Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lipca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze w VI Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Waldemar Masłowski (spr.)

Sędziowie SO Klara Łukaszewska
SO Tomasz Skowron

Protokolant Anna Potaczek

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej Violetty Gryszkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 9 lipca 2013 r.

sprawy W. G.

oskarżonego z art. 69a § 1 kks i inne

z powodu apelacji, wniesionych przez obrońcę oskarżonego i prokuratora

od wyroku Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze

z dnia 5 listopada 2012 r. sygn. akt IIK 662/12

uchyla zaskarżony wyrok wobec oskarżonego W. G. i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Jeleniej Górze do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt VI Ka 27/13

UZASADNIENIE

W. G. został oskarżony o to, że:

1. w okresie od 1 kwietnia 2011 roku do 11 sierpnia 2011 roku w J. w województwie (...), działając z innymi nieustalonymi osobami, wbrew przepisom ustawy, naruszając warunki zastosowania procedury zawieszenia poboru akcyzy produkował wyroby akcyzowe poza składem podatkowym w ten sposób, że w wynajętej przez siebie hali zorganizował linię produkcyjną służącą do wytwarzania tytoniu do palenia z tytoniu przemysłowego, która to linia umożliwiała co najmniej dokonanie nawilżenia, zmieszania i sosowania przetwarzanego tytoniu, a także jego pocięcia, które to elementy procesu technologicznego są niezbędne i charakterystyczne dla produkcji tytoniu do palenia, na której to linii przetwarzał zakupiony przez siebie tytoń,

tj. o czyn z art. 69a § l k.k.s.

2. w okresie od l kwietnia 2011 roku do 11 sierpnia 2011 roku w J. w województwie (...), działając z innymi nieustalonymi osobami, wbrew przepisom ustawy, bez wymaganego wpisu do rejestru producentów wyrobów tytoniowych, wytwarzał wyroby tytoniowe w ten sposób, że w wynajętej przez siebie hali zorganizował linię produkcyjną służącą do wytwarzania tytoniu do palenia z tytoniu przemysłowego, która to linia umożliwiała co najmniej dokonanie nawilżenia, zmieszania i sosowania przetwarzanego tytoniu, a także jego pocięcia, które to elementy procesu technologicznego są niezbędne i

charakterystyczne dla produkcji tytoniu do palenia, na której to linii przetwarzał zakupiony przez siebie tytoń,

tj. o czyn z art. 12a ust. 2 ustawy z ustawy o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych

3. w okresie od l lipca 2011 roku do 11 sierpnia 2011 roku w J.w województwie (...), działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, w których odstępach czasu, ze z góry powziętym zamiarem ukrycia prawdziwego odbiorcy przetworzonego przez siebie tytoniu oraz zamiarem uniknięcia kontroli organów skarbowych sporządził nierzetelne faktury VAT o numerach (...)z dnia 4 lipca 2011 roku, (...)z dnia 11 lipca 2011 roku, (...)roku z dnia 18 lipca 2011 roku oraz (...)z dnia 25 lipca 2011 roku, w których poświadczył nieprawdę w zakresie sprzedania wyrobów tytoniowych dla firmy (...)w J., które to faktury przedłożył w biurze rachunkowym jako autentyczne celem wykorzystania w rozliczeniu jego firmy w zakresie należności publicznoprawnych,

tj. o czyn z art. 62 § 2 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s.

4. w okresie od 1 lipca 2011 roku do 11 sierpnia 2011 roku w J.w województwie (...), działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, w których odstępach czasu, ze z góry powziętym zamiarem ukrycia prawdziwego odbiorcy przetworzonego przez siebie tytoniu oraz zamiarem uniknięcia kontroli organów skarbowych sporządził nierzetelne faktury VAT o numerach (...)z dnia 4 lipca 2011 roku, (...)z dnia 11 lipca 2011 roku, (...)roku z dnia 18 lipca 2011 roku oraz (...)z dnia 25 lipca 2011 roku, w których poświadczył nieprawdę w zakresie sprzedania wyrobów tytoniowych dla firmy (...)w J., które to faktury przedłożył w biurze rachunkowym jako autentyczne celem wykorzystania w rozliczeniu jego firmy w zakresie należności publicznoprawnych,

tj. o czyn z art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

Sąd Rejonowy w Jeleniej Górze wyrokiem z dnia 12 listopada 2012 r. w sprawie sygn. II K 662/12:

