Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział IV Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący (...) del. do SO Piotr Wylegalski

Protokolant Justyna Gdula

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej Marka Janczyńskiego

po rozpoznaniu w dniu 10 marca 2016 r.

sprawy K. C.

syna F. i J. z domu K., urodzonego (...) we W.

oskarżonego o przestępstwo z art. 178a § 1 i 4 k.k.

na skutek apelacji wniesionych przez prokuratora oraz obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków

z dnia 25 listopada 2015 r. sygn. akt II K 423/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  uchyla orzeczenie o warunkowym zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności orzeczone w pkt II części dyspozytywnej wyroku;

b)  uzupełnia orzeczenie o świadczeniu z pkt III części dyspozytywnej o przepis art. 4 § 1 kk;

II.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

III.  zwalnia oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

Sygn. akt IV Ka 112/16

(...)

K. C. oskarżony został o to, że w dniu 28 maja 2015 roku w W. przy skrzyżowaniu ul. (...) z ul. (...) kierował samochodem m-ki F. (...) o nr rej. (...) będąc w stanie nietrzeźwości, tj. mając 0,91 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu będąc uprzednio skazanym wyrokiem Sądu Rejonowego w Opolu za przestępstwo z art. 178a par 1 k.k. oraz nie stosując się do prawomocnego wyroki Sądu Rejonowego w Opolu sygn. akt. II K 396/14 mimo zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym od dnia 14.08.2014r. do dnia 14.08.2017r.

tj. o czyn z art. 178a § 1 i 4 k.k.

Wyrokiem z dnia 25 listopada 2015 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków w sprawie II K 423/15:

I.  uznał oskarżonego K. C. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu, to jest przestępstwa z art. 178a § 1 i 4 k.k. i za to na podstawie art. 178a § 4 k.k. wymierzył mu karę 8 (osiem) miesięcy pozbawienia wolności;

II.  na podstawie art. 69 § 1 i § 4 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący 5 (pięć) lat;

III.  na podstawie art. 49 § 2 k.k. orzekł wobec oskarżonego świadczenie pieniężne w kwocie 10.000 zł (dziesięć tysięcy złotych) na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej;

IV.  na podstawie art. 42 § 3 k.k. orzekł w stosunku do oskarżonego zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym dożywotnio;

V.  na podstawie art. 63 § 1 k.k. zaliczył oskarżonemu na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności okres jego zatrzymania w dniach 28 i 29 maja 2015 roku.

VI.  na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. i art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych zwolnił oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych w całości.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł oskarżyciel publiczny, który orzeczeniu zarzucił:

1. obrazę prawa materialnego, a to art. 43a§2 k.k. poprzez jego niezastosowanie i orzeczenie świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej na podstawie art. 49 § 2 k.k., podczas gdy przepis ten został uchylony przez ustawę z dnia 20 lutego 2015 roku (dz. U. z 2015 roku poz. 396), która weszła w życie w dniu 1 lipca 2015 roku

2. obrazę prawa materialnego, a to art. 4 § 1 k.k. poprzez jego niewskazanie jako podstawy skazania, podczas gdy analiza treści wyroku wskazuje, że Sąd prawidłowo zastosował ustawę obowiązującą w czasie popełnienia czynu jako względniejszą dla sprawcy niż ustawa obowiązująca w czasie wyrokowania

3. błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na uznaniu, iż postawa oskarżonego K. C. i jego właściwości osobiste pozwalają na przyjęcie względem niego pozytywnej prognozy kryminologicznej wyrażającej się w przekonaniu, iż mimo warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, wszystkie cele kary zostaną osiągnięte, a oskarżony nie dopuści się w przyszłości przestępstwa i będzie przestrzegał porządku prawnego, podczas gdy analiza zgromadzonego materiału dowodowego w tym zwłaszcza zawartość alkoholu w organizmie oskarżonego w chwili popełnienia przestępstwa oraz jego uprzednia karalność za występek prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości, prowadzi do wniosku, iż w niniejszej sprawie nie zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek, który pozwalałby na warunkowe zawieszenie wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej wobec oskarżonego.

