Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 stycznia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 2016 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy K. B., I. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o podstawę wymiaru składek

na skutek odwołania K. B., I. O.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 23 lutego 2015 r. nr (...)

1.  oddala odwołania;

2.  zasądza od K. B. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Z. kwotę 600 zł (sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

3.  zasądza od I. O. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Z. kwotę 600 zł (sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

(-) SSO Grzegorz Tyrka

Sygn. akt VIII U 569/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 23.02.2015r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. stwierdził, że odwołująca I. O. podlega od dnia 01.09.2014r. obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zgłoszenia do ubezpieczeń jako pracownik przez płatnika składek - K. B., z podstawą wymiaru składek w wysokości minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym okresie, to jest 1.680,00 zł.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy zakwestionował wysokość ustalonego przez odwołującą i płatnika składek wynagrodzenia w kwocie 5.700,00 zł brutto, które to wynagrodzenie, zdaniem organu rentowego, było wygórowane i służyło stworzeniu dla odwołującej możliwości uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych w wyższej wysokości. Organ rentowy zwrócił uwagę, iż ustalenie wynagrodzenia w wysokości j.w. przy wcześniejszym wykonywaniu tych samych czynności w ramach umowy zlecenia z wynagrodzeniem w wysokości 100,00 zł miesięcznie budzi uzasadnione podejrzenie, że kwota podstawy wymiaru składek zawarta w umowie o pracę miała jedynie umożliwić odwołującej I. O. skorzystanie z bardzo wysokich świadczeń finansowanych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W ocenie organu rentowego tak ustalona w umowie o pracę kwota wynagrodzenia jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego i społeczno – gospodarczym przeznaczeniem prawa.

W odwołaniu od powyższej decyzji sprecyzowanym w piśmie procesowym z dnia 04.08.2015r. I. O. domagała się jej zmiany przez przyjęcie, iż podstawę wymiaru składek za wyżej wymieniony okres zatrudnienia stanowi kwota 5.700,00 zł za pełny miesiąc oraz wniosła o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odwołująca generalnie podniosła, iż wynikająca z umowy o pracę kwota wynagrodzenia 5.700,00 zł nie jest wygórowana, jest adekwatna do powierzonych obowiązków. Wprawdzie, na umowę o pracę odwołująca wykonywała te same czynności co na umowie zlecenia, jednak w większym wymiarze w sytuacji, gdy na umowie zlecenia pracowała około 10 godzin miesięcznie, a na umowie o pracę pracowała na pełny etat. Zawarcie umowy o pracę związane było z rozwojem firmy (...), do którego przyczyniła się odwołująca. Wreszcie, odwołująca dodała, iż bezzasadny jest zarzut organu rentowego, że umowa o pracę została stworzona po to, aby odwołująca miała możliwość skorzystania z zasiłku macierzyńskiego, gdyż o ciąży dowiedziała się pod koniec września.

Odwołanie od decyzji wniosła również K. B. podnosząc, iż się z nią nie zgadza i wskazując na okoliczności jak w odwołaniu I. O..

W odpowiedziach na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji. Organ rentowy złożył wniosek o zasądzenie, odrębnie od każdej z odwołujących, na rzecz tego organu zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wskazując, iż wartość przedmiotu sporu w każdej z tych spraw wynosi: 2.694 zł – jest to suma składek na ubezpieczenie społeczne za okres od dnia 01.09.2014r. do dnia 03.11.2014r. liczona od podstawy wymiaru składek stanowiącej różnicę pomiędzy podstawą deklarowaną przez płatnika, a przyjętą przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji.

Sąd połączył sprawy do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Sąd ustalił, co następuje:

Odwołująca K. B. od około 7 lat prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usług transportowych krajowych i międzynarodowych oraz dodatkowo w zakresie sprzedaży samochodów używanych, pod nazwą Usługi (...) w G..

Firma dysponuje ośmioma samochodami, z których część pozostaje w leasingu, a część została zakupiona na kredyt.

Odwołująca K. B. zatrudnia ośmiu kierowców wyłącznie na podstawie umów zlecenia, w tym dwóch wykonuje usługi na rzecz odwołującej w ramach własnej działalności gospodarczej. Wynagrodzenie miesięczne kierowców pracujących na trasach międzynarodowych ( Belgia, Holandia, Niemcy ) wynosi około 4.000 zł brutto, natomiast wynagrodzenie miesięczne kierowców – kurierów pracujących na trasach krajowych, przy faktycznym wykonywaniu przez nich pracy przez co najmniej 8 godzin każdego dnia, jest stałe i wynosi 600 zł brutto miesięcznie.