I. oskarżonego W. G. uznał za winnego tego, że w okresie od połowy kwietnia do dnia 11 sierpnia 2011 roku w J., pomagał nieustalonej osobie w wytwarzaniu wyrobów tytoniowych bez wymaganego wpisu do rejestrów i równocześnie do wyrabiania takich wyrobów - wyrobu akcyzowego - wbrew przepisom ustawy, poza składem akcyzowym, z naruszeniem warunków zastosowania procedury zawieszenia poboru akcyzy w ten sposób, iż w wynajętej przez siebie hali, przy użyciu specjalnych urządzeń, przetworzył 3.337 kilogramów tytoniu przemysłowego w ten sposób, iż nawilżał go, mieszał i sosował, po czym przekazał go innej osobie, która miała wytworzyć z tego wyroby tytoniowe, co stanowi występek z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 12a ust. l ustawy z dnia 2 III 2001 roku o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych oraz przestępstwo skarbowe z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 20 § 2 k.k.s. w zw. z art. 69a § l k.k.s. i za to, na podstawie art. 12a ust. 1 ustawy z dnia 2 III 2001 roku o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w zw. z art. 19 § l k.k., wymierzył mu karę 360 ( trzystu sześćdziesięciu) stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki na 15 ( piętnaście) złotych, zaś na podstawie art. 69a § 1 k.k.s., karę 360 (trzystu sześćdziesięciu) stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki na 50 (pięćdziesiąt) złotych i przyjmując, na podstawie art. 8 § 2 k.k.s., że wykonaniu podlega kara grzywny wymierzona za przestępstwo skarbowe;

II. na podstawie art. 42 § 2 k.k., orzekł przepadek na rzecz Skarbu Państwa dowodów rzeczowych w postaci: kartonów z tytoniem, kanistrów z cieczami oraz suszu w worku foliowym opisanych w wykazach dowodów rzeczowych Drz 34/12, Drz 7-12/12 Prokuratury Okręgowej w Jeleniej Górze;

III. oskarżonego W. G. uznał za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu, opisanego w punktach 3 i 4 części wstępnej wyroku przy wyeliminowaniu zapisu o działaniu sprawcy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, stanowiącego występek z art. 271 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. oraz przestępstwo skarbowe z art. 62 § 2 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. i za to, na podstawie art. 271 § 1 k.k., wymierzył mu karę 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności, zaś na podstawie art. 62 § 2 k.k.s., karę 100 (stu) stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki na 50 (pięćdziesiąt) złotych przyjmując, na podstawie art. 8 § 3 k.k.s., że wykonaniu podlegają kary orzeczone zarówno za przestępstwo, jak i za przestępstwo skarbowe;

IV. na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. oraz art. 70 § 1 pkt 1 k.k., wykonanie orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący 5 (pięć) lat;

V. na podstawie art. 42 § 1 i 2 k.k., orzekł przepadek na rzecz Skarbu Państwa pieczątki, opisanej w wykazie dowodów rzeczowych Drz 32/12 Prokuratury Okręgowej w Jeleniej Górze oraz faktur VAT, o numerach (...)z dnia 4 lipca 2011 roku, (...)z dnia 11 lipca 2011 roku, (...)roku z dnia 18 lipca 2011 roku oraz (...)z dnia 25 lipca 2011 roku, znajdujących się w segregatorze, opisanym w wykazie dowodów rzeczowych Drz 33/12 Prokuratury Okręgowej w Jeleniej Górze;

VI. na podstawie art. 85 k.k. w zw. z art. 20 § 2 k.k.s. i art. 39 § 1 k.k.s., połączył orzeczone wobec oskarżonego w punktach I i III części dyspozytywnej wyroku za przestępstwa skarbowe kary grzywny i wymierzył mu łączną karę 400 (czterystu) stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki na 50 (pięćdziesiąt) złotych;

VII. na podstawie art. 230 § 2 k.p.k., zwrócił oskarżonemu urządzenie, opisane w wykazie dowodów rzeczowych Drz 14/12 Prokuratury Okręgowej w Jeleniej Górze oraz segregator z pozostałymi dokumentami, opisany wykazie dowodów rzeczowych Drz 33/12 Prokuratury Okręgowej w Jeleniej Górze;

VIII. na podstawie art. 624 § 1 k.p.k., zwolnił oskarżonego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych, w tym od opłaty.