Podnosząc powyższe oskarżyciel publiczny wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wymierzenie oskarżonemu kary bezwzględnej 8 miesięcy pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania i orzeczenie obowiązku świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej w kwocie 10.000 zł na podstawie art. 43a§2 k.k. ewentualnie w przypadku nie uwzględnienia zarzutu wskazanego w pkt II apelacji o uzupełnienie podstawy prawnej zawieszenia wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności o art. 4 § 1 k.k.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wywiódł również obrońca oskarżonego, który orzeczeniu zarzucił:

- rażącą niewspółmierność i surowość orzeczonego środka karnego wobec oskarżonego K. C. poprzez orzeczenie środka karnego w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym dożywotno, tym samym w rażąco nadmiernej wysokości, nie uwzględniając należycie postawy oskarżonego po popełnieniu przestępstwa oraz w toku postępowania przygotowawczego i sądowego, podczas gdy dla osiągnięcia celów niniejszego postępowania wystarczy orzeczenie powyższego zakazu w niższym wymiarze i możliwość łagodniejszego potraktowania jego osoby w zakresie wymierzonego środka karnego,

- obrazę prawa materialnego, tj. art. 49 § 2 k.k. poprzez błędną wykładnie tego przepisu polegającą na wyrażeniu poglądu, że przepis ten w niniejszej sprawie ma zastosowanie, w sytuacji gdy został on uchylony z dniem 1 lipca 2015 r., a więc nie obowiązywał już w dniu wyrokowania przez Sąd I instancji.

Podnosząc powyższe obrońca oskarżonego wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia w pkt IV wyroku poprzez orzeczenie środka karnego w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 6 lat zmianę zaskarżonego orzeczenia w pkt III poprzez jego uchylenie w zakresie orzeczenia od oskarżonego świadczenia na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja obrońcy oskarżonego nie zasługuje na uwzględnienie. Apelacja oskarżyciela publicznego kwestionująca zasadność zastosowanego środka związanego z poddaniem oskarżonego K. C. próbie, zasługiwała na uwzględnienie. Zarzut Prokuratora w zakresie naruszenia prawa materialnego tj. art. 43 a § 2 kk nie jest zasadny.

