Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 kwietnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 kwietnia 2016 r. w Lublinie

sprawy J. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji wnioskodawcy J. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Radomiu

z dnia 16 października 2015 r. sygn. akt VI U 269/15

oddala apelację.

Jolanta Węs Elżbieta Gawda Elżbieta Czaja

Sygn. akt III AUa 1172 /15

UZASADNIENIE

J. S. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. z dnia 11 lutego 2015 roku w sprawie odmowy przyznania mu prawa do emerytury, wnosząc o zmianę decyzji i ustalenie prawa do dochodzonego świadczenia. W uzasadnieniu odwołania podniesiono, że J. S. pracował w warunkach szczególnych w okresach od dnia 1 lipca 1973 roku do dnia 23 października 1975 roku i od dnia 15 marca 1977 roku do dnia 30 grudnia 1991 roku w Państwowym Ośrodku (...) w B. na stanowisku tokarza-ślusarza. Była to praca wykonywana w ogromnym hałasie, zapyleniu, w pomieszczeniach zamkniętych, bez wentylacji. Ponadto była to praca ciężka i niebezpieczna z uwagi na wirujące elementy napędowe maszyn.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 16 października 2015 roku Sąd Okręgowy w Radomiu oddalił odwołanie.

Podstawą wyroku były następujące ustalenia:

J. S. urodził się (...) i nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

Z dniem 1 lipca 1973 roku J. S. został zatrudniony w Państwowym Ośrodku (...) w B. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku montera ciągnikowego-ślusarza. W trakcie zatrudnienia zajmował zamiennie stanowiska mechanika, tokarza i ślusarza angaże – k. 41, 42, 44, 45, 47-50, 53, 55-59, 62 i nast. akt osobowych, . Swoją pracę wykonywał w hali, w której znajdowały się frezarki, tokarki, wiertarki i szlifierki. Odlewy żeliwne były dostarczane do zakładu z odlewni w K.. J. S. obsługiwał tokarkę, na której toczył, wiercił i gwintował gotowe odlewy żeliwne przeznaczone do maszyn rolniczych, samochodów i pras. Wykonywał m.in. tuleje, koła klinowe i pasowe, obudowy do snopowiązałek i rozrzutników. Podczas pracy obsługiwał także szlifierki, na których ostrzył noże tokarskie. W hali panował hałas oraz duże zapylenie związane z pracą maszyn. Jako monter ciągnikowy i mechanik, wykonywał także czynności naprawcze ciągników i maszyn rolniczych . Był zatrudniony do dnia 30 grudnia 1991 roku.

W dniu 20 stycznia 2015 roku J. S. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Decyzją z dnia 11 lutego 2015 roku organ rentowy odmówił mu prawa do dochodzonego świadczenia wobec braku udowodnienia wymaganego przepisami ustawy 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Za udowodniony uznano łączny staż ubezpieczeniowy wynoszący na dzień 1 stycznia 1999 roku 27 lat, 1 miesiąc i 9 dni. Organ rentowy nie zaliczył żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach niniejszej sprawy, w aktach rentowych pozwanego organu oraz w aktach osobowych wnioskodawcy ze spornych okresów, oraz zeznań świadków W. S. i L. J..

Sąd Okręgowy wskazał, że w myśl art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2015 roku poz 748), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1.  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2.  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy.

Zgodnie natomiast z ust. 2 przytoczonego wyżej artykułu emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Natomiast zgodnie z art. 32 ust.1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Ustęp 4 powołanego artykułu stanowi, że wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 1 i 2 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Zatem zastosowanie będą miały przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Przepisy § 3 i 4 wymienionego rozporządzenia określają warunki, od których spełnienia zależy uzyskanie wcześniejszej emerytury. Są to: okres zatrudnienia wynoszący dla mężczyzn 25 lat, w tym, co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach wymienionych w wykazie A i osiągnięcie wieku emerytalnego 60 lat dla mężczyzn.

Aby wykazać prawo do wcześniejszego świadczenia emerytalnego konieczne jest wykazanie, że wyłącznie prace określone w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - były wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu.

Postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie nie pozwala stwierdzić, że praca świadczona przez J. S. w spornych okresach na stanowiskach montera ciągnikowego, mechanika i tokarza w Państwowym Ośrodku (...) w B. wykonywana była stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych.

Podczas tego zatrudnienia skarżący świadczył pracę zamiennie na stanowiskach montera ciągnikowego/mechanika, tokarza i ślusarza, przy czym przez zasadniczą część zatrudnienia wykonywał czynności tokarsko-ślusarskie, co jednoznacznie wynika z angaży pracowniczych w jego aktach osobowych. Sąd podkreślił, że świadek W. S. – zatrudniony w (...) w B. w latach 1968-1991 jako kierownik działu zaopatrzenia i działu eksploatacji wskazał, iż zapisy w angażach odpowiadały faktycznie wykonywanej pracy. Potwierdzają to również zeznania świadka L. J., który wskazał, że w jego angażu wskazano stanowisko pracy zgodne z charakterem wykonywanej pracy. Wobec powyższego nie ma powodu twierdzić, iż w przypadku skarżącego angaże pracownicze nie odpowiadały faktycznie wykonywanej przez niego pracy.

Z tego też względu Sąd uznał, że podczas zatrudnienia w (...) w B., J. S. w poszczególnych okresach pracował jako monter ciągników/mechanik oraz ślusarz. Odnosząc się do pracy wnioskodawcy na stanowisku tokarza, zdaniem Sądu samo zatrudnienie w tym charakterze nie stanowi uprawnienia do wcześniejszej emerytury jedynie z powodu uciążliwości i trudnych, szkodliwych warunków pracy. J. S. swoją pracę wykonywał w hali obsługując tokarkę, dokonując końcowej obróbki odlewów – wykańczając części do maszyn i samochodów ciężarowych, tj. tuleje, koła klinowe i pasowe, obudowy do snopowiązałek i rozrzutników, które dostarczane były z odlewni. W ocenie Sądu powyższa praca nie była pracą w warunkach szczególnych, ujętą w wykazie A dział III poz. 45, tj. obsługa agregatów do walcowania, tłoczenia i ciągnienia wraz z urządzeniami pomocniczymi i wykańczającymi. Zdaniem Sądu, już samo odnoszenie powyższych prac do zakładu maszynowego, związanego z motoryzacją rolniczą nie znajduje uzasadnienia. Państwowy Ośrodek (...) w B. nie podlegał resortowi hutnictwa i przemysłu metalowego, zatem stosowanie do wykonywanych w nim prac działu III nie jest możliwe. Niezależnie od powyższego podkreślić należy, że Rada Ministrów nie wymieniła w wykazie A prac związanych z obsługą tokarek nie tylko w dziale III, ale też w żadnym innym dziale. Dlatego też Sąd nie uznał pracy skarżącego jako wykonywanej w warunkach szczególnych. Należy mieć na uwadze, że w świetle art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, pracami w szczególnych warunkach nie są wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia czynnikami, lecz jedynie takie, które zostały rodzajowo wymienione w załączniku do rozporządzenia, z przypisaniem ich do określonego działu przemysłu. Nadto praca w szczególnych warunkach jest pojęciem węższym aniżeli praca w warunkach szkodliwych. Oprócz bowiem negatywnego oddziaływania na organizm ludzki, praca w szczególnych warunkach musi być wymieniona w wykazie A stanowiącym załącznik do powoływanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku. Sama uciążliwość prac wykonywanych przez wnioskodawcę, nie jest wystarczająca dla uznania, że była to praca w szczególnych warunkach, uprawniająca do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Wcześniejsza emerytura jest dla powszechnego systemu świadczeń emerytalnych „instytucją” wyjątkową, określającą szczególne uprawnienia. Stworzenie zamkniętego katalogu wykazu pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze wyłącza możliwość jego rozszerzania w procesie stosowania prawa.

Wobec powyższego Sąd uznał, że J. S. nie wykazał, iż przepracował w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej 15 lat. Nie spełnił więc przesłanki określonej w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Dlatego też, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd oddalił odwołanie wnioskodawcy.