Powyższy wyrok zaskarżył oskarżyciel publiczny na niekorzyść oskarżonego oraz obrońca W. G. na korzyść oskarżonego.

Prokurator zaskarżył wyrok w części dotyczącej rozstrzygnięć opisanych w pkt l i III części dyspozytywnej wyroku na niekorzyść oskarżonego W. G. i zarzucił:

- obrazę przepisów prawa materialnego w postaci art. 18 § 3 k.k. poprzez niezasadne uznanie, iż W. G. winien jest pomocnictwa innej osobie do dokonania czynów z art. 69a § 1 k.k.s. i art. 12a ust. 2 Ustawy o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych w sytuacji gdy ustalenia faktyczne Sądu nakazują uznać W. G. za winnego współsprawstwa czynów z art. 69a § 1 k.k. oraz 12a ust. 2 Ustawy o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych,

- obrazę przepisów prawa materialnego w postaci art. 33 § 3 k.k. i art. 23 § 3 k.k.s. poprzez wymierzenie W. G. w punkcie l zaskarżonego wyroku za czyn z art. 12a ust. 1 Ustawy z dnia 2 marca 2001 roku o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych kary 360 stawek dziennych grzywny przy ustaleniu wysokość jednej stawki na kwotę 15 zł oraz wymierzenie za czyn z art. 69a § 1 k.k.s. kary 360 stawek dziennych grzywny przy ustaleniu wysokość jednej stawki na kwotę 50 zł, podczas gdy stawka dzienna grzywny orzekana na podstawie ustalonych przez Sąd okoliczności w zakresie dochodów sprawcy, jego warunków osobistych, rodzinnych, stosunków majątkowych i możliwości zarobkowych wina być jednaka dla wszystkich rozstrzygnięć związanych z jej ustaleniem,

- obrazę przepisów prawa materialnego w postaci art. 19 § 1 k.k. w zw. z art. 20 § 2 k.k.s. poprzez zaniechanie wskazania wyżej wymienionych przepisów jako podstawy wymierzenia kary za czyn z art. 69a § 1 k.k.s. w sytuacji gdy z opisu czynu dokonanego przez Sąd wynika, iż Sąd skazał W. G. za pomocnictwo do dokonania czynu z art. 69a § 1 k.k.s.

- obrazę przepisów postępowania, w postaci art. 4 k.p.k., 7 k.p.k. i art. 92 k.p.k., która miała wpływ na treść wyroku wyrażającą się w nie wzięciu pod uwagę wszelkich okoliczności przemawiających na niekorzyść oskarżonego i oparciu orzeczenia o niepełny materiał dowodowy poprzez nie uwzględnienie przy wyliczeniu ilości tytoniu przetworzonego przez W. G. faktu odnalezienia w toku przeszukania hali produkcyjnej 3000 kilogramów tytoniu w opakowaniach jednoznacznie wskazujących, iż tytoń ten został zakupiony bez faktury, a co za tym idzie zaniechanie ustalenia iż całościowa suma ilości tytoniu przetworzonego przez W. G., wyliczona przez Sąd w oparciu o dane i zakupów fakturowanych, winna być powiększona o ilość tychże 3000 kilogramów, a nadto poprzez ustalenie, iż wystawiając cztery faktury na firmę (...), oskarżony nie działał z zamiarem osiągnięcia korzyści majątkowej, podczas kiedy prawidłowo ustalony przez Sąd stan faktyczny nakazywał uznać, iż wystawienie tychże faktur, mimo iż rodziło po stronie oskarżonego zobowiązanie do zapłaty podatku dochodowego i VAT, związane było z chęcią osiągnięcia korzyści majątkowej z prowadzonej nielegalnej działalności związanej z wytwarzaniem tytoniu do palenia, którą wystawienie owych faktu miało maskować i nadać jej pozory legalności.