Na wstępie wskazać należy, iż apelujący nie kwestionuje ustaleń faktycznych Sądu I instancji, co zwalnia Sąd Odwoławczy od szerszego zajmowania się tą kwestią i pozwala na ograniczenie się do stwierdzenia, że zebrany w sprawie materiał dowodowy uzasadnia przyjęcie sprawstwa i winy oskarżonego K. C. w zakresie popełnienia w dniu 28 maja 2015 roku występku z art. 178a § 1 k.k. i art.178a §4 Kodeksu karnego. Za popełnienie tego przestępstwa Sąd Rejonowy wymierzył oskarżonemu karę ośmiu miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres pięciu lat próby; ponadto orzekł wobec oskarżonego dożywotnio środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych, oraz zasądził świadczenie pieniężne w kwocie 10.000 zł.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do słusznego w ocenie Sądu Odwoławczego, zarzutu Prokuratora, odnośnie zastosowania względem oskarżonego K. C. instytucji warunkowego zawieszenia orzeczonej kary pozbawienia wolności podnieść należy, iż instytucja zawieszenia wykonania kary jest środkiem polityki karnej, umożliwiającym osiągnięcie określonych celów, w szczególności zapobieżenie ponownemu popełnieniu przestępstwa, przez sprawcę. Cel – co do zasady - ten można osiągnąć często, nie tylko poprzez karanie za popełnione przestępstwo, a więc zadawanie dolegliwości, ale też poprzez dawanie sprawcy szansy, polegającej na tym, że wyrządzone przez niego zło może być mu darowane w całości lub w części, pod warunkiem przestrzegania porządku prawnego i wykonania nałożonych na sprawcę zobowiązań. Przesłanką decydującą o tym, czy kara ma być orzeczona w postaci bezwzględnej, czy też z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, jest ocena, w jakiej postaci kara ta osiągnie cele wobec sprawcy przestępstwa, a więc rozstrzygnięcie to musi znajdować uzasadnienie w pozytywnej lub negatywnej prognozie kryminologicznej (por. wyr. SA we Wrocławiu z dn. 12 czerwca 2002 r., II Aka 182/2002, OSA 2002, z. 11, poz. 77). W realiach niniejszej sprawy nie może być mowy o pozytywnej prognozie kryminologicznej. Podnieść wszak należy, iż oskarżony był już w przeszłości karany za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, zaś przypisanemu mu zaskarżonym wyrokiem czynu dopuścił się – na co trafnie zwrócił uwagę Sąd Rejonowy – niecały rok po skazaniu go przez Sąd Rejonowy w Opolu. Oczywistym jest również w ocenie Sądu Okręgowego istnienie po stronie oskarżonego świadomości bezprawności podjętego zachowania i to nie tylko z uwagi na notorycznie prowadzoną kampanię w środkach masowego przekazu odnoszącą się do znacznej ilości tragicznych skutków wynikających, między innymi z kierowania pojazdami pod wpływem alkoholu, w skali całego kraju, ale przede wszystkim ze względu na uprzednie skazanie za prowadzenie pojazdów mechanicznego w stanie nietrzeźwości. Aktualne wymogi polityki karnej w sprawach o przestępstwa drogowe, zwłaszcza w odniesieniu do sprawców, którzy naruszają zasady ruchu drogowego o podstawowym znaczeniu dla jego bezpieczeństwa uzasadniają konieczność wymierzania odpowiednio surowych kar. Popełnione przez oskarżonego przestępstwo jednoznacznie świadczy o braku u oskarżonego poczucia odpowiedzialności, a rażący brak poczucia odpowiedzialności za kierownicą samochodu oraz łączące się z tym następstwa stanowią przeciwwskazanie do orzeczenia kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Nie tylko więc wzgląd na społeczne oddziaływanie kary, lecz także brak dodatniej prognozy nie pozwala w ocenie Sądu Odwoławczego - na zastosowanie wobec oskarżonego dobrodziejstwa wynikającego z art.69 kk. Od dorosłego, wykształconego człowieka można i należy oczekiwać, aby nie prowadził on pojazdów w stanie nietrzeźwości. Zauważyć przy tym należy, iż orzeczenie w zakresie kary nie jest rażąco niewspółmierne, lecz – uwzględniając wszystkie okoliczności istotne z punktu widzenia wysokości kary – współmierne do stopnia winy i społecznej szkodliwości czynu oskarżonego biorąc pod uwagę chociażby stan upojenia alkoholem oskarżonego w chwili prowadzenia pojazdu mechanicznego – 0.91 mg/l. W realiach tej sprawy orzeczenie wobec oskarżonego kary zgodnie z jego wnioskiem pozostawałoby w oczywistej sprzeczności z poczuciem sprawiedliwej odpłaty za przypisane oskarżonemu przestępstwo. W sprawie brak jest podstaw do łagodniejszego potraktowania oskarżonego, a w szczególności do zastosowania wobec oskarżonego dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności. Warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności może mieć miejsce wówczas, gdy zachodzi pozytywna prognoza, że pomimo niewykonania kary sprawca nie powróci do przestępstwa i będzie przestrzegać porządku prawnego – art.69§1 kk. W myśl art. 69§2 kk ta pozytywna prognoza winna opierać się przede wszystkim na ocenie postawy sprawcy, jego właściwości i warunków osobistych, dotychczasowego sposobu życia oraz zachowaniu po popełnieniu przestępstwa. Chodzi zatem o pozytywne kształtowanie się wymienionych przesłanek, które wyklucza spod dobrodziejstwa tej instytucji sprawców zdemoralizowanych, co do których brak podstaw do przyjęcia pozytywnej prognozy. Takim zdemoralizowanym sprawcą jest niewątpliwie oskarżony, który po raz kolejny dopuścił się umyślnego przestępstwa, podobnego do tego, za które był już w przeszłości skazany. Oskarżony powracając na drogę przestępstwa, prowadząc pojazd mechaniczny w stanie upojenia alkoholem i pomimo obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego prawomocnym wyrokiem wykazał, że w żaden sposób cele wyznaczone przez dyrektywy prewencji szczególnej nie mają szansy zostać zrealizowane i brak jest perspektyw na wdrożenie oskarżonego do poszanowania porządku prawnego. Nie można przy tym deprecjonować dyrektywy prewencji ogólnej, która wymaga w pierwszej kolejności dostosowania kary do określonych potrzeb oddziaływania na środowisko społeczne, do którego świadomości powinna dotrzeć informacja o rozmiarach orzeczonych w konkretnym przypadku kar i środków karnych. Nie może płynąć do społeczeństwa sygnał, że kolejne przestępstwo o tym samym charakterze i o równie dużym nasileniu lekceważenia podstawowych zasad bezpieczeństwa oraz naruszenia obowiązujących przepisów prawnych liczyć może na pobłażanie i pozostawienie sprawcy na wolności.

