Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 9 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 9 marca 2016 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z wniosku M. Ł. i J. Ł.

z udziałem (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawców

od postanowienia Sądu Rejonowego w Piszu

z dnia 19 sierpnia 2015 r., sygn. akt I Ns 107/15,

p o s t a n a w i a :

I.  oddalić apelację,

II.  zasądzić od wnioskodawców na rzecz uczestnika kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt IX Ca 926/15

UZASADNIENIE

Wnioskodawcy M. Ł. i J. Ł. wnieśli o ustanowienie na rzecz uczestnika postępowania (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. służebności przesyłu na nieruchomości położonej w N., gmina B., polegającej na prawie wstępu, używania i korzystania z wyznaczonego przez biegłego pasa gruntu i znajdującej się w tym pasie napowietrznej linii energetycznej. W zamian za ustanowienie służebności domagali się wynagrodzenia w kwocie po 500 zł rocznie na rzecz każdego z wnioskodawców lub jednorazowego wynagrodzenia w kwocie po 10.000 zł na rzecz każdego z wnioskodawców wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia wniosku do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu wnioskodawcy podnieśli, że są właścicielami opisanej nieruchomości, na których posadowione są urządzenia elektroenergetyczne stanowiące własność uczestnika, przy czym nie dysponuje on prawem do korzystania z nieruchomości wnioskodawców.

Uczestnik postępowania (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L. wniósł o oddalenie wniosku w całości.

W uzasadnieniu podniósł zarzut zasiedzenia służebności przesyłu lub służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu. Wskazał, że znajdujący się na nieruchomości wnioskodawców odcinek był w posiadaniu poprzedników prawnych uczestnika do dnia 26 sierpnia 1964 r., a co za tym idzie przedmiotowa służebność została nabyta przez zasiedzenie z dniem 1 stycznia 1975 roku, lub 10 lat później w zależności od dobrej lub złej wiary posiadacza.

Postanowieniem z dnia 19 sierpnia 2015 r. Sąd Rejonowy w Piszu oddalił wniosek i ustalił, że zainteresowani ponoszą koszty postępowania związane z udziałem w sprawie we własnym zakresie.

Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawcy są współwłaścicielami, na prawie wspólności ustawowej małżeńskiej, nieruchomości składającej się z działki gruntu oznaczonej numerem geodezyjnym (...), położonej we wsi N., gmina B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Od 30.10.1992 r. do 22.05.2009 r. właścicielem przedmiotowej nieruchomości był Skarb Państwa w zarządzie Agencji Nieruchomości Rolnych. Wcześniej Skarb Państwa- Państwowy Fundusz Ziemi.

Nad opisaną wyżej działką gruntu przebiega na długości około 40 metrów, równolegle do drogi łączącej wsie N. i P., odcinek napowietrznej linii energetycznej SN 15kV B. – (...) odgałęzienie do stacji (...) N.. Na działce tej nie są posadowione słupy energetyczne wspierające tę linię. Działka nr (...) położona jest pomiędzy drewnianymi słupami energetycznymi nr 14 i 15.

Jak ustalił Sąd Rejonowy powyższe urządzenia przesyłowe zostały wybudowane w 1964 roku w ramach powszechnej elektryfikacji wsi, zgodnie z dokumentacją projektową opracowaną w 1963 roku i na podstawie decyzji Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w P. z dnia 13 września 1963 roku, znak (...) o lokalizacji szczegółowej. W dniu 18 sierpnia 1964 roku dokonano pomiaru uziemień wybudowanych urządzeń, natomiast w dniu 26 sierpnia 1964 roku urządzenia te zostały przekazane do eksploatacji.

W 1982 roku dokonano przebudowy napowietrznej linii SN 15kV we wsi N., przy czym przebudowa polegała wyłącznie na wymianie linek ze stalowych na stalowo-aluminiowe. Drewniane słupy nie zostały wymienione na żelbetonowe. Zmianie nie uległ także przebieg linii.