- będące skutkiem wskazanych wyżej uchybień błędy w ustaleniach faktycznych polegające na przyjęciu, iż W. G. przetworzył 3337 kg tytoniu, podczas gdy prawidłowo ilość przetworzonego tytoniu winna być ustalona jako „nie mniej niż 3337 kg" oraz niezasadnym wyeliminowaniu z opisu czynu przypisanego oskarżonemu w punkcie III zaskarżonego wyroku, iż działał on z chęci osiągnięcia korzyści majątkowej, podczas gdy w rzeczywistości jego działania taką chęcią były motywowane.

Stawiając powyższe zarzuty prokurator wniósł o:

1) Zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie l i uznanie W. G. za winnego tego, że w okresie od połowy kwietnia 2011 roku do dnia 11 sierpnia 2011 roku w J., wspólnie i w porozumieniu z inną nieustaloną osobą, po uprzednim uzgodnieniu i podziale ról, wytwarzał wyroby tytoniowe bez wymaganego wpisu do rejestru producentów wyrobów tytoniowych i równocześnie wytwarzał takie wyroby wbrew przepisom ustawy, poza składem akcyzowym, z naruszeniem warunków zastosowania procedury zawieszenia poboru akcyzy w ten sposób, że w wynajętej przez siebie hali, przy użyciu specjalnych urządzeń, przetworzył nie mniej niż 3337 kilogramów tytoniu przemysłowego, w ten sposób, że nawilżał go, mieszał, sosował, po czym przekazywał go innej osobie, która miała wytworzyć z niego wyroby tytoniowe, co stanowi występek z art. 12a ust. 1 Ustawy z dnia 2 marca 2001 roku o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych oraz przestępstwo skarbowe z art. 69a § 1 k.k.s.,

2) W przypadku nie uwzględnienia przez Sąd Odwoławczy zarzutu z punktu l w zakresie uznania, iż czyn oskarżonego stanowi współsprawstwo, nie zaś pomocnictwo, o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wskazanie jako podstawy wymierzenia karny za czyn z art. 69a § 1 k.k.s. także przepisów art. 19 § 1 k.k. w zw. z art. 20 § 2 k.k.s.,

3) Zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie l poprzez orzeczenie wobec oskarżonego stawki dziennej grzywny w wysokości 50, zł w zakresie wszystkich rozstrzygnięć związanych z określeniem tej stawki,

4) Zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie l poprzez wskazanie, iż na zasadzie art. 8 § 2 k.k.s. wykonaniu podlega kara grzywny wymierzona za przestępstwo powszechne,

5) Zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie III poprzez przyjęcie, iż W. G. działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej,

6) Pozostawienie bez zmian pozostałych rozstrzygnięć wyroku.

Obrońca oskarżonego zaskarżył wyrok w części tj. w pkt I - VI części dyspozytywnej orzeczenia na korzyść oskarżonego W. G. i zarzucił:

1) naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 20 i 22 Konstytucji RP i | art. 6 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w zw. z art. 18 § 3 k.k. poprzez przypisanie oskarżonemu przestępstwa w formie pomocnictwa w sytuacji gdy system prawa jako określona całość nie dopuszcza takiej kolizji norm prawnych, w której prowadzeniem zgodnej z prawem działalności gospodarczej wypełnia jednocześnie ustawowe znamiona przestępstwa w formie pomocnictwa,

2) obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 6 k.p.k. poprzez naruszenie prawa oskarżonego do obrony formalnej i uniemożliwienie obrońcy ustosunkowania się do uprzedzenia przez Sąd o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej czynów zarzucanych oskarżonemu na pomocnictwo,

3) obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 7 k.p.k. poprzez dokonanie dowolnej oceny materiału dowodowego sprzecznej z zasadami prawidłowego rozumowania oraz wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, co doprowadziło do poczynienia przez Sąd I instancji błędnych ustaleń faktycznych w zakresie tego, iż oskarżony posiadał wiedzę, iż przekazany przez niego tytoń miał służyć innej osobie do wytworzenia wyrobów tytoniowych bez wymaganego wpisu do rejestrów i poza składem akcyzowym wbrew przepisom ustawy, z naruszeniem warunków zastosowania procedury zawieszenia poboru akcyzy, w sytuacji gdy:

- nie ma żadnych dowodów na to, iż doszło do wytworzenia wyrobów tytoniowych przez inną osobę ,

- nie ma żadnych dowodów na to, iż oskarżony miał zamiar udzielenia pomocy innej osobie w wytworzeniu wyrobów tytoniowych,

- brak jest jakichkolwiek dowodów mogących stwierdzać okoliczność, iż wyroby tytoniowe miały być wytwarzane na terenie Polski,

4) obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 7 k.p.k. poprzez dokonanie dowolnej oceny materiału dowodowego sprzecznej z zasadami prawidłowego rozumowania oraz wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, w zakresie uznania, iż faktury wystawione w lipcu i sierpniu 2011 r. przez oskarżonego zawierały nieprawdziwe informacje w sytuacji gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego nie pozwala na poczynienie takiego ustalenia.

