzasadnienia wyroku nie wynika aby sąd powziął wątpliwości, o których mowa w art. 5 § 2 kpk. Sąd odwoławczy tego rodzaju wątpliwości w realiach rozpoznawanej sprawy również nie dostrzega.

Obrońca podnosi, iż sąd bezkrytycznie dał wiarę zeznaniom K. F. i M. F., którzy byli zainteresowani aby przypisać winę oskarżonym S. P. i K. W. albowiem w wyniku interwencji oskarżonych zostali oni prawomocnie skazani za przestępstwa z art. 226 § 1 kk, art. 224 § 2 kk i art. 157 § 2 kk, popełnione na szkodę ww. funkcjonariuszy Policji. Bezspornym jest, iż wyrokiem Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 22.11.2013 r., sygn. akt III K 1487/11, M. F. i K. F. zostali uznani za winnych przestępstw z art. 226 § 1 kk popełnionych w dniu 3.07.2011 r. na szkodę S. P. i K. W., aK. F.nadto przestępstwa z art. 224 § 2 kk i art. 157 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk, popełnionego na szkodę S. P.. Okoliczność ta – sama w sobie – nie może jednak przesądzać automatycznie o braku wiarygodności zeznań złożonych przez M. F. i K. F. w niniejszym postępowaniu. O ile bowiem w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym w Gliwicach pod sygn. akt III K 1487/11 M. F. i K. F. występowali w charakterze oskarżonych i ich relacje z przebiegu zdarzenia mogły być poczytane jako wyraz przyjętej przez niech linii obrony, o tyle w niniejszym postępowaniu zeznawali oni jako świadkowie pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Zeznania te nie mogły mieć wpływu na zakres ich odpowiedzialności co do czynów, za które zostali prawomocnie skazani. Trudno więc zgodzić się z obrońcą, iż byli oni „najbardziej zainteresowani” aby przypisać winę oskarżonym. Taki sposób rozumowania jest nieuprawniony, gdyż z góry zakłada nieprawdziwość zeznań świadków, bez głębszej analizy ich treści.

Słusznie zauważa obrońca, iż przedmiotem niniejszego postępowania nie była prawnokarna ocena zachowania M. F. i K. F.. Nie można się z nim jednak zgodzić, gdy twierdzi, iż brak jest podstaw do przypisania oskarżonym winy w zakresie postawionych im zarzutów z uwagi na ustalenia wynikające z postępowania skargowego prowadzonego przez KWP w K., postępowania karnego toczącego się przed Sądem Rejonowym w Gliwicach pod sygn. akt III K 1487/11 oraz treści postanowienia Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 16.09.2011 r., sygn. III Kp 457/11. Uznanie przez Sąd Rejonowy w Gliwicach, że zatrzymanie M. F. i K. F. było zasadne i legalne, nie przesądzało czy oskarżeni S. P. i K. W. dopełnili wszystkich obowiązków związanych z przeprowadzaną interwencją. Również wyrok Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 22.11.2013 r. kwestii tej nie rozstrzygał. Ani w jednym, ani w drugim postępowaniu nie badano bowiem odpowiedzialności S. P. i K. W. za przekroczenie uprawnień i niedopełnienie obowiązków w trakcie przeprowadzanej interwencji. Także wyniki postępowania skargowego prowadzonego przez KWP w K. w żadnej mierze nie wiązały sądu orzekającego. Zgodnie ze sformułowaną w art. 8 § 1 kpk zasadą sąd karny rozstrzyga samodzielnie zagadnienia faktyczne i prawne oraz nie jest związany rozstrzygnięciem innego sądu lub organu. Oznacza to, że wyrokując w niniejszej sprawie, sąd nie był związany ustaleniami faktycznymi dokonanymi w wyżej wymienionych postępowaniach. Nie było zatem potrzeby aby odnosił się do poczynionych w ich toku ustaleń.