Od 2009r. w firmie (...) jest zatrudniony jej syn D. B. (1) ( urodzony w dniu (...) ), na podstawie umowy o pracę w wymiarze ½ etatu i za wynagrodzeniem odpowiadającym połowie minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Obsługę księgową firmy prowadzi I. R..

Odwołująca I. O. ( urodzona w dniu (...) ) początkowo zatrudniona została u odwołującej K. B. w okresie od dnia 22.08.2012r. do dnia 31.10.2012r. na podstawie umowy o pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy i za wynagrodzeniem w kwocie minimalnego wynagrodzenia za pracę, na stanowisku kierowcy, przy czym faktycznie wykonywała wówczas pracę polegającą na pozyskiwaniu samochodów do sprzedaży.

Następnie po kilkumiesięcznej przerwie, to jest od dnia 01.08.2013r. podjęła u K. B. pracę na podstawie zawieranych z miesiąca na miesiąc umów zlecenia, za wykazanym w tych umowach wynagrodzeniem stałym wynoszącym 100 zł miesięcznie. Pracę na podstawie tak zawieranych umów świadczyła do dnia 31.08.2014r.

Do obowiązków odwołującej należało obsługiwanie biura firmy, nawiązywanie kontaktów z potencjalnymi klientami, utrzymywanie dotychczasowych kontaktów z kontrahentami, odbiór części samochodowych, pozyskiwanie samochodów do sprzedaży, zajmowanie się sprawami pracowniczymi, rozliczanie płatności, wystawianie faktur. W wykonywaniu tych czynności pomagała jej właścicielka firmy (...) oraz D. B. (1), który dodatkowo pracował jako kierowca.

Odwołująca I. O. początkowo w ramach tych umów nie wykonywała pracy codziennie, lecz z czasem, wraz z rozwojem firmy, pracy było coraz więcej.

W dniu 01.09.2014r. K. B. zawarła z odwołującą I. O. umowę o pracę na czas nieokreślony, na stanowisku menadżera, w pełnym wymiarze czasu pracy i za wynagrodzeniem w kwocie 5.700 zł brutto miesięcznie.

Do zakresu obowiązków odwołującej wchodziły takie czynności jak wcześniej wykonywane na podstawie umów zlecenia z tym, że obecnie miały być świadczone w pełnym wymiarze czasu pracy.

Od dnia 04.11.2014r. odwołująca I. O. stała się niezdolna do pracy i złożyła w organie rentowym wniosek o wypłatę zasiłku chorobowego. Powodem niezdolności był stan zagrożenia ciąży.

Z karty ciąży wynika, iż pierwsza wzmianka odnośnie ciąży odwołującej datowana była na dzień 16.09.2014r.

Ojcem dziecka odwołującej jest D. B. (1), z którym odwołująca pozostaje w związku od 2013r.

Na czas nieobecności w pracy odwołującej I. O. spowodowanej niezdolnością do pracy, a następnie korzystaniem z urlopu macierzyńskiego, K. B. nie zatrudniła na jej miejsce innego pracownika. Dotychczasowe obowiązki I. O. przejęła K. B. i D. B. (1), a od kwietnia 2015r. także częściowo M. L., która zatrudniona została przez K. B. na podstawie umowy zlecenia za wynagrodzeniem w kwocie 600 zł brutto miesięcznie.

Przed zawarciem umowy o pracę z dnia 01.09.2014r. łączny okres pracy zawodowej odwołującej I. O. wynosił około dwóch lat, gdy oprócz pracy u odwołującej K. B., I. O. pracowała także w krótkich okresach czasu jako kelnerka, doradca telefoniczny i doradca na siłowni. I. O. z zawodu jest trenerem fitness, posiada wykształcenie średnie ogólnokształcące.

Z informacji o wysokości dochodu ( straty ) z pozarolniczej działalności gospodarczej w roku podatkowym 2014 dotyczącej K. B. wynika, iż dochód ww. z tytułu prowadzenia firmy transportowej wyniósł 7.078,72 zł.