W oparciu o powyższe zarzuty obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego W. G. od zarzucanych mu czynów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu. Słusznie bowiem zarzucił obrońca oskarżonego, że sposób procedowania Sądu I instancji przed wydaniem wyroku naruszył prawo oskarżonego do obrony, co skutkować musiało uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Prawo do obrony należy do podstawowych praw człowieka i zagwarantowane jest m. in. w art. 14 ust. 3 lit. b) oraz d)-e) Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 19 grudnia 1966 r. ONZ oraz art. 6 ust. 3 lit. b)-d) Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 04 listopada 1950 r. W obu tych aktach przyjmuje się, że oskarżony powinien mieć zapewnione prawo do: bronienia się osobiście lub poprzez ustanowionego obrońcę, a jeśli nie ma wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony - do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości, posiadania odpowiedniego czasu i możliwości na przygotowanie się do obrony oraz udziału w przesłuchiwaniu świadków oskarżenia i żądania przesłuchania świadków obrony na tych samych zasadach. Powyższe akty wskazują zatem zarówno na możliwość obrony w ogóle, jak i na pewne podstawowe sposoby obrony, które winny być zagwarantowane w każdym demokratycznym systemie prawnym.

Natomiast w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka podnosi się, iż artykuł 6 ust. 3 lit. c) EKPC chroni każdą osobę oskarżoną w sprawie karnej i ma zastosowanie do postępowania przygotowawczego oraz sądowej (orzeczenie O. v. Szwajcaria, 24.5.1991, A. 205). W innej sprawie Trybunał stwierdził, że Państwo nie może wymagać od oskarżonego, aby bronił się osobiście bez pomocy obrońcy (orzeczenie P.v. Niemcy, 25.4.1983, A. 64, 38). Konsekwentnie też uznane jest, iż prawo do obrońcy z urzędu jest częścią rzetelnego procesu karnego i oprócz braku wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony przy ocenie, czy dobro wymiaru sprawiedliwości wymaga pomocy adwokata, należy wziąć pod uwagę m.in. ciężar gatunkowy przestępstwa, sur grożącej kary, skomplikowany charakter sprawy i możliwość oskarżonego bronienia się osobiście (por. orzeczenia: B.v. Wielka Brytania, 10.6.1996, (...)1996; P. H.v. Francja, 25.9.1992, A. 243, par. 37-41; G.v. Wielka Brytania, 28.3.1990, A. 174, par. 44-48 i decyzja O.i inni v. Szwecja, 1.3.1991, skarga nr (...), DR 69/198).

Wskazać także należy, iż prawo do obrony, w tym do korzystania z pomocy obrońcy winno być realne. Zatem zasadnie przyjmuje się w orzecznictwie, że narusza to prawo m.in.: ustanowienie oskarżonemu obrońcy, ale w sytuacji, gdy faktycznie obrona ta była (z uwagi na spóźnione powołanie obrońcy) uniemożliwiona (wyroki SN z 15 września 1972 r., IV KR 178/72 oraz z 24 maja 1985 r., IV KR 94/85). Trybunał Strasburski również wielokrotnie podkreślał gwarancję „rzeczywistej i skutecznej" obrony oskarżonego. Także Europejska Komisja wskazywała: Aby pomoc prawna była skuteczna adwokat ustanowiony do obrony z urzędu musi być odpowiednio przygotowany do reprezentowania oskarżonego w konkretnym stadium postępowania, w związku z którym zwrócił się o pomoc prawną (decyzja B. v. Włochy, 8.12.1983, skarga (...), DR 64/5). Z kolei Trybunał Praw Człowieka dodatkowo stwierdzał, że prawo każdego oskarżonego w sprawie karnej do skutecznej obrony przez adwokata stanowi jedną z podstaw rzetelnego procesu sądowego. Oskarżony nie traci korzyści wynikających z tego prawa tylko z tego powodu, iż jest nieobecny na rozprawie (orzeczenie P. v. Francja, 23.11.1993, A. 277-A, par. 34-35).

