Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Konin, dnia 16-09-2015 r.

Sąd Rejonowy w Koninie I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSR Daniel Adamczyk

Protokolant:st.sekr.sąd. Aneta Szymczak

po rozpoznaniu w dniu 11-09-2015 r. w Koninie

na rozprawie

sprawy z powództwa S. F.

przeciwko (...) S.A. w G.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego (...) S.A. w G. na rzecz powoda S. F. kwotę 17 546 zł (siedemnaście tysięcy pięćset czterdzieści sześć złotych) wraz z ustawowymi odsetkami:

- od kwoty 10 000 zł od dnia 01.10.2014 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 7546 zł od dnia 08.05.2015 r. do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 584,16 zł (pięćset osiemdziesiąt cztery złote szesnaście groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu;

4.  nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Koninie od pozwanego kwotę 3428,47 zł ( trzy tysiące czterysta dwadzieścia osiem złotych czterdzieści siedem groszy) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, odstępując od obciążania powoda pozostałymi nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

SSR Daniel Adamczyk

Sygn. akt I C 168/14

UZASADNIENIE

Powód S. F. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. w G. na jego rzecz kwoty 10 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 23.03.2012r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu wg norm przepisanych. W uzasadnieniu swego stanowiska oraz po jego sprecyzowaniu podał, że na kwotę dochodzoną pozwem składa się 7 000 zł tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z gruntu powoda za okres 10 lat sprzed daty wytoczenia powództwa oraz 3 000 zł tytułem pogorszenia wartości nieruchomości powoda. Obie kwoty dotyczą posadowienia na jego nieruchomości słupów linii wysokiego i niskiego napięcia wraz z okablowaniem.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od strony przeciwnej kosztów procesu wg norm przepisanych, podnosząc zarzut zasiedzenia służebności gruntowej przesyłu polegającej na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia w postaci linii energetycznych. Wskazał także, że dochodzona kwota odszkodowania jest wygórowana.

W toku procesu (k. 177) powód rozszerzył powództwo do kwoty 23 786 zł, żądając ostatecznie zasądzenia od pozwanego;

- kwoty 11 641 zł tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości powoda,

- kwoty 12 145 zł tytułem odszkodowania za obniżenie wartości nieruchomości wskutek lokalizacji urządzeń infrastruktury technicznej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

S. F. jest właścicielem nieruchomości położonej w miejscowości K., oznaczonej numerami geodezyjnymi (...) o pow. (...) ha, (...) o pow. (...) ha, (...) o pow. (...) ha, dla której Sąd Rejonowy w K.prowadzi księgę wieczystą numer (...). Działka (...) powstała z wydzielenia z działki (...). Obszar całej nieruchomości to (...) ha. Nieruchomość wykorzystywana jest jako grunty orne oraz zabudowane grunty rolne. Dla wskazanej nieruchomości brak jest obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy S. nieruchomość znajduje się w części na terenach o funkcji sport i rekreacja, w części na terenach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej z dopuszczeniem działalności gospodarczej, w części z kolei na terenach o funkcji rolniczej. Działka (...) została podzielona na działki (...) oraz (...) i nie jest własnością powoda.

Dowód: informacja z rejestru gruntów – k. 168, wydruk KW nr (...) - k. 11-24 , dokumentacja do sprostowania oznaczenia nieruchomości – k. 134, protokół wglądu biegłego do KW – k. 169, pismo Urzędu Gminy S. – k. 170, opinia biegłego ( opis nieruchomości) – k. 140,

Przez obszar przedmiotowej nieruchomości powoda przebiega sieć infrastruktury technicznej w postaci linii elektroenergetycznych:

- działki (...) - linia średniego napięcia 15 kV z trzema słupami energetycznymi zlokalizowanej w trzech odcinkach ( jeden odcinek w zachodniej części działek oraz dwa odcinki w środkowo- południowej części działki (...)) o łącznej długości 341 m oraz linia niskiego napięcia 0,4 kV wraz z czterema słupami energetycznymi zlokalizowana przy wschodniej granicy działek na długości 224 m);

- działka (...) – linia niskiego napięcia 0,4 kV wraz z czterema słupami energetycznymi wzdłuż północnej granicy działki o długości 210 m.