Dokonując ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie sąd rejonowy dysponował z jednej strony relacjami bezpośrednich uczestników zdarzenia tj. zeznaniami oskarżyciela posiłkowego M. F. oraz zeznaniami świadków K. F., K. G., E. G., M. K., M. K. oraz M. M., z drugiej natomiast oświadczeniami procesowymi oskarżonych S. P. i K. W., którzy nie przyznając się do winy, odmówili składania wyjaśnień oraz odpowiedzi na jakiekolwiek pytania. Z zeznań wymienionych świadków wyłania się tymczasem spójny obraz przebiegu interwencji przeprowadzanej przez oskarżonych. Wynika z nich, iż po wyjściu z radiowozu funkcjonariusze Policji, nie podając swoich imion, nazwisk i stopni służbowych, ani nie wskazując przyczyny podejmowanej interwencji, zwrócili się do przechodzącej grupy osób z pytaniem dlaczego uciekają. Indagowane osoby wyjaśniały, iż nigdzie nie uciekają i dopytywały o powód interwencji. Na tym tle wywiązała się pomiędzy funkcjonariuszami a przechodniami utarczka słowna, w której najbardziej aktywny był M. F.. W pewnym momencie policjanci zażądali, aby wsiadł do radiowozu. M. F. nie wykonał polecenia, cały czas domagając się podania przyczyn interwencji i powodów dla których ma zająć miejsce w radiowozie. Wówczas st. posterunkowy K. W. użył wobec niego środka przymusu bezpośredniego w postaci gazu pieprzowego i umieścił go w radiowozie. Zeznania M. F.,K. F., K. G., E. G., M. K., M. K. oraz M. M. były stanowcze i konsekwentne w toku całego procesu, wzajemnie się uzupełniały i korelowały ze sobą. Słusznie więc sąd rejonowy dał im wiarę. Wcześniejsza znajomość świadków nie może skutecznie podważać ich wiarygodności.

Zeznania K. C. i T. L. miały jedynie posiłkowe znaczenie dla rozstrzygnięcia. Funkcjonariusze ci przybyli bowiem na miejsce zdarzenia już po zatrzymaniu M. F.. Z ich zeznań wynikało, że pozostałe na miejscu zajścia osoby nie rozumiały powodów interwencji i domagały się spisania ich danych osobowych.

Nietrafny był zarzut apelacji dotyczący oceny dowodu z protokołu odczytu płyt CD zawierającej zapis rozmów prowadzonych przez funkcjonariuszy Policji P. R. i L. R. ze świadkami K. G. i M. K.. Prawdą jest, że płyta CD uległa zniszczeniu, jednak treść rozmów utrwalona w protokole była zgodna z tym co na temat rozmów zeznały nagrane osoby. Brak było zatem podstaw aby kwestionować rzetelność protokołu. W trakcie rozmów z funkcjonariuszami K. G. i M. M. domagali się przysłania drugiego protokołu, gdyż zachowanie interweniujących policjantów było dla nich zaskoczeniem.

Nie ulega wątpliwości, iż w trakcie przeprowadzanej interwencji S. P. i K. W. byli uprawnieni do wylegitymowania M. F., który z kolei był zobowiązany do ujawnienia swoich danych osobowych bądź okazania dowodu tożsamości. Okoliczności interwencji nie uprawniały jednak obu funkcjonariuszy do zaniechania podania swoich imion, nazwisk, stopni służbowych, a także podstawy prawnej i faktycznej podejmowanych czynności. Zarówno M. F., jak i towarzyszące mu osoby, do czasu przyjazdu funkcjonariuszy Policji zachowywali się spokojnie i nic nie wskazywało, że w jakikolwiek sposób naruszają porządek prawny. Przeprowadzona gwałtownie interwencja mogła być dla nich zaskoczeniem. Nie może dziwić, że M. F. domagał się od policjantów przedstawienia się, a przede wszystkim wskazania powodów interwencji. Trafnie zauważa sąd, że nieprofesjonalne zachowanie funkcjonariuszy do eskalacji negatywnych emocji u wszystkich uczestników zdarzenia, do niepotrzebnych utarczek słownych, a w efekcie do zastosowania wobec M. F. środków przymusu bezpośredniego.

