Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 września 2013r.

Sąd Okręgowy w Słupsku V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Barbara Odelska

Protokolant: st. sekr. sądowy Beata Pezena

po rozpoznaniu w dniu 30 września 2013r. w Słupsku

na rozprawie

sprawy z odwołania J. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

z dnia 13 czerwca 2013 r., znak (...)

o emeryturę

I.  oddala odwołanie

II.  zasądza od ubezpieczonego J. M. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. kwotę 60 zł (sześćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania.

UZASADNIENIE

Ubezpieczony J. M. wniósł odwołanie od decyzji z dnia 13 czerwca 2013 roku, znak: (...)domagając się jej zmiany, poprzez przyznanie prawa do emerytury.

W odwołaniu ubezpieczony domagał się zmiany decyzji i uwzględnienia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej, a także okresów pracy od 1 października 1970 roku do 28 kwietnia 1973 roku i od 12 maja 1975 roku do 30 września 1975 roku z tytułu zatrudnienia w Państwowym Ośrodku (...) w C. oraz okresu od 2 kwietnia do 10 lipca 1979 roku w Spółdzielni (...).

Pozwany organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie od ubezpieczonego kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych podnosząc, że ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 roku udowodnił łącznie 28 lat, 5 dni okresów składkowych i nieskładkowych w tym 11 lat , 5 miesięcy i 24 dni okresów pracy w warunkach szczególnych .

Z uwagi na brak piętnastoletniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych organ rentowy odmówił J. M. prawa do emerytury .

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczony J. M. , urodzony (...), lat(...), złożył w dniu 20 maja 2013 roku wniosek o emeryturę.

Wraz z wnioskiem przedłożył zaświadczenia i świadectwa pracy, którymi udokumentował nie kwestionowany przez pozwany organ rentowy staż ubezpieczeniowy wynoszący łącznie 28 lat, 5 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym staż pracy w warunkach szczególnych 11 lat, 5 miesięcy i 24 dni.

Ubezpieczony w chwili składania wniosku należał do OFE, lecz wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz budżetu państwa.

dowód: akta emerytalne: wniosek k. 1-3, kwestionariusz k.4, karata przebiegu zatrudnienia k.31, zaskarżona decyzja k.30

Ubezpieczony J. M. w okresie od 1 października 1970 roku do 30 września 1975 roku był zatrudniony w Państwowym Ośrodku (...) w C. na stanowisku pomocnika elektromontera i kierowcy. Ubezpieczony posiada wykształcenie podstawowe, nie posiada uprawnień elektrycznych.

W okresie od 28 kwietnia 1973 roku do 12 kwietnia 1975 roku ubezpieczony odbywał zasadnicza służbę wojskową. W okresie jej pełnienia ubezpieczony jeździł samochodem marki G. (...), S. (...).

W okresie od 2 kwietnia do 10 lipca 1979 roku ubezpieczony pracował w Spółdzielni (...) w K. na stanowisku kierowcy.

Dowód: akta emerytalne ZUS : świadectwo pracy k.9 , zaświadczenie (...) C. z dnia 21.03.2013 r. k.11,wyciąg z rozkazu dziennego dowódcy jednostki wojskowej w T. k.12-13, akta osobowe ubezpieczonego k.15, akta osobowe ubezpieczonego k.19,

Praca ubezpieczonego w czasie zatrudnienia od 1 października 1970 roku do 28 kwietnia 1973 roku oraz od 12 maja 1975 roku do 30 września 1975 roku w Państwowym Ośrodku (...) w C. nie była pracą w warunkach szczególnych.

Ubezpieczony według stanu na dzień 1 stycznia 1999 roku nie posiada ponad 15 letniego okres pracy w warunkach szczególnych.

Dowód: j/w

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego J. M. nie zasługuje na uwzględnienie.

Kwestią wymagającą rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie było ustalenie uprawnień ubezpieczonego do wcześniejszej emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, na podstawie art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227) oraz przepisów Rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 , poz. 43 ze zm.).

Zgodnie z art.184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32,33,39 i 40, jeżeli w dniu wejścia ustawy osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27

W myśl ust. 2 art. 184 emerytura przysługuje ubezpieczonym, którzy nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa .

Okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, to 25 lat w przypadku mężczyzny (art. 27 pkt 2). Wiek emerytalny wynika z § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 ze zm.), do którego odsyła art. 32 ust. 4 powołanej ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Dla mężczyzny jest to 60 lat. Wymagany okres zatrudnienia w warunkach szczególnych przewidziany w przepisach dotychczasowych, o którym mowa w art. 184 ust. 1, to okres 15 lat, o czym stanowi § 4 ust. 3 powołanego rozporządzenia.