Dowód: opinia biegłego Z. M. wraz załącznikami nr 8 i 9 – k. 142, 171-172 , zeznania P. G. – k. 128

Na nieruchomości objętej pozwem w okresie powszechnej elektryfikacji tj. w latach 50-ych - 60-ych ubiegłego wieku poprzednik prawny pozwanego wybudował linię średniego napięcia relacji GPZ K. – R. oraz obecną linię niskiego napięcia. Brak jest dokumentów źródłowych potwierdzających okres budowy. W roku 1977 została przeprowadzona modernizacja obu linii. W jej ramach powstała również dodatkowa stacja transformatorowa. Na działkach powoda powstała linia prowadząca do stacji transformatorowej. Następnie w 2003r., w związku z kolizją linii energetycznych z projektowanym zbiornikiem retencyjnym na rzece P., linia napowietrzna średniego napięcia została przebudowana. Powód wyraził na to zgodę w 2009r. Wówczas to została zmieniona jej trasa przebiegająca przez nieruchomość powoda. Na przedmiotowych linach energetycznych były wykonywane cykliczne czynności eksploatacyjne oraz usuwane awarie.

Dowód: zeznania P. G. – k. 128, dokumentacja techniczna – k. 74-75, 77-80, 86-87, protokoły odbioru – k. 81-85, dokumenty dotyczące przekształceń podmiotowych pozwanego – k. 91-106, oświadczenie powoda – k. 76

W dniu 12.07.1993r. nastąpiło przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego (...)w K. w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa, na którą przeszły także prawa związane z posiadaniem linii energetycznych tegoż przedsiębiorstwa państwowego.

Dowód: opisany akt notarialny – k. 117-123

Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z w/w nieruchomości powoda przez pozwanego dla linii niskiego napięcia za okres od stycznia 2004r. do 30 stycznia 2014r. wynosi 2725 zł, z kolei dla linii średniego napięcia za ten sam okres wynosi 8917zł. Wartość nieruchomości powoda opisanej wyżej spadła wskutek lokalizacji urządzeń infrastruktury technicznej dla linii niskiego napięcia o 3516 zł, z kolei wskutek lokalizacji urządzeń infrastruktury technicznej dla linii średniego napięcia o 8629 zł.

Dowód: opinia biegłego Z. M. główna oraz uzupełniająca – k. 136-173, 190-196

Sąd uznał za wiarygodne zeznania P. G., albowiem były jasne, logiczne, spójne i korespondowały z dokumentacją w postaci protokołów odbioru i dokumentacją techniczną. Nadto sąd nie dopatrzył się powodów by odmówić im wiary. Świadek jako datę przebudowy linii SN wskazywał rok 2003r. Pozwany pomimo ciążącego na nim obowiązku dowodzenia swych twierdzeń nie przedstawił żadnego dokumentu, z którego wynikałaby inna data, w tym brak jest dokumentacji przebudowy linii. Jedynie dokument dotyczący zgody powoda na przebudowę datowany jest na rok 2009r., ale świadczy to jedynie o dacie wyrażenia zgody, co mogło nastąpić następczo.

Sąd dał wiarę wskazanym w ustaleniach stanu faktycznego dokumentom, gdyż ich autentyczność i treść nie była kwestionowana przez strony, a Sąd nie znalazł podstaw by uczynić to z urzędu.

Sąd nie znalazł także podstaw, aby kwestionować przydatności opinii biegłego z zakresu (...) Z. M. , albowiem biegły ten wydał opinię, posiadając pełną dokumentację dotyczącą nieruchomości i dokonał jej oględzin. Opinia ta jest jasna, logiczna, przekonywującą i wyczerpująco uzasadniona. Nadto zarówno wnioski końcowe opinii, jak i jej uzasadnienie są jasne i kategoryczne, a strony jej nie kwestionowały.

Sąd zważył, co następuje:

Roszczenie powoda okazało się uzasadnione w części dotyczącej linii SN. Z kolei żądanie dotyczące linii NN oddalono z uwagi na uwzględnienie zarzutu zasiedzenia.