Sąd rejonowy dokonał prawidłowej subsumpcji ustalonego stanu faktycznego pod przepisy ustawy kwalifikując czyny przypisane oskarżonym jako występki z art. 231 § 1 kk. Obaj oskarżeni nie dopełnili bowiem obowiązków wynikających z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26.07.2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów (Dz. U. Nr 141, poz. 1186). Zgodnie z tym przepisem policjant, który przystępuje do czynności służbowych związanych z legitymowaniem i zatrzymywaniem osób jest zobowiązany podać swój stopień, imię i nazwisko w sposób umożliwiający odnotowanie tych danych, a także podstawę prawną i przyczynę podjęcia czynności służbowych. Nie dopełniając tego obowiązku oskarżeni działali na szkodę interesu prywatnego M. F.. Konsekwencją niedopełnienia tych obowiązków było niewykonanie przez M. F. polecenia wejścia do radiowozu, co z kolei skutkowało niezasadnym użyciem wobec niego przez K. W. chemicznego środka obezwładniającego. Zgodnie z art. 16 ust. 2 ustawy o Policji z dnia 6.04.1990 r. (Dz. U. Nr 30, poz. 179) policjanci mogą stosować jedynie środki przymusu bezpośredniego odpowiadające potrzebom wynikającym z istniejącej sytuacji i niezbędne do osiągnięcia podporządkowania się wydanym poleceniom, natomiast w myśl § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17.09.1990 r. w sprawie określenia przypadków oraz warunków i sposobów użycia przez policjantów środków przymusu bezpośredniego (Dz. U. Nr 70, poz. 410) policjant powinien stosować środki przymusu bezpośredniego w taki sposób, aby osiągnięcie podporządkowania się wydanym na podstawie prawa poleceniom powodowało możliwie najmniejszą dolegliwość dla osoby, wobec której zastosowano takie środki. Zastosowanie przez K. W. wobec M. F. ręcznego miotacza gazu nastąpiło z naruszeniem tych zasad, a zatem z przekroczeniem uprawnień. Użyty przez oskarżonego środek przymusu bezpośredniego był nieadekwatny i nieproporcjonalny do potrzeb wynikających z zaistniałej sytuacji.

Sąd rejonowy prawidłowo ocenił stopień zawinienia i stopień społecznej szkodliwości czynów przypisanych oskarżonym, a także sylwetki oskarżonych, czego wyrazem było warunkowe umorzenie postępowania karnego w oparciu o przepisy art. 66 § 1 i 2 kk i art. 67 § 1 kk na okres próby wynoszący 1 rok. Nie budzi też zastrzeżeń wysokość orzeczonych od oskarżonych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej świadczeń pieniężnych w kwocie po 300 zł.

Podzielając zatem ustalenia faktyczno-prawne sądu pierwszej instancji i nie znajdując podstaw do uwzględnienia zarzutów i wniosków sformułowanych w apelacji obrońcy zaskarżony wyrok należało utrzymać w mocy.

Częściowo zasadne okazało się natomiast zażalenie pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego w przedmiocie niezasądzenia od oskarżonych na rzecz oskarżyciela posiłkowego M. F. kosztów zastępstwa procesowego przed sądem pierwszej instancji. Zgodnie z art. 627 kpk od skazanego w sprawach z oskarżenia publicznego sąd zasądza koszty sądowe na rzecz Skarbu Państwa oraz wydatki na rzecz oskarżyciela posiłkowego. W myśl art. 629 kpk przepis ten ma odpowiednie zastosowanie w razie warunkowego umorzenia postępowania. Sąd tymczasem wbrew tym przepisom nie zawarł w wyroku rozstrzygnięcia w przedmiocie wydatków na rzecz oskarżyciela posiłkowego. Zgodnie z § 14 ust. 2 pkt 3 i ust. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu stawka minimalna za reprezentację oskarżyciela posiłkowego w postępowaniu zwyczajnym przed sądem rejonowym wynosi 420 zł, natomiast na podstawie § 16 tego rozporządzenia w sprawach, w których rozprawa trwa dłużej niż jeden dzień, stawka minimalna ulega podwyższeniu za każdy następny dzień o 20%. Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego reprezentował go na 9 terminach rozpraw, a zatem łączna opłata za czynności adwokackie wynosiła 1092 zł (420 zł + 8 x 84 zł). Zaskarżony wyrok należało zatem zmienić jedynie poprzez zasądzenie od oskarżonych na rzecz oskarżyciela posiłkowego kwoty po 546 zł z tytułu poniesionych przez niego wydatków związanych z ustanowieniem pełnomocnika.

Z tych względów orzeczono jak w wyroku. Rozstrzygnięcie o kosztach procesu za postępowanie odwoławcze ma swoje oparcie w art. 636 § 1 kpk.