Bezsporne w niniejszej sprawie było, że ubezpieczony J. M. ma ukończone 60 lat, był członkiem OFE lecz złożył stosowny wniosek o przekazanie środków na rzecz budżetu państwa , posiada wymagany ponad 25 letni staż pracy liczony na dzień wejścia w życie ustawy, tj. na dzień 01.01.1999 roku.

Oznacza to, iż jedyną przesłanką jaką musiał ubezpieczony udowodnić
w przedmiotowej sprawie była praca w warunkach szczególnych w wymiarze 15 lat według stanu na dzień 01.01.1999r.

Zgodnie § 22 ust 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. Nr 237, poz. 1412 ) środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności:

1) legitymacja ubezpieczeniowa;

2) legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia.

Jednak w spornych przypadkach, uwzględnienie okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach następuje po ustaleniu rzeczywistego zakresu obowiązków oraz wykonywania bezpośrednio i stale, w pełnym wymiarze czasu pracy tego zatrudnienia.

Zważyć przy tym należy, że w postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe prowadzenie dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron nie podlega żadnym ograniczeniom.

Według art. 473 § 1 kpc w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przed sądem przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu z zeznań świadków i z przesłuchania stron.

Ten wyjątek od ogólnych zasad, wynikających z art. 247 KPC, sprawia, że każdy istotny fakt (np. taki, którego ustalenie jest niezbędne do przyznania ubezpieczonemu prawa do wcześniejszej emerytury), może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe (vide wyrok SN z 4 października 2007 r. I UK 111/07).

Rodzaje prac ustala się na podstawie powołanego już wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, który w załączniku A w D. od I do XIV wymienia rodzaje prac, które są pracą w warunkach szczególnych.

Praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki. Przy czym dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy.

Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. (wyrok Sądu Najwyższego z 1 czerwca 2010 roku, sygn. II UK 21/10, LEX nr 619638).

Zatem decydującą rolę przy analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod jedną z pozycji wspomnianego załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów.

W świetle art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pracami w szczególnych warunkach nie są bowiem wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie, które zostały rodzajowo wymienione w tymże rozporządzeniu. Przepis § 1 ust. 1 rozporządzenia stanowi zresztą, że akt ten ma zastosowanie do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4 - 15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do niego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r., I UK 393/10).

W załączniku A w dziale II w energetyce wymieniono prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych.

W tym miejscu należy odnieść się także do kwestii relacji zarządzeń resortowych, wydawanych przez poszczególnych ministrów, do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 218/09 (lex numer 590247) wskazał, że wykazy resortowe mają charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający. Taki wykaz resortowy ułatwia identyfikację określonego stanowiska pracy jako stanowiska pracy w szczególnych warunkach - w szczególności, jeśli w wykazie stanowiącym załącznik do w/w rozporządzenia nie wymienia się konkretnych stanowisk, lecz operuje się pojęciem ogólnym. Innymi słowy, zarządzenia resortowe mogą mieć znaczenie w sferze dowodowej.

Z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego, czy centralny związek spółdzielczy, w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może - w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych - stanowić negatywną przesłankę dowodową. Sąd Okręgowy podziela powyższy pogląd Sądu Najwyższego.

Na uwagę zasługuje więc okoliczność, że w wykazie B dziale II stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach (Dz. Urz. (...) 2/88/poz.4) prace w energetyce wymienione są: w poz. 1 - Prace przy wytwarzaniu, przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych:

1. elektromonter instalacji i urządzeń elektroenergetycznych

2. elektromonter linii napowietrznych niskich i średnich napięć

3. elektromonter linii napowietrznych wysokich napięć

4. elektromonter aparatury, automatyki i układów pomiarowych kodów i turbin

5. elektromonter instalacji elektrycznych przemysłowych

6. elektromonter obwodów wtórnych

7. elektromonter pomiarów i automatyki zabezpieczeniowej na wszystkich rodzajach napięć

8. elektromonter urządzeń rozdzielczych i stacyjnych

9. elektroenergetyk elektrowni cieplnych

10. elektroenergetyk pomiarów i zabezpieczeń

11. elektroenergetyk nastawni

12. monter urządzeń ciepłowniczych

Właściwy minister określił zatem, co do których konkretne stanowisk pracy istnieje domniemanie, że praca na tych stanowiskach jest pracą wykonywaną w warunkach szczególnych.

Skoro więc nie wszystkie nawet stanowiska pracy robotnicze przy wytwarzaniu, przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych są uznawane za wykonywane w szczególnych warunkach to praca pomocnika elektromontera nie może zostać uznana za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach, jako niewymieniona w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

Zdaniem Sądu – brak wykształcenia i uprawnień do pracy na stanowisku elektromontera przeczy wykonywaniu przez ubezpieczonego czynności, które wykonywał elektromonter.