Nie budzi wątpliwości, iż strony nie łączył żaden stosunek prawny, którego treścią byłoby zezwolenie pozwanemu i jego poprzednikowi prawnemu przez powoda i jego poprzedników prawnych na korzystanie z nieruchomości objętej pozwem poprzez posadowienie na niej sieci energetycznej, w tym słupów energetycznych. Dotyczyło to całego okresu od pobudowania linii do chwili obecnej. Pozwany w niniejszej sprawie podniósł zarzut zasiedzenia służebności odpowiadającej treścią obecnej służebności przesyłu. Instytucja służebności przesyłu została dodana do kodeksu cywilnego nowelą z dnia 30.05.2008r. (Dz. U. Nr 116, poz. 731), która weszła w życie w dniu 03.08.2008r. Możliwość zasiedzenia takowej służebności jeszcze przed wejściem w życie tejże nowelizacji dopuścił jednak wyraźnie Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 07 października 2008 r. w sprawie o sygn. akt III CZP 89/08 ( LEX nr 458125, Biul. SN 2008/10/7). W jej uzasadnieniu wskazał, że na podstawie art. 292 k.c. w związku z art. 305 ⁴ k.c. służebność przesyłu, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia, można nabyć przez zasiedzenie. Służebność przesyłu, w przeciwieństwie do służebności gruntowej, nie została powiązana z nieruchomością władnącą. Ma ona na celu umożliwienie przedsiębiorcy właściwego korzystania z urządzeń, których jest właścicielem, a zatem, które wchodzą w skład jego przedsiębiorstwa (art. 55 ¹ kc). Ustanowienie służebności przesyłu następuje na rzecz przedsiębiorcy, a jej nabycie w drodze zasiedzenia następuje przez przedsiębiorcę, a nie na rzecz właściciela nieruchomości władnącej lub przez takiego właściciela. Podobnie w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2008 r. Sąd Najwyższy II CSK 389/08 ( LEX nr 484715) wskazano, iż kwestia dopuszczalności nabycia służebności gruntowej przez przedsiębiorstwo w drodze zasiedzenia na podstawie art. 292 w związku z art. 285 k.c. w orzecznictwie Sądu Najwyższego została przesądzona pozytywnie (por. - poza przytoczonym w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia postanowieniem z dnia 8 września 2006 r., II CSK 112/06, Mon. Pr. 2006, nr 19, s. 1016 - także wyrok z dnia 31 maja 2006 r., IV CSK 149/05, niepubl., oraz uchwałę z dnia z dnia 17 stycznia 2003 r., III CZP 79/02, OSNC 2003, nr 11, poz. 142). Pogląd ten podtrzymany został w opisanej wyżej uchwale z dnia 7 października 2008 r., III CZP 89/08 , w której Sąd Najwyższy uznał, że przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu (art. 305 ¹ -305 ⁴ k.c.) dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa. W uzasadnieniu tego zapatrywania Sąd Najwyższy wskazał, że ustanowiona na rzecz przedsiębiorstwa (w znaczeniu podmiotowym) służebność gruntowa lub nabyta przez przedsiębiorstwo w drodze zasiedzenia taka służebność, jako prawo korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie związanym z działaniem tego przedsiębiorstwa (art. 285 k.c.), odpowiada funkcji i treści nowo kreowanej służebności przesyłu. Tak jak dla ustanowienia na rzecz przedsiębiorcy lub nabycia przez przedsiębiorcę w drodze zasiedzenia służebności przesyłu, tak i dla ustanowienia na rzecz przedsiębiorstwa lub nabycia przez przedsiębiorstwo w drodze zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu, bezprzedmiotowe jest oznaczenie "nieruchomości władnącej".

Do zasiedzenia służebności gruntowej mają zastosowanie przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie odpowiednio (art. 292 kc). Chodzi tym samym zwłaszcza o art. 172 § 1 i 2 kc. Zgodnie z jego zapisami posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność po upływie lat 30 wówczas gdy posiadał ją w złej wierze. Przed 01.10.1990r. termin ten wynosił 20 lat. Jeżeli posiadacz jest przekonany, że posiada rzecz zgodnie z przysługującym mu prawem i to jego przekonanie jest usprawiedliwione okolicznościami, jest posiadaczem w dobrej wierze. Dobrą wiarę posiadacza wyłącza zarówno pozytywna wiadomość o braku uprawnienia, jak też brak takiej świadomości, spowodowany niedbalstwem.

