Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Adrianna Mongiałło

Protokolant: sekr. sądowy Ewelina Cyrkot

po rozpoznaniu w dniu 22 marca 2016 r. w Legnicy

sprawy z wniosku W. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

o emeryturę

na skutek odwołania W. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

z dnia 22 października 2015 r.

znak (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VU 1187/15

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. decyzją z 22 października 2015r. odmówił przyznania W. C. prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), gdyż do dnia wejścia w życie ustawy, tj. do 01 stycznia 1999r., udowodnił 22 lata, 1 miesiąc i 22 dni okresów składkowych i nieskładkowych, wobec wymaganych co najmniej 25 lat takich okresów. Organ rentowy nie uznał do ogólnego stażu pracy, okresu pracy ubezpieczonego w gospodarstwie rolnym matki w okresie od 12.10.1971r. do 10.11.1976r., ponieważ wnioskodawca w tym okresie uczył się w szkole poza miejscem zamieszkania, a jego praca nie miała charakteru stałej pracy stanowiącej źródło utrzymania lecz była zwykłą pomocą w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dziecka z rolniczej rodziny.

W odwołaniu od decyzji wnioskodawca wniósł o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do emerytury. Domagał się zaliczenia do ogólnego stażu ubezpieczeniowego pracy w gospodarstwie rolnym matki w okresie nieuznanym przez organ rentowy wskazując, że do (...) Szkoły Zawodowej w G. miał 3 km, a następnie uczył się w Technikum(...). Zarówno w trakcie nauki, jak i po zakończeniu nauki - do 10 listopada 1976r. pracował w gospodarstwie rolnym matki wykonując wszystkie prace gospodarskie, w tym prace polowe i przy inwentarzu.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. wniósł o oddalenie odwołania, argumentując jak w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca W. C. urodził się (...), przystąpił do OFE, ale złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Niespornie udokumentował łącznie 22 lata, 1 miesiąc i 22 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 20 lat, 1 miesiąc i 4 dni pracy w warunkach szczególnych. Wnioskodawca nie korzystał ze świadczeń rolniczych z KRUS.

(niesporne)

Rodzice wnioskodawcy G. i J. C. byli użytkownikami gospodarstwa rolnego położonego w W., o pow. 3,85 ha ( obecnie miasto G.) od 3 czerwca 1965r., a od 25 listopada 1972r. właścicielami użytkowanego gospodarstwa rolnego ( po śmierci ojca G. C. – P. R.) do 5 marca 1982r. Wnioskodawca pod adresem W. (...) był zameldowany w okresie od 14 października 1955r. do 6 stycznia 1986r. W gospodarstwie mieszkali : rodzice wnioskodawcy - matka pracowała w gospodarstwie, a ojciec dodatkowo w cukrowni ( w godz. od 7 do 15, a w czasie kampanii cukrowej pracował na zmiany), starsza siostra, która wyprowadziła się z domu w 1974r. po wyjściu za mąż oraz młodszy o 5 lat brat. Najstarsza siostra w 1971r. wyszła za mąż i przeprowadziła się do G.. W gospodarstwie uprawiano zboża, ziemniaki, buraki, warzywa. Ponadto hodowano inwentarz – 3-4 krowy, cielaki, 3-4 barany, świnie, kury, kaczki, konia. Ciągnik kupiono około 1974r.

dowód : - przesłuchanie ubezpieczonego, k. 25v-26, e-protokół: 00:38:04 - 00:55:47;

- zeznania świadka S. B. , k. 24v-29, e-protokół: 00:02:51 - 00:14:02;

- zeznania świadka M. L., k. 24v-25, e-protokół: 00:14:02 - 00:27:19;

- zeznania świadka R. P., k. 25-25v, e-protokół: 00:27:19-00:38:04;

- akta emerytalne wnioskodawcy;

- kopia świadectwa ukończenia (...) w G. i Technikum (...)w Ż., k. 19, 21-22;

- zaświadczenie (...) w G. z 11.12.2015r., k. 20;

W okresie od 1 września 1970r. do 20 czerwca 1973r. wnioskodawca uczęszczał do (...) Szkoły Zawodowej w G.. Odległość do szkoły wynosiła 3 km i wnioskodawca pokonywał ją pieszo, co zajmowało mu około 30 minut. Po skończeniu lekcji był w domu około godziny 14-15. Wnioskodawca wstawał o 5 ³⁰ i przed wyjściem do szkoły, razem z ojcem karmił i poił zwierzęta, wyrzucał obornik. Po przyjściu ze szkoły i zjedzeniu obiadu oporządzał zwierzęta, przygotowywał jedzenie dla zwierząt - przywoził kiszonkę, wysłodki, zieloną paszę, ciął sieczkę, wykonywał prace naprawcze w gospodarstwie. Wieczorem wnioskodawca - jeśli nie było ojca - oporządzał zwierzęta. Wykonywał z ojcem wszystkie prace polowe, w tym orkę, siew, wykopki, prace żniwne. Siostry przyjeżdżały i pomagały przy pieleniu ziemniaków i buraków, przerywce buraków, wykopkach i żniwach. Wnioskodawca był dobrym uczniem, uczył się wieczorem.