Nie można również – wbrew dywagacjom obrońcy oskarżonego - mówić w realiach niniejszej sprawy - o rażącej niewspółmierności i surowości orzeczonego wobec oskarżonego K. C. środka karnego w postaci dożywotniego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym. Zgodnie z dyspozycją art. 42 § 3 k.k. Sąd obligatoryjnie orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio w razie popełnienia przestępstwa określonego w art. 178a § 4 k.k., chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami. Również w ocenie Sądu Odwoławczego w odniesieniu do oskarżonego nie zachodzą okoliczność szczególnie wyjątkowe. Trafnie zauważył Sąd Rejonowy, iż oskarżony K. C., jest osobą uzależnioną od alkoholu, stwarzającą jako kierowca realne zagrożenie zarówno dla siebie, jak i dla pozostałych uczestników ruchu drogowego, a prowadzenie po raz kolejny przez oskarżonego samochodu w stanie znacznej nietrzeźwości i to niespełna kilka miesięcy po skazaniu za takie samo przestępstwo, stanowi jedynie potwierdzenie tej okoliczności. Zaznaczyć również należy, iż oskarżony nie tylko prowadził pojazd w stanie nietrzeźwości, ale również zlekceważył zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczony przez Sąd Rejonowy w Opolu w wyroku z dnia 6 sierpnia 2014 r. w sprawie II K 396/14, który to obowiązywał do dnia 14 sierpnia 2017 r. Nie może zatem budzić żadnych kontrowersji okres, na jaki Sąd meriti orzekł wobec K. C. zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych, który należycie uwzględnia wszystkie ujawnione w sprawie okoliczności. Przypisany K. C. czyn, niezależnie od motywacji, świadczy o kompletnym braku wyobraźni i poczucia odpowiedzialności u oskarżonego, który nie brał pod uwagę faktu, iż prowadząc auto w stanie upojenia alkoholem stwarza realne zagrożenie nie tylko dla siebie, ale także innych uczestników ruchu (zmotoryzowanych lub pieszych). Decydując się ponownie na kierowanie samochodem pod wpływem alkoholu oskarżony wykazał rażące lekceważenie dla przestrzegania elementarnych zasad obowiązującego porządku prawnego, co obligowało Sąd Rejonowy do wymierzenia odpowiednio surowego środka karnego.

Sąd Odwoławczy miał na względzie podnoszoną okoliczność, iż oskarżony podjął terapię leczenia uzależnienia od(...), tym niemniej w ocenie Sądu nie jest to wystarczająca podstawa tak do przyjęcia względem oskarżonego pozytywnej prognozy kryminologicznej jak i odstąpienia od orzeczenia dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych.

Wobec faktu, iż w czasie orzekania przed Sądem Odwoławczym obowiązywały przepisy Kodeksu Karnego w brzmieniu nadanym mu ustawą z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks Karny oraz niektórych innych ustaw należało uzupełnić podstawę prawną orzeczenia o świadczeniu pieniężnym orzeczonym na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej( pkt III części dyspozytywnej) o przepis art. 4 §1 kk. Zgodnie z jego treścią jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy. Nie ulega wątpliwości, iż zastosowanie wobec oskarżonego ustawy w brzmieniu sprzed nowelizacji było dlań korzystniejsze albowiem znowelizowany przepis art. 43 a § 2 kk (dawniej art. 49 § 2 kk), określił minimalną wysokość świadczenia pieniężnego na 10.000 zł. Zauważyć również należy, iż dodanie art. 43a k.k. przez nowelę z dnia 20 lutego 2015 r. to zabieg czysto redakcyjny, albowiem przepisy tegoż artykułu powtarzają bez zasadniczych zmian treść dotychczasowych przepisów art. 49 k.k., który został uchylony. W tych okolicznościach nieuzasadnionym byłoby przyjęcie, iż Ustawodawca zrezygnował z instytucji przewidzianej w art. 49 kk. Podnieść należy, iż w związku z przesunięciem trzech dotychczasowych środków karnych (obowiązku naprawienia szkody, zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz nawiązki) z kategorii środków karnych do osobnych, nowo wyodrębnionych kategorii środków innego rodzaju, przepisy, które je dotąd normowały, tj. art. 44–48 kodeksu karnego , wyodrębniono w osobny rozdział (rozdział Va) i to z kolei wymusiło formalne uchylenie tych przepisów rozdziału V i w ten sposób dotychczasowe przepisy art. 49, 50 i 51 stały się odpowiednio przepisami art. 43a, 43b oraz 43c.

Z uwagi na powyższe, zmieniono zaskarżony wyrok poprzez uchylenie orzeczenia o warunkowym zawieszeniu wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności, oraz uzupełniając orzeczenie o świadczeniu pieniężnym z pkt III części dyspozytywnej o przepis art. 4 § 1 k.k., pozostawiając, w pozostałej części zaskarżony wyrok w mocy.

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego wydano w oparciu o przepisy art. 624 § 1 k.p.k.