Od tego wyroku apelację złożył wnioskodawca zaskarżając wyrok w całości. Wyrokowi zarzucał:

a) naruszenie przepisów postępowania, tj.

- art.233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego polegającej na uznaniu, że J. S. nie wykazał by przepracował w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej 15 lat podczas gdy z zeznań powoda oraz świadków wynika, że przez cały okres zatrudnienia w Państwowym Ośrodku (...) w B. pracował na stanowisku tokarza ślusarza w pełnym wymiarze czasu pracy,

- art.233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego polegającej na uznaniu, że J. S. nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych , gdyż (...) w B. nie podlegał resortowi hutnictwa a zatem nie jest możliwe zastosowanie do wykonywanych prac w wykazie A działu III poz. 45 w sytuacji gdy praca którą wykonywał powód nie różni się w żaden sposób od prac wykonywanych w przemyśle,

b) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.

- art. 184 ust. 1 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., polegającego na przyjęciu, iż praca wykonywana w warunkach szczególnych w stałym wymiarze czasu pracy ponad 15 lat przez ubezpieczonego nie stanowi podstawy do przyznania J. S. prawa do emerytury, podczas gdy z całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego wynika zasadność odwołania.

Wskazując na powyższe zarzuty domagał się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołania.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wnosił o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja jako niezasadna podlega oddaleniu.

Sąd Apelacyjny podziela zarówno ustalenia faktyczne, jak i rozważania prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, jeżeli uzasadnienie orzeczenia Sądu I instancji sporządzonego zgodnie z wymaganiami art. 328 § 2 k.p.c., spotyka się z pełną akceptacją sądu drugiej instancji to wystarczy, że da on temu wyraz w treści uzasadnienia swego orzeczenia, bez powtarzania szczegółowych ustaleń faktycznych i wnioskowań prawniczych zawartych w motywach zaskarżonego orzeczenia.

W ocenie Sądu drugiej instancji Sąd Okręgowy właściwie ocenił zebrany w sprawie materiał dowodowy i w oparciu o ustalony w wyniku tej oceny stan faktyczny prawidłowo zastosował obowiązujące przepisy dochodząc do wniosku, iż nie zostały spełnione warunki przyznania wnioskodawcy prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

W tym miejscu należy podkreślić, iż skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu, chyba że strona jednocześnie wykaże, iż ocena dowodów przyjęta przez sąd za podstawę rozstrzygnięcia przekracza granice swobodnej oceny dowodów (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/00 – OSNC 2000, z. 10, poz. 189 oraz z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 76/99 – OSNP 2000, nr 19, poz. 732).

W niniejszym przypadku wnioskodawca nie wykazał, aby ustalając stan faktyczny w wyniku przeprowadzonej oceny dowodów Sąd Okręgowy uchybił zasadom logicznego rozumowania. W rzeczywistości postawione w apelacji zarzuty sprowadzały się do kwestionowania prawidłowości wykładni oraz zastosowania prawa materialnego stanowiącego podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Z treści art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst. jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.), przepisów w nim wymienionych oraz stosowanych wprost przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) wynikają przesłanki uzyskania prawa do emerytury.