Od dnia 31 sierpnia 2010 roku właścicielem powyższych urządzeń jest (...) S.A. z siedzibą w L.. Poprzednikami prawnymi (...) S.A. z siedzibą w L. są:

- w okresie do dnia 31 stycznia 1989 roku – Skarb Państwa,

- w okresie od dnia 1 lutego 1989 roku do dnia 11 lipca 1993 roku utworzone przez Skarb Państwa – przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakład (...) z siedzibą w B.,

- w okresie od dnia 12 lipca 1993 roku do dnia 29 czerwca 2007 roku – Zakład (...) S.A. z siedzibą w B.,

- w okresie od dnia 30 czerwca 2007 roku do dnia 10 września 2008 roku – (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,

- w okresie od dnia 11 września 2008 roku do 30 sierpnia 2010 roku – (...) Sp. z o.o.

Do dnia 31 stycznia 1989 roku przedmiotowe urządzenia przesyłowe stanowiły składniki mienia ogólnonarodowego (państwowego), którymi w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa zarządzały przedsiębiorstwa państwowe zajmujące się przesyłem energii elektrycznej.

Z dniem 12 lipca 1993 roku nastąpiła komercjalizacja przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) z siedzibą w B..

Na mocy zarządzenia Nr (...) Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 9 lipca 1993 roku, w sprawie podziału przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w B. i przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w B. w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, dokonano przekształcenia wskazanego wyżej przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa pod nazwą Zakład (...) Spółka Akcyjna w B..

Zgodne z § 3 ust. 1 wskazanego zarządzenia, Zakład (...) Spółka Akcyjna w B. wstąpiła we wszystkie prawa i obowiązki przedsiębiorstwa państwowego Zakładu (...) w B.. Na mocy umowy aportowego zbycia przedsiębiorstwa z dnia 30 czerwca 2007 roku, Zakład (...) Spółka Akcyjna w B. wniesiona została aportem do (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B..

W treści umowy aportowej wskazano, że przedmiotem wkładu niepieniężnego jest przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 55 ¹ k.c., na które składają się w szczególności (…) wszelkie przysługujące Zakładowi (...) S.A. z siedzibą w B. uprawnienia i zobowiązania z tytułu użytkowania i służebności związane z ich wykonywaniem (…), służebności gruntowe, w tym służebności polegające na zapewnieniu dostępu do urządzeń służących do doprowadzania prądu elektrycznego, prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy, służebności oraz użyczenia nieruchomości lub ruchomości związanych z prowadzeniem Zakładu (...) S.A. z siedzibą w B. (…).

Na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Białymstoku XII Wydziału Gospodarczego Krajowego Rejestru Sądowego z dnia 11 września 2008 roku, (...) Sp. z o.o. zmieniła firmę na (...) Sp. z o.o.

W dniu 31 sierpnia 2010 roku, na mocy art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h. nastąpiło połączenie przez przejęcie spółki (...) Sp. z o.o. przez (...) S.A. z siedzibą w L.. Pracownicy poprzedników prawnych (...) S.A. z siedzibą w L. w sposób swobodny korzystali z przedmiotowej linii napowietrznej oraz wykonywali w stosunku do niej oględziny, przeglądy, czynności konserwacyjne, utrzymaniowe i naprawczo-pomiarowe.

W ocenie Sądu Rejonowego wniosek o ustanowienie służebności nie zasługiwał na uwzględnienie z uwagi na skutecznie podniesiony przez uczestnika postępowania zarzut zasiedzenia służebności gruntowej, odpowiadającej treścią służebności przesyłu, polegającej na prawie korzystania z nieruchomości wnioskodawców w zakresie posadowionego na tejże nieruchomości odcinka napowietrznej linii elektroenergetycznej SN 15kV B. – (...) odgałęzienie do stacji SN/nn (...) N., stanowiącego własność uczestnika postępowania. W sprawie zostały spełnione wszystkie przesłanki stwierdzenia zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu. Dobra wiara poprzednika prawnego uczestnika nie została w niniejszej sprawie wzruszona. W związku z tym należało przyjąć dwudziestoletni termin zasiedzenia. Z uwagi na zakaz nabywania przez zasiedzenie nieruchomości państwowych, co również odnieść należało do służebności, bieg zasiedzenia mógł rozpocząć się z dniem 1 października 1990 r. Przed tą datą poprzednik prawny uczestnika – przedsiębiorstwo państwowe mógł doliczyć okres samoistnego posiadania w okresie od 1 lutego 1989 r. do dnia 30 września 1990 r. W konsekwencji nabycie służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu nastąpiło w dniu 2 lutego 2009 r. O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Wnioskodawcy zaskarżyli powyższe postanowienie w całości. W apelacji zarzucili:

- sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez ustalenie, że w dniu 30 czerwca 2007 r. Zakład (...) Spółka Akcyjna w B. wniesiony został aportem do (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. podczas, gdy w dniu 30 czerwca 2007 r. aportem wniesiono przedsiębiorstwo Zakład (...) S.A. Operator Systemu Dystrybucyjnego – Oddział (...) w B.”, przy czym sprzeczność ta miała istotny wpływ na wynik sprawy;

- sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez ustalenie, iż uczestnik postępowania w sposób swobodny korzystał z przedmiotowej linii napowietrznej oraz wykonywał w stosunku do niej oględziny, przeglądy, czynności konserwacyjne, utrzymaniowe i naprawczo – pomiarowe podczas, gdy nie wynika to z przytoczonych dowodów w postaci kart oględzin oraz zeznań świadka, przy czym sprzeczność tych ustaleń miała istotny wpływ na wynik sprawy.

Wskazując na powyższe zarzuty wnioskodawcy domagali się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację uczestnik postępowania wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od wnioskodawców na rzecz uczestnika kosztów postępowania. Wskazał w uzasadnieniu na trafność orzeczenia Sądu Rejonowego, który słusznie uznał, że uczestnik dysponuje już trwałym tytułem prawnym do korzystania z nieruchomości wnioskodawców.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd Okręgowy w pełni podziela ustalenia faktyczne i ocenę prawną tych ustaleń dokonaną przez Sąd Rejonowy.

Przede wszystkim należy wskazać, że w niniejszej sprawie wykazanie ciągłości posiadania jest istotne dla upływu okresu posiadania potrzebnego do stwierdzenia zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu. Wbrew twierdzeniom skarżącego prawidłowe są ustalenia Sądu pierwszej instancji i ocena prawna tych ustaleń dotycząca przeniesienia posiadania urządzeń przesyłowych z Zakładu (...) S.A. w B. na Zakład (...) Sp. z o.o. w B.. Przeniesienie nastąpiło na mocy umowy aportowego zbycia przedsiębiorstwa sporządzonej w dniu 30 czerwca 2007 r. W umowie tej wskazano, że przedmiotem wkładu niepieniężnego jest przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 55 ¹ k.c., na które składają się w szczególności (…). W tym miejscu nastąpiło wyliczenie między innymi praw, wierzytelności, dokumentów i tajemnic przysługujących zbywcy, m.in. uprawnień z tytułu służebności gruntowych. Określenie „w szczególności” wskazuje, że wyliczenie poszczególnych składników majątku jest jedynie przykładowe. Zatem obok wymienionych wprost składników majątku na przedmiot umowy składały się również inne składniki, które nie zostały bezpośrednio wskazane w treści umowy. Takie określenie przedmiotu umowy nawiązuje do definicji przedsiębiorstwa, na które składa się wiele składników.

Zgodnie z art. 55 ¹ k.c. przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Wyliczenie ma jedynie charakter przykładowy. Nie ma zatem wątpliwości, że przedmiotowa linia energetyczna, która niewątpliwie służyła przedsiębiorstwu energetycznemu do prowadzenia działalności gospodarczej stanowiła przedmiot zbycia. Natomiast wskazywane przez skarżącego służebności zostały wprost wyszczególnione w § 1 d umowy.