O uprawnieniach pracownika do emerytury na warunkach przewidzianych w cytowanych wyżej przepisach decyduje obiektywnie wykonanie pracy w szczególnych warunkach, czyli na enumeratywnie wymienionych stanowiskach a nie przekonanie pracownika, że sam charakter lub warunki pracy wystarczają do uznania jej za wykonywaną w szczególnych warunkach.

W ocenie Sadu stanowiska pracy ubezpieczonego i czynności przez niego wykonywane nie można kwalifikować jako pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku wymienionym w Załączniku do Rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r. Wykaz A Dział II „W energetyce” – prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych.

Chybione jest także stanowisko ubezpieczonego, który domagał się uwzględnienia do okresów pracy w warunkach szczególnych okresu zasadniczej służby wojskowej.

Okres czynnej służby wojskowej stanowi okres składkowy w myśl art. 6 ust.1 pkt 4 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. [ tekst jednolity. Dz. U z 2009r., Nr 153, poz. 1227 ze zmianami]. Natomiast nie każdy okres składkowy jest jednocześnie okresem pracy w szczególnych warunkach.

Po pierwsze, zasadnicza służba wojskowa jako praca w szczególnych warunkach nie jest wymieniona w treści rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

W § 10 cytowanego aktu jest mowa jedynie o żołnierzach zawodowych, a takiej służby ubezpieczony nie pełnił. Z powyższego wynika, że bez szczególnych regulacji lub uwarunkowań okres zasadniczej służby wojskowej nie podlega wliczeniu do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, od którego zależy prawo do wcześniejszej emerytury [por. wyrok SN z dnia 7.12.2010r. w sprawie I UK 203/10 LEX nr 786370]

Po wtóre, do szczególnych uwarunkowania należy zaliczyć sytuację, w której pracownikowi wykonującemu pracę w szczególnych warunkach służba wojskowa przerywa zatrudnienie w szczególnych warunkach. Wówczas okres zasadniczej służby wojskowej podlega uwzględnieniu do okresów pracy w szczególnych warunkach. W tej kwestii należy odwołać się do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2006 r. III UK 5/06. Zgodnie z przytoczonym orzeczeniem okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia.

Odwołujący jednak przed rozpoczęciem zasadniczej służby wojskowej, jak wynika z ustaleń nie pracował w warunkach szczególnych.

W konsekwencji w ocenie Sądu ubezpieczony nie legitymuje się okresem zatrudnienia 15 lat pracy w szczególnych warunkach, bo nawet po zaliczeniu spornego okresu zatrudnienia od 1 października 1970 roku do 28 kwietnia 1973 roku, od 12 maja 1975 roku do 30 września 1975 roku i 2 kwietnia 1979 roku do 10 lipca 1979 roku w sumie łączny okres pracy w szczególnych warunkach wynosi 14 lat, 8 miesięcy i 2 dni.

Z uwagi zatem na fakt, że uwzględnienie powyższych okresów nie mogłoby spowodować, że J. M. legitymowałby się co najmniej 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach w ocenie Sądu brak było potrzeby powoływania świadka A. J. na okoliczność, że pracował jeszcze w szczególnych warunkach w okresie czasu od 2 kwietnia 1979 roku do 10 lipca 1979 r. w Spółdzielni (...) w K.. Wobec powyższego na podstawie art. 217 § 2 k.p.c Sąd oddalił ten wniosek dowodowy.

Podkreślić należy, że skorzystanie z możliwości przejścia na emeryturę przy obniżonym wieku jest wyjątkiem od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, dlatego wymagana jest ścisła interpretacja przepisów w tym zakresie, przy czym jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 grudnia 1997 r., II UKN 417/97 (OSNP 1998 r. nr 21, poz. 638) tylko praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze na stanowiskach wymienionych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wykonywana stale i w pełnym wymiarze uzasadnia skorzystanie z uprawnienia do wcześniejszej emerytury.

W oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd ustalił, że nie został zatem spełniony warunek przepracowania co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach.

Okresy wykonywania przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach, uznane przez ZUS łącznie wynoszą 11 lat, 5 miesięcy i 24 dni co oznacza, iż są znacznie niższe od wymaganego co najmniej 15-letniego okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Nie mogą więc uprawniać J. M. do emerytury w obniżonym wieku, przewidzianej w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴§1 k.p.c., Sąd oddalił odwołanie ubezpieczonego, o czym orzeczono jak w punkcie I sentencji.

O kosztach procesu – kosztach zastępstwa prawnego stron – Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc, oraz § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2002 r., Nr 163, poz. 1349 ze zm.)-punkt II sentencji.