W niniejszym przypadku, sporne było spełnienie warunku w postaci posiadania przez wnioskodawcę co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. W myśl § 2 ust. 1 okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Wyłącznie wykonywanie rodzajów prac lub praca na stanowiskach wyszczególnionych w wykazie A będącym załącznikiem do rozporządzenia i to stale oraz w pełnym wymiarze czasu pracy, przewidzianym dla danego stanowiska, uprawnia do niższego wieku emerytalnego.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego Sąd pierwszej instancji słusznie uznał, że praca wykonywana przez J. S. w spornych okresach na stanowiskach montera ciągnikowego, mechanika i tokarza w Państwowym Ośrodku (...) w B. nie stanowiła pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu cytowanych wyżej przepisów, ponieważ nie była w takich warunkach wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Jak ustalił Sąd, wnioskodawca zasadniczą część zatrudnienia wykonywał czynności tokarsko-ślusarskie, pracując jako monter ciągników/mechanik oraz ślusarz, co jednoznacznie wynika z angaży pracowniczych znajdujących się w jego aktach osobowych. Jak słusznie zaznaczył Sąd I instancji odnosząc się do pracy wnioskodawcy na stanowisku tokarza - samo zatrudnienie w tym charakterze nie stanowi uprawnienia do wcześniejszej emerytury jedynie z powodu uciążliwości i trudnych, szkodliwych warunków pracy. J. S. swoją pracę wykonywał w hali obsługując tokarkę, dokonując końcowej obróbki odlewów – wykańczając części do maszyn i samochodów ciężarowych, tj. tuleje, koła klinowe i pasowe, obudowy do snopowiązałek i rozrzutników, które dostarczane były z odlewni. Powyższa praca nie była pracą w warunkach szczególnych, ujętą w wykazie A dział III poz. 45, tj. obsługa agregatów do walcowania, tłoczenia i ciągnienia wraz z urządzeniami pomocniczymi i wykańczającymi.

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika jednoznacznie, że wykonywanie pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy oznacza, że pracownik nie ma powierzonych innych obowiązków jak tylko te, które dotyczą pracy w szczególnych warunkach (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2013 r., sygn. akt II UK 413/12, LEX nr 1350310).

Zaznaczyć jednocześnie należy, że o uprawnieniach pracownika do emerytury na warunkach przewidzianych w rozporządzeniu decyduje łączne spełnienie określonych w nim przesłanek, a nie przekonanie pracownika, że praca w pomieszczeniach o dużym zapyleniu, w toksycznych oparach, w warunkach znacznej odpowiedzialności i ryzyka czy inne niedogodności towarzyszące wykonywaniu przez niego czynności pracowniczych, nie są wystarczające do uznania takiej pracy za pracę w szczególnych warunkach. Praca w warunkach szkodliwych dla zdrowia nie jest bowiem równoznaczna z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu podanych wyżej przepisów.

Odnośnie argumentacji skarżącego dotyczącej braku znaczenia przynależności zakładu pracy zatrudniającego osobę ubiegającą się o świadczenie w niższym wieku emerytalnym do określonej gałęzi przemysłu podkreślić należy, iż przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla oceny narażenia na czynniki niebezpieczne dla zdrowia i dlatego nie można dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały przypisane w tym akcie prawnym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2011 r., III UK 174/10, niepublikowany). Jeżeli bowiem uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia konkretnej pracy wynika właśnie z jej branżowej specyfiki, to należy odmówić tego szczególnego waloru pracy wykonywanej w innym dziale przemysłu. Natomiast jedynie w sytuacji, gdy stopień szkodliwości, czy uciążliwości danego rodzaju pracy nie wykazuje żadnych różnic w zależności od branży, w której jest wykonywana, brak jest podstaw do zanegowania świadczenia jej w warunkach szczególnych tylko dlatego, że w załączniku do rozporządzenia została przyporządkowana do innego działu przemysłu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2014 r., sygn. akt I UK 314/13, OSNP 2015/5/66, LEX nr 1439383). Powyższa argumentacja ma znaczenie uboczne, bowiem jak zaznaczył Sąd I instancji prace tokarsko-ślusarskie, polegające na wykańczaniu części do maszyn i samochodów ciężarowych, nie zostały wymienione nie tylko w dziale III, ale też w żadnym innym dziale cytowanego załącznika do rozporządzenia.

W tym stanie rzeczy, zarzuty podniesione w apelacji okazały się nietrafne. Skoro więc ubezpieczony nie posiada piętnastoletniego okresu pracy w warunkach szczególnych, pomimo spełnienia pozostałych przesłanek nabycia prawa do świadczenia emerytalnego w trybie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 14440 ze zm.), Sąd Okręgowy słusznie przyjął, żeJ. S. D. nie przysługuje prawo do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Z przedstawionych wyżej względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.