Przepis art. 6 k.p.k. jest odzwierciedleniem powyższych założeń i gwarantuje ogólnie oskarżonemu prawo do korzystania z pomocy obrońcy. Przepisy szczegółowe Kodeksu postępowania karnego zapewniają zaś realizację prawa do obrony w takim zakresie, w jakim ustawodawca uznał to za niezbędne. Celowi temu służą w szczególności przepisy o obronie obligatoryjnej (art. 79 i art. 80 k.p.k.), a także art. 353 k.p.k. gwarantujący oskarżonemu dysponowanie stosownym okresem do ustanowienia obrońcy przed pierwszą rozprawą, czy też art. 117 § 2 k.p.k. gwarantujący należyte zawiadamianie, między innymi, obrońcy o terminach czynności procesowych.

Mając na uwadze powyższe zauważyć należy, że w rozpoznawanej sprawie oskarżony korzystał z pomocy obrońcy z wyboru. Obrońca osobiście uczestniczył we wszystkich terminach rozpraw, o których został zawiadomiony, zaś w razie niemożności uczestnictwa – wnosił o zmianę terminu, który to wniosek został przez Sąd uwzględniony (vide zarządzenie z dnia 23.05.2013 r. k. 1406). Obrońca aktywnie uczestniczył w rozprawie, zadawał pytania oskarżonemu i świadkom.

W dniu 23 października 2012 r. Przewodniczący zamknął przewód sądowy, po czym odroczył wydanie wyroku do dnia 29 października 2012 r., co ogłoszono obecnym na rozprawie oskarżonemu, jego obrońcy i prokuratorowi.

Na ogłoszenie wyroku w dniu 29 października 2012 r. stawił się oskarżony, nie stawił się jego obrońca. Przewodniczący tymczasem wznowił przewód sądowy, po czym na podstawie art. 299 § 1 k.p.k. uprzedził strony o możliwości zakwalifikowania pierwszego z zarzucanych oskarżonemu czynów jako przestępstwa skarbowego z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 20 § 2 k.k.s. w zw. z art. 69a § 1 k.k.s., drugiego z nich jako występku z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 12a ust. 1 Ustawy o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzania wyrobów tytoniowych, zaś czwartego z nich jako występku z art. 271 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. Następnie Przewodniczący ogłosił, że przewód sądowy jest zamknięty po czym udzielił głosu stronom i odroczył wydanie wyroku do dnia 5 listopada 2012 r., kiedy to istotnie wyrok został wydany.

Oczywistym jest, że takie uprzedzenie o kwalifikacji prawnej było równoznaczne z uprzedzeniem o zmianie opisu czynu, czego jednak nie będący prawnikiem oskarżony miał prawo nie wiedzieć. Jednocześnie nieobecność obrońcy oskarżonego, który nie został zawiadomiony o wznowieniu przewodu sądowego, skutkowała naruszeniem przez Sąd I instancji prawa oskarżonego do obrony, statuowanego w art. 6 k.p.k., a gwarantowanego m. in. przez art. 117 § 2 k.p.k. w zw. z art. 399 § 1 k.p.k. Obrońca nie miał możliwości, po dokonanym przez Sąd Rejonowy uprzedzeniu o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej czynów zarzuconych oskarżonemu, przygotować i przedstawić linii obrony również do tak zmodyfikowanych zarzutów.