Od 1 września 1973r. do 21 maja 1976r. ubezpieczony uczył się w Technikum (...)w Ż.. Dojeżdżał pociągiem, który odjeżdżał z G. o godz. 6 ^{( 30)}. Aby zdążyć na pociąg wnioskodawca miał godzinę na dojście do stacji - wychodził z domu o godz. 5 ^{( 30)}. Nauka trwała 6 dni w tygodniu. Pociąg powrotny z Ż. był o godz. 13 ^{( 30)} lub 15 ^{( 30)}. Przejazd pociągiem trwał około 1,5 godziny, następnie dojście do domu zajmowało około godzinę. W tym okresie wnioskodawca wykonywał w tygodniu tylko wieczorne prace przy zwierzętach - wyrzucał obornik i szykował na rano paszę. W polu pracował w soboty, niedziele i wakacje. Zdarzało się, że nocował u kolegi w Ż., jeśli nie było pracy w domu i ojciec był w domu.

dowód: - akta emerytalne wnioskodawcy;

- zeznania świadka J. K. , k. 28 v-29, e-protokół: 00:10:54 - 00:21:41;

- zeznania świadka S. N.,- k. 29, e-protokół: 00:21:41 – 00:35:44;

- przesłuchanie ubezpieczonego – k. 29-29v, e-protokół: 00:36:37 – 00:51:23.

W dniu 13 października 2015r. W. C. złożył wniosek o emeryturę. Decyzją z 22 października 2015r.- zaskarżona w przedmiotowej sprawie ZUS Oddział w L. odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury.

( niesporne )

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie jest niezasadne.

Zgodnie z treścią przepisu art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 wskazanej ustawy, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 tj. 25 lat dla mężczyzn. Emerytura, o której mowa, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Zgodnie zaś z treścią przepisu art. 32 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Wiek emerytalny, o którym mowa we wskazanym artykule, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom zatrudnionym w szczególnych warunkach przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, tj. rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 4 rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W sprawie bezspornymi było, że na dzień 01.01.1999r. wnioskodawca wykazał 22 lata, 1 miesiąc i 22 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 20 lat, 1 miesiąc i 4 dni pracy w warunkach szczególnych oraz przystąpił do OFE, ale złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Kwestią sporną było natomiast, czy zaliczeniu do ogólnego stażu pracy wnioskodawcy uprawniającego do emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej, podlegają okresy pracy w gospodarstwie rolnym matki od 12 października 1971 r. do 10 listopada 1976 r.

Zgodnie z ogólnymi zasadami zawartymi w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, do stażu ubezpieczeniowego zalicza się okresy składkowe, nieskładkowe i okresy uzupełniające. Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również, traktowane jak okres składkowy, przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury - ale tylko w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. Okresów tych nie uwzględnia się, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty, na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników (art. 10 ust. 3 ustawy emerytalnej). Wnioskodawca ze świadczeń rolniczych nie korzystał.

Dopuszczalność uwzględnienia okresów pracy w gospodarstwie rolnym należy oceniać poprzez wykonywanie takiej pracy przez osobę ubezpieczoną w wymiarze nie niższym niż połowa normalnie wykonywanego czasu pracy w rolnictwie. W judykaturze wykształcił się pogląd, że o uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalnych okresów pracy w gospodarstwie rolnym sprzed objęcia rolników obowiązkiem opłacania składki na rolnicze ubezpieczenie społeczne domowników (tj. przed dniem 1 stycznia 1983 r.) przesądza wystąpienie dwóch okoliczności: - wykonywanie czynności rolniczych powinno odbywać się zgodnie z warunkami określonymi w definicji legalnej "domownika" z art. 6 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników i - czynności te muszą być wykonywane w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy, tj. minimum 4 godziny dziennie (wyrok Sądu Najwyższego z 10.05.2000r. w sprawie II UKN 535/99, z 12.05.2000r. w sprawie II UKN 538/99, z 27.06.2000r. w sprawie II UKN 612/99, z 3.07.2001r. w sprawie II UKN 466/00). Orzecznictwo kładzie nacisk na stałość wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym, co nie musi jeszcze oznaczać codziennego wykonywania czynności rolniczych, ale gotowość (dyspozycyjność) do podjęcia pracy rolniczej, z czym wiąże się też wymóg zamieszkiwania osoby bliskiej rolnikowi co najmniej w pobliżu gospodarstwa rolnego. Wnioskodawca może udowodnić wszelkimi dostępnymi środkami dowodowymi fakt i czasokres wykonania pracy w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu przez niego 16-tego roku życia, a do sądu orzekającego należy ocena, czy okres tej pracy może być uwzględniony i potraktowany jako okres, o jakim mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Należy także zwrócić uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z 18.03.1999r. ( II UKN 528/98) z którego wynika, że wykonywanie przez domownika w gospodarstwie rolnym prac o charakterze dorywczym, okazjonalnie i w wymiarze niższym od połowy pełnego wymiaru czasu pracy, nie może być traktowane jako okres składkowy. Ponadto doraźna pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dzieci jako członków rodziny rolnika, nie stanowi stałej pracy w gospodarstwie rolnym.