Wartość rat kredytowych K. B. w 2014r. wyniosła 6.430,80 zł, a rat leasingowych 29.353,56 zł.

Odwołująca K. B. zeznała, iż przeciętny jej dochód z prowadzonej działalności gospodarczej wynosi około 1.000 zł miesięcznie.

/ dowód: z akt ZUS, akt osobowych odwołującej I. O. oraz świadka D. B. (1), kserokopii karty ciąży, wydruków z programu komputerowego (...), dokumentacji księgowo – podatkowej dotyczącej K. B., umów zlecenia i rachunków M. L., zeznań świadków M. T., T. T., I. R., D. K., D. B. (1), zeznań odwołujących I. O. i K. B. /.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołania K. B. i I. O. nie zasługują na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 6 ust.1 pkt 1 ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2015r., poz.121 ) – zwanej dalej ustawą, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów.

Po myśli art. 11 ust. 1 ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu podlegają osoby wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 12, zaś według art. 12 ust. 1 ustawy obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Za pracownika natomiast – w myśl art. 8 ust. 1 – uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem, że jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust. 11 – dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.

W rozpoznawanej sprawie nie był przedmiotem sporu fakt podlegania przez odwołującą I. O. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu jako pracownika zatrudnionego u K. B. prowadzącej firmę Usługi (...) w G..

Przedmiotem sporu była natomiast wysokość wynagrodzenia ustalonego przez strony umowy o pracę z dnia 01.09.2014r. na kwotę 5.700,00 zł brutto, gdy organ rentowy w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji wskazał, iż ustalenie tak wysokiego wynagrodzenia miało na celu jedynie zapewnienie ubezpieczonej możliwości skorzystania z wyższych świadczeń z ubezpieczenia chorobowego i było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że samo zawarcie umowy o pracę nawet w okresie ciąży i nawet, gdyby głównym motywem było uzyskanie zasiłku macierzyńskiego, nie jest naganne, ani tym bardziej sprzeczne z prawem ( por wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 06.02.2006r., III UK 156/05, LEX nr 272549, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 04.08.2005r., II UK 320/04, OSNP 2006/7-8/122).

Natomiast ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę może być, w konkretnych okolicznościach, uznane za nieważne, jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu (art. 58 § 2 i §3 k.c. w związku z art. 300 k.p.) ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23.01.2014r., I UK 302/13, LEX nr 1503234, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 09.08.2005r., III UK 89/05, OSNP 2006/11-12/192). Każdorazowo jednak należy badać okoliczności konkretnego przypadku.

Na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych wysokość osiąganego wynagrodzenia ma doniosłe skutki, gdyż wynagrodzenie stanowi podstawę wymiaru składek na poszczególne ubezpieczenia, a zatem ma przełożenie na wysokość pobieranych świadczeń. Niesie to za sobą skutki zarówno w sferze interesu ubezpieczonego jak i interesu społecznego. Ustalenie nadmiernie wygórowanego wynagrodzenia prowadzącego – w okolicznościach konkretnej sprawy – do pobierania wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nieadekwatnych do odprowadzonych wcześniej składek pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, do których na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych należy zaliczyć m. in. zasadę równego traktowania wszystkich ubezpieczonych, zasadę solidaryzmu ubezpieczeń społecznych, zasadę ochrony interesów i niepokrzywdzenia innych ubezpieczonych, zasadę nieuprawnionego nieuszczuplania środków FUS.

Zgodnie z art. 78§1 kodeksu pracy (t.j. Dz.U. z 2014r., poz.1502) wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość pracy.

Przyjmuje się, że podstawę wymiaru składki ubezpieczonego będącego pracownikiem stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy. Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji ( por. uzasadnienie do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 27.04. 2005r., II UZP 2/05, OSNP 2005/21/338).

W okolicznościach niniejszej sprawy Sąd orzekający podzielił wątpliwości organu rentowego co do wysokości ustalonego przez strony wynagrodzenia, które również w ocenie tut. Sądu zostało zawyżone.

Zdaniem Sądu wynagrodzenie to było nieadekwatne w szczególności w odniesieniu do posiadanego przez odwołującą I. O. doświadczenia zawodowego, które w dacie zawarcia przedmiotowej umowy o pracę było znikome zważywszy, że odwołująca legitymowała się zaledwie 2 – letnim stażem pracy.