Należy również przyjąć, że przedmiotem przeniesienia było także posiadanie spornych urządzeń elektroenergetycznych. W doktrynie nie ma wątpliwości, że na przedsiębiorstwo składają się również pewne stany faktyczne o dużym znaczeniu dla przedsiębiorstwa np. posiadanie (Korus Krzysztof, Kodeks cywilny. Komentarz do zmian wprowadzonych ustawą z dnia 14 lutego 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw LEX/el. 2003). Skoro zatem przedmiotem przeniesienia była całość przedsiębiorstwa, to należy przyjąć, iż posiadanie określonych urządzeń również było przedmiotem zbycia. Zresztą z treści przepisu art. 340 k.c. wynika domniemanie ciągłości posiadania.

Nie są również zasadne twierdzenia skarżącego, iż przedmiotem aportu był Zakład (...) S.A. Operator Systemu Dystrybucyjnego – Oddział (...) w B.. Z treści umowy wynika bowiem, że przedmiotem aportu była jedynie taka nazwa, która stanowiła oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo, która zgodnie z powołanym przepisem wchodzi również w skład przedsiębiorstwa.

Nie są także trafne zarzuty skarżącego dotyczące korzystania przez poprzedników prawnych uczestnika postępowania z linii napowietrznej będącej przedmiotem rozważań. Zarzuty te dotyczą w istocie braku wykazania przesłanki posiadania, bowiem określone akty władztwa typowe dla wykonywania służebności przesyłu, świadczą o jej posiadaniu.

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 4 października 2006 r. (sygn. II CSK 119/06, Legalis) wskazał, że cechą posiadania służebności przesyłu jest to, że władztwo posiadacza polega na korzystaniu z nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności (w taki sposób w jaki czyni to podmiot mający służebność) i może ono być wykonywanie sporadycznie, w miarę potrzeby, jednakże musi charakteryzować się stabilnością. Znajdujące się na kartach 115-118 akt sprawy karty oględzin dotyczące linii będącej przedmiotem niniejszej sprawy wskazują, że linia ta była przedmiotem kontroli i drobnych napraw, co zostało również potwierdzone zeznaniami świadka J. S.. Wprawdzie czynności te były podejmowane w odstępach pięcioletnich, co jednak nie jest przeszkodą do stwierdzenia wykonywania służebności skoro czynności te było podejmowane regularnie. Należy przy tym podkreślić, że zakres korzystania przez poprzedników prawnych uczestnika i samego uczestnika z nieruchomości wnioskodawców w zakresie treści służebności przesyłu był niewątpliwie determinowane charakterem urządzeń przesyłowych, które przebiegały nad powierzchnią nieruchomości wnioskodawców. Utrzymanie ich w należytym stanie nie musiało wiązać się z każdorazowym wejściem na nieruchomość wnioskodawców.

Nie można podzielić zarzutów skarżących odnośnie braku dowodów na ciągłość posiadania przedmiotowej linii energetycznej przez kolejnych następców prawnych. Wnioskodawcy wskazali, że przedmiotem przekazania w ramach zarządzenia nr (...) Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 9 lipca 1993 r. była inna linia niż wskazana we wniosku. Temu stanowisku zaprzecza treść dokumentów złożona przez uczestnika postępowania. Treść przedmiotowego rozporządzenia wskazuje, że wszystkie urządzenia elektroenergetyczne poza wymienionymi w załączniku do tego zarządzenia przeszły z Zakładu (...) z siedzibą w B. na Zakład (...) S.A. w siedzibą w B.. Dotyczy to zatem również linii energetycznej będącej przedmiotem niniejszej sprawy.

Mając zatem na uwadze wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy uznał apelację wnioskodawców za niezasadną i na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. orzekł, jak w postanowieniu.

O kosztach postępowania za instancję odwoławczą orzeczono na postawie art. 520 § 2 k.p.c. w zw. z § 7 pkt 3 i § 12 ust 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r., poz.490 z późn. zm.). Interesy wnioskodawców i uczestnika postępowania były w niniejszej sprawie niewątpliwie sprzeczne, co uzasadniało obciążenie kosztami postępowania apelacyjnego stronę przegrywającą. Na koszty postępowania poniesione przez uczestnika postępowania składała się opłata za czynności radcy prawnego w wysokości 120 zł.