Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 30 czerwca 2015 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi

zasądził od J. W. na rzecz Skarbu Państwa –Prezydenta Miasta Ł. kwotę w wysokości 22.382,73 złote z ustawowymi odsetkami liczonymi od:

-kwoty 5.911,11 złotych od dnia 1 kwietnia 2011 roku do dnia zapłaty,

-kwoty 5.911,11 złotych od dnia 1 kwietnia 2012 roku do dnia zapłaty,

-kwoty 5.911,11 złotych od dnia 1 kwietnia 2013 roku do dnia zapłaty,

-kwoty 4.649,40 złotych od dnia 1 kwietnia 2014 roku do dnia zapłaty;

oraz orzekł o kosztach procesu.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożył pozwany, zarzucając mu:

- nierozpoznanie istoty sprawy;

-nie uwzględnienie dowodów z odpisów ksiąg wieczystych wymienionych w akcie notarialnym z dnia 23 grudnia 1993 r. mających decydujący wpływ na ocenę czynności prawnej w postaci tego aktu;

- nie uwzględnienie wniosku pozwanego o wezwanie powoda do okazania protokołu przekazania przedmiotowej nieruchomości do zasobu nieruchomości Skarbu Państwa, którego brak ma decydujący wpływ na ocenę czynności prawnej w postaci aktu notarialnego z dnia 23 grudnia 1993 r.;

- naruszenie art. 57 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami ( Dz.U. 1997 nr 115, poz. 741 ), poprzez nie uwzględnienie faktu iż Minister właściwy do spraw Skarbu Państwa ich nie zastosował, kiedy miał ustawowy obowiązek ich zastosowania gdyby dokonał takiej samej oceny czynności prawnej w postaci aktu notarialnego z dnia 23 grudnia 1993 r. jakiej dokonał Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, co narusza wiążące Sąd I instancji rozstrzygnięcie ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa, jedynego uprawnionego organu do zastosowania art. 57 ust. 1, 2 i 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami, w przypadku gdy wskazane przepisy miałyby zastosowanie;

- błędną ocenę czynności prawnej w postaci aktu notarialnego z dnia 23 grudnia 1993 r. na skutek nieuwzględnienia zarzutów wskazanych w pkt. 2, 3 i 4 niniejszej apelacji, których uwzględnienie wskazuje, iż akt notarialny z dnia 23 grudnia 1993 r. jest czynnością prawną nieistniejąca;

- uchylenie się Sądu I instancji od stwierdzenia nie istnienia prawa użytkowania wieczystego gruntu, wskutek nie uwzględnienia zarzutów wskazanych w pkt. 2, 3, 4 i 5 niniejszej apelacji;

- nie zastosowanie art. 199 § 1 pkt. 2 k.p.c. w związku z zarzutami wskazanymi w pkt. 2,3, 4,5 i 6 niniejszej apelacji,

lub

-odmowę zawieszenia postępowania do czasu wydania decyzji komunalizującej przedmiotową nieruchomość, jeśli jedyną przesłanką oddalenia sprzeciwu pozwanego od nakazu zapłaty za prawo użytkowania wieczystego jest wpis prawa użytkowania na rzecz pozwanego oraz jego żony, którego pozwany oraz jego żona nie mają żadnej możliwości wykreślenia w drodze wniesienie powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, na skutek braku decyzji komunalizującej przedmiotową nieruchomość;

-nie zastosowanie w sprawie art. 417 § 1 k.c., w związku z zaniechaniem powoda korzystania z przysługujących powodowi uprawnień strony postępowań w sprawie weryfikacji nieistniejącej decyzji wydanej w przedmiocie uwłaszczenia (...) im. A. (...) oraz uprawnień strony wszczętego postępowania komunalizującego przedmiotową nieruchomość, przy czym szkodą jest pozbawienie pozwanego prawa do sądu w niniejszym postępowaniu, jeśli wynik niniejszego postępowania zależy wyłącznie od wykreślenia z księgi wieczystej prawa użytkowania wieczystego wpisanego na rzecz pozwanego oraz jego żony;

-nie zastosowanie przez Sąd I instancji art. 417 § 1 k.c. w związku z zaniechaniem powoda wskazanym w pkt. 9, przy jednoczesnej odmowie zawieszenia postępowania do czasu zakończenia postępowania komunalizującego przedmiotową nieruchomość Sąd l instancji pozbawił pozwanego prawa do sądu w niniejszym postępowaniu w znaczeniu materialnym, naruszając art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz art. 6.1 Konwencji;

- pozbawienie przez Sąd I instancji prawa do sądu w zakresie wskazanym w pkt. 10 niniejszej apelacji narusza art. 2, art. 3 i art. 1 Protokołu Nr (...) Konwencji oraz art. 38, art. 40 oraz art. 64 ust. 2 Konstytucji RP.