Ze zgromadzonego materiału dowodowego sprawy wynika, iż na podstawie zawartej w dniu 01.09.2014r. umowy o pracę w zakres obowiązków odwołującej wchodziły generalnie takie same czynności jak wcześniej wykonywane na podstawie umów zlecenia. W takiej sytuacji, nawet biorąc pod uwagę, że od września 2014r. odwołująca miała wykonywać pracę w zwiększonym, w stosunku do poprzedniego, wymiarze czasu pracy, to jest na pełny etat, nieuzasadnione zdaniem Sądu było ustalenie jej wynagrodzenia miesięcznego na poziomie kilkadziesiąt razy wyższym od otrzymywanego wcześniej z tytułu pracy na podstawie umów zlecenia ( 100 zł brutto ).

Wynagrodzenie odwołującej pozostaje w rażącej dysproporcji do zarobków pozostałych pracowników zatrudnionych w firmie (...), a wykonujących pracę na terenie kraju, którzy – poza D. B. (1) – zatrudnieni są na podstawie umów zlecenia, w sytuacji, gdy ich miesięczne wynagrodzenia kształtują się na poziomie 600 zł brutto, przy wykonywaniu pracy w wymiarze odpowiadającym pełnemu etatowi pracowniczemu. Wreszcie, wynagrodzenie to jest rażąco wygórowane także w odniesieniu do wynagrodzenia D. B. (1), które w umowie o pracę określone zostało na kwotę odpowiadającą połowie minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz do dochodu z działalności gospodarczej właścicielki firmy (...), gdy zeznała ona, że wynosi on przeciętnie 1.000 zł. miesięcznie.

Zdaniem Sądu zatrudnienie odwołującej I. O. za tak wysokim wynagrodzeniem, nie znajdywało także uzasadnienia w kondycji finansowej firmy (...) mając na uwadze fakt, iż dochód z tej firmy za cały 2014r. wyniósł 7.078,72 zł, a zatem był nieznacznie wyższy od przewidzianego w umowie o pracę jednomiesięcznego wynagrodzenia odwołującej.

Należy zauważyć, iż przed zatrudnieniem odwołującej na stanowisku menadżera, w firmie (...) stanowiska takiego nie było, a w czasie nieobecności w pracy odwołującej I. O., na jej miejsce nie została zatrudniona inna osoba. Obowiązki ww. zostały przejęte przez D. B. (2), K. B. i częściowo także ( jak zeznała I. O. w 1/3 ) przez M. L., która jednak została zatrudniona na umowę zlecenia za wynagrodzeniem zaledwie 600 zł brutto miesięcznie.

Reasumując, Sąd uznał, że zawarte w umowie o pracę zapisy określające wynagrodzenie odwołującej I. O. były – w opisanych wyżej okolicznościach niniejszej sprawy - sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i miały na celu umożliwienie pobierania przez odwołującą wyższych świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Sąd miał tu na uwadze fakt, że odwołująca stała się niezdolna do pracy zaledwie po krótkotrwałym, bo 2 - miesięcznym okresie zatrudnienia. A zatem mając na uwadze treść art. 58 kodeksu cywilnego postanowienia te należało uznać za nieważne.

W konsekwencji powyższego, na podstawie uregulowań prawnych powołanych na wstępie rozważań, Sąd z mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w pkt 1 wyroku oddalił odwołania jako bezzasadne.

W pkt 2 i 3 wyroku Sąd na podstawie art.98 k.p.c. i art.99 k.p.c. w związku z §2 ust.1 i ust.2 oraz §6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( t.j. Dz.U. z 2013r. poz. 490 ze zm. ) zasądził odrębnie od każdej z odwołujących na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. po 600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, wyliczoną od wartości przedmiotu sporu – 2.694 zł w odniesieniu do każdej z odwołujących.

W świetle ukształtowanego stanowiska judykatury w sprawie, w której wniesiono odwołanie od decyzji organu rentowego ustalającej obowiązek ubezpieczenia oraz określającej wymiar składek, wynagrodzenie radcy prawnego powinno być ustalone na podstawie § 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r., a więc uzależnione od wartości przedmiotu sporu ( por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 12.11.2012r. III AUz 290/12 ).

(-) SSO Grzegorz Tyrka