Mając na uwadze zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy Sąd uznał, że wnioskodawca jako domownik - po ukończeniu 16 roku życia - pracował stale, codziennie i co najmniej w połowie pełnego wymiaru czasu pracy w gospodarstwie rolnym swojej matki w okresie od 12 października 1971r. do 31 sierpnia 1973r. - tj. nauki w (...) Szkole Zawodowej w G. ( 1 rok, 10 miesięcy i 20 dni) oraz od 22 maja 1976r. do 10 listopada 1976r. - tj. po ukończeniu Technikum (...) w Ż., a przed podjęciem pierwszej pracy ( 5 miesięcy i 19 dni), a także okresach wakacji w latach 1974 i 1975 ( 4 miesiące). Z zeznań świadków i korespondującego z nimi przesłuchania wnioskodawcy jednoznacznie wynika, że W. C. w powyższych okresach pracował w gospodarstwie rodziców, wykonując wszystkie czynności związane z uprawą ziemniaków, buraków, zbóż i utrzymaniem zwierząt domowych. Świadkowie w swoich zeznaniach wskazali, że widzieli jak wnioskodawca codziennie dokonywał obrządku bydła, trzody i prac na polu, a największe natężenie prac następowało w żniwa i wykopki ziemniaków i buraków. Zeznania świadków - bliskich sąsiadów - S. B., M. L.i R. P., którzy dysponowali wiedzą na temat prowadzenia gospodarstwa rolnego przez rodziców wnioskodawcy w spornym okresie, są w ocenie Sądu spójne, wiarygodne, konsekwentnie potwierdzają fakt wykonywania przez wnioskodawcę pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w pełnym wymiarze czasu potrzebnym do utrzymania gospodarstwa. Uznaniu takiemu nie stała na przeszkodzie nauka wnioskodawcy w (...) Szkole Zawodowej w G., gdyż jak wskazali wszyscy słuchani w sprawie świadkowie i wnioskodawca, szkoła oddalona była o 3 km od domu wnioskodawcy, a dojście do szkoły zajmowało mu 30 minut pieszo. Nie ma także wątpliwości, że okres wakacji szkolnych i przerwy między ukończeniem nauki przez wnioskodawcę a podjęciem pierwszej pracy powinien być uznany jako stała praca w gospodarstwie rolnym rodziców. Wnioskodawca bowiem w tych okresach zarówno był gotowy, jak i świadczył pracę w wymiarze przynajmniej 4 godzin dziennie.

Nie można natomiast, w ocenie Sądu za taką pracę uznać okresu, w którym wnioskodawca uczył się w Technikum (...) w Ż.. Należy bowiem wskazać, że wnioskodawca aby zdążyć do szkoły wychodził z domu już o godz. 5 ^{( 30)}, dojście do stacji zajmowało mu godzinę, a podróż pociągiem 1,5 godziny. Tak samo wyglądała podróż powrotna, przy czym wnioskodawca wracał z Ż. pociągiem o godz. 13 ^{( 30)} lub 15 ^{( 30)}, w związku z czym w domu był o późnej porze, nie pozwalającej na wykonywanie pracy w gospodarstwie w wymaganym przez ustawę wymiarze, tym bardziej, że w gospodarstwie nadal pracowali rodzice wnioskodawcy, a pomagał także o 5 lat młodszy brat. Jak podał sam wnioskodawca, wieczorne prace przy zwierzętach zajmowały mu od godziny do 3 godzin. Nauka odbywała się wówczas 6 dni w tygodniu, a zdarzało się, że wnioskodawca nocował u kolegi w Ż.. W ocenie Sądu jego praca w gospodarstwie w tym okresie ( z wyjątkiem wakacji ) nie miała charakteru stałej pracy lecz doraźnej, zwykłej pomocy w obowiązkach domowych. Była przez niego godzona z nauką i długimi - czasochłonnymi dojazdami do szkoły. W spiętrzonych pracach polowych - przy pieleniu buraków, ziemniaków, przerywaniu buraków, wykopkach, żniwach pomagały również starsze - samodzielne już siostry.

Mając na uwadze, że okres pracy przed dniem 1 stycznia 1983r. w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia traktowany jest jako okres składkowy, wliczany do stażu ubezpieczeniowego wymaganego do przyznania prawa do świadczeń, tylko dla uzupełnienia łącznego stażu ubezpieczenia, pod warunkiem, że łączny wymiar okresów składkowych, uzupełnionych okresami nieskładkowymi jest krótszy od okresu wymaganego do przyznania świadczenia, Sąd doliczył do uznanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych łącznego stażu ubezpieczeniowego wnioskodawcy, wynoszącego 22 lata, 1 miesiąc i 22 dni, uzupełniający okres pracy w gospodarstwie rolnym w wymiarze 2 lat 8 miesięcy i 9 dni. Nadal jednak jest to okres niewystarczający do uzupełnienia stażu ubezpieczeniowego do wymaganych 25 lat.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, że wnioskodawca nie udowodnił co najmniej 25 lat ogólnego stażu pracy i w konsekwencji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.