W oparciu o powyższe zarzuty, apelujący wniósł o:

- uchylenie zaskarżonego wyroku w całości;

- odrzucenie powództwa i uchylenie nakazu zapłaty;

lub

- uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, ze wskazaniem na obowiązek zawieszenia postępowania do czasu zakończenia postępowania komunalizującego przedmiotową nieruchomość, jeśli stwierdzenie nie istnienia prawa użytkowania nie jest możliwe bez wykreślenia wpisu tego prawa na rzecz pozwanego oraz jego żony;

-udzielnie pozwanemu pomocy poprzez zwolnienie od uiszczenia wpisu sądowego od apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Zaskarżone rozstrzygnięcie zostało wydane na podstawie prawidłowo ustalonego stanu faktycznego, które to ustalenia Sąd Okręgowy w całości podziela i przyjmuje za własne, jak również w następstwie prawidłowo zastosowanych przepisów prawa materialnego.

Analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, zaskarżonego orzeczenia jak i jego pisemnych motywów wskazuje, wbrew zarzutom apelującego, że Sąd Rejonowy rozpoznał istotę sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c., czyli rozstrzygnął o zgłoszonym w niniejszym postępowaniu żądaniu powoda zasądzenia należności z tytułu opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste za lata 2011-2014 oraz rozpoznał zgłoszone przez pozwanego zarzuty.

Podniesione na obecnym etapie zarzuty apelującego, mimo ich wielości, sprowadzały się ponownie do kwestionowania prawidłowo już rozpoznanej przez Sąd Rejonowy okoliczności istnienia legitymacji procesowej powoda do wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie oraz istnienia przysługującego apelującemu prawa użytkowania wieczystego, w związku z postulowaną przez apelującego nieważnością umowy objętej aktem notarialnym z dnia 23 grudnia 1993 r.

Odnośnie pierwszej z kwestionowanych przez apelującego okoliczności należy podkreślić, że zgodnie z treścią prowadzonej dla nieruchomości księgi wieczystej KW (...) stanowi ona własność Skarbu Państwa. W związku z tym, to Skarb Państwa jest uprawniony do dochodzenia roszczeń związanych z jej własnością. Słusznie wskazał Sąd Rejonowy, iż zgodnie z powszechnie akceptowanym stanowiskiem judykatury Skarb Państwa pozostaje właścicielem nieruchomości, nawet jeśli względem przedmiotowej nieruchomości prowadzone jest postępowanie dotyczące jej ewentualnej komunalizacji na rzecz Miasta Ł. na podstawie art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 32, poz. 191 ze zm.). Dopiero z chwilą, gdy wydana w ww. postepowaniu decyzja komunalizacyjna stanie się ostateczna, Gmina może skutecznie powoływać się na swoje prawo własności oraz wykonywać wynikające z tego prawa uprawnienia.

Nie jest więc tak, jak próbuje wykazać apelujący, że prowadzone postępowanie komunalizacyjne na rzecz Miasta Ł., uzasadnia zawieszenie postępowania do czasu wydania decyzji komunalizacyjnej. Postępowanie to nie ma wpływu na prawo własności nieruchomości. Ostatecznie zaś, co wynika z przedłożonej przez pozwanego kserokopii wydanej w ww. postępowaniu w dniu 13 sierpnia 2015 r. decyzji, Wojewoda (...) odmówił komunalizacji przedmiotowej nieruchomości na rzecz Gminy M. Ł., co przesądza o tym, że to Skarb Państwa w dalszym ciągu jest jej właścicielem.

W dalszej kolejności należy stwierdzić, wbrew stanowisku apelującego, że umowa sprzedaży prawa użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości przez (...) im. (...) na jego rzecz objęta aktem notarialnym z 23 grudnia 1993 r. Rep. A Nr 2523/93 jest ważna i na jej podstawie apelujący nabył udział w prawie użytkowania wieczystego tejże nieruchomości.

Powyższa konkluzja wynika z przyjętego przez Sąd Okręgowy poglądu prawnego, że umowa przeniesienia prawa wieczystego użytkowania gruntu zabudowanego, niezawierająca postanowień o przeniesieniu także prawa własności budynków nie jest nieważna, jeżeli wolą stron nie było przeniesienie tylko prawa użytkowania wieczystego z pozostawieniem zbywcy prawa własności budynków (tak m. in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 lipca 2014 r. wydanym w sprawie o sygn. akt II CSK 612/13, Lex 1489234).

W istocie, z zeznań pozwanego wynika, że stronom aktu notarialnego z dnia 23 grudnia 1993 r. niewątpliwie towarzyszyła wola przeniesienia własności wzniesionych na przedmiotowej nieruchomości budynków, w których pozwany zamierzał prowadzić działalność gospodarczą. Co więcej, pozwany przez cały kilkunastoletni okres użytkowania wieczystego, dysponując nieruchomością i znajdującymi się na niej budynkami, nie kwestionował tytułu prawnego do tych budynków.