Brzmienie przepisu art. 399 § 1 k.p.k. nie pozostawia możliwości wyboru nakazując sądowi orzekającemu uprzedzić obecne na rozprawie strony o rozważanej zmianie kwalifikacji prawnej zarzutu aktu oskarżenia. Co więcej w § 2 przewiduje możliwość przerwy w rozprawie, celem przygotowania obrony przez oskarżonego, o ile taki wniosek oskarżony złoży. Wielokrotnie też Sąd Najwyższy dawał wyraz w swych judykatach dezaprobacie dla zaskakiwania stron zmianą kwalifikacji prawnej przez Sąd Orzekający i nieuprzedzeniu o tym zainteresowanych. Fakt niezawiadomienia obrońcy o wznowieniu przewodu sądowego i uniemożliwienie mu tym samym ustosunkowania się do nowej sytuacji procesowej stanowił niewątpliwie ograniczenie praw gwarantowanych oskarżonemu w regulacjach przedstawionych na wstępnie niniejszych rozważań. Podkreślić przy tym należy, że nawet jeżeli dopiero podczas narady nad wyrokiem i dokonywaną wówczas oceną dowodów Sąd uzna za możliwą, a nawet konieczną korektę kwalifikacji prawnej czynu, to zgodnie z art. 409 k.p.k., aż do ogłoszenia wyroku może wznowić przewód sądowy. Powody wznowienia przewodu mogą być różne, ale ustawodawca tylko dwa z nich zamieścił w normie przywołanego przepisu, jest to potrzeba sięgnięcia po instytucję uregulowaną art. 399 k.p.k. lub udzielenie dodatkowego głosu stronom. Ustawodawca dał tym samym wyraz potrzebie, jak najdalej posuniętej ochronie interesów stron mogącej doznać uszczerbku w razie braku uprzedzenia przez Sąd Orzekający o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej czynu będącego przedmiotem procesu. W sprawie niniejszej wagę tego naruszenia potęguje fakt, iż zmiana kwalifikacji doprowadziła do zmiany opisu inkryminowanych czynów, zmiany tak istotnej, że dotyczącej opisu czynności wykonawczej czynów opisanych w punktach 1. i 2. części wstępnej zaskarżonego wyroku, roli oskarżonego w przypisanym mu przestępstwie. Rację mają skarżący podnosząc, że zarzuty postawione oskarżonemu dotyczyły produkcji wyrobów tytoniowych, zaś linia obrony oskarżonego sprowadzała się do wykazania, że W. G. w sposób legalny wytwarzał wyroby nieobjęte akcyzą. W świetle treści zwłaszcza wyjaśnień oskarżonego, uprzedzenie o możliwości przypisania oskarżonemu przestępstwa pomocnictwa stanowić mogło doniosłą informację dla obrońcy będącego adwokatem dotyczącą konieczności modyfikacji prezentowanej linii obrony. Także z apelacji prokuratora wynika wprost, że zmiana ta miała charakter doniosły; Sąd Rejonowy przypisał oskarżonemu inne zachowanie, aniżeli było W. G. zarzucane. Dlatego też nie była wystarczająca obecność oskarżonego na rozprawie w dniu 29 października 2012 r., nawet mimo wyrażenia przez niego zgody na prowadzenie rozprawy pod nieobecność jego obrońcy, tym bardziej, że zgody tej udzielił przed wznowieniem przewodu sądowego. Nadto, co istotne, oskarżony działający bez obrońcy, nie został pouczony o treści art. 399 § 2 k.p.k.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Odwoławczy, nie przesądzając kierunku rozstrzygnięcia, zaskarżony wyrok, zgodnie z treścią art. 437 § 2 k.p.k., uchylił i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w Jeleniej Górze do ponownego rozpoznania. Ponieważ czyn przypisany w punkcie I części dyspozytywnej wyroku jest ściśle związany z czynem przypisanym oskarżonemu w punkcie III, koniecznym było uchylenie zaskarżonego wyroku w całości.

Sąd Okręgowy nie ustosunkował się do pozostałych zarzutów podniesionych w środku odwoławczym złożonym przez obrońcę oskarżonego, jak również do zarzutów apelacji prokuratora, bowiem ich rozpoznanie - wobec uchylenia zaskarżonego wyroku w całości z przyczyn wskazanych wyżej i konieczności ponownego rozpoznania sprawy - byłoby przedwczesne (art. 436 k.p.k.).

Rozpoznając sprawę po raz kolejny Sąd Rejonowy winien przeprowadzić wyczerpujące postępowanie dowodowe uwzględniając uwagi poczynione w niniejszym uzasadnieniu, zapewniając oskarżonemu prawo do obrony na każdym etapie postępowania. Sądowi Orzekającemu pozostawia Sąd Odwoławczy decyzję co do zakresu, w jakim bezpośrednio przeprowadzi dowody, a w jakim poprzestanie wyłącznie na ich ujawnieniu.