Bezspornym jest, iż istnieje dopuszczalność ustalenia faktu nabycia prawa przez zasiedzenie w innej sprawie niż w postępowaniu o zasiedzenie, o czym wyraźnie mowa choćby w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2008 r. w sprawie o sygn. akt II CSK 389/08 (LEX nr 484715).

Przekładając powyższe rozważania prawne na grunt niniejszej sprawy nie budzi wątpliwości, iż pozwany i jego poprzednik prawny byli posiadaczami w złej wierze nieruchomości powoda, przy czym posiadanie to odpowiadało treści służebności przesyłu, albowiem polegało na korzystaniu z nieruchomości poprzez posadowienie na niej trwałej i widocznej instalacji energetycznej, a zwłaszcza słupów energetycznych. Niewątpliwie posiadanie takowe było w złej wierze, czemu pozwany nie zaprzecza, gdyż jego poprzednik prawny posiadał pozytywną wiedzę o braku uprawnienia do korzystania z nieruchomości powoda w momencie wejścia w jej posiadanie w tym zakresie. Urządzenia energetyczne zostały na tejże nieruchomości wybudowane w okresie powszechnej elektryfikacji, czyli przełomie lat 50-ych i 60-ych ubiegłego wieku, a zatem ówczesny termin 20- letni niezbędny do zasiedzenia (według brzmienia art. 172 § 2 kc przed nowelizacją wchodzącą w życie 01.10.1990r.) służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu minął z pewnością przed dniem 01.01.1990r. Tym samym poprzednik prawny pozwanego dokonał zasiedzenia przedmiotowej służebności w zakresie linii jaka wówczas była wybudowana. Powyższe prawo przejął pozwany jako jego następca prawny. Po tej dacie w 2003r. dokonano jednak istotnego przebudowania linii SN, a to w związku budową zbiornika retencyjnego. Doprowadziło to w istocie od poprowadzenia nowego przebiegu linii SN, a co za tym idzie posadowiono słupy energetyczne w zupełnie innych miejscach. Po zmianie przebiegu linii SN nie sposób zatem przyjmować, że pozwany korzysta z tej samej służebności jaka przysługiwała jej poprzedniemu przebiegowi. Jest to bowiem już linia posadowiona w zupełnie innym miejscu, a co za tym idzie obciążenie nieruchomości powoda z tego tytułu także się zmieniło i to do tego stopnia, że należy mówić o zupełnie innym obciążeniu.

Zgodnie z art. 225 kc obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Te obowiązki określa z kolei art. 224 § 2 kc i należy do nich między innymi obowiązek zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy oraz odpowiedzialność za pogorszenie rzeczy. Przepisy te mają zastosowanie także odpowiednio do posiadacza zależnego rzeczy (art. 230 kc). Tym z kolei zgodnie z art. 336 kc jest ten kto włada rzeczą jak użytkownik, zastawnik, najemca lub mający inne prawo, z którym łączy nieokreślone władztwo nad cudzą rzeczą. Posiadaczem takowym jest także, w ocenie sądu, podmiot posiadający rzecz w zakresie odpowiadającym treścią służebności gruntowej. Prowadzi to w konsekwencji do wniosku, iż właścicielowi przysługuje prawo do żądania od posiadacza wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy w tym zakresie, ale także uprawnienie do żądania zapłaty za pogorszenie rzeczy, co może przejawiać się także obniżeniem jej wartości na skutek posadowienia na nieruchomości słupów energetycznych i przebiegu linii.

W niniejszej sprawie mamy do czynienia z nieodpłatnym nabyciem pierwotnym przedmiotowej służebności przez poprzednika prawnego pozwanego przed 01.01.1990r., stąd wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości powoda w zakresie linii niskiego napięcia za okres ostatnich 10 lat podlegało oddaleniu, jako bezzasadne. Taka sama sytuacja dotyczyła żądania odszkodowania za pogorszenie nieruchomości tj. obniżenia jej wartości, ale tylko w zakresie linii niskiego napięcia.

Z kolei w zakresie linii średniego napięcia ( SN) brak podstaw do tożsamego wnioskowania, skoro jest to linia stosunkowo nowa, co do której okres zasiedzenia służebności przesyłu nie upłynął. Tym samym należało co to linii SN powództwo uwzględnić za dochodzony okres lat 10-u. Z opinii biegłego wynika, że należne wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z linii SN za okres 10 lat przed datą wytoczenia powództwa to 8917 zł. Z kolei spadek wartości nieruchomości powoda wskutek lokalizacji urządzeń infrastruktury technicznej dla linii SN to 8629 zł. Łącznie daje to kwotę 17546 zł, którą zasadzono od pozwanego na rzecz powoda w pkt 1 wyroku.

Powód nie wzywał pozwanego do zapłaty należności objętych pozwem przed wytoczeniem powództwa. Wezwanie z dnia 23.03.2012r. na które pozwany odpowiedział 04.04.2013r. (k. 25) dotyczyło jedynie ustanowienia służebności za wynagrodzeniem ( vide uzasadnienie pozwu k. 4). Tym samym za wezwanie do zapłaty należało uznać dopiero doręczenie odpisu pozwu, co nastąpiło 30.07.2014r. Dokonanie zapłaty winno nastąpić niezwłocznie ( art. 455 k.c.), co jednak biorąc pod uwagę okoliczności sprawy tj. konieczność zgromadzenia dokumentacji, w tym archiwalnej, zasięgnięcia opinii rzeczoznawcy oraz okres wakacyjny, odpowiada realnemu terminowi 2 miesięcy. Stąd też odsetki od pierwotnie żądanej kwoty 10 000 zł zasądzono od dnia 01.10.2014r., czyli po upływie 2 miesięcy od daty doręczenia odpisu pozwu. W zakresie kwoty rozszerzonego powództwa żądanie obejmowało odsetki ustawowe od dnia następującego po doręczeniu pisma rozszerzającego powództwo do dnia zapłaty (k. 177). Pismo to doręczono pełnomocnikowi pozwanego 23.04.2015r., a termin niezwłoczny do dokonania zapłaty winien wynosić w tej sytuacji 14 dni ( art. 455 k.c.). Był już to bowiem końcowy etap postępowania po sporządzeniu opinii biegłego, a tym samym zweryfikowanie wszelkich okoliczności koniecznych do określenia pełnej kwoty koniecznej do zapłaty mógł nastąpić w czasie dwóch tygodni. Tym samym odsetki ustawowe od pozostałej kwoty 7546 zł zasądzono od dnia 08.05.2015r. Żądanie wcześniejszych odsetek oddalono.

Podstawą prawną zasądzenia odsetek ustawowych był art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 359 § 1 k.c.

Pozwany przegrał proces w 74 % co do kwoty głównej, tym samym stosownie do treści art. 100 kpc sąd rozdzielił koszty stosunkowo do wyniku sprawy. Powód poniósł koszty w postaci kosztów zastępstwa procesowego w wysokości stawek minimalnych określonych odrębnymi przepisami – 1200 zł oraz opłaty skarbowej za pełnomocnictwo – 17 zł, czyli łącznie 1217 zł. Pozwany także poniósł jedynie koszty zastępstwa procesowego w wysokości stawek minimalnych określonych odrębnymi przepisami – 1200 zł i opłaty skarbowej za pełnomocnictwo – 17 zł. Łącznie koszty procesu poniesione przez strony wyniosły zatem 2434 zł. Z tego powód powinien ponieść 26 %, czyli 632,84, a pozwany pozostałą część. Tym samym pozwany winien powodowi zwrócić różnicę pomiędzy kosztami przez niego faktycznie poniesionymi a kosztami, które powinien ponieść tj. kwotę 584,16 zł (1217 zł – 632,84 zł), którą zasądzono od pozwanego na rzecz powoda w pkt 3 wyroku.

Pozostałe nieuiszczone przez żadną ze stron koszty sądowe w wysokości 4633,07 zł tymczasowo poniósł Skarb Państwa. Składały się na nie opłata od pozwu 1190 zł od której powód był zwolniony oraz koszty opinii biegłego 3443,07 zł. Tym samym, stosownie do wyniku procesu, Sąd na podstawie art. 100 k.p.c. nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Koninie od pozwanego kwotę 3428,47 zł (4633,07 zł x 74 %) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, mając na uwadze również treść art. 113 ust. 1 obowiązującej ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Z kolei wobec zwolnienia powoda od kosztów sądowych i jego trudnej sytuacji materialnej sąd na podstawie art. 102 kpc odstąpił od obciążania go pozostałymi nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

SSR Daniel Adamczyk