W tym miejscu należy podkreślić, że apelujący nabył prawo użytkowania wieczystego od podmiotu uprawnionego, tj. Zakładów (...) w Ł., który legitymował się tytułem w postaci tego prawa nabytym z mocy prawa z dniem 5 grudnia 1990 r., potwierdzonym decyzją administracyjną Wojewody (...) z dnia 26 marca 1992 r. GP/G.III- (...), która nie została wyeliminowana z obrotu prawnego. Brak jest zatem uzasadnionych podstaw do stwierdzenia tego rodzaju uchybień w zakresie sporządzenia umowy, które skutkują jej nieważnością. Apelujący podnosi, powołując się na decyzję ostateczną Wojewody (...) z dnia 13 sierpnia 2015 r. nr GN- (...).414.2014.AW., że w dniu 27 maja 1990 roku nieruchomość była w zarządzie (...), a powód nie okazał decyzji stwierdzającej uwłaszczenie tego podmiotu z dniem 5 grudnia 1990 r., a tym bardziej nie okazał aktu notarialnego obejmującego umowę nabycia prawa użytkowania wieczystego od ww. Zakładów. Apelujący jednakże pomija, że w dacie 5 grudnia 1990 r. (...) były już połączone z (...) im. A. (...), stąd podmiotem uprawnionym z tytułu prawa użytkowania wieczystego były właśnie (...) im. A. (...).

Bez wpływu na ważność przedmiotowej umowy jest również powoływany przez apelującego brak ujawnienia w prowadzonej dla nieruchomości księdze wieczystej prawa użytkowania wieczystego nabytego przez (...) im. (...) z mocy prawa z dniem 5 grudnia 1990 roku na podstawie art. 2 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. 1990, nr 79, poz.464), potwierdzonego decyzją Wojewody (...) z dnia 26 marca 1992 r. GP/G. III- (...), przed dokonaniem jej dalszego zbycia.

Ewentualny wpis ww. nabytego prawa użytkowania wieczystego do księgi wieczystej, z uwagi na jego nabycie z mocy prawa, miałby bowiem jedynie charakter deklaratoryjny. Nabycie prawa użytkowania wieczystego z mocy prawa i możliwość dalszego rozporządzenia nim nie wymaga dla swojej skuteczności, aby prawo to zostało wcześniej, tj. przed dokonaniem jego zbycia, ujawnione w księdze wieczystej. Jak bowiem wynika z art. 27 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami tj. z dnia 30 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1774), a wcześniej art. 19 pkt. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami oraz wywłaszczaniu nieruchomości (tj. Dz.U. Nr 30, poz. 127), konstytutywny charakter wpisu do księgi wieczystej prawa użytkowania wieczystego wiąże się wyłącznie z ustanowieniem oraz przeniesieniem tego prawa w drodze umowy. Jeżeli nabycie tego prawa nastąpiło z mocy ustawy (co ma być jedynie potwierdzone wydawaną później decyzją administracyjną), wpis użytkowania wieczystego do księgi wieczystej nie jest przesłanką konstytutywną dla powstania użytkowania wieczystego (por. uchwała z dnia 9 listopada 1998 r. Sądu Najwyższego III CZP 33/98, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2002 r., III CZP 71/02, OSNC 2003, nr 10, poz. 133).

Tak więc, w okolicznościach niniejszej sprawy, jedynie umowne przeniesienie prawa użytkowania wieczystego, tzn. na podstawie aktu notarialnego z dnia 23 grudnia 1993 r., wymagało dla swojej skuteczności wpisu w księdze wieczystej.

Niezależnie od powyższego należy wskazać, że podniesione przez apelującego argumenty zmierzające do wykazania, że ujawnione na jego rzecz prawo użytkowania wieczystego w rzeczywistości mu nie przysługuje nie mogły odnieść spodziewanego skutku ze względu na domniemanie prawne wynikające z wpisu prawa użytkowania wieczystego na rzecz apelującego w księdze wieczystej.

Wpis w księdze wieczystej prawa użytkowania wieczystego na rzecz pozwanego korzysta z domniemania wynikającego z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2013 r. poz. 707), tj. domniemania zgodności ujawnionego w treści księgi wieczystej prawa z rzeczywistym stanem prawnym. Domniemanie to można obalić (w przypadku wpisu konstytutywnego) wyłącznie w procesie o uzgodnienie treści księgi wieczystej wszczętym na podstawie art. 10 ww. ustawy. Usunięcie niezgodności wpisu konstytutywnego nie może zatem nastąpić w innym postępowaniu jako przesłanka rozstrzygnięcia. (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2011 r., III CZP 123/10 OSNC 2011/9/96).

W związku z powyższym, pozwany jest zobowiązany do uiszczania opłat rocznych za oddanie nieruchomości w wieczyste użytkowanie w terminie do dnia 31 marca każdego roku, z góry za dany rok. Wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości jest bezsporna, bowiem nie była ona kwestionowana przez pozwanego. Stąd, na obecnym etapie postępowania należało pominąć wnioski i twierdzenia apelującego odnośnie ustalenia rocznej opłaty z tytułu użytkowania wieczystego.

Podobnie, pominąć należało podniesione w apelacji zarzuty naruszenia art. 417 § 1 k.c. poprzez ich niezastosowanie. Kwestia odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa i innych podmiotów za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej nie była bowiem przedmiotem postępowania i rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego.

Mając na uwadze wszystko powyższe, na podstawie art. 385 k.p.c., Sąd Okręgowy oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Na zasądzoną kwotę składa się wynagrodzenie pełnomocnika powoda ustalone